Φάρμακα και φαρμάκια

Για να μη πάνε στράφι μερικές από τις σχετικές με τα προηγούμενα κείμενα σημειώσεις μου, επιτρέψτε μου σήμερα να παραθέσω επί τροχάδην ορισμένες απ' αυτές, κλείνοντας το θέμα που άνοιξα προχτές λόγω Novartis. Επέλεξα αποσπάσματα από κείμενα τα οποία βρίσκονται στο διαδίκτυο, ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να ελέγξει την αυθεντικότητά τους (οι τίτλοι δικοί μου):

- Εμπόδια στα γενόσημα
Πρόστιμα ύψους 146 εκατομμυρίων ευρώ έχει επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες που παρεμποδίζουν την κυκλοφορία γενόσημων φαρμάκων στην εσωτερική αγορά, στο πλαίσιο του "pay-for-delay". Σύμφωνα με την πρακτική "pay-for-delay", οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες πληρώνουν -κάτω από το τραπέζι- τις μικρότερες, με σκοπό να εξασφαλίσουν την καθυστέρηση της παραγωγής και κυκλοφορίας γενόσημων, και κατ' επέκταση φθηνότερων, φαρμάκων. Το αποτέλεσμα είναι ότι όλες οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν όφελος (οι μεγάλες γιατί εξακολουθούν να πουλούν τα ακριβά φάρμακά τους και οι μικρές γιατί λαμβάνουν χρήματα από τις μεγαλύτερες για να καθυστερήσουν την παραγωγή γενοσήμων), ενώ οι καταναλωτές (κράτη, ασφαλιστικά ταμεία, ασθενείς) ζημιώνονται. (...) Η Επιτροπή έχει επιβάλει πρόστιμο ύψους 93,8 εκατ. ευρώ στη δανική φαρμακευτική εταιρεία Lundbeck και πρόστιμα συνολικού ύψους 52,2 εκατ. ευρώ στους παραγωγούς γενόσημων φαρμάκων Alpharma (τώρα τμήμα της Zoetis), Merck KGaA/Generics UK (η Generics UK είναι τώρα τμήμα της Μylan), Arrow (τώρα τμήμα της Αctavis) και Ranbaxy. Οι εταιρείες αυτές διαπιστώθηκε ότι παρέβησαν την ευρωπαϊκή συνθήκη καθυστερώντας την είσοδο στην αγορά γενόσημης κιταλοπράμης μέσω αυτών των συμφωνιών. (*) [medical.gr, 6/9/2013]
 

- Σκάνδαλο Glaxo
Η βρετανική φαρμακοβιομηχανία GlaxoSmithKline καλείται να πληρώσει πρόστιμο-ρεκόρ ύψους 3 δισ. δολαρίων για να θέσει τέλος στη δίωξή της από τις αμερικανικές δικαστικές αρχές για απάτη, που περιλαμβάνει παράνομη προώθηση φαρμάκων και ψευδείς δηλώσεις. Ο γίγαντας της φαρμακοβιομηχανίας κατηγορήθηκε για "παράνομη προώθηση ορισμένων φαρμάκων, για μη αποκάλυψη ορισμένων δεδομένων που συνδέονται με την ασφάλεια των φαρμάκων και για ψευδείς δηλώσεις ως προς την τιμή τους", ανακοίνωσαν τη Δευτέρα τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου. [Το Βήμα, 3/7/2012]

- Το καρτέλ των βιταμινών
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε πρόστιμα 855,22 εκατομμυρίων ευρώ σε οκτώ φαρμακοβιομηχανίες, κατηγορώντας τις ότι σχημάτισαν παρανόμως καρτέλ για να καθορίζουν τις τιμές των βιταμινών. Τα μεγαλύτερα πρόστιμα καλούνται να πληρώσουν η ελβετική Roche και η γερμανική BASF - 462 και 296 εκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα. Και οι οκτώ φαρμακοβιομηχανίες κατηγορούνται ότι συμφώνησαν να καθορίζουν από κοινού τις τιμές των βιταμινών, με στόχο να αυξήσουν παράνομα τα κέρδη τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το καρτέλ των φαρμακοβιομηχανιών λειτουργούσε από τον Σεπτέμβριο του 1989 έως τον Φεβρουάριο του 1999. [Ναυτεμπορική, 21/11/2001]

- Πρόστιμα, πρόστιμα, πρόστιμα
Το 2005, η Serono συμφώνησε να πληρώσει 704 εκατ. για την εκτός ενδείξεων προώθηση του Serostim. Δύο χρόνια αργότερα, οι Purdue Pharma και Bristol-Myers Squibb συμμάζεψαν τα ασυμμάζευτα με 1,15 δισ. δολ. Μέχρι το 2009, τα πρόστιμα έφθασαν στα ύψη, με τη Pfizer και τη Lilly να κληθούν να πληρώσουν μαζί 3,7 δισ. δολ.! (...) Στα τέλη του 2011, η Merck έκλεισε την υπόθεση του Vioxx με πρόστιμο 950 εκατ. (πολλοί λένε "και πάλι καλά"). Λίγο αργότερα, η Abbott Laboratories "έκλεισε" με 1,6 δισ. δολ. την υπόθεση Depakote. (...) Μόλις πριν από λίγες ημέρες, η βρετανική GSK κλήθηκε να καταβάλει πρόστιμο μαμούθ ύψους 3 δισ. δολ. για τις πρακτικές που ακολούθησε στην προώθηση των φαρμάκων της, που αφορούν τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα Wellbutrin και Paxil. (...) Η Johnson & Johnson κυκλοφορεί ότι είναι κοντά να πληρώσει πρόστιμο από 1,6 έως και 2,2 δισ. δολ. για αντιδεοντολογική συμπεριφορά στην προώθηση του αντιψυχωσικού φαρμάκου Risperdal, καθώς και σε άλλες, μικρότερης σημασίας, υποθέσεις. Η Amgen λέγεται ότι αναμένεται να πληρώσει περίπου 780 εκατ. δολ. για "αντιδεοντολογική" συμπεριφορά όσον αφορά στην προώθηση των αντιαναιμικών φαρμάκων της. (...) Η Novartis πλήρωσε 422,5 εκατ. για το φάρμακο Trileptal το 2010, η Cephalon δέχθηκε να πληρώσει 425 εκατ., η Schering-Plough 435 εκατ., η AstraZeneca 355 εκατ. για το Zoladex, η Forest Laboratories 313 εκατ. και η Elan 203 εκατ. [insuranceworld.gr, 19/11/2012]

- Μόλυνση στον Ρήνο...
Την 1η Νοεμβρίου (ενν.: 1986), περίπου 30 τόννοι υδραργύρου και φυτοφαρμάκων χύνονται στον Ρήνο, μετά από φωτιά που ξέσκασε σε αποθήκη της Sandoz. Αρκετές μέρες αργότερα, η Ciba-Geigy, άλλος ελβετικός χημικός γίγαντας, παραδέχτηκε ότι έρριξε κατά λάθος στον Ρήνο 900 λίβρες φυτοφαρμάκων, λίγες μόλις ώρες πριν την φωτιά στις αποθήκες τής Sandoz. [The New York Times, 15/2/1987]

- ...μόλυνση και στο Νιου Τζέρσεϋ
Η Ciba-Geigy θα πληρώσει 20 εκατ. δολλάρια σε χιλιάδες κατοίκους της περιοχής Oak Ridge του Toms River του Νιου Τζέρσεϋ, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι το χημικό εργοστάσιο της εταιρείας απελευθέρωσε στο έδαφος ρύπους που μείωσαν την αξία των κατοικιών στην περιοχή. Η αγωγή αποζημίωσης για τοξικά απόβλητα επιδικάστηκε μετά από σχεδόν μια δεκαετία δικαστικών διενέξεων. Η Ciba-Geigy παρήγαγε βιομηχανική βαφή και ρητίνη στο εργοστάσιο του Toms River από το 1952 έως το 1996. Το 1983, η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος κατέγραψε υψηλά επίπεδα καρκινογόνων χημικών ουσιών σε μια έκταση 1.350 στρεμμάτων, ιδιοκτησίας τής εταιρείας. Δέκα χρόνια αργότερα, δύο στελέχη της Ciba δήλωσαν ένοχοι για την παράνομη απόρριψη ρύπων σε χώρους υγειονομικής ταφής στην ιδιοκτησία της εταιρείας. Η αγωγή ακολουθεί δύο άλλες αγωγές στις οποίες οι κάτοικοι ζήτησαν και έλαβαν αποζημίωση για καρκίνο που φέρεται ότι προκλήθηκε από την έκθεση σε μολυσματικούς παράγοντες στο χώρο. [law.com, 14/6/2011]


Από τα ελάχιστα δείγματα που παρέθεσα, είναι σαφές ότι οι φαρμακοβιομηχανίες δεν βάζουν μυαλό παρ' ότι πληρώνουν δεκάδες δισεκατομμύρια σε πρόστιμα. Προφανώς, το κόστος των προστίμων είναι αμελητέο, αν συγκριθεί με το ύψος των κερδών που αυτές οι εταιρείες προσπορίζονται παρανομώντας.

Το μεγάλο ερώτημα δεν είναι αν τα μονοπώλια παρανομούν προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους. Κάτι τέτοιο δεν μας εκπλήσσει, εφ' όσον αυτή η τακτική είναι σύμφυτη με τον καπιταλισμό. Το μεγάλο ερώτημα είναι ποια στάση τηρεί η ευνομούμενη πολιτεία απέναντι σε τέτοια φαινόμενα. Δυστυχώς, η απάντηση είναι ευκόλως εννοούμενη, οπότε θα μπορούσε και να να παραληφθεί. Το μόνο που κάνει η πολιτεία (ε, όχι και ευνομούμενη!) με την στάση που τηρεί απέναντι στις φαρμακοβιομηχανίες, είναι να μετατρέπει το φάρμακο για τον λαό σε φαρμάκι.

Τις τελευταίες μέρες ζούμε ένα θέατρο του παραλόγου, στο οποίο μεγαλόσχημοι πρωταγωνιστές καμώνονται τους ανήξερους και ωρύονται ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων. Όμως, πώς μπορεί να είναι ανήξερος οποιοσδήποτε διαθέτει κοινό νου; Και οι πολιτικοί, οι οποίοι σπεύδουν σήμερα να βάλουν "το μαχαίρι στο κόκκαλο" και να -δηλώνουν ότι θα- διεκδικήσουν από την -όποια- Novartis αποζημίωση για τις ζημιές που έχει υποστεί το δημόσιο, πού βρίσκονταν μέχρι σήμερα; Στον Άρη ζούσαν;

Αν μια μεγάλη φαρμακοβιομηχανία έπαιρνε τον έλεγχο της εκκλησίας:
-Συγχώρεσέ με πάτερ, γιατί έχω αμαρτήσει.
-Έχουμε φάρμακο γι' αυτό!

Και καλά, ας δεχτούμε πως όλοι αυτοί δεν έτυχε ποτέ να διαβάσουν ούτε το αποκαλυπτικώτατο άρθρο τού καθηγητή ιατρικής Ιωάννη Παπαδόπουλου "Ιατρική διαφθορά: συνέπειες για την ποιότητα των προσφερόμενων ιατρικών υπηρεσιών" (περιοδικό "Επιστήμη και Κοινωνία", τεύχος 26/2011) ούτε την τριλογία τής ερευνήτριας γιατρού Marcia Angell (**), η οποία πραγματεύεται, με πληθώρα στοιχείων από υποθέσεις που έφτασαν στη δικαιοσύνη, τους οικονομικούς δεσμούς ανάμεσα στις φαρμακοβιομηχανίες και τους ακαδημαϊκούς γιατρούς, τους καθηγητές και διευθυντές ιατρικών σχολών μεγάλων και ευυπόληπτων πανεπιστημίων, όπως Harvard, Stanford, Brown, Emory κλπ. Μα ούτε την παρακάτω ιστοριούλα (με την οποία κλείνω προς το παρόν το θέμα) έχουν υπ' όψη τους, η οποία είναι και πολύ-πολύ πρόσφατη;

- Σκάνδαλο Novartis από το... 2012
Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας εμφανίζεται να γνώριζε τα τελευταία χρόνια για σχέσεις των εταιρειών με στελέχη των υπηρεσιών, οι οποίοι κατείχαν θέσεις-κλειδιά σε θέματα τιμολόγησης και έγκρισης φαρμάκων. Για το θέμα αυτό, είχε ζητηθεί το 2012 έλεγχος από τον τότε αναπληρωτή υπουργό Υγείας Μάριο Σαλμά. Τα πορίσματα των ελέγχων, που βρίσκονται στη διάθεση του Iatronet, αποκαλύπτουν σε όλο της το βάθος τη μεθόδευση για την οικονομική κάλυψη ταξιδιών στελεχών για συνέδρια στο εξωτερικό. Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις χρηματοδότησαν τα ταξίδια μέσω της "Ελληνικής Εκπαιδευτικής Εταιρείας", η οποία ανέλαβε τη διαδικασία μετάβασής τους στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Φαρμακοοικονομίας, που διεξήχθη στο Βερολίνο τον Νοέμβριο του 2012. Στο συνέδριο μετέβησαν πέντε στελέχη του υπουργείου Υγείας, 15 στελέχη εποπτευόμενων φορέων του υπουργείου (νοσοκομεία), τέσσερις νοσοκομειακοί φαρμακοποιοί και τρία στελέχη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ). Στα πορίσματα που προέκυψαν από σχετικές έρευνες επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης και Υγείας το 2012 και το 2013, εμφανίζονται δέκα φαρμακευτικές επιχειρήσεις (ελληνικές και πολυεθνικές) να πληρώνουν το κόστος παρακολούθησης του εν λόγω συνεδρίου. (...) Οι επτά πλήρωσαν συνολικά το ποσό των 49.000 ευρώ στην "Ελληνική Εκπαιδευτική Εταιρεία". Τη μερίδα του λέοντος κατέβαλε η Novartis, πληρώνοντας 25.000 ευρώ. Άλλες τρεις επιχειρήσεις κάλυψαν το κόστος μετάβασης και διαμονής στελεχών του υπουργείου Υγείας στο ίδιο συνέδριο. [iatronet, 16/1/2017]


------------------------------------------------
(*) Για τον ίδιο λόγο, η Johnson & Johnson και η Novartis καταδικάστηκαν αργότερα την ίδια χρονιά, σε πρόστιμο 16,3 εκατ. ευρώ ("J&J, Novartis fined $22.4M over Pay-For-Delay deal", law360.com, 10/12/2013).

(**) Εκτεταμένη βιβλιοπαρουσίαση και των τριών βιβλίων στο "Drug Companies and Doctors: A Story of Corruption", New York Review of Books, 15/1/2009