Το Target2 ως μέσο πίεσης

Με αφορμή μια απορία αναγνώστη, επιτρέψτε μου να συνεχίσω την κουβέντα που κάναμε χτες για το σύστημα Target2. Όχι, βέβαια, για να σας παραδώσω μαθήματα οικονομίας αλλά για να δούμε μαζί πώς αυτό το σύστημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο πίεσης αλλά και πώς η ημιμάθεια και η παραπληροφόρηση, με την συνεργασία μερικών κατάλληλων προθύμων "εγκύρων", μπορούν να γίνουν εργαλεία τρομοκράτησης ολόκληρων λαών. Αλλά ας αφήσουμε τους προλόγους.

Στι 8 Δεκεμβρίου 2016, οι ιταλοί ευρωβουλευτές Μάρκο Βάλλι και Μάρκο Τσάννι (του "Κινήματος Πέντε Αστέρων", του Πέπε Γκρίλλο) έστειλαν μια επιστολή στον διοικητή τής Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντάγκι, ρωτώντας αφ' ενός μεν τι θα συνέβαινε με τα υπόλοιπα του συστήματος Target2 σε περίπτωση διάλυσης της ευρωζώνης, αφ' ετέρου δε σε ποιον θα πήγαιναν τα λεφτά σε περίπτωση που πράγματι οι κεντρικές τράπεζες όφειλαν να πληρώσουν τα υπόλοιπά τους.

Target2: Αξιοθαύμαστη συμμετρία στην εξέλιξη γερμανικών απαιτήσεων και ιταλικών υποχρεώσεων.

Η απάντηση τού Ντράγκι ήρθε στις 18 Ιανουαρίου 2017. Ήταν μια απάντηση γεμάτη αοριστολογίες και ανεδαφικότητες. Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετική, αφού η ουσία τής ερώτησης των ιταλών ευρωβουλευτών ήταν αν πράγματι η Ιταλία χρωστούσε τα 358 δισ. που καταγράφονταν στο σύστημα Target2 εκείνη την περίοδο (δείτε το διάγραμμα στο χτεσινό κείμενο), οπότε αυτό το ποσό θα έπρεπε να χαρακτηρισθεί ως ένα κρυφό δημόσιο χρέος, παρ' ότι οι ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες είναι ιδιωτικές. Πριν, όμως, δούμε τι ακριβώς είπε ο Ντράγκι, ας δούμε ένα παράδειγμα λειτουργίας τού Target2 διαφορετικό από το χτεσινό:

Μια εμπορική τράπεζα της χώρας Α (ΕΤΑ) πουλάει χρεώγραφα χιλίων ευρώ, τα οποία αγοράζει μια εμπορική τράπεζα της χώρας Β (ΕΤΒ). Οι συναλλαγές μεταξύ εμπορικών τραπεζών γίνονται με την μεσολάβηση της κεντρικής τράπεζας της χώρας, οπότε η ΕΤΑ ζητάει το χιλιάρικο από την ΚΤΑ. Όμως, η ΕΤΒ τηρεί λογαριασμό στην κεντρική τράπεζα της δικής της χώρας, την ΚΤΒ, όχι στην ΚΤΑ. Έτσι, η ΚΤΑ ζητάει με την σειρά της το χιλιάρικο από την ΕΚΤ. Με την σειρά της, η ΕΚΤ χρεώνει την ΚΤΒ, η οποία στέλνει τον λογαριασμό στην ΕΤΒ.

Τι έχουμε ως εδώ; Μια απλή κίνηση ενός χιλιάρικου από την ΕΤΒ προς την ΕΤΑ (ΕΤΒ => ΕΤΑ) γίνεται ολόκληρη αλυσίδα κινήσεων (ΕΤΒ => ΚΤΒ => ΕΚΤ => ΚΤΑ => ΕΤΑ), οι οποίες καταγράφονται στο σύστημα Target2. Το ερώτημα είναι προς τι όλη αυτή η ανακατωσούρα, αφού όλες οι ενδιάμεσα εμπλεκόμενες τράπεζες χρεωπιστώνονται ισόποσα, οπότε η τελική ισορροπία δεν διαταράσσεται. Η απάντηση βρίσκεται στον ρόλο που παίζει ο κεντρικός κρίκος τής αλυσίδας, η ΕΚΤ.

Προκειμένου να ασκήσει αποτελεσματική πολιτική, η ΕΚΤ ενεργοποιεί είτε τα περίφημα πακέττα ποσοτικής διευκόλυνσης. Δηλαδή, ανοίγει μια κάνουλα ρευστότητας (μέσω του asset purchase programme - APP) για να διευκολύνει την διατραπεζική αγοραπωλησία χρεωγράφων, διατηρώντας έτσι τα επιτόκια δανεισμού όλων των χωρών σε παρόμοια επίπεδα. Ανάλογα, λοιπόν, προς ποια κατεύθυνση θέλει η ΕΚΤ να πάει το χρήμα, μπορεί να αυξήσει, να ελαττώσει ή και να διακόψει την ροή είτε προς την μια είτε προς την άλλη πλευρά. Έτσι ερμηνεύεται και το -εκ πρώτης όψεως, παράδοξο- φαινόμενο να καταγράφεται και η ίδια η ΕΚΤ στο διάγραμμα του χτεσινού κειμένου.

Και τώρα που καταλάβαμε (έστω στο περίπου) πώς δουλεύει το σύστημα, ας δούμε τι είπε ο Ντράγκι στους δυο ιταλούς ευρωβουλευτές:

H πρόσφατη αύξηση των υπολοίπων τού Target2 αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό τις ροές ρευστότητας που απορρέουν από το asset purchase programme της ΕΚΤ (APP). Τα υπόλοιπα του Target2 αυξάνονται από την αρχή τoύ ΑΡΡ εν μέρει λόγω των τεχνικών παραγόντων που σχετίζονται με τη διάρθρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών. Συγκεκριμένα, οι υπηρεσίες διακανονισμού συγκεντρώνονται σε ορισμένα χρηματοπιστωτικά κέντρα. Οι διασυνοριακές πληρωμές από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες για τους τίτλους που αγοράζονται στο πλαίσιο του APP συνεπάγονται αλλαγές στα υπόλοιπα του Target2 στο πλαίσιο της εφαρμογής της νομισματικής πολιτικής. Σχεδόν το 80% των ομολόγων που αγοράστηκαν από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες βάσει του APP πωλήθηκαν από αντισυμβαλλομένους που δεν είναι κάτοικοι της ίδιας χώρας με την εθνική κεντρική τράπεζα που αγόρασε και περίπου το ήμισυ των αγορών προέρχονταν από αντισυμβαλλομένους εγκατεστημένους εκτός της ευρωζώνης, οι περισσότεροι από τους οποίους απέκτησαν πρόσβαση στο σύστημα πληρωμών τού Target2 κυρίως μέσω της Μπούντεσμπανκ.

Με άλλα λόγια, ο Ντράγκι παραδέχεται ότι το 80% των ανοιγμάτων που εμφανίζονται στο Target2 οφείλεται στην παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ. Συνεπώς, σε καμμιά περίπτωση δεν μπορούν να συνιστούν απαιτήσεις ή υποχρεώσεις των κεντρικών τραπεζών, οι οποίες λειτουργούν απλώς ως μεσολαβητές στην όποια διακίνηση. Κατ' επέκταση -και πολύ περισσότερο- δεν μπορούν να συνιστούν απαιτήσεις ή υποχρεώσεις των κρατών-μελών. Και όμως, ο Ντράγκι κλείνει την επιστολή του με την εξής αμίμητη μπαρούφα:

Αν μια χώρα ήθελε να εγκαταλείψει την ευρωζώνη, τότε οι απαιτήσεις ή οι υποχρεώσεις τής κεντρικής της τράπεζας προς την ΕΚΤ θα έπρεπε να εξοφληθούν πλήρως.

Μιλάνο, 2/7/2015: Μάριο Ντράγκι και Ιγκνάτσιο Βίσκο (διοικητής της Banca d' Italia) συζητούν.

Φτάσαμε στο ζουμί! Σύμφωνα με τον Ντράγκι, λοιπόν, η διασυνοριακή αγοραπωλησία χρεωγράφων μεταξύ δυο εμπορικών τραπεζών δημιουργεί χρέος των εθνικών κεντρικών τραπεζών προς την ΕΚΤ. Ένα χρέος που δεν θα υπήρχε αν η δουλειά γινόταν απ' ευθείας από την ΕΚΤ και όχι με την μεσολάβηση των κατά τόπους υποκαταστημάτων της. Και που ίσως να μην υπήρχε (τουλάχιστον κατά το μεγαλύτερο μέρος του) αν δεν έβαζαν το χεράκι τους κάποιοι τελείως γενικοί και ολωσδιόλου απροσδιόριστοι "τεχνικοί παράγοντες που σχετίζονται με την διάρθρωση των χρηματοπιστωτικών αγορών".

Το ξέρω πως κινδυνεύω να χαρακτηριστώ αμετροεπής χαρακτηρίζοντας ως "μπαρούφα" τα λόγια (και, μάλιστα, γραπτά!) του ευρωπαίου αρχιτραπεζίτη. Επειδή, λοιπόν, δεν θέλω να λογαριάζω το μπόι μου μετρώντας την σκιά μου, θα ολοκληρώσω αύριο ετούτη την ενότητα, ελπίζοντας ότι τελικά όχι μόνο θα λύσουμε τις απορίες μας αλλά θα μείνει και αρκετή τροφή για σκέψη.