Η.Π.Α.: Θες να σπουδάσεις; Πάρε δάνειο και... βλέπουμε!

Ολοκληρώνουμε σήμερα την ανά τον κόσμο περιπλάνησή μας στα -δημόσια και ιδιωτικά- μονοπάτια της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, επιστρέφοντας εκεί όπου αρχίσαμε, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα που έχουμε δει τι συμβαίνει με τα φοιτητικά δάνεια στην Μεγάλη Βρεττανία (*), ας δούμε τα καθέκαστα και στην "χώρα των ευκαιριών".

Για να καταλάβουμε καλύτερα τα παρακάτω, ας σημειώσουμε μια σημαντική λεπτομέρεια ευθύς εξ αρχής. Μετά από 35 -και πλέον- χρόνια νεοφιλελεύθερων πολιτικών επιλογών και πρακτικών, οι πολιτειακοί έχουν υιοθετήσει την αντίληψη ότι η παιδεία δεν είναι δικαίωμα. Η μόρφωση (της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συμπεριλαμβανομένης) βοηθάει τον άνθρωπο να βελτιώσει την ζωή του, διευρύνοντας τις επαγγελματικές του επιλογές. Συνεπώς, η μόρφωση συνιστά επένδυση, από την οποία θα προκύψει ισόβιο όφελος. Κατ' επέκταση, το κόστος αυτής της "επένδυσης" δεν επιτρέπεται να βαραίνει το κοινωνικό σύνολο, αφού έτσι θα υπήρχαν πολλοί που θα πλήρωναν για κάτι από το οποίο δεν θα είχαν οποιαδήποτε ωφέλεια. Επομένως: όποιος θέλει να μάθει γράμματα, ας πληρώσει να τα μάθει.

Παρένθεση: Για να κάνουμε αντιστοίχιση, ας θυμηθούμε την "μενουμευρωπαία" διαδηλώτρια, η οποία προ διετίας αναρωτήθηκε στην τηλεοπτική κάμερα γιατί να πληρώνει φόρους ώστε να πηγαίνει σε δημόσιο σχολείο το παιδί τού φτωχού, από την στιγμή που εκείνη πληρώνει για να στέλνει τα κορίτσια της σε ιδιωτικό. Σημειωτέον ότι η εν λόγω κυρία ζη από το δημόσιο, ως υπάλληλος των ΕΛΤΑ. Κλείνει η παρένθεση.

Αγκύλη: Προσωπικά, εκτιμώ ότι αυτός που δεν σπουδάζει έχει πραγματική ωφέλεια από τις δαπάνες για την παιδεία. Για να θεραπευτεί από την αθυρωμάτωση και την καρδιακή ανεπάρκεια ο αγράμματος πατέρας μου, χρειάστηκε τις υπηρεσίες κάποιου σπουδαγμένου γιατρού και για να οδηγεί αυτοκίνητο το κάθε απελέκητο ξύλο, είναι απαραίτητη η συμβολή κάποιων σπουδαγμένων μηχανικών. Άντε, να τελειώνουμε πια με τις ανοησίες των ανεγκέφαλων. Κλείνει και η αγκύλη.

Το πρόβλημα είναι ότι το εν λόγω κόστος αυξάνεται κατακόρυφα και έχει φτάσει πλέον σε ύψη απροσπέλαστα στους πολλούς. Ακόμη και στα δημόσια πανεπιστήμια (όπως είδαμε σε προηγούμενο σημείωμα αυτής της σειράς), το κόστος σπουδών είναι κάθε άλλο παρά αμελητέο, εφ' όσον η διαρκής μείωση της κρατικής χρηματοδότησης οδηγεί αναπόφευκτα σε διαρκή αύξηση των διδάκτρων. Παράλληλα, στην προσπάθειά τους να προσελκύσουν "πελάτες", τα πανεπιστήμια -δημόσια και μη- αυξάνουν συνεχώς τα κονδύλια που διαθέτουν για τον εκσυγχρονισμό τους, κάτι που επίσης οδηγεί αναπόδραστα στην αύξηση των διδάκτρων τους.

Μοιραία, λοιπόν, η συντριπτική πλειοψηφία των νέων που θέλουν να σπουδάσουν σε κάποιο πανεπιστήμιο, δεν έχει άλλη επιλογή από το να πάρει φοιτητικό δάνειο. Όπως ανέφερε τις προάλλες στην βουλή ο Γιώργος Κατρούγκαλος, υπολογίζεται ότι αυτή την στιγμή υπάρχουν 44 εκατομμύρια πολίτες των ΗΠΑ (ένας στους οκτώ, δηλαδή), οι οποίοι χρωστούν φοιτητικά δάνεια συνολικού ύψους κάτι λιγώτερο από ενάμισυ τρισεκατομμύριο δολλάρια. Οι αριθμοί αυτοί είναι σωστοί. Όπως σωστή είναι και η εκτίμηση που δεν ανέφερε ο κ. Κατρούγκαλος: τέσσερις στους δέκα οφειλέτες δεν έχουν την δυνατότητα να αποπληρώσουν τα φοιτητικά τους δάνεια, τα οποία συνεχώς διογκώνονται με τους τόκους.

Στις ΗΠΑ, τα περισσότερα φοιτητικά δάνεια χορηγούνται από τις τράπεζες αλλά υπάρχουν και ομοσπονδιακά φοιτητικά δάνεια, τα οποία χορηγούνται από το υπουργείο παιδείας με μια διαδικασία που μοιάζει μ' εκείνη της SLC στην Μεγάλη Βρεττανία. Δηλαδή, η αποπληρωμή τους γίνεται ανάλογα με τις αποδοχές (pay as you earn) ή τα συνολικά εισοδήματα του οφειλέτη (income based repayment). Μόνο που στις ΗΠΑ η δόση φτάνει το 10% του συνολικού εισοδήματος του οφειλέτη, αντί του βρεττανικού 6%-9% από κάποιο ύψος εισοδήματος και πάνω. Πάντως, ισχύει και στις ΗΠΑ η διαγραφή του χρονίζοντος ανεξόφλητου υπολοίπου (μετά από 20 χρόνια και υπό προϋποθέσεις). Αυτά για την ώρα, μιας και η κυβέρνηση Τραμπ σκέφτεται να τα αλλάξει.

Τα τραπεζικά φοιτητικά δάνεια χορηγούνται μεν με ευνοϊκώτερους όρους από τα υπόλοιπα δάνεια αλλά δεν παύουν να αποτελούν τραπεζικά προϊόντα, πράγμα που σημαίνει ότι συνοδεύονται από όρους, από εγγυητές, από προσημειώσεις και υποθήκες κλπ. Όπου δεν υπάρχουν εγγυήσεις, το δάνειο δίνεται με την εγγύηση του κράτους. Γι' αυτόν τον λόγο, οι απώλειες που καταγράφουν οι τράπεζες από φοιτητικά δάνεια είναι πολύ μικρές και κατά κανόνα προέρχονται από αλλοδαπούς φοιτητές, οι οποίοι φεύγουν από την χώρα μετά την αποφοίτησή τους και δεν πρόκειται να επιστρέψουν ποτέ.

Με τα ομοσπονδιακά φοιτητικά δάνεια η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική, κυρίως χάρη στον τέως πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα. Ο Ομπάμα δυσκολεύτηκε πολύ να ξοφλήσει το φοιτητικό του δάνειο, το οποίο ήταν πολύ μεγάλο αφού σπούδασε σε δυο από τα ακριβώτερα πανεπιστήμια των ΗΠΑ (Κολούμπια, Χάρβαρντ). Τα κατάφερε μετά τα σαράντα του κι ενώ δούλευε σε μια πολύ καλά αμειβόμενη θέση στην γερουσία τού Ιλλινόι. Όπως έλεγε ο ίδιος, "σε μια ηλικία που θα έπρεπε να μαζεύω χρήματα για τις σπουδές των παιδιών μου, μάζευα χρήματα για να ξεπληρώσω τις δικές μου σπουδές". Κι ήταν αυτή η εμπειρία που τον έκανε να δηλώνει ότι "κανένας στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να καταστρέφεται οικονομικά γιατί απλώς αποφάσισε να πάει στο πανεπιστήμιο".

Στην πράξη, η κυβέρνηση Ομπάμα προώθησε το "Student Loan Forgiveness Program", ένα πρόγραμμα μερικής διαγραφής των χρεών από φοιτητικά δάνεια όσων δέχονταν να εργαστούν στο δημόσιο μετά την αποφοίτησή τους ενώ, παράλληλα, ατόνησαν και οι κάθε μορφής πιέσεις προς όσους καθυστερούσαν τις δόσεις τους. Απόρροια της πολιτικής Ομπάμα είναι η σημερινή εκτίμηση ότι το κράτος θα καταγράψει απώλειες ύψους 75 δισ. δολλαρίων από μη εξυπηρετούμενα φοιτητικά δάνεια.

Δυστυχώς για τους οφειλέτες, η θητεία τού Ομπάμα τελείωσε. Για την σημερινή κυβέρνηση Τραμπ ισχύει αυτό που είπαμε στην αρχή: όποιος θέλει να σπουδάσει, πρέπει να πληρώσει από την τσέπη του. Απορρίπτει σχεδόν στο σύνολό τους τις αιτήσεις υπαγωγής στο ομπαμικό πρόγραμμα SLFP, με σκοπό να το καταργήσει, ακριβώς όπως κάνει και με τα υπόλοιπα προγράμματα του τέως προέδρου (Obamacare κλπ). Πού θα οδηγήσει αυτή η αλλαγή τα εκατομμύρια όσων αδυνατούν να φανούν συνεπείς στις δανειακές τους υποχρεώσεις; Θα το δείξει ο καιρός, αν και δεν είναι δύσκολο να το φανταστούμε από τώρα.

Ο καθηγητής στον πτυχιούχο: "Θα έπρεπε να με συγχαρείτε. Μόλις ξεπλήρωσα το φοιτητικό μου δάνειο".

Πάμε σιγά-σιγά για επίλογο. Σκοπός αυτής της σειράς δεν ήταν να απορρίψω ή να υποστηρίξω την ιδέα της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων στην χώρα μας αλλά να δώσω την δυνατότητα στον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα βασισμένος σε πραγματικά δεδομένα και όχι παρασυρόμενος από τις κραυγές επαϊόντων και ασχέτων με το θέμα. Προσωπικά, επιλέγω να τροποποιήσω ελαφρώς την δήλωση Ομπάμα, φτιάχνοντας ένα τσιτάτο για το κλείσιμο:

Κανείς δεν πρέπει να πληρώνει για να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο!


-----------------------------------------
(*) Ευχαριστώ την φίλη του ιστολογίου Μαρία Νικολακάκη, η οποία συμπλήρωσε στο χτεσινό κείμενο, εν είδει σχολίου στην σελίδα μας στο Facebook, κάτι που -κακώς- παρέλειψα να σημειώσω εγώ. Υποθέτω ότι έχω την άδειά της να παραθέσω εδώ το σχόλιό της:  

"Η SLC έχει αρχίσει και πουλά τμήματα χρέους σε τράπεζες και εισπρακτικές για να ξελαφρώσει από τα κόκκινα δάνεια, καταστρατηγώντας την συμφωνία των δανείων. Εμμέσως, όσοι πήραν δάνεια έχουν συμφέρον να μείνουν σε χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας, αφήνοντας τις καλές δουλειές στα παιδιά της αστικής τάξης. Πάντα υπάρχει παγίδα". 

Να προσθέσω απλώς ότι αυτή η πώληση άρχισε στα τέλη του 2017 και αφορά δάνεια που μπήκαν σε διαδικασία αποπληρωμής πριν το 2012. Η βρεττανική κυβέρνηση υπολογίζει να μαζέψει από αυτή την πώληση περί τα τέσσερα δισ. στερλίνες, ενώ διατείνεται ότι οι όροι για τους οφειλέτες θα μείνουν ως έχουν.