Οι χρηματιστηριακές αναταράξεις του Φεβρουαρίου

Χτες είπαμε δυο λόγια για τις αναταράξεις που επικρατούν στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου, οι οποίες είναι τόσο έντονες ώστε μερικοί να ισχυρίζονται πως βρισκόμαστε εν όψει εκδηλώσεως μιας νέας κρίσης. Δεν περίμενα ότι το εν λόγω κείμενο θα προκαλούσε τόσο έντονο ενδιαφέρον, οπότε εκτιμώ πως θα μπορούσαμε να εμβαθύνουμε λίγο στο εν λόγω θέμα. Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να διερευνήσουμε τις διάφορες αιτίες που αναστατώνουν τα χρηματιστήρια τούτες τις μέρες.

Η αλήθεια είναι ότι οι άνοδοι και οι πτώσεις των χρηματιστηρίων συνιστούν κατά ένα μεγάλο μέρος τους προβλέψιμα γεγονότα. Για παράδειγμα, ο Δεκέμβριος είναι σχεδόν πάντοτε πτωτικός, μιας και οι επενδυτές επιδίδονται σε πωλήσεις, προκειμένου είτε να καλύψουν τις ανοιχτές θέσεις τους είτε να γράψουν κέρδη στους ισολογισμούς τους. Κατά την ίδια έννοια, ο Ιανουάριος είναι ανοδικός επειδή στην διάρκειά του υπερτερούν οι αγορές, με τις επενδυτές να σπεύδουν να τοποθετήσουν τα κέρδη που έγραψαν τον προηγούμενο μήνα. Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο στ' αφτιά των μη μυημένων, η μέση απόδοση των μετοχών κατά τον Ιανουάριο είναι πέντε φορές μεγαλύτερη από τους υπόλοιπους έντεκα μήνες. Έτσι, λοιπόν, είναι λογικό ο Φεβρουάριος να είναι πτωτικός, αφού ο ξέφρενος ρυθμός τού Ιανουαρίου δεν μπορεί να διατηρηθεί. Η διαφορά με τον εφετινό Φεβρουάριο, σε σύγκριση με τους παλιότερους, είναι ότι ούτε ο Δεκέμβριος ήταν έντονα πτωτικός ούτε ο Ιανουάριος έντονα ανοδικός, οπότε η τρέχουσα έντονη ανισορροπία συνιστά μάλλον μεγάλη έκπληξη.

Ουάσιγκτον, 22/12/2017: Ο πρόεδρος Τραμπ δείχνει με καμάρι την σελίδα με την υπογραφή του στον
νέο φορολογικό νόμο. Δεν θα μπορούσε να κρατάει όλον τον νόμο, που απλώνεται σε 74.608 σελίδες.

Τί άλλαξε, όμως, εφέτος και αναστατώθηκε το σύστημα; Η βασική αλλαγή είναι η κατακρήμνιση του εταιρικού φόρου στις ΗΠΑ από το 35% στο 21%. Παράλληλα μ' αυτή την τεράστια μείωση, η κυβέρνηση Τραμπ υιοθέτησε την τακτική που ακολουθούν η Ιρλανδία, η Ολλανδία και άλλες χώρες, δηλαδή να επιβάλλεται φόρος μόνο στα κέρδη που οι εταιρείες πραγματοποιούν μέσα στην χώρα. Από τα κέρδη που έχουν ήδη βγει στο εξωτερικό, όσα επιστρέψουν και επενδυθούν απαλλάσσονται πλήρως της φορολογίας ενώ τα υπόλοιπα φορολογούνται με 12%. Με 21% θα φορολογούνται και τα κέρδη που πραγματοποιούν στις ΗΠΑ οι ξένες θυγατρικές. Το τεράστιο όφελος που προκύπτει για τις εταιρείες από την αλλαγή τής φορολογίας, ενσωματώθηκε στην τιμή των μετοχών τους και συγκράτησε την συνηθισμένη πτώση για τον Δεκέμβριο.

Εννοείται ότι φορολογική πριμοδότηση των πολιτειακών επιχειρήσεων έχει προκαλέσει ανησυχία σε όλον τον κόσμο. Δεν είναι μόνο το ότι οι επιχειρήσεις των ΗΠΑ έχουν πια συμφέρον να μαζέψουν τις δραστηριότητές τους εντός των συνόρων. Κυρίως είναι ότι τώρα πλέον υπάρχει κίνητρο στις ξένες επιχειρήσεις να μεταφέρουν κέρδη στις ΗΠΑ, ώστε να επωφεληθούν από την χαμηλή φορολογία. Για παράδειγμα, γερμανικές εταιρείες όπως η Siemens ή η Bosch έχουν πια συμφέρον να μεταφέρουν κέρδη στην Siemens-USA και στην Bosch-USA (μέσω της γνωστής διαδικασίας τής εσωτερικής τιμολόγησης). Συνεπώς, αν θέλω να επενδύσω σε μετοχές αυτών των εταιρειών, μάλλον πρέπει να ασχοληθώ με τις μετοχές των θυγατρικών τους στις ΗΠΑ και να αφήσω τις μητρικές εταιρείες στην άκρη. Ίσως, μάλιστα, να πρέπει να ξεφορτωθώ όσες μητρικές μετοχές βρίσκονται ακόμη στα χέρια μου.

Από πλευράς Fed, το πρόβλημα λέγεται απορρόφηση πλεονάζουσας ρευστότητας. Όπως έχουμε πει σε τούτο το ιστολόγιο, το 2008 η Fed εφάρμοσε ένα πρόγραμμα εκτεταμένης ποσοτικής χαλάρωσης για να αντιμετωπίσει την κρίση που ξέσπασε από το σκάσιμο της φούσκας των στεγαστικών, πρόγραμμα το οποίο κράτησε ως το 2014. Με απλά λόγια, επί μια εξαετία η Fed αντιμετώπιζε την κρίση εκδίδοντας νέο χρήμα. Υποτίθεται ότι η βασική δουλειά που έπρεπε να κάνει η κυρία Γιέλλεν στο τιμόνι τής Fed, ήταν να σχεδιάσει και να υλοποιήσει ένα πρόγραμμα εξυγίανσης, το οποίο θα απέσυρε από την αγορά όλο αυτό το παραπανίσιο χρήμα (ή, τουλάχιστον, το μεγαλύτερο τμήμα του). Όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε, με αποτέλεσμα σήμερα οι ΗΠΑ να απειλούνται από υψηλό πληθωρισμό και το δολλάριο να τρίζει. Και οι τριγμοί αυτοί γίνονται εντονώτεροι από την συνδυασμένη επίθεση που δέχεται το πολιτειακό νόμισμα τόσο από την Κίνα και την Ρωσσία όσο και από πιο αδύναμες αλλά εχθρικές προς τις ΗΠΑ χώρες (Ιράν, Βενεζουέλα κλπ). Εννοείται ότι σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού τα χρηματιστήρια είναι λιγώτερο ελκυστικά.

Εκτός ΗΠΑ, η μεγαλύτερη ίσως πηγή ανησυχιών είναι η Ιαπωνία, όπου η έννοια της ποσοτικής χαλάρωσης έχει περάσει σε εξωπραγματικό επίπεδο, με την κεντρική τράπεζα της χώρας να ρίχνει συνέχεια χρήμα για την κάλυψη των αναγκών τού δημοσίου. Έτσι, το ιαπωνικό δημόσιο χρέος έχει περάσει προ πολλού το 250% του ΑΕΠ, με την Bank of Japan να κατέχει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του. Λογικά, αυτή η τελευταία λεπτομέρεια θα έπρεπε να ήταν αρκετή για να μην ανησυχούν οι αγορές (ουσιαστικά, οι ιάπωνες χρωστούν στον εαυτό τους!) αλλά ούτε το χρηματιστήριο του Τόκυο γλίτωσε τις αναταράξεις τού Φεβρουαρίου.

Το κτήριο της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας στο Τόκυο

Θα ακουστεί παράξενο στους περισσότερους αλλά σοβαρή πηγή έντονων ανησυχιών αποτελεί και η πανίσχυρη Γερμανία. Υπό ποία έννοια; Ας πούμε ότι τα υπερτροφικά γερμανικά πλεονάσματα συνιστούν πηγή σοβαρού κινδύνου στις χρηματιστηριακές αγορές. Βέβαια, αυτός ο αφορισμός απαιτεί μερικές εξηγήσεις για να γίνει κατανοητός. Ναι, έχουμε ακούσει κατ' επανάληψη ότι "τα πλεονάσματα της Γερμανίας συνιστούν τα ελλείμματα του Νότου". Όμως, από πού κι ως πού αυτά τα πλεονάσματα ενοχλούν τις χρηματαγορές;

Για να το κατανοήσουμε, θα πρέπει να μιλήσουμε για το σύστημα Target-2 και να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί. Κι επειδή σήμερα είπαμε πολλά και κουραστικά, πάρτε μια ανάσα και θα συνεχίσουμε αύριο.