Ανησυχίες των αγορών

Από τις αρχές Φεβρουαρίου επικρατεί μια ανακατωσούρα κι ένας εκνευρισμός στις χρηματαγορές ανά την υφήλιο. Η δυσάρεστη αυτή κατάσταση αποτυπώνεται στους χρηματιστηριακούς δείκτες, οι οποίοι δείχνουν πτωτικές τάσεις, ενίοτε δε τόσο έντονες ώστε κάποιοι να κάνουν λόγο ακόμη και για διαφαινόμενο κραχ. Φυσικά, παντού γίνονται προσπάθειες να σβήσει η φωτιά πριν θεριέψουν οι φλόγες αλλά οι εύφλεκτες πρώτες ύλες είναι πολλές. Ενδεικτικά:

(α) Στην Ιταλία έχει φουντώσει η παροχολογία εν όψει των εκλογών τής Κυριακής που έρχεται. Όλα τα κόμματα τάζουν λαγούς με πετραχήλια στους ψηφοφόρους, προκειμένου να τους προσελκύσουν. Βέβαια, κανείς σοβαρός αναλυτής δεν πιστεύει ότι υπάρχει περίπτωση να υλοποιηθούν όλα αυτά, όμως επίσης κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πόσα και ποια θα υλοποιηθούν. Το μόνο που όλοι γνωρίζουν καλά είναι ότι η χώρα βαδίζει στην κόψη τού ξυραφιού και ο παραμικρός δημοσιονομικός εκτροχιασμός απειλεί να την βουλιάξει.

(β) Στην Ισπανία, οι δανειολήπτες αποφάσισαν να αντιδράσουν στις χιλάδες κατασχέσεις και να αντεπιτεθούν με χιλιάδες αγωγές κατά των τραπεζών. Οι δανειολήπτες κατηγορούν τις τράπεζες για εξαπάτηση ως προς το κάτω όριο του κυμαινόμενου επιτοκίου. Ως γνωστόν, το κυμαινόμενο επιτόκιο συνδέεται με το επιτόκιο αναφοράς (euribor) αλλά στα "ψιλά γράμματα" οι τράπεζες όριζαν πως το επιτόκιο του δανείου ακολουθεί μεν την πορεία τού euribor αλλά δεν μπορεί να πέσει κάτω από κάποιο ύψος (3% ή και 4,5% σε κάποιες περιπτώσεις). Το 2009, το euribor βρισκόταν στο 5% αλλά από το 2010 μέχρι σήμερα κυμαίνεται σε ποσοστά μικρότερα της μονάδας. Χάρη στα "ψιλά" των τραπεζών, όμως, απ' αυτή την μείωση ωφελείται η τράπεζα και όχι ο δανειολήπτης.

(γ) Ως προσάναμα λειτουργεί και μια αντίστοιχη διαμαρτυρία που έχει ξεκινήσει και στην Κύπρο από εκείνους που είδαν τις καταθέσεις τους να κουρεύονται. Μόνο που εκεί η διαμαρτυρία στρέφεται και κατά των κυβερνήσεων, οι οποίες έφτιαξαν το κατάλληλο νομικό πλαίσιο.

(δ) Θρυαλλίδες που απειλούν με γενικό παρανάλωμα, συνιστούν τα διάφορα ταμεία (ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά), τα οποία είναι πάντοτε ευεπίφορα στο να τοποθετούν τα αποθεματικά τους σε φούσκες, μιας και η αγαπημένη ως τώρα τοποθέτησή τους (οι καταθέσεις προθεσμίας) έχει αμελητέα απόδοση λόγω της πτώσης των επιτοκίων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα για το τι μπορούν να πάθουν τα ταμεία, συνιστούν οι περιπτώσεις της Ελλάδας (αγόρασαν σε φουλ τιμή ελληνικά ομόλογα λίγο πριν κουρευτούν) και της Βρεττανίας (επένδυσαν στις φούσκες των ισλανδικών τραπεζών).

(ε) Ο πλανήτης ξεχειλίζει από φούσκες, οι οποίες είναι σίγουρο ότι θα σκάσουν, έστω κι αν δεν γνωρίζουμε το πότε. Δεν είναι μόνο η φούσκα των παραγώγων (επενδύσεις σε αέρα κοπανιστό) ή η φούσκα των κρυπτογραφημένων νομισμάτων (επενδύσεις σε κάτι που δεν υπάρχει). Είναι και οι παραφουσκωμένες εταιρείες, από την Carillon ως την Deutsche Bank, των οποίων το σκάσιμο θα σωριάσει πολλά οικοδομήματα σε συντρίμμια.

Παρένθεση. Η Carillon είναι βρεττανικός κατασκευαστικός κολοσσός, με ετήσιο τζίρο 6 δισ. ευρώ και πάνω από 40.000 εργαζόμενους. Η διοίκησή της λέει ότι η εταιρεία είναι βιώσιμη, αρκεί να αναδιαρθρώσει ένα χρέος ενός δισ. ευρώ. Υπολογίζεται ότι η κατάρρευσή της θα πλήξει 30.000 συνεργαζόμενες επιχειρήσεις και η πτώχευση του συνταξιοδοτικού της ταμείου θα αφήσει 28.000 άτομα χωρίς σύνταξη. Κλείνει η παρένθεση.

2/11/2017: Ο Ντόναλντ Τραμπ προαναγγέλει την τοποθέτηση του Τζερόμ Πάουελ ως διοικητού τής Fed

Και πάνω στην αναμπουμπούλα, άλλαξε κι ο διοικητής τής Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, της περίφημης Fed. Ο -τραπεζίτης μεν αλλά όχι οικονομολόγος- Τζερόμ Πάουελ διαδέχθηκε την Τζάνετ Γιέλλεν κι αυτό από μόνο του αρκεί για να αρχίσουν πολλοί να σταυροκοπιούνται και να επικαλούνται την εξ ύψους βοήθεια. Και πώς να μην ανησυχούν οι άνθρωποι, αφού κάθε αλλαγή διοικητή τής Fed συνοδεύεται από καταστροφές:
- 1970: Ο Άρθουρ Μπερνς διορίζεται διοικητής από τον Ρίτσαρντ Νίξον. Λίγο αργότερα ο Dow Jones κατρακυλάει κατά 20%.
- 1978: Ο Ουίλλιαμ Μίλλερ καλείται από τον Τζίμμυ Κάρτερ να αντικαταστήσει τον Μπερνς. Δυο μήνες αργότερα, το δολλάριο αρχίζει να βουλιάζει. Ο Μίλλερ δεν θα καταφέρει ποτέ να αποκαταστήσει το πολιτειακό νόμισμα και τελικά παραιτείται πριν συμπληρώσει ενάμισυ χρόνο στην διοίκηση της τράπεζας
- 1979: Ο Κάρτερ βάζει τον Πωλ Βόλκερ στην θέση τού Μίλλερ. Για να σώσει το δολλάριο, ο Βόλκερ εξακοντίζει τα επιτόκια στα ουράνια. Αποτέλεσμα: τα πολιτειακά ομόλογα χάνουν μέχρι και 12% της αξίας τους.
- 1987: Ο Ρόναλντ Ρέηγκαν αντικαθιστά τον Βόλκερ με τον "γκουρού" Άλαν Γκρήνσπαν. Δυόμισυ μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Γκρήνσπαν βλέπει τον Dow Jones να έχει χάσει το 35% της αξίας του. Μόνο μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου χάθηκαν σχεδόν 30 ποσοστιαίες μονάδες.
- 2006: Ο Μπεν Μπερνάνκι επιλέγεται από τον Τζωρτζ Μπους Β' ως αντικαταστάτης τού Γκρήνσπαν. Στην αρχή, ο Μπερνάνκι είδε το δολλάριο να χάνει 17% της αξίας του μέσα ενάμισυ χρόνο. Αμέσως μετά ξέσπασε η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση.
- 2014: Ο Μπαράκ Ομπάμα τοποθετεί την Τζάνετ Γιέλλεν επί κεφαλής τής Fed. Η αλήθεια είναι ότι η τετραετής θητεία τής Γιέλλεν δεν συνοδεύτηκε από κάποια μεγάλη καταστροφή. Συνοδεύτηκε, όμως, από την αδυναμία ανάκαμψης και από την επέκταση της φτώχειας, τόσο σε πολιτειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι οιωνοί που συνοδεύουν τον Πάουελ στην ανάρρησή του στην θέση τού διοικητή, δεν είναι καλοί. Χρόνια τώρα, η Fed στηρίζει τα πολιτειακά χρηματιστήρια και την οικονομία της χώρας εκδίδοντας χρήμα, το οποίο τοποθετεί σε παράγωγα. Αν η παντοκρατορία των ΗΠΑ αμφισβητηθεί έμπρακτα από άλλες δυνάμεις (π.χ. συμφωνία Κίνας και Ρωσσίας να μη χρησιμοποιούν το δολλάριο στις μεταξύ τους συναλλαγές), είναι πολύ πιθανό η φούσκα των παραγώγων να σκάσει στα χέρια του κυρίου Πάουελ.