Αθύρματα του λαϊκισμού

Ένα από όλα όσα εκνευρίζουν έναν σκεπτόμενο άνθρωπο είναι και η καραμέλλα τού λαϊκισμού. Δεν είναι καθόλου σπάνιο το φαινόμενο να βλέπουμε τους αρχηγούς των δυο ισχυρότερων (και όχι μόνο) κομμάτων τού κοινοβουλίου να τσακώνονται για το αν και ποιος από τους δυο είναι λαϊκιστής. Το φαινόμενο είναι παλιό και, βεβαίως, δεν έχουμε την αποκλειστικότητά του στην Ελλάδα. Σ' όλον τον κόσμο σχεδόν τα ίδια γίνονται. Θα έλεγε κανείς ότι μετά τον πόλεμο επικράτησε παγκοσμίως ο λαϊκισμός. Δεν θα είχε άδικο.

Εφ' όσον λαϊκίζω σημαίνει παριστάνω τον λαϊκό, υποδύομαι τον άνθρωπο του λαού, είναι λογικό να προσθέσουμε και το νοιάζομαι δήθεν για τον λαό. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλές χώρες (της Ελλάδος συμπεριλαμβανομένης) υπήρξαν και υπάρχουν συντηρητικά κόμματα στο όνομα των οποίων περιλαμβάνεται ο όρος "λαϊκός". Τρία γνωστά παραδείγματα στον τόπο μας είναι το -πάλαι ποτέ κραταιό- δεξιό "Λαϊκό Κόμμα", ο ακραία δεξιός "Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός" και η ναζιστική εγκληματική πολιτική οργάνωση "Λαϊκός Σύνδεσμος Χρυσή Αυγή". Και, βέβαια, μη ξεχνάμε ότι στο ευρωκοινοβούλιο τα δεξιά κόμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης συγκροτούν την πολυπληθέστερη ομάδα του, η οποία ονομάζεται "Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα".

Η επικράτηση των λαϊκιστών στο μεταπολεμικό δυτικό σκηνικό εξελίχθηκε σε πλήρη κυριαρχία τους μετά την ήττα τού σοσιαλισμού στα τέλη τού προηγούμενου αιώνα. Μοιραία, λοιπόν, εφ' όσον η εξουσία βρέθηκε στα χέρια εκείνων που υποκρίνονταν πως νοιάζονται για τον λαό, συν τω χρόνω επικράτησαν αλλαγές και μεταρρυθμίσεις οι οποίες σηματοδότησαν την άνοδο των κλειστών κοινωνιών αντί των ανοιχτών. Για να το πούμε πιο απλά, η λαϊκιστική εξουσία εξελίχθηκε σε εξουσία επί του λαού και όχι σε λαϊκή εξουσία.

Σ' αυτό συνέτεινε τα μέγιστα η πολυθρύλητη παγκοσμιοποίηση, τόσο σε πολιτικό όσο -κυρίως- σε οικονομικό επίπεδο. Χάρη στην "φιλολαϊκή" πολιτική των λαϊκιστών, γινόμαστε μάρτυρες του φαινομένου να ευημερούν τα κράτη και να δυστυχούν οι πολίτες τους. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, την ισχυρότερη χώρα του κόσμου, σχεδόν ένας στους έξι κατοίκους επιβιώνει χάρη στα κουπόνια σίτισης ενώ στην Γερμανία, την ατμομηχανή της Ευρώπης με τα τεράστια πλεονάσματα, τέσσερα εκατομμύρια εργαζόμενοι (εργαζόμενοι, όχι άνεργοι!) ζουν στα όρια της φτώχειας ή και κάτω από αυτά.

Χάρη στις δήθεν λαϊκές πολιτικές επιλογές, άρχισε να εμφανίζεται τελευταία και το απίστευτο φαινόμενο διόγκωσης της ανεργίας σε χώρες όπου η αμοιβή της εργασίας δεν ξεπερνάει το ένα δολλάριο ημερησίως, όπως το Μπαγκλαντές, η Ταϊλάνδη και οι Φιλιππίνες. Και χάρη σ' αυτές τις επιλογές θερίζει η πείνα σε χώρες των οποίων οι οικονομικοί δείκτες αποτελούν όνειρο για πολλούς, όπως η Ινδία και η Βραζιλία.

Το χειρότερο σύμπτωμα αυτών των επιλογών είναι η καταρράκωση των μεγάλων λαϊκών μαζών. Όταν ένας άνθρωπος πεινάει, όταν χάνει την δουλειά του και γίνεται παρίας, όταν αδυνατεί να στηρίξει την οικογένειά του ή να ταΐσει τα παιδιά του, χάνει όχι μόνο την αυτοπεποίθησή του αλλά και την αξιοπρέπειά του. Χάνει την προσωπικότητά του, την ταυτότητά του. Γίνεται άθυρμα. Κι έτσι μετασχηματίζεται σε χωράφι όπου καρπίζουν παράσιτα και σαπρόφυτα πάσης φύσεως, όπως ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, ο φασισμός.

Απότοκο αυτής της εξέλιξης είναι το φαινόμενο που παρατηρείται κυρίως σε πρώην σοσιαλιστικές χώρες, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Ουκρανία κλπ., χώρες όπου η εξουσία βρίσκεται στα χέρια δημοκρατικά εκλεγμένων λαϊκιστών. Η ταχύτητα, η αποφασιστικότητα και η προκλητικότητα με την αποία αυτοί οι "λαϊκοί" ηγέτες αποδομούν το κράτος δικαίου και τα λαϊκά δικαιώματα σοκάρει πολλές φορές ακόμη και την ακραία νεοφιλελεύθερη ηγεσία τής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αυτά τα φαινόμενα γίνονται εντονώτερα σε χώρες που έχουν οικονομικά προβλήματα, όπως η Ελλάδα. Σ' αυτές τις χώρες, δίπλα στην πολιτική τυραννία εγκαθίσταται και η οικονομική, δημιουργώντας ένα πανίσχυρο δίδυμο το οποίο αποδομεί την ίδια την δημοκρατία. Κι όσο περισσότερο αποδομείται η πραγματική δημοκρατία, τόσο εδραιώνονται οι λαϊκιστές ηγέτες, εκμεταλλευόμενοι την ευπιστία των μεγάλων λαϊκών μαζών, οι όποιες όμως έχουν ήδη καταντήσει άθυρμα στα χέρια τους, όπως σημειώσαμε πρωτύτερα.

Αν όλα όσα είπα ακούστηκαν στον αναγνώστη κάπως αφοριστικά ή έστω υπερβολικά, ας αναλογιστεί το δημοψήφισμα του 2015 και θα καταλάβει τι θέλω να πω. Ο τρόπος με τον οποίο το Όχι ενός ολόκληρου λαού μετατράπηκε σε Ναι (δήθεν προς το συμφέρον του) από έναν ηγέτη, ο οποίος μετά από λίγο επανεκλέχτηκε πανηγυρικά παρά την αυθαιρεσία του, είναι χαρακτηριστικός.

Αντί για επίλογο, αντιγράφω ένα απόσπασμα από τον επίλογο των "Απομνημονευμάτων" του δωσίλογου πρωθυπουργού Γεωργίου Τσολάκογλου, ο οποίος πίστευε μέχρι τέλους ότι υπηρέτησε τον ελληνικό λαό και εξέφρασε την βούλησή του. Δυστυχώς, ο συγγραφέας δεν σημειώνει πουθενά αν οι διαπραγματεύσεις του με τους γερμανούς κράτησαν λιγώτερο ή περισσότερο από 17 ώρες...

Δικαιούμαι να νομίζω ότι εις τον ιδιότυπον αγώνα, που ανέλαβον, επετέλεσα το καθήκον μου, προέταξα τα στήθη μου, προήσπισα τα εθνικά και τ' ανθρώπινα δικαιώματα του Λαού, εμόχθησα διά την επιβίωσιν της φυλής και εχάραξα την αντίστασιν. Εν τω μέσω της γενικής εξαθλιώσεως και εν τω μέσω πλανών και παρεξηγήσεων, δεν επηρεάσθημεν από την επικρατούσαν σύγχισιν, αλλά παρεμείναμεν οι σθεναροί λειτουργοί της ανωτέρας ηθικής και διοικητικής αντιλήψεως και οι γρανιτώδεις βράχοι, προ των οποίων εθραύοντο και ωπισθοχώρουν τα διαρκή κύματα των επιδιωκόντων το σάρωμα όλων και την ισοπέδωσιν. Αλλοίμονον αν επ' ελάχιστον εκλονιζόμεθα. (...) Αισθάνομαι υπερηφάνειαν (...) υφίσταμαι τα πάντα αγογγύστως, επειδή το "βάσταξα" κατά την πρωθυπουργίαν μου "Ελληνικό".
[Γεωργίου Κ. Σ. Τσολάκογλου, "Απομνημονεύματα", εκδόσεις Ακροπόλεως, 1959]