Κάποτε, κάποιοι πρόσφυγες... (10)

Χτες, κλείσαμε το σημείωμά μας με την αποστροφή ότι στόχος τής κυβέρνησης ήταν "εκάς οι πρόσφυγες πάση θυσία". Για να πειστεί και ο πλέον δύσπιστος αναγνώστης ότι η βούληση της ελληνικής κυβέρνησης ήταν να αποτραπεί με κάθε τρόπο η μετανάστευση των μικρασιατών προς την Ελλάδα, ας κάνουμε σήμερα μια στάση στο ταξίδι μας για να επισκεφθούμε τα επίσημα αρχεία τού υπουργείου εξωτερικών. Από εκεί, ανασύρουμε δυο έγγραφα, αντίγραφα των οποίων παρουσιάζουμε παρακάτω. Το  πρώτο είναι ένα πολυσέλιδο τηλεγράφημα που έστειλε ο Στεργιάδης προς τον πρωθυπουργό Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη και τον υπουργό εσωτερικών Νικόλαο Στράτο στις 22/8/1922. Το δεύτερο είναι η αυθημερόν απάντηση του Πρωτοπαπαδάκη.

Το τηλεγράφημα του Στεργιάδη είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον στο σύνολό του αλλά εδώ μας ενδιαφέρει η στάση του κράτους απέναντι στους πρόσφυγες, οπότε παρουσιάζουμε μόνο επιλεγμένα αποσπάσματα σχετικά με το θέμα μας. Γράφει, λοιπόν, ο Στεργιάδης (υπογραμμίσεις δικές μου):

[Επιλογή και συρραφή αποσπασμάτων: Cogito ergo sum]

ΛΙΑΝ ΕΠΕΙΓΟΝ -  ΑΠΟΛΥΤΟΥ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΟΣ

ΠΡΟΕΔΡΟΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΥΠΟΥΡΓΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΝ. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΝ.
(...)
Παρακαλώ υπέρ παν άλλο την Κυβέρνησιν να μου δώση επειγούσας οδηγίας εις ακόλουθα σημεία.
1ον) Εγκρίνετε απόφασίν μου αναχωρήσωσιν εντεύθεν πολιτικοί υπάλληλοι μετά Αρχείων και Χωροφυλακής.
2ον) Εγκρίνετε εμποδισθώσιν αναχωρήσωσι Έλληνες Μικρασιάτες δι' Ελλάδα ακόμη και όταν είναι εύποροι δυνάμενοι αναχωρήσωσι με συνήθη ταχυδρομικά ατμόπλοια.
3ον) Εγκρίνετε αποσταλώσι Αθήνας περί τα 500 ορφανά μικράς ηλικίας και τα πλείστα κοράσια τα οποία συνετήρη Υπάτη Αρμοστεία μέχρι τούδε και άτινα αφιέμενα ενταύθα θα διατρέξωσιν έσχατον κίνδυνον.
(...)
Αντικείμενον ιδιαιτέρων υμών διαβημάτων θα ηδύνατο να γίνη η προφύλαξις της Σμύρνης διά συμμαχικής επεμβάσεως ή αποβιβάσεως. Νομίζω ότι εις τούτο κυρίως αποβλέπουσιν αι προς εμέ βολιδοσκοπήσεις των ξένων αντιπροσώπων. Αλλά τοιούτον ζήτημα ως εκ της φύσεώς του δεν δύναμαι να εισηγηθώ εδώ ουδέ και προτεινόμενον να το διαπραγματευθώ άνευ προηγουμένων σαφών και επαρκών οδηγιών της Κυβερνήσεως προς εμέ.

ΣΤΕΡΓΙΑΔΗΣ

Είναι σαφές ότι ο Στεργιάδης προσπαθεί να καλύψει διπλά τα νώτα του. Πρώτον, απαιτεί από τον πρωθυπουργό να ζητήσει εγγράφως ό,τι μέχρι τότε ζητούσε προφορικά, δηλαδή την παρεμπόδιση αναχώρησης από την Μικρασία ακόμη και όσων είχαν την οικονομική δυνατότητα να επωμισθούν οι ίδιοι το κόστος τής αναχώρησής τους. Και, δεύτερον, ζητάει πλήρη κάλυψη για κάθε περίπτωση διαπραγμάτευσης με τους συμμάχους.

Η απάντηση του Πρωτοπαπαδάκη ήρθε αμέσως (υπογραμμίσεις δικές μου):

ΑΚΡΩΣ ΕΠΕΙΓΟΝ

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΥΠΑΤΟΝ ΑΡΜΟΣΤΗΝ ΣΜΥΡΝΗΣ

    Εις απάντησιν υμετέρου υπ' αριθ. 2873 συμφωνούμεν μεθ' υμών εις τα σημεία 1ον 2ον 3ον ως προς το τέταρτον όσον αφορά την τάξιν εγκρίνομεν τας δηλώσεις σας αλλ' ως προς τον επισιτισμόν αδυνατούμεν ν' αναλάβωμεν οιανδήποτε υποχρέωσιν λόγω των μεγάλων επισιτιστικών δυσχερειών ας έχομεν ήδη.
    Τα προς τους συμμάχους διαβήματα ημών θ' ανακοινώσωμεν υμίν δι' ιδιαιτέρου τηλεγραφήματος.

Π. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

Ο Στεργιάδης πέτυχε τον σκοπό του. Η κυβέρνηση ανέλαβε απολύτως την ευθύνη τής παρεμπόδισης των μικρασιατών να εγκαταλείψουν την περιοχή τους. Αυτό το τηλεγράφημα του Πρωτοπαπαδάκη ήταν και η τελευταία επίσημη εντολή τής κυβέρνησης προς την αρμοστεία τής Σμύρνης.

Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στην τύχη των ορφανών για τα οποία ο μεν Στεργιάδης ζητάει προστασία ο δε Πρωτοπαπαδάκης δηλώνει εντελώς ξεδιάντροπα ότι το κράτος αδυνατεί να αναλάβει την σίτισή τους.

Επίσημα, αυτά τα παιδιά έφτασαν στην Ελλάδα, τοποθετήθηκαν προσωρινά σε ένα πρόχειρο ορφανοτροφείο που στήθηκε στο Πολύγωνο και στην συνέχεια τακτοποιήθηκαν στο ορφανοτροφείο τής Βουλιαγμένης. Το πρόβλημα είναι ότι ο Στεργιάδης κάνει λόγο για 500 ορφανά αλλά η δομή τού Πολύγωνου δεν χωράει πάνω από 100 άτομα με τίποτε. Πού πήγαν, λοιπόν, τόσα παιδιά;

Οι έρευνες έδειξαν ότι, χάρη στις προσπάθειες κάποιων πραγματικά ευαίσθητων, κάποια απ' αυτά τα ορφανά κατευθύνθηκαν σε άλλα ορφανοτροφεία σ' ολόκληρη την χώρα. Όμως, πολλά κορίτσια διοχετεύτηκαν στο περίφημο πορνείο των Βούρλων. Η εκτίμηση των ερευνητών είναι ότι υπήρξε ένα καλοστημένο δίκτυο κρατικών υπαλλήλων, οργάνων της τάξεως και προαγωγών, οι οποίοι είδαν στα πρόσωπα αυτών των κοριτσιών μια εξαιρετική ευκαιρία για εύκολο πλουτισμό. (*)

Λένε πως η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της. Φαίνεται, όμως, πως τρώει και τα παιδιά των εκτός αυτής ελλήνων...

Ολοκληρώσαμε την στάση μας. Το ταξίδι συνεχίζεται.

-------------------------------------------------
(*) Διαβάστε το συγκλονιστικό μυθιστόρημα "Τα δάκρυα τής Σμυρνιάς" (εκδόσεις Εντός, 2014), της Διονυσίας Νέδα, το οποίο αναφέρεται και σ' αυτά τα ορφανά κορίτσια, που κατέληξαν στο πορνείο των Βούρλων. Το μυθιστόρημα βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία, τα οποία ανέσυρε η έρευνα της Νέδα.