Ο φερετζές των δημοψηφισμάτων

Άκουγα την κυβερνητική εκπρόσωπο να λέει ότι η σχεδιαζόμενη αναθεώρηση του συντάγματος υπάρχει ενδεχόμενο να τεθεί υπό λαϊκή έγκριση μέσω δημοψηφίσματος και δεν πίστευα στ' αφτιά μου. Τί κακό ειν' τούτο με τα δημοψηφίσματα, καλέ; Τα κάναμε μόδα πέρυσι και θα μας γίνουν συνήθεια; Όχι τίποτ' άλλο αλλά τούτο εδώ με το σύνταγμα μου θυμίζει το δημοψήφισμα που είχε κάνει η χούντα για τον ίδιο λόγο.

Ας το ξεκαθαρίσω από την αρχή: δεν πιστεύω στα δημοψηφίσματα. Για να παραφράσω τον γνωστό αφορισμό, πιστεύω πως αν τα δημοψηφίσματα μπορούσαν να αλλάξουν κάτι, θα είχαν καταργηθεί. Ο μόνος λόγος για τον οποίο γίνονται είναι για να χρησιμοποιούνται ως δημοκρατικός φερετζές μιας βαθειά αντιδημοκρατικής εξουσίας. Ουσιαστικά, δηλαδή, μετατρέπονται από την εξουσία σε μέσο μεταφοράς των ευθυνών που προκύπτουν από τις επιλογές της, στους πολίτες.

Ναι, ο Παπαδόπουλος έκανε το δημοψήφισμα της 12/6/1973 για την συνταγματική αναθεώρηση αλλά ήταν απολύτως σίγουρος ότι η κάλπη δεν θα του επεφύλασσε δυσάρεστες εκπλήξεις. Η σιγουριά του πήγαζε τόσο από την δυνατότητα που είχε το καθεστώς να νοθεύσει το αποτέλεσμα όσο και από το γεγονός ότι οι προπαγανδιστές του Ναι οργίασαν, με πρώτους και καλύτερους τους ιεράρχες.

Την ίδια σιγουριά για το αποτέλεσμα είχε και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, όταν εξήγγειλε το δημοψήφισμα της 8/12/1974, το οποίο έβαλε οριστικά τέλος στην βασιλευομένη δημοκρατία. Τα αντιβασιλικά αισθήματα του λαού ήσαν τόσο έντονα ώστε το αποτέλεσμα ήταν κάτι παραπάνω από βέβαιο. Έχετε αμφιβολία πως ο Καραμανλής δεν θα έκανε δημοψήφισμα αν ήθελε τον βασιλιά; Ή, μήπως, πιστεύετε ότι ο Κονδύλης θα έκανε δημοψήφισμα το 1935 αν δεν ήταν 1000% σίγουρος ότι το αποτέλεσμα θα ήταν κατά της αβασίλευτης δημοκρατίας;

Όλοι θυμόμαστε τις αντιδράσεις που δημιούργησε το 2011 μέσα κι έξω από την χώρα η πρόθεση του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου να θέσει σε δημοψήφισμα την δανειακή σύμβαση, ζητώντας από τον λαό να αποφασίσει Ναι ή Όχι στο μνημόνιο. Ο Παπανδρέου πίστευε ότι έτσι θα παγίδευε την αντιπολίτευση, η οποία τότε τηρούσε στο σύνολό της αντιμνημονιακή στάση και θα την υποχρέωνε να στηρίξει το Ναι, αφού σε αντίθετη περίπτωση η χώρα θα κινδύνευε με έξωσή της από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το λάθος τού Παπανδρέου είναι ότι αυτό το σκεπτικό περί παγίδας θα ήταν καλό για μια ψηφοφορία στην βουλή, όχι όμως και για ένα δημοψήφισμα. Είπαμε πρωτύτερα ότι σε δημοψήφισμα μπαίνουν ερωτήματα των οποίων την απάντηση γνωρίζουμε από πριν με απόλυτη σιγουριά. Και δεν ήταν καθόλου σίγουρο ότι οι πολίτες θα έδιναν την έγκρισή τους στην εφαρμογή ενός μνημονίου το οποίο είχε θρονιαστεί επί ενάμισυ χρόνο ήδη στον σβέρκο τους.

Κι ύστερα ήρθε η αριστερά για να βάλει τα πράγματα σε μια καινούργια βάση και να αποδείξει ότι σημασία έχει να ρωτάς τον λαό και όχι να υλοποιείς την απόφασή του. Διότι η αριστερά σέβεται τον λαό και την δημοκρατία, έστω κι αν συνεχίζει να κυβερνά με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, έστω κι αν χρησιμοποιεί τους βουλευτές της ως πειθήνια ενεργούμενα, ζητώντας τους να ψηφίσουν μέσα σε λίγες ώρες νομοσχέδια χιλιάδων σελίδων. Η αριστερά δεν έχει πρόβλημα με την προσφυγή σε δημοψήφισμα, αφού δεν έχει πρόβλημα να γράψει το αποτέλεσμα στα παλιά της τα παπούτσια σε περίπτωση που δεν συμφωνεί με τις επιλογές της.

Τούτες τις μέρες συζητιέται έντονα κι ένα άλλο δημοψήφισμα. Αυτό με το οποίο οι βρεττανοί θα αποφασίσουν αν θέλουν να παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή όχι. Ας μη συζητήσουμε τώρα το γεγονός ότι λυτοί και δεμένοι έχουν πέσει πάνω στους βρεττανούς για να τους πείσουν να ψηφίσουν υπέρ της παραμονής. Ας πάμε ένα βήμα πιο πέρα, κάνοντας την υπόθεση ότι οι κάλπες θα πουν ναι στο Brexit, παρά την διακηρυγμένη θέση των τριών μεγαλύτερων κομμάτων υπέρ της παραμονής. Μήπως νομίζετε ότι την επόμενη μέρα θα δρομολογηθούν οι διαδικασίες εξόδου της χώρας από την Ε.Ε.; Προσωπικά, θα στοιχημάτιζα ένα πολύ σοβαρό ποσό ότι κάτι τέτοιο δεν θα συνέβαινε. Θα ακούγονταν ορισμένες κορώνες περί ελεύθερης βούλησης και δημοκρατίας και, ίσως, κάποιοι ευρωπαίοι να έκαναν κάποια δήθεν αυτοκριτική περί αδικιών αλλά μέχρις εκεί. Εκείνο που θα γινόταν την επόμενη μέρα θα ήταν να αρχίσουν οι συζητήσεις για την αλλαγή των όρων με τους οποίους η Βρεττανία βρίσκεται ενταγμένη στην Ε.Ε. Κι έτσι θα μπορούσε κι ο Κάμερον, ως άλλος Τσίπρας, να ισχυριστεί ότι σεβάστηκε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που έλεγε ότι ο λαός δεν ήθελε να παραμείνει στην Ε.Ε. με αυτούς τους όρους.

Ίσως τώρα με ρωτήσει κάποιος γιατί θα ήταν άσχημο αν γινόμασταν Ελβετία, όπου διεξάγονται πάμπολλα δημοψηφίσματα κάθε χρόνο. Αφού δεν μπορέσαμε, βρε αδερφέ, να γίνουμε Δανία του νότου, ας γίνουμε Ελβετία των Βαλκανίων! Υποθέτω ότι κάτι τέτοιο θα βοηθούσε στην εμβάθυνση και στερέωση της δημοκρατίας, έτσι; Χμμμ... Πόσο σίγουροι είσαστε ότι περισσότερα δημοψηφίσματα σημαίνουν περισσότερη δημοκρατία; Αντί για απάντηση, ας δούμε μερικά από τα δημοψηφίσματα που διενεργήθηκαν στην Ελβετία το 2014 και το 2015. Τα σχόλια δικά σας:

- Να επιβληθούν περιορισμοί στην μετανάστευση; (Ναι, 50,3%)
- Να αυξηθεί το κατώτερο ωρομίσθιο στα 22 φράγκα; (Όχι, 76,27%)
- Να ιδρυθεί δημόσιο σύστημα ασφάλισης; (Όχι, 61,8%)
- Να μειωθεί ο ΦΠΑ 8% των φαρμάκων στο 2,5% των τροφίμων; (Όχι, 71,5%)
- Να καταργηθούν τα φορολογικά προνόμια των ξένων στην χώρα; (Όχι, 59,2%)
- Να αυξηθούν οι χορηγούμενες υποτροφίες; (Όχι, 72,5%)
- Να μειωθεί ο φόρος κληρονομιών; (Όχι, 71%)
- Να εξαιρεθούν από την φορολόγηση τα επιδόματα παιδιών και σπουδών; (Όχι, 75,4%) 

Άντε, να γίνουμε κι εμείς Ελβετία, λοιπόν...