Κάποτε, κάποιοι πρόσφυγες... (6)

Καθώς μιλάμε για πρόσφυγες, δεν μπορώ να μη θυμηθώ το σοκ που ένοιωσα στα εφηβικά μου χρόνια, όταν πρωτοδιάβασα για την συμπεριφορά των συμμάχων προς τους έλληνες της φλεγόμενης Σμύρνης το 1922, οι οποίοι προσπαθούσαν να επιβιβαστούν σε κάποιο συμμαχικό πλοίο για να γλιτώσουν από τους τούρκους. Μέχρι και ότι έκοβαν τα χέρια όσων επιχειρούσαν να σκαρφαλώσουν σε κάποιο καράβι, διάβασα. Θυμάμαι ότι η γροθιά στο στομάχι ήταν τόσο ισχυρή ώστε αρνήθηκα να το πιστέψω. Χρειάστηκε να δω ότι τα ίδια λένε και ο Κορδάτος και ο Καρολίδης, ακόμη και η Διδώ Σωτηρίου στα "Ματωμένα Χώματα", για να πειστώ, έστω κι αν η πληροφορία ήταν αδύνατο να χωρέσει στο μυαλό μου και επέμενα να βλέπω μια δόση υπερβολής σ' αυτές τις περιγραφές...

Αλλά ας αφήσουμε τις δικές μου αναμνήσεις για το πώς φέρθηκαν οι ξένοι στους έλληνες πρόσφυγες κι ας επιστρέψουμε στο ταξίδι μας. Έχουμε φτάσει στον Ιούλιο του 1922. Κάτι η Μακρόνησος και κάτι η αναχώρηση πολλών προσφύγων για τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, η κυβέρνηση φαίνεται πως, κουτσά-στραβά, έχει βάλει το θέμα των ποντίων προσφύγων σε μια σειρά. Όμως, στον ορίζοντα φαίνονται καινούργια σύννεφα, αυτή την φορά πολύ πιο πυκνά και πολύ πιο σκούρα, από το βιλαέτι της Σμύρνης. Ο Στεργιάδης με τον Χατζανέστη πάνε κι έρχονται από την Μικρασία στην Αθήνα, όπου συμμετέχουν σε απανωτές συσκέψεις. Όλοι στην κυβέρνηση είναι προβληματισμένοι. Το όνειρο της "Μεγάλης Ελλάδας" έχει ξεθωριάσει εδώ και καιρό, ο Κεμάλ δείχνει ισχυρότερος από ποτέ και φαίνεται πως όλοι περιμένουν το αναπόφευκτο.

ΦΕΚ 119/20-07-1922: Ν. 2870 "Περί παρανόμου
 μεταφοράς προσώπων ομαδόν ερχομένων..."

Ανοίγουμε παρένθεση. Όσο κι αν η πλειοψηφία των ελλήνων που κατοικούν στα μικρασιατικά
παράλια του Αιγαίου, ζουν επί τρία σχεδόν χρόνια μια εθνική έξαρση στον παραμυθένιο κόσμο ενός ανύπαρκτου εθνικού μεγαλείου, υπάρχουν και πολλοί που μπορούν και βλέπουν λίγο πιο πέρα από την μύτη τους. Είναι αυτοί που αντιλαμβάνονται έγκαιρα πως τούτο το παραμύθι δεν θα έχει ευτυχές τέλος. Αυτοί που είναι σίγουροι πως οι τούρκοι δεν θα περιορίσουν το κυνήγι τους κατά των ελλήνων στον Πόντο. Έτσι, μέσα σ' αυτή την τριετία (1919-1922), αρκετές εκατοντάδες ελλήνων από την Σμύρνη αλλά και από το Αϊβαλί, το Αϊδίνι, την Έφεσο (Κουσάντασι), την Πέργαμο, την Αλικαρνασσό (Μποντρούμ) κλπ εκποιούν τις περιουσίες τους και μεταναστεύουν στην Ελλάδα. Κι όσο τα νέα από τους διωγμούς των ελλήνων στα ανατολικά χειροτερεύουν, τόσο αυτή η μετανάστευση διογκώνεται. Ανάμεσα σ' εκείνους που φεύγουν έγκαιρα, είναι και η οικογένεια του καρροποιού Αριστείδη Αθανασιάδη, από την Έφεσο, η οποία φτάνει και εγκαθίσταται κάπου στην Αχαΐα, πριν καταλήξει στην Πάτρα... Αλλά είπαμε, ας αφήσουμε τα δικά μου κι ας συνεχίσουμε, κλείνοντας την παρένθεση.

Μέσα σ' αυτό το ζοφερό κλίμα, η κυβέρνηση του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη περνάει από την βουλή έναν από τους πλέον επαίσχυντους νόμους που έχει ψηφίσει ποτέ ελληνικό κοινοβούλιο, αν όχι τον πιο επαίσχυντο όλων. Είναι ο πρόστυχος νόμος 2870, ο οποίος στρέφεται σαφώς κατά των ελλήνων προσφύγων που αναμένονται από την Μικρασία. Ο νόμος αυτός ψηφίζεται στις 16 Ιουλίου 1922, δημοσιεύεται στο ΦΕΚ 119/20-07-1922 και έχει ως εξής:

Περί της παρανόμου μεταφοράς προσώπων ομαδόν ερχομένων εις Ελληνικούς λιμένας εκ της αλλοδαπής

Νόμος 2870

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

    Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Γ' εν Αθήναις Εθνικής Συνελεύσεως, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν:

Άρθρον 1.

    Απαγορεύεται η εν Ελλάδι αποβίβασις προσώπων ομαδόν αφικνουμένων εξ αλλοδαπής, εφ' όσον ούτοι δεν είναι εφωδιασμένοι διά τακτικών διαβατηρίων νομίμως τεθεωρημένων - ή διά των εγγράφων των εκάστοτε οριζομένων διά Β. διαταγμάτων, εκδιδομένων προτάσει των επί των Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιθάλψεως Υπουργών.

Άρθρον 2.

    1. Πας πλοιοκτήτης, πράκτωρ, πλοίαρχος ή άλλο οιονδήποτε μέλος του πληρώματος πλοίου τινός, όστις ήθελεν αναλάβει, διευκολύνει ή δεχθή την εις Ελλάδα μεταφοράν των περί ων εν άρθρω 1 απαγόρευσις προσώπων τιμωρείται δια φυλακίσεως έξ τουλάχιστον μηνών και διά χρηματικής ποινής από τρισχιλίων μέχρι δεκακισχιλίων δραχμών δι' έκαστον κατά παράβασιν του παρόντος νόμου μεταφερόμενον πρόσωπον.
    2. Προκειμένου περί πλοιάρχου ή άλλου μέλους του πληρώματος, η καταδικαστική απόφασις δύναται να απαγγείλη εις βάρος του ενόχου και την προσωρινήν ή οριστικήν στέρησιν του δικαιώματος της παρ' αυτού ασκήσεως του ναυτικού επαγγέλματος.
    3. Αι κατά το παρόν άρθρον υποθέσεις εισάγονται δι' απ' ευθείας κλήσεως ενώπιον του αρμοδίου Πλημμελειοδικείου.

Άρθρον 3.

    Το ενεργήσαν παράνομον μεταφοράν πλοίον θεωρείται υπέγγυον διά την πληρωμήν τής κατά το προηγούμενον άρθρον ποινής, υποχρεουμένης της λιμενικής αρχής να μη επιτρέπη τον απόπλουν αυτού μέχρι της οριστικής και τελεσιδίκου εκδικάσεως της υποθέσεως κατά των συμφώνως προς το άρθρον 3 υπαιτίων παρανόμου μεταφοράς και της καταβολής των χρηματικών ποινών.

Άρθρον 4.

    Η ισχύς του παρόντος νόμου, ούτινος αι λεπτομέρειαι δύνανται να ορίζονται διά Β. διαταγμάτων, άρχεται από της καταχωρίσεως αυτού εις την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
    Ο παρών νόμος, ψηφισθείς υπό της Γ' εν Αθήναις Εθνικής Συνελεύσεως και παρ' Ημών σήμερον κυρωθείς, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και εκτελεσθήτω ως νόμος του Κράτους.

Εν Αθήναις τη 16 Ιουλίου 1922.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β.

Ο επί της Εθνικής Οικονομίας Υπουργός

Λ. Κ. Ρούφος

    Εθεωρήθη και ετέθη η μεγάλη του Κράτους σφραγίς

Εν Αθήναις τη 18 Ιουλίου 1922.

Ο επί της Δικαιοσύνης Υπουργός

Δ. Γούναρης

Συρμός των ΣΠΑΠ (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς-Αθηνών-Πατρών),
με κατάφορτα "προσφυγικά βαγόνια" φτάνει στην Πάτρα (1922).

Αν και η διατύπωση του νόμου είναι αόριστη, είναι σαφές ότι στοχεύει στο κλείσιμο των συνόρων για τους έλληνες της Μικρασίας. Και λέμε ότι είναι σαφές διότι καμμιά άλλη κατηγορία ανθρώπων στον πλανήτη δεν θα είχε την διάθεση να έλθει "ομαδόν εις Ελληνικούς λιμένας", δηλαδή σε μια φτωχή χώρα, η οποία μάλιστα βρισκόταν σε πόλεμο. Αν οι "σύμμαχοι" έκοβαν τα χέρια όσων προσπαθούσαν να μπουν στα καράβια για να φύγουν από την κόλαση, αυτός ο ελεεινός νόμος τους έκοβε και τα πόδια

Θα ήθελα να είχα την δυνατότητα να παραθέσω τα ονόματα όλων των βουλευτών, οι οποίοι υπερψήφισαν αυτό το σιχαμερό έκτρωμα, ώστε να τα παραδώσω στον ιστορικό εξευτελισμό τους. Όπως θα ήθελα να είχα και την δυνατότητα να παραθέσω, τιμής ένεκεν, τα ονόματα εκείνων που εναντιώθηκαν, προβλέποντας ότι σύντομα αυτός ο νόμος θα κατεστρατηγείτο από αδήριτη ιστορική ανάγκη.

Δυστυχώς για όλους, αυτό το "σύντομα" ήρθε πολύ σύντομα. Μέσα σε λιγώτερο από δυο μήνες...