Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα. Άρα...
... η αντιγραφή όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι και επιθυμητή, ακόμη και χωρίς αναφορά της πηγής!

Η γλώσσα κόκκαλα τσακίζει

- "Ο λόγος που μ' άφησες έξω από την υπόθεση", είπε ήσυχα, "ήταν ότι νόμισες πως η αστυνομία δεν θα πίστευε ότι σκέτη περιέργεια μ' έσπρωξε να κατέβω εκεί κάτω χτες το βράδυ. Θα υποψιάζονταν ίσως ότι είχα κάποιον ύποπτο λόγο και θα με σφυροκοπούσαν μέχρι να σπάσω".
- "Πώς ξέρεις αν δεν σκέφτηκα το ίδιο πράγμα;"
- "Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί άνθρωποι", είπε ξεκάρφωτα.
- "Έχω ακούσει ότι σαν τέτοιοι ξεκινάνε".

[Ραίημοντ Τσάντλερ, "Αντίο, γλυκειά μου", εκδόσεις Λυχνάρι, 1990 (σελ.: 54)]

17 Μαΐου 2016

Πού πήγαν τα λεφτά;

Τις προάλλες, στο κείμενο με τίτλο "ΑΕΠ: Αυτός ο άγνωστος (1)" αναδημοσίευσα ένα γράφημα, το οποίο αποτύπωνε την συγκριτική μεταβολή του ΑΕΠ Ελλάδας, Πορτογαλίας και Ιταλίας κατά την περίοδο 2000-2014. Το γράφημα προερχόταν από το Ενημερωτικό Δελτίο AlfaBank 9/5/2014 και έδειχνε ότι στην οκταετία πριν το ξέσπασμα της κρίσης το ελληνικό ΑΕΠ αυξήθηκε αθροιστικά γύρω στο 33%.

Την ίδια περίοδο, σύμφωνα με την Eurostat, το χρέος της χώρας αυξήθηκε με ρυθμούς ανάλογους του ΑΕΠ, όπως δείχνει το επόμενο διάγραμμα:
 

Με απλά λόγια, δηλαδή, μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης (το οποίο οδήγησε σε βύθιση το ΑΕΠ και όχι μόνο στην Ελλάδα) το χρέος δείχνει να ακολουθεί την εξέλιξη του ΑΕΠ. Σε απόλυτα ποσοστά, μέσα στην κρίσιμη οκταετία που προηγήθηκε των μνημονίων, το χρέος αυξήθηκε κατά 40% περίπου, έναντι συνολικής αύξησης του ΑΕΠ κατά 33%. Δεν νομίζω οι αριθμοί αυτοί να επιτρέπουν στον οποιονδήποτε να μιλάει για εκτροχιασμό, για δημοσιονομική κατάρρευση κλπ.

Αλλά ας πάμε την κουβέντα ένα βήμα παραπέρα. Στην πρώτη σελίδα του προαναφερθέντος Ενημερωτικού Δελτίου τής AlfaBank, υπάρχει μια περίοδος (και, μάλιστα, υπογραμμισμένη) με αρκετό ενδιαφέρον: "Στην ίδια περίοδο η Ελλάδα, αντί της προσαρμογής της στα δεδομένα της Ζώνης του Ευρώ. επεδίωκε την ανάπτυξη μέσω της ταχείας αύξησης των εγχώριων εισοδημάτων και των παροχών στους πάντες, τα οποία χρηματοδοτούσε με μεγιστοποίηση του δανεισμού της από το εξωτερικό, εκμεταλλευόμενη πλήρως την εμπιστοσύνη των αγορών λόγω της ένταξής της στη Ζώνη του Ευρώ".

Η καλή τράπεζα δείχνει να αναμασά όσα έχουμε ακούσει κατά καιρούς, τα οποία θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν στην φράση που είχε πει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1990: "καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε". Παρ' ότι οι αριθμοί που αναφέραμε πιο πάνω δεν δείχνουν να συμφωνούν με τον συγκεκριμένο αφορισμό, ας τον δεχτούμε για την οικονομία της συζήτησης κι ας πάμε στο ζουμί.

Αφού συμφωνήσαμε, λοιπόν, με την εκτίμηση της τράπεζας ότι τα εισοδήματά μας αυξήθηκαν υπέρμετρα λόγω "μεγιστοποίησης του δανεισμού από το εξωτερικό", έχουμε δικαίωμα να ρωτήσουμε αυτό που ρώτησε το 2009 ο Γιώργος Παπανδρέου: "Εμείς λεφτά είχαμε. Πού πήγαν τα λεφτά;". Και μη βιαστεί κανείς να μας πει ότι τα φάγαμε σε σπατάλες, διότι το διάγραμμα που ακολουθεί είναι αποστομωτικό:


Τόμπολα! Για να προσέξουμε λίγο την πράσινη γραμμούλα, πώς εκτινάσσεται υπερδιπλασιαζόμενη από τα σκάρτα 100 δισ. του 2001 στα 200 δισ. του 2010. Επειδή το ΑΕΠ κατά την ίδια περίοδο κάθε άλλο παρά υπερδιπλασιάστηκε, προφανώς εμείς όχι απλώς αποταμιεύσαμε ολόκληρη την αύξησή του αλλά αποταμιεύσαμε και μεγάλο μέρος όσων είχαμε παραγάγει τα προηγούμενα χρόνια.

Παρεμπιπτόντως, δεν βλάφτει να ρίξουμε μια ματιά και στην κόκκινη γραμμούλα. Όσο κι αν δεν χτυπάει στο μάτι, κατά την ίδια περίοδο σχεδόν διπλασιάστηκαν και οι καταθέσεις των επιχειρήσεων. Το δικό μου φτωχό μυαλό λέει πως τα λεφτά τους οι επιχειρήσεις είτε τα αποταμιεύουν είτε τα επενδύουν. Κι αφού εδώ φαίνεται πως μέσα σε οκτώ χρόνια υπεραύξησαν τις καταθέσεις τους, τότε μάλλον ο δρόμος προς την ύφεση είχε ανοίξει αρκετά πριν το 2009. Λέω εγώ τώρα...

Να που φτάσαμε και στο ζουμί που λέγαμε. Μέσα σε οκτώ χρόνια, οι καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 130%. Μήπως μπορεί τώρα να μας πει η καλή τράπεζα πού στον διάβολο πήγαν όλα αυτά τα λεφτά; Καθ' όσον, άντε και μεγιστοποιήσαμε τα δανεικά μας κι άντε και με αυτά αυξήσαμε υπέρμετρα τα εισοδήματά μας, όμως όλα αυτά τα λεφτά τα ακουμπήσαμε στα ταμεία της και στα ταμεία των άλλων τραπεζών. Υποτίθεται πως αυτές οι τράπεζες πρέπει να τα διέθεσαν σε παραγωγικές δραστηριότητες, αν δεν κάνω λάθος. Μα, αφού και οι επιχειρήσεις αύξησαν τις καταθέσεις τους, σε ποιες ακριβώς παραγωγικές δραστηριότητες έσπρωξαν τα διαθέσιμα των μαγαζιών τους οι τραπεζίτες;

Κι εν όσω περιμένουμε την απάντηση της καλής τράπεζας, ας θυμηθούμε το κατηγορηματικό και δηλητηριώδες συμπέρασμα τού Τζον Μαίυναρντ Κέυνς από το all time classic σύγγραμμά του "Μια πραγματεία περί χρήματος" (δεν έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά): Εάν οι επενδύσεις ξεπεράσουν τις αποταμιεύσεις, θα υπάρξει πληθωρισμός. Αντίθετα, αν οι αποταμιεύσεις υπερβούν τις επενδύσεις, τότε θα υπάρξει ύφεση. Μια συνέπεια αυτού του φαινομένου είναι ότι, εν μέσω οικονομικής ύφεσης, σωστή πορεία δράσης θα έπρεπε να είναι η ενθάρρυνση των δαπανών και η αποθάρρυνση της αποταμίευσης. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την επικρατούσα άποψη ότι η λιτότητα είναι απαραίτητη σε δύσκολους καιρούς (J.M.Keynes, "A treatise on money", 1930).

8 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πολύ καλός για άλλη μια φορά.
Μια διόρθωση μόνο, το "καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε" ήταν του Αντρέα κι αποτέλεσε το βασικό επιχείρημα για τα αντιλαϊκά μέτρα της δεύτερης τετραετίας ΠΑΣΟΚ.
Σχετικά με τον Κέυνς. Ο μεσοπόλεμος έδειξε οτι τελικά ούτε η δική του μέθοδος έφερε αποτέλεσμα παρά μόνο προσωρινό αφού η ύφεση επανήλθε δριμύτερη.
Καλή δύναμη.
ΑΒ

teddygr είπε...

@ ΑΒ

Δεκτή η διόρθωση, υπό μια ένσταση. Το 1985, ο Ανδρέας είχε πει επί λέξει "δαπανάμε σαν κοινωνία πιο πολλά απ' ό,τι παράγουμε" (η Pirelli έβγαλε ένα ημερολόγιο του 1986 με γελοιογραφίες τού Κώστα Μητρόπουλου και με αυτή την φράση ως κεντρικό θέμα). Αν και η βασική ιδέα είναι ίδια, ο Μητσοτάκης άλλαξε ελαφρώς την διατύπωση σε "καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε", ώστε να πείσει περισσότερο. Βλέπεις, ο πολίτης μπορεί να νοιώσει ευκολώτερα ως καταναλωτής παρά ως... δαπανών.

Ως προς τον Κέυνς, έχεις δίκιο σχετικά με το ότι και ο κεϋνσιανισμός αποδείχθηκε ατελέσφορος. Πάντως, κατά την δεκαετία από το κραχ του 1929 μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και κατά την δεκαπενταετία 1945-1960 συνέβαλε στην ανόρθωση της διεθνούς οικονομίας, ακριβώς επειδή αυτών των περιόδων είχαν προηγηθεί μεγάλες καταστροφές. Ίσως, η μεγαλύτερη "κατάρα" που δέρνει τους κεϋνσιανιστές είναι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει ζήσει τέτοια μεγάλη καταστροφή εδώ και 70 χρόνια. Θα τολμούσα, μάλιστα, να ρισκάρω έναν -εκ φύσεως αναπόδεικτο- αφορισμό: η ασφαλέστερη ταφόπλακα του καπιταλισμού θα ήταν μια μακρόχρονη παγκόσμια απόλυτη ειρήνη.

ΔΤ είπε...

Σχετικά με την περίφημη φράση "καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε", σας παραπέμπω στην ετήσια έκθεση του ελεγκτικού συνεδρίου, έτους 2008 (φαντάζομαι πως παρόμοια πράματα θα γράφονται και στων άλλων ετών) καθώς στην τελευταία γραμμή της σελίδας 46 και στις πρώτες γραμμές της 47 (αλλά και σε άλλα σημεία στην έκθεση) γράφονται τα εξής ωραία:

"Τα πιστωτικά έσοδα ανήλθαν στο ποσό των ευρώ 69.660.651.806,43, το οποίο αντιστοιχεί στο 29,13% του ΑΕΠ, καλύπτουν δε το 54,89% των εσόδων του Προϋπολογισμού, έναντι 52,89% του προηγούμενου οικονομικού έτους."

Πιστωτικά έσοδα, είναι προφανώς ο δημόσιος δανεισμός ανεξάρτητα από το που πηγαίνουν τα λεφτά. Ίσως αυτό να έχουν στο νου τους όσοι αναφέρουν την επίμαχη φράση: "καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε".
Ας κάνει ο Teddy ένα σχόλιο στο συγκεκριμένο για να καταλάβουμε το πώς εξηγείται και πως κατέληξε να χρηματοδοτείται ο προϋπολογισμός κατά 54,89% (29,13% του ΑΕΠ) από δανεικά σε μια χώρα που δεν καταναλώνει περισσότερα από όσα παράγει.
Γράφω τον σύνδεσμο για την έκθεση του 2008. Εύκολα μπορούν να βρεθούν και των άλλων ετών.
http://www.elsyn.gr/elsyn/files/etnsia/etnsia2008.pdf

tulpoeid είπε...

Ανυπομονώ να δω την απάντηση στο τελευταίο σχόλιο. Είναι αφέλεια να πιστεύω ότι ο προϋπολογισμός κατέληξε να χρηματοδοτείται κ.τ.λ. ως δικαιολογία για τα μνημόνια;

Νά'σαι καλά και να γράφεις κείμενα όπως της τελευταίας βδομάδας για να ξεστραβωνόμαστε κι όσοι δεν ξέρουμε οικονομικά.

Crossover είπε...

Δεν εχω κανενα σκοπο να υπαινιχθω οτι η Alpha Bank εχει δικιο και μακρια απο εμενα η δαιμονοποιηση των δημ/κων ελλειματων. Ωστοσο το γραφημα των καταθεσεων δεν αποδεικνυει τιποτα. Υποψιαζομαι οτι συγχεεις τις καταθεσεις με την καθαρη αποταμιευση. Οι καταθεσεις ειναι απλως στοιχεια ενεργητικου. Παραλληλα, οι καταθεσεις δημιουργουνται απο τα δανεια. Αυξηση δανεισμου εξ ορισμου συνεπαγεται αυξηση καταθεσεων. Αν εγω παω αυριο στην Alpha και ζητησω δανειο 100.000 το οποιο θα εγκριθει (εδω γελαμε) ξαφνικα θα αποκτησω μια καταθεση 100.000 και μια ισοποση υποχρεωση αποπληρωμης. Με αυτο το δεδομενο, αν δειχνει κατι το γραφημα ειναι οτι αυξηθηκε ο δανεισμος.

Αν ριξεις μια ματια στη συγκεκριμενη εργασια, ειναι ολοφανερο οτι η ιδιωτικη καθαρη αποταμιευση ηταν αρνητικη για το συγκεκριμενο διαστημα http://www.levyinstitute.org/pubs/rpr_10_12.pdf (Γραφημα 22 σελιδα 17)

teddygr είπε...

@ Crossover

Ένα-ένα!

(1) Ποιός μίλησε για καθαρή αποταμίευση; Το γράφημα των καταθέσεων είναι σαφές. Δείχνει το ύψος των καταθέσεων που βρίσκονταν στα συρτάρια των τραπεζών την πρωτοχρονιά κάθε χρόνου. Βέβαια, ένα νούμερο ξεκάρφωτο δεν λέει τίποτε (μπορεί στις 2 Ιανουαρίου να είχαν αναληφθεί οι μισές καταθέσεις) αλλά σε βάθος χρόνου οι αριθμοί είναι πάντοτε λαλίστατοι.

(2) Οι καταθέσεις είναι στοιχεία ενεργητικού για σένα και για μένα. Για τις τράπεζες είναι στοιχεία παθητικού. Είπαμε: η χρέωση του ενός συνιστά πίστωση κάποιου άλλου.

(3) Οι καταθέσεις δημιουργούνται από δάνεια; Δηλαδή;;; Εγώ που δεν έχω πάρει ποτέ στην ζωή μου δάνειο, πώς γίνεται κι έχω καταθέσεις;

(4) Εντάξει, πριν έκανα λίγη πλάκα αλλά μου έδωσες το δικαίωμα με το παράδειγμα που είναι φτιαγμένο στο πόδι και απλώς διαστρεβλώνει την πραγματικότητα. Ναι, όταν εγκριθεί το δάνειο, η τράπεζα θα μου ανοίξει έναν λογαριασμό ταμιευτηρίου και θα μου βάλει εκεί τα λεφτά ως κατάθεση (εντάξει, πίστωση θα μου ανοίξει και αντί για κανονικά λεφτά θα βάλει μια φωτογραφία τους αλλά ας μη το εξετάσουμε αυτό τώρα). Όμως, εγώ εκεί θα τα αφήσω; Γι' αυτό ζήτησα το δάνειο; Για να αφήσω τα λεφτά στον λογαριασμό να κάθονται; Δεν νομίζω!

(5) Αν θες να πεις ότι οι έλληνες υπερδανείστηκαν και έτσι αυξήθηκαν οι καταθέσεις τους... συγγνώμη αλλά σε έχασα.

(6) Την εργασία την είδα και την διάβασα αλλά δεν καταλαβαίνω πού αντιτίθεται σε όσα έγραψα. Εγώ αναφέρομαι σε απόλυτα ποσά καταθέσεων κι εσύ σε καθαρή αποταμίευση ως ποσοστό του ΑΕΠ. Δεν νομίζω πως πρέπει να εξηγήσω ότι συγκρίνοντας δυο διαχρονικά αυξανόμενα σε απόλυτα ποσά κονδύλια, αυτό το οποίο αυξάνεται με χαμηλότερο ρυθμό παρουσιάζει αρνητικό ποσοστό συσχέτισης. Παράδειγμα:
- 20Χ1: ΑΕΠ 1000, Αποταμίευση 100 ή 10% επί του ΑΕΠ
- 20Χ2: ΑΕΠ 1500, Αποταμίευση 120 ή 8% επί του ΑΕΠ. Παρ' ότι η αποταμίευση αυξήθηκε σε απόλυτους αριθμούς κατά 20, σε ποσοστό επί του ΑΕΠ καταγράφει μείωση 2% σε σχέση με το 20Χ1.

Crossover είπε...

1) Στο κειμενο εγραψες " Όσο κι αν δεν χτυπάει στο μάτι, κατά την ίδια περίοδο σχεδόν διπλασιάστηκαν και οι καταθέσεις των επιχειρήσεων. Το δικό μου φτωχό μυαλό λέει πως τα λεφτά τους οι επιχειρήσεις είτε τα αποταμιεύουν είτε τα επενδύουν. Κι αφού εδώ φαίνεται πως μέσα σε οκτώ χρόνια υπεραύξησαν τις καταθέσεις τους, τότε μάλλον ο δρόμος προς την ύφεση είχε ανοίξει αρκετά πριν το 2009. Λέω εγώ τώρα..."

Απο αυτο καταλαβαινω οτι συγχεεις καταθεσεις με καθαρη αποταμιευση αφου λες οτι "είτε τα αποταμιεύουν είτε τα επενδύουν. Κι αφού εδώ φαίνεται πως μέσα σε οκτώ χρόνια υπεραύξησαν τις καταθέσεις τους...."
Καταθεσεις ≠ αποταμιευσεις

2) Kαμια διαφωνια. Οταν μια τραπεζα δινει ενα δανειο αυξανει τοσο τις υποχρεωσεις της (η καταθεση που αντιστοιχει στο δανειο) οσο και τις απαιτησεις της (το δανειο). Το ιδιο ισχυει και για τον δανειοληπτη. Αποκτα την καταθεση ως στοιχειο ενεργητικου και το δανειο ως παθητικο.Απο αυτο και μονο ειναι προφανες οτι η αυξηση καταθεσεων δεν συνεπαγεται αυξηση αποταμιευσης.

3) Εχεις καταθεσεις γιατι καποιος αλλος εχει παρει δανειο, ειτε ειναι ανθρωπος, ειτε επιχ/ση, ειτε κρατος. Ολα τα χρηματοοικονομικα στοιχεια αθροιζονται αναγκαστικα σε 0 - το "financial net worth" του συστηματος συνολικα ειναι παντα 0. Συνεπαγεται οτι για καθε εναν που εχει θετικο net worth (οπως εσυ που εχεις καταθεσεις χωρις υποχρεωσεις) καποιος αλλος εχει αναγκαστικα αρνητικο.

4) Δε φανταζομαι να εννοεις οτι παιρνεις δανειο για ενα σπιτι/αυτοκινητο/ μια οποιαδηποτε επενδυση και αυτοι που τους πληρωνεις διατηρουν τα χρηματα σε ρευστο. Για την ακριβεια το πιθανοτερο ειναι οτι ουτε εσυ θα ρευστοποιησεις την καταθεση. Απλως θα δωσεις εντολη πληρωμης και θα γινει η αναλογη εκκαθαριση. Εξαλλου η νομισματικη βαση ειναι κατα πολυ μικροτερη των καταθεσεων.

5) Το οτι οι Ελληνες υπερδανειστηκαν ειναι αυταποδεικτο με μια ματια στην αυξηση του ιδιωτικου χρεους οπου μπροστα του το δημοσιο μοιαζει με ανεκδοτο.

6)Το παραδειγμα σου ειναι σωστοτατο.Το προβλημα ειναι οτι εξακολουθεις να συγχεεις την αποταμιευση με τις καταθεσεις. Οι αποταμιευσεις δεν διατηρουνται μονο με μορφη καταθεσεων. Αν περυσι ειχα ολες μου τις αποταμιευσεις σε καταθεσεις και φετος τις χρησιμοποιουσα για ομολογα και μετοχες το αντιστοιχο "ατομικο μου" διαγραμμα των καταθεσεων θα εγραφε 0. Απο την ολη λογικη που ακολουθεις στο κειμενο θα συμπαιρενες οτι επαψα να αποταμιευω(!).
Παρεπιπτοντως το παραδειγμα σου ειναι αντιθετο με τον ισχυρισμο σου στο κειμενο: Η αυξηση των αποταμιευσεων ηταν μεγαλυτερη της αυξησης του ΑΕΠ. Συνεπως δεν εξηγει την δικη μου παρατηριση.

Crossover είπε...

Συγνωμη για το 2ο μηνυμα αλλα εχω αλλη μια παρατηριση.
Το γραφημα στο οποιο σε παρεπεμψα δεν μετραει μεταβολες απο την προηγουμενη περιοδο.Μετραει την καθαρη αποταμιευση καθε ετος ως ποσοστο του ΑΕΠ. Το προσημο ειναι ανεξαρτητο του ρυθμου μεταβολης ειτε της αποταμιευσης ειτε του ΑΕΠ.

Οπως η καθαρη αρνητικη αποταμιευση της κυβερνησης (ελλειμα) θα εχει παντα αρνητικο προσημο εφοσον οι δαπανες υπερβαινουν τα εσοδα ανεξαρτητως του ρυθμου μεταβολης του ΑΕΠ το ιδιο ισχυει και για την καθαρη αποταμιευση οποιουδηποτε αλλου ατομου,υποσυνολου η συνολου.