Τί είπα;

Δεκέμβριος 1958. Στο Μπράουνσβιλ της Πεννσυλβανίας, ο Ray Charles δίνει ένα ακόμη κοντσέρτο με την μπάντα του. Φυσικά, μαζί τους είναι και οι Raelettes, το γυναικείο γκρουπ που, όπως λέει και το όνομά του, φτιάχτηκε για να κάνει βοηθητικά φωνητικά στον Ray Charles. Όσο κι αν ακούγεται απίστευτο, οι Raelettes "έζησαν" πάνω από μισό αιώνα (1950-2003), με μεταβαλλόμενη σύνθεση βέβαια, αφού απ' αυτό το γκρουπάκι πέρασαν κατά περιόδους συνολικά 69 κορίτσια!

Η συμφωνία που έχει κάνει ο Charles με τον επιχειρηματία, είναι για ένα τυπικό κοντσέρτο διαρκείας τεσσάρων ωρών (με μισή ώρα διάλειμμα ανάμεσα), το οποίο έπρεπε να τελειώσει γύρω στις 2 μετά τα μεσάνυχτα. Συνήθως, οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν μέσα από τις συναυλίες τους και καινούργια κομμάτια τους, τα οποία είτε έχουν μόλις κυκλοφορήσει είτε πρόκειται να κυκλοφορήσουν σύντομα. Όλοι εκτός του Ray Charles. Ο Charles ποτέ δεν παρουσιάζει δημοσίως τα τραγούδια του πριν τα ηχογραφήσει. Όμως, εκείνο το βράδυ θα γινόταν μια αναγκαστική εξαίρεση σ' αυτόν τον κανόνα...

Ο Ray Charles και οι Raelettes του

Εκείνο το βράδυ, λοιπόν, κάτι δεν πήγε καλά με το πρόγραμμα που είχε σχεδιάσει ο Charles. Μάλλον το ακροατήριο επηρέασε την μπάντα, σπρώχνοντάς την σε πιο γρήγορους ρυθμούς. Έτσι, κάποια στιγμή ο Charles διαπιστώνει με τρόμο ότι έχει ολοκληρώσει το ρεπερτόριό του αλλά απομένουν δώδεκα ολόκληρα λεπτά για να ολοκληρωθεί το συμφωνημένο τετράωρο. Δεν χρειάστηκε πάνω από λίγα δευτερόλεπτα για να αποφασίσει τι να κάνει.

Πρώτα στρέφεται στην ορχήστρα του και ψιθυρίζει: "Ακούστε, θα αρχίσω να αυτοσχεδιάζω κι εσείς απλώς ακολουθήστε με". Ύστερα πιάνει το ηλεκτρικό πιάνο, όπου εκτελεί μια σειρά από απλά ριφ και, τελικά, κάθεται σε ένα κανονικό πιάνο για να παίξει μερικούς αυτοσχεδιασμούς, ενώ η μπάντα του τον συνοδεύει με έναν απλό λάτιν ρυθμό στα κρουστά. Απλά, παιδικά πράγματα, θα έλεγε κανείς. Ώσπου ο Charles έχει την έμπνευση να αρχίσει να τραγουδάει. Τί μπορεί όμως να τραγουδήσει κανείς σε έναν αυτοσχεδιασμό; Μα, στιχάκια τής στιγμής! Ο Charles δεν κωλώνει:

Hey mama, don't you treat me wrong  /  Έι, μαμά, μη με κακομεταχειρίζεσαι
Come and love your daddy all night long  /  Έλα κι αγάπα τον μπαμπά σου όλη την νύχτα
All right now, hey hey, all right  /  Εντάξει τώρα, έι έι, εντάξει

See the girl with the diamond ring  /  Κοιτάτε το κορίτσι με το διαμαντένιο δαχτυλίδι
She knows how to shake that thing  /  Ξέρει πώς να το κουνάει αυτό το πράγμα
All right now now now, hey hey, hey hey  /  Εντάξει τώρα τώρα τώρα, έι έι έι

Tell your mama, tell your pa  /  Πες στην μαμά σου, πες στον μπαμπά σου
I'm gonna send you back to Arkansas  /  Θα σε στείλω πίσω στο Αρκάνσας
Oh yes, ma'am, you don't do right  /  Ω ναι, κυρία, δεν το κάνεις σωστά
Don't do right. Αw, play it boy  /  Μη το κάνεις σωστά. Ω, παίξ' το αγόρι

Ο "Αρχιερέας της σόουλ" Ray Charles
αγκαλιάζει τον "Νονό" της James Brown

Χαζομάρες για να περνάει η ώρα, είπατε; Προφανώς έχετε δίκιο, ειδικά ως προς το "για να περνάει η ώρα". Μόνο που το κοινό, παρασυρμένο από τον ρυθμό, αρχίζει να συμμετέχει χορεύοντας. Κάπου εκεί ο Charles αποφασίζει να βάλει στο παιχνίδι και τις Raelettes. Έτσι, μετά από κάθε ξεκάρφωτο στιχάκι που ξεστομίζει, γυρίζει και τις ρωτάει "What 'd I say? (Τί είπα;)". Εκείνες επαναλαμβάνουν. Και πάλι... και πάλι... Το κομμάτι εξελίσσεται σε παιχνιδιάρικο λεκτικό πινγκ-πονγκ ανάμεσα στον Ray και τις Raylettes. Το κοινό εκστασιάζεται και η αίθουσα αρχίζει να σείεται. Στο παιχνίδι μπαίνει και η ορχήστρα, η οποία απαντά στις Raylettes με τα κόρνα αλλά και με κραυγές. Ο Charles πιάνει τον παλμό τού κόσμου και συνεχίζει. Δεν σταματάει ούτε όταν του τελειώνουν τα στιχάκια. Απλώς αντικαθιστά τις λέξεις με ήχους, όπως "ummm", "uhhnnmmm" κλπ αλλά πάντα ρωτάει τις Raelettes "What 'd I say?" κι εκείνες επαναλαμβάνουν.

Παρένθεση. Η ιδέα τού Charles γι' αυτό το "παιχνίδι" με τις Raelettes γεννήθηκε ξαφνικά στο μυαλό τού μεγάλου αυτού καλλιτέχνη ως καρπός τής εκκλησιαστικής μουσικής (gospel), με την οποία είχε μεγαλώσει. Θυμίζει απόλυτα τους παπάδες που απαγγέλλουν έναν στίχο από κάποιον ύμνο ή ψαλμό και το κοινό τον επαναλαμβάνει. Κλείνει η παρένθεση.

Η παράσταση ολοκληρώνεται μέσα σε πανζουρλισμό. Το ακροατήριο πέφτει πάνω στον Charles και ζητάει να μάθει σε ποιον δίσκο είναι αυτό το κομμάτι. Φυσικά, δεν είναι πουθενά. Όμως, ο Charles δεν θα αφήσει την ευκαιρία να πάει χαμένη. Μπαίνει στο στούντιο και ηχογραφεί το κομμάτι, όμως ανακύπτει ένα σοβαρό πρόβλημα: η ηχογράφηση κρατάει επτάμισυ λεπτά αλλά τα σινγκλάκια χωράνε κάπου δυόμισυ, άντε τρία λεπτά με το ζόρι. Για να βρεθεί λύση, κόβονται μερικοί "προκλητικοί" στίχοι και το υπόλοιπο κομμάτι μοιράζεται στις δυο πλευρές τού σινγκλ ως "What 'd I Say Part I" και "What 'd I Say Part II".

Ο Ray Charles με την Aretha Franklin

Το δισκάκι κυκλοφορεί τον Ιούνιο του 1959, γνωρίζει τεράστια επιτυχία και γίνεται ο πρώτος χρυσός δίσκος τού Ray Charles, ο οποίος καθιερώνεται έτσι στην μουσική σκηνή των ΗΠΑ. Το "What 'd I say?" θεωρείται σταθμός στην ιστορία τού ροκ και του rhythm 'n' blues ενώ αυτό το πάντρεμα της γκόσπελ με τα μπλουζ θεωρείται ως η απαρχή τής σόουλ, ο δε δημιουργός του ως ο "Αρχιερέας της σόουλ".

Υστερόγραφο. Πολλοί ραδιοφωνικοί σταθμοί στις ΗΠΑ αρνήθηκαν να παίξουν αυτό κομμάτι, λόγω της έντονης κριτικής που δέχτηκε από κάποιους "θεοσεβούμενους". Όπως σημείωνε κάποιος απ' αυτούς, "ο διάλογος ανάμεσα στον τραγουδιστή και τις τραγουδίστριές του μπορεί να αρχίζει στην εκκλησία αλλά ολοκληρώνεται στην κρεββατοκάμαρα"...