Ανυπακοή τώρα!

Καθώς η αγωνία για τις επικείμενες ανατροπές στο ασφαλιστικό όλο και εντείνεται, αν μου ζητούσατε μια περιεκτική απάντηση στο ερώτημα "ποιός είναι ο απώτερος στόχος όσων ζούμε τα τελευταία χρόνια", θα μπορούσα να γίνω όσο πιο περιεκτικός γίνεται, απαντώντας μονολεκτικά: υπακοή.

Ενδεχομένως να φαίνεται πως αυθαιρετώ ή υπερβάλλω αλλά ομολογώ ότι με θλίψη διαπιστώνω πως, όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερα σκυμμένα κεφάλια βλέπω γύρω μου. Νέα παιδιά, με σπουδές που θα έκαναν πολλούς της γενιάς μου να ζηλέψουν, ικανοποιούνται με οποιαδήποτε δουλειά, διότι "και πάλι καλά να λες, με τόση ανεργία". Εργαζόμενοι, με χρόνια εμπειρίας στην πλάτη τους, ικανοποιούνται με οποιονδήποτε μισθό, αφού "μια χαρά είναι, αν σκεφτείς ότι άλλοι δουλεύουν για δυο ευρώ την ώρα". Άνεργοι, πεταμένοι στον δρόμο είτε επειδή έκλεισε η επιχείρηση όπου δούλευαν είτε επειδή κάποιοι αποφάσισαν να "εξυγιάνουν" το δημόσιο, ικανοποιούνται με οποιοδήποτε πεντάμηνο voucher, καθ' όσον "από το να κάθομαι, κάτι είναι κι αυτό και θα δούμε τι θα γίνει". Μια ολόκληρη χώρα εθίζεται όλο και περισσότερο σε οποιαδήποτε δουλειά, σε οποιονδήποτε μισθό, σε οποιαδήποτε διέξοδο... σε οποιαδήποτε ζωή. Χωρίς αντιρρήσεις. Υπάκουα.
 

Το φαινόμενο αυτό δεν αποτελεί αποκλειστικά ελληνικό χαρακτηριστικό. Τα ίδια συμβαίνουν (έστω, με παραλλαγές) σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό μας κόσμο. Με οποιαδήποτε δουλειά (έστω και με mini job) ικανοποιείται και ο γερμανός, με οποιαδήποτε δουλειά (έστω και με zero hour contract) ικανοποιείται και ο βρεττανός, με οποιαδήποτε δουλειά (έστω και τρίωρη) ικανοποιείται και ο γάλλος. Με οποιαδήποτε αμοιβή (έστω και με 95 λεπτά την ώρα) ικανοποιείται και ο βούλγαρος, με οποιαδήποτε αμοιβή (έστω και με ένα δολλάριο την ημέρα) ικανοποιείται και ο ταϊλανδός, με οποιαδήποτε αμοιβή (έστω και με 70 ευρώ τον μήνα) ικανοποιείται και ο αιγύπτιος. Με οποιαδήποτε ζωή ικανοποιούνται οι πάντες, έστω και με χαμοζωή. Χωρίς αντιρρήσεις. Υπάκουα.

Δεν πρέπει να παραξενευόμαστε διότι η υπακοή ήταν πάντοτε το ζητούμενο στον καπιταλισμό, αφού έτσι εξυπηρετείται ο βασικός του στόχος, δηλαδή η μεγιστοποίηση του επιδιωκόμενου κέρδους. Εκείνο που άλλαξε τα τελευταία 25 χρόνια είναι η ταχύτητα, η έκταση και το βάθος διάδοσης του φαινομένου, στοιχεία τα οποία επιτάθηκαν κατά την διάρκεια της σοβούσας καπιταλιστικής κρίσης, διαρρηγνύοντας εν τέλει την κοινωνική διαστρωμάτωση και, ως εκ τούτου, αμβλύνοντας την ένταση αλλά και την ίδια την πιθανότητα αντίδρασης των -πλειοψηφούντων οπωσδήποτε- λαϊκών στρωμάτων.

Όσο απλώνεται και βαθαίνει αυτή η υπακοή, τόσο περισσότερο διασπάται η εργατική τάξη και τόσο περισσότερο εθίζεται στην οποιαδήποτε χαμοζωή, ζαλισμένη από τα αλλεπάλληλα σοκ που δέχεται. Αν μάθεις να υπακούς, παύει να είναι ζητούμενο η πλήρης απασχόληση με αξιοπρεπείς αποδοχές και γίνεται η εξασφάλιση του φαγητού τής ημέρας. Αν μάθεις να υπακούς, ξεχνάς τι σημαίνει αξιοπρεπής σύνταξη και αρκείσαι σε ένα προνοιακό επίδομα. Αν μάθεις να υπακούς, μαθαίνεις να ικανοποιείσαι με αυτό που σου δίνουν και νιώθεις ευτυχής διότι κάποιοι άλλοι παίρνουν λιγώτερα από σένα.

Κάπως έτσι, λοιπόν, η υπακοή θεοποιείται και ο λαός εκπαιδεύεται να βολεύεται στο περιθώριο. Όταν γύρω του μαίνεται περιδινούμενη η καπιταλιστική πραγματικότητα σε μια ύφεση που δεν λέει να τελειώσει, δημιουργώντας ρουφήχτρες ανεργίας, φτώχιας και εξαθλίωσης, το περιθώριο που εξασφαλίζει η υπακοή δείχνει ελκυστικό. Στο κάτω-κάτω, όταν ολόκληρος πρωθυπουργός ομολογεί ότι αναγκάστηκε να υπακούσει και να υποκύψει στον εκβιασμό, πώς θα μπορούσε ο απλός λαός να κάνει αλλιώς;

Όμως, όταν βολεύεσαι στο περιθώριο, πρέπει να ξέρεις πως δεν υπάρχουν πολλά σκαλιά ακόμη να κατεβείς. Ήδη έχεις χάσει την αξιοπρέπειά σου, την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις σου, το φιλότιμό σου, την αγωνιστική σου διάθεση. Ήδη έχεις μάθει να μην ονειρεύεσαι, να μην ελπίζεις, να μη διεκδικείς. Ήδη έχεις αποδεχτεί την παρακατιανοσύνη σου και την αδυναμία σου, έχεις συμφιλιωθεί με την δουλικότητά σου κι έχεις θεωρήσει ως τελεσίδικα χαμένα αυτά που κάποτε μέχρι και αίμα χύθηκε για να κερδηθούν. Όχι πως, σε στιγμές ενδοσκόπησης, δεν τα καταλαβαίνεις όλα τούτα. Μα κάποιοι σου είπαν πως έτσι είναι ή έτσι πρέπει κι εσύ έχεις μάθει να υπακούς δίχως αντιρρήσεις. Σαν τους σκλάβους στα βαμβακοχώραφα της Λουιζιάνας, πριν εκατόν πενήντα χρόνια...

Σε τελική ανάλυση, δηλαδή, υπακοή σημαίνει να απεμπολείς το δικαίωμά σου στην διαμαρτυρία. Υπακοή σημαίνει να ξεχνάς ότι μπορείς να πεις και όχι. Να πεις όχι σε όλα όσα σχεδιάζονται για σένα αλλά χωρίς εσένα. Να πεις όχι στο σφάξε με αγά μου ν' αγιάσω. Να πεις όχι στο ξεροκόμματο, όχι στην ανυποληψία, όχι στον ευτελισμό σου. Να πεις όχι στα δεσμά σου, όχι στον εξανδραποδισμό σου. Να πεις όχι στην χαμοζωή. Να πεις όχι στο περιθώριο.

Υπ' αυτή την έννοια, λοιπόν, η διέξοδος δεν μπορεί να είναι άλλη από την ανυπακοή. Διέξοδος είναι ο εκ νέου ενστερνισμός τού δικαιώματός μας να πούμε όχι. Όχι στην άβουλη συμμετοχή μας στα καπιταλιστικά παιχνίδια που παίζονται στις πλάτες μας. Όχι στο ζοφερό μέλλον που σχεδιάζεται ερήμην μας. Όχι στην υποταγή. Ναι στην ανυπακοή. Τώρα!