Γούντυ Γκάθρυ: Αυτή η γη είναι η γη σου

Στις 14 Ιουλίου 1912, σε μια πολίχνη τριών χιλιάδων κατοίκων τής Οκλαχόμας, το Όκεμαχ, γεννιέται ένας από τους σημαντικώτερους τραγουδοποιούς στην ιστορία των ΗΠΑ, ο Γούντροου Ουίλσον Γκάθρυ (Woodrow Wilson Guthrie). Ο νεαρός Γούντυ μεγαλώνει σε μια υπερσυντηρητική και μάλλον ρατσιστική οικογένεια (ο πατέρας του ήταν υποστηρικτής της Κου-Κλουξ-Κλαν) αλλά οι συνθήκες τής ζωής θα τον κάνουν να αλλάξει μυαλά πολύ νωρίς.

Στις αρχές τής δεκαετίας του '30, σχεδόν πριν προλάβουν να συνειδητοποιήσουν την καταστροφή από το μεγάλο κραχ, οι ΗΠΑ δέχονται ένα ακόμη μεγάλο πλήγμα, καθώς μια μακρά μεγάλη ξηρασία καταστρέφει την αγροτική παραγωγή στις μέσες και μεσοδυτικές περιοχές. Ο λιμός που ενσκήπτει, αναγκάζει εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκων να μεταναστεύσουν προς τις δυτικές πολιτείες. Ο νιόπαντρος Γούντυ αφήνει πίσω την γυναίκα του και φεύγει για την νότια Καλιφόρνια, σε αναζήτηση μεροκάματου. Η εξαθλίωση και η φτώχεια που συναντά, τον συγκλονίζουν. Τα τραγούδια που σκαρώνει με την κιθάρα του, θα έχουν πάντα το ίδιο σημείο αναφοράς: την εργατιά.

Για καλή του τύχη, κάποια από αυτά τα τραγούδια τα ακούει ο Εντ Ρόμπιν, ένας δημοσιογράφος κάποιου τοπικού ραδιοφωνικού σταθμού, ο οποίος εξασφαλίζει στον Γκάθρυ την δυνατότητα να τα παίξει στον σταθμό. Κατά την διάρκεια της συνεργασίας τους, ο Ρόμπιν μυεί τον νεαρό στις ιδέες του κομμουνισμού. Ο Γκάθρυ ενθουσιάζεται και το 1936 γίνεται μέλος τού κομμουνιστικού κόμματος. "Το καλύτερο πράγμα που έκανα το 1936, ήταν το ότι υπέγραψα στο κομμουνιστικό κόμμα", θα πει ο ίδιος πολλά χρόνια αργότερα. Το πόσο ενεργό και δραστήριο μέλος ήταν πιστοποιείται και από το γεγονός ότι στην "People's World", την εφημερίδα του κόμματος, κρατούσε την στήλη "Daily Worker", στην οποία δημοσίευσε 174 άρθρα του. Εκείνη την εποχή υιοθέτησε και το σήμα κατατεθέν του: στις κιθάρες με τις οποίες έπαιζε, υπήρχε πάντοτε η επιγραφή "this machine kills fascists (αυτό το μηχάνημα σκοτώνει φασίστες)".

Το 1940, με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε εξέλιξη, στα ραδιόφωνα των ΗΠΑ κυριαρχεί το τραγούδι "God bless America", του Ίρβινγκ Μπέρλιν. Ο Γκάθρυ εκνευρίζεται τόσο πολύ από τον γλυκανάλατο πατριωτισμό αυτού του τραγουδιού, ώστε στις 23 Φεβρουαρίου 1940 σκαρώνει μια μουσική "απάντηση" με τον τίτλο ελαφρώς αλλαγμένο σε "God blessed America". Αρχικά, κάθε στροφή κλείνει με τον στίχο "God blessed America for me" αλλά εξακολουθεί να τον εκνευρίζει, οπότε τον αλλάζει σε "This land was made for you and me (αυτή η γη φτιάχτηκε για σένα και για μένα)". Μοιραία, το τραγούδι αλλάζει τίτλο και γίνεται προσωρινά "This land" και λίγο αργότερα "This land is your land".

Όταν ο Γκάθρυ ολοκληρώνει την σύνθεση, έχει πια ξεχαρμανιάσει και ο εκνευρισμός του έχει περάσει, οπότε πετάει το τραγούδι σε ένα συρτάρι και το ξεχνάει. Θα περάσουν τέσσερα ολόκληρα χρόνια πριν μπει σε στούντιο για να το ηχογραφήσει και ένας ακόμη χρόνος για να κυκλοφορήσει ο δίσκος. Το άλμπουμ είχε χειρόγραφη εικονογράφηση, περιλάμβανε ένα φύλλο χαρτί με τους στίχους δακτυλογραφημένους και πουλιόταν στην εξευτελιστική τιμή των 25 σεντς. Σύντομα, το "This land is your land" έγινε γνωστό σε κάθε γωνιά των ΗΠΑ και αγαπήθηκε τόσο πολύ από την εργατιά και την φτωχολογιά ώστε ακόμη και σήμερα θεωρείται ο ανεπίσημος εθνικός ύμνος τής χώρας:

This land is your land, this land is my land.    
From California to the New York Island,
from the Redwood Forest to the Gulf Stream waters,
this land was made for you and me.

As I was walking that ribbon of highway,
I saw above me that endless skyway.
I saw below me that golden valley.
This land was made for you and me.

I roamed and I rambled and I followed my footsteps
to the sparkling sands of her diamond deserts,
while all around me a voice was sounding
this land was made for you and me.

When the sun came shining and I was strolling
and the wheat fields waving and the dust clouds rolling,
a voice was chanting as the fog was lifting,
this land was made for you and me.

There was a big high wall there that tried to stop me;
sign was painted, it said "Private Property".
But on the back side it didn't say nothing.
This land was made for you and me.

In the squares of the city, in the shadow of a steeple,
by the relief office, I'd seen my people.
As they stood there hungry, I stood there asking:
Is this land made for you and me?

Nobody living can ever stop me,
as I go walking that freedom highway.
Nobody living can ever make me turn back.
This land was made for you and me.

Ενώ οι τέσσερις πρώτες στροφές δείχνουν ανώδυνες (ήλιος, ουρανός, κοιλάδες, σιτοχώραφα κλπ), οι τρεις τελευταίες πέρασαν από χίλια κύματα. Κόπηκαν, ράφτηκαν, ξανακόπηκαν, λογοκρίθηκαν, τροποποιήθηκαν... Στις αμέτρητες εκτελέσεις, διασκευές και επανεκδόσεις τού τραγουδιού από πολλούς καλλιτέχνες πότε συμπεριλαμβάνονταν και πότε όχι (*). Πολύ λογικό, αφού στις ΗΠΑ τέτοιοι στίχοι δεν είναι καθόλου εύκολοι:

Υπήρχε ένας μεγάλος ψηλός τοίχος εκεί, που προσπάθησε να με σταματήσει,
μια ζωγραφισμένη πινακίδα που έλεγε "Ιδιωτική Περιοχή".
Αλλά στην πίσω πλευρά της δεν έλεγε τίποτε.
Αυτή η γη φτιάχτηκε για σένα και για μένα.

Στις πλατείες της πόλης, στην σκιά ενός καμπαναριού,
δίπλα στο γραφείο τής πρόνοιας, είχα δει τον λαό μου.
Καθώς στέκονταν εκεί πεινασμένοι, στάθηκα κι εγώ να ρωτήσω:
Είναι αυτή η γη φτιαγμένη για σένα και για μένα;

Κανένας ζωντανός δεν μπορεί ποτέ να με σταματήσει,
καθώς βαδίζω εκείνη την λεωφόρο της ελευθερίας.
Κανένας ζωντανός δεν μπορεί ποτέ να με κάνει να γυρίσω πίσω.
Αυτή η γη φτιάχτηκε για σένα και για μένα.

Κι αν στις ΗΠΑ το τραγούδι λογοκρίθηκε για να συμπεριληφθεί στα σχολικά βιβλία, σε πολλές χώρες του κόσμου έγινε δεκτό με ενθουσιασμό και προσαρμόστηκε ανάλογα: Αγγλία, Ιρλανδία, Ουαλία, Καναδάς, Αυστραλία, Μεξικό, Βέλγιο, Σουηδία, Τουρκία... Στην Ελλάδα δεν χρειάστηκε να το υιοθετήσουμε, αφού την εποχή που το κυκλοφορούσε ο Γκάθρυ, ο Ρίτσος έγραφε τα ίδια στην "Ρωμηοσύνη" του: αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας...

Woody Guthrie live σε βαγόνι τού νεοϋρκέζικου μετρό

Ο Γούντυ Γκάθρυ και το "This land is your land" έχουν εμπνεύσει αναρίθμητους τραγουδοποιούς. Δεν είναι τυχαίο ότι το δεύτερο τραγούδι που έγραψε ο Μπομπ Ντύλαν είναι το "Song to Woody" ούτε ότι ο Μπρους Σπρίνγκστην μιλάει για "ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια που έχουν γραφτεί ποτέ". Παράλληλα, όμως, οι λογοκριμένες εκδόσεις του έχουν παρερμηνευτεί τόσο ώστε το κομμάτι να παρουσιάζεται ως... πατριωτικό. Αν αυτό σας φαίνεται απίστευτο, μάλλον θα αλλάξετε γνώμη όταν μάθετε ότι το έχουν χρησιμοποιήσει ο... Ρόναλντ Ρέηγκαν (στην προεκλογική του εκστρατεία), η... Εθνική Ένωση Υποστηρικτών Οπλοκατοχής και η... Κου-Κλουξ-Κλαν!

----------------------------------------------------
(*) Ακόμη και στον επίσημο ιστότοπο για τον Γούντυ Γκάθρυ, στους στίχους τού τραγουδιού η πινακίδα δεν γράφει "Private Property" (Ιδιωτική Περιοχή) αλλά "No Trespassing" (Απαγορεύεται η διέλευση). Πρόκειται για μια κάθε άλλο παρά αθώα παρέμβαση, η οποία αλλοιώνει σαφώς το μήνυμα του δημιουργού κατά της ιδιοκτησίας.