Χριστόδουλος Α' ο Μελετηρός

Μια φωτογραφία από τα τελευταία Σαββατιάτικα έγινε αφορμή για να θυμηθεί η παρέα το περίφημο "εγώ τότε μελετούσα" του πρώην Αθηνών και πάσης Ελλάδος, του "Χριστόδουλου της καρδιάς μας" (όπως ο ίδιος ο πρώην αρχιεπίσκοπος ήθελε να τον βλέπει ο κόσμος). Κι επειδή "αργία μήτηρ πάσης κακίας" (πόσο μάλλον όταν πέφτουν κολλητά πέντε αργίες!), κάποια αδιόρατη δύναμη σε σπρώχνει να φας κάμποση σκόνη, σκαλίζοντας τα χαρτόκουτα στα κάτω-κάτω ράφια των βιβλιοθηκών σου, μιας και θυμάσαι αδιόρατα ότι κάπου εκεί έχεις αρχειοθετήσει κάτι σχετικό με τούτο το θέμα...

Παρένθεση. Το ξέρω ότι το να ασχολείσαι με τέτοια θέματα πασχαλιάτικα δεν είναι και το πλέον λογικό πράγμα στον κόσμο αλλά το σκάλισμα των χαρτόκουτων προσφέρει διπλή ευχαρίστηση: αφ' ενός μεν ηδονίζεσαι όταν βρίσκεις αυτό για το οποίο ψάχνεις, αφ' ετέρου δε ανακαλύπτεις ότι έχεις υλικό που είχες ξεχάσει ότι το είχες. Αλλά ας κλείσουμε την παρένθεση κι ας επανέλθουμε στο θέμα τού μελετηρού αρχιεπίσκοπου.

1998: Οι τρεις υποψήφιοι για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Αριστερά ο Θηβών και Λεβαδείας Ιερώνυμος (νυν
αρχιεπίσκοπος), στο κέντρο ο Χριστόδουλος και δεξιά ο Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος (νυν Θεσσαλονίκης).

Το 1953, ο νεαρός Κωνσταντίνος Καρούσος πιάνει δουλειά στο βιβλιοπωλείο της χριστιανικής αδελφότητας "Ζωή", στην Πάτρα. Μη έχοντας στον ήλιο μοίρα, το φτωχόπαιδο από το Βαρθολομιό αποφασίζει να γίνει κληρικός. Έτσι, το 1956, στα 30 του πια, χειροτονείται διάκονος και τρία χρόνια αργότερα γίνεται πρεσβύτερος. Στο μεταξύ, με την βοήθεια της αδελφότητας, εισάγεται στην θεολογική σχολή τού πανεπιστημίου Αθηνών. Ως φοιτητής, υποχρεώνεται να μοιραστεί ένα μικρό διαμέρισμα στο Παγκράτι με δυο άλλους φοιτητές, 12 και 13 χρόνια νεώτερούς του: τον Αθανάσιο Λενή και τον Χρήστο Παρασκευαΐδη αντίστοιχα. Ο Λενής σπουδάζει θεολογία και ο Παρασκευαΐδης νομική.

Το 1958, οι τρεις φίλοι αποφασίζουν να "επισημοποιήσουν" την σχέση τους και στήνουν μια αδελφότητα, την περίφημη "Χρυσοπηγή". Πρόκειται για μια περίεργη αδελφότητα, αφού αν και αποκαλείται "μοναστική", μόνο ο Καρούσος είναι ήδη κληρικός. Το 1961, η "Χρυσοπηγή" μεταφέρει την έδρα της στην μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων, όπου ο Καρούσος αναλαμβάνει ηγούμενος και οι άλλοι δυο πρώτα γίνονται μοναχοί και αμέσως μετά χειροτονούνται διάκονοι. Στο μεταξύ, όλοι έχουν αλλάξει και τα ονόματά τους: ο Κωνσταντίνος έχει γίνει προ πολλού Καλλίνικος, ο Αθανάσιος έγινε Αμβρόσιος και ο Χρήστος έγινε Χριστόδουλος. Από κει και πέρα, ο Καρούσος αναλαμβάνει να αποκαταστήσει πρώτα τους φίλους του και μετά τον εαυτό του. Κι επειδή εδώ κάνουμε λόγο για τον Χριστόδουλο, ας αφήσουμε τους άλλους δυο κατά μέρος.

Το 1962, ο Χριστόδουλος, όντας διάκονος στα Τρίκαλα, πήρε το πτυχίο της νομικής κι αμέσως γράφτηκε στην θεολογική σχολή. Τρία χρόνια μετά, ο Καρούσος βρήκε τις απαραίτητες "άκρες" και κανόνισε να στείλει τον φίλο του ως ιεροκήρυκα (παρ' ότι ακόμη δεν έχει πτυχίο θεολογίας!) στον ναό της Κοίμησης στο Παλαιό Φάληρο (την γνωστή "Παναγίτσα"), όπου ο Χριστόδουλος γίνεται πρεσβύτερος. Το 1967, παίρνει και το πτυχίο της θεολογίας κι αμέσως ορίζεται γραμματέας της Ιεράς Συνόδου (νά 'ναι καλά και πάλι ο Καρούσος), επί αρχιεπισκοπείας Ιερωνύμου. Πολύ σύντομα, πριν καν κλείσει τα 30 χρόνια του, γίνεται και αρχιγραμματέας.

Από τα παραπάνω, είναι προφανές ότι κατά την διάρκεια της χούντας ο Χριστόδουλος δεν μελετούσε για την σχολή του μιας και είχε ήδη πάρει και τα δυο πτυχία του. Αντίθετα, όπως αποδεικνύουν τα γραφτά του, ήξερε πάρα πολύ καλά τι συνέβαινε γύρω του. Κι όχι μόνο ήξερε αλλα το επικροτούσε κιόλας! Για παράδειγμα:

- Ήξερε ότι ο καθοδηγητής του, ο Καρούσος, είχε αναλάβει να κάνει χριστιανική διαπαιδαγώγηση στους χωροφύλακες και, μάλιστα, του είχε αποδοθεί ο άτυπος τίτλος τού "πνευματικού των σωμάτων ασφαλείας". Όπως ήξερε και ότι ο "αδελφός" του ο Λενής ήταν ιερέας τής χωροφυλακής (με βαθμό ταγματάρχη!) και συχνά-πυκνά "πεταγόταν" μέχρι την Μακρόνησο για διαφώτιση των κρατουμένων.

- Ως αρχιγραμματέας της συνόδου, έστειλε έγγραφο στον επίσκοπο Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα, ζητώντας του να αναρτήσει στην επισκοπή την σημαία με το "πουλί" και να χτυπήσει χαρμόσυνα τις καμπάνες κατά την επικείμενη επίσκεψη του Παττακού στην πόλη.

- Δημοσίευσε στο περιοδικό "Εκκλησία" την εργασία του "Ο θεσμός και το έργον της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου" (1972), όπου γνωμάτευε (ήταν και νομικός, μη το ξεχνάμε) ότι ήταν νόμιμη και κανονική η επέμβαση της χούντας με την οποία δημιουργήθηκε η ΔΙΣ. Για τους μη μυημένους, να πούμε ότι η ΔΙΣ ήταν μια "αριστίνδην σύνοδος", αποτελούμενη από 12 μόνο επισκόπους, τους οποίους διάλεγε ο αρχιεπίσκοπος. Η χούντα την εμπνεύσθηκε επειδή υπήρχαν και ιεράρχες που έτρεφαν αντιδικτατορικά αισθήματα (όχι βέβαια επειδή ήσαν κομμουνιστές αλλά, κυρίως, επειδή ήσαν αθεράπευτα βασιλόφρονες).

- Όταν ο Ιερώνυμος βράβευσε τον Παπαδόπουλο για το έργο του, έγραψε στην "Εκκλησία" (1971): "Ο πρωθυπουργός κ. Γ. Παπαδόπουλος, υπό τας ενθουσιώδεις ζητωκραυγάς τού λαού, λαβών ανά χείρας την αναμνηστικήν πλάκα...". Στο ίδιο κείμενο, σημειώνει ότι ο τότε Θεσσαλονίκης Λεωνίδας απεκάλεσε τον δικτάτορα "άνθρωπε του θεού και άξιε της πατρίδος μας". Ο Λεωνίδας ήταν εκείνος που είχε δηλώσει για την δεύτερη σύζυγο του Παπαδόπουλου το αμίμητο "δύο Δέσποινας έχομεν: μίαν εις τους ουρανούς, την Παναγίαν, και άλλην εις την γην, την κυρίαν Προέδρου".

4/8/1974: Πρώτη εμφάνιση του Χριστόδουλου στον Βόλο, ως επισκόπου Δημητριάδος και Αλμυρού.

Ο Χριστόδουλος δεν είχε πρόβλημα προσαρμογής ούτε όταν "φαγώθηκε" ο Ιερώνυμος κι έγινε αρχιεπίσκοπος ο Σεραφείμ. Ο Σεραφείμ, είχε καταδικαστεί σε καθαίρεση από το συνοδικό δικαστήριο για "εισπήδηση" σε άλλη επισκοπή (ενώ ήταν επίσκοπος Άρτας παράτησε την επισκοπή του και ανέλαβε την πλουσιώτερη επισκοπή Ιωαννίνων). Αντί για καθαίρεση, όμως, προέκυψε αναβάθμιση, χάρη στην αγαστή συνεργασία χούντας και Χρυσοπηγής. Ο Σεραφείμ δεν ξέχασε εκείνους που τον βοήθησαν κι έτσι, στις 14 Ιουλίου 1974 (λίγες μέρες πριν πέσει η χούντα), ο Χριστόδουλος εκλέγεται επίσκοπος Δημητριάδος και Αλμυρού (Μαγνησία) και γίνεται ο νεώτερος επίσκοπος στην ιστορία τής Εκκλησίας της Ελλάδος, στα 35 του μόλις χρόνια. Νά 'ναι καλά ο Καρούσος.

Και τώρα το κερασάκι. Το 2001, ο Παττακός εκδίδει τα απομνημονεύματά του με τίτλο "Οδοιπορικόν ενός στρατιώτου 90 ετών" και στέλνει ένα αντίτυπο στον Χριστόδουλο, ο οποίος έχει γίνει στο μεταξύ αρχιεπίσκοπος. Συγκινημένος ο Χριστόδουλος, απαντά στον πραξικοπηματία με την παρακάτω επιστολή, στην οποία τόλμησα μερικές υπογραμμίσεις:

Στρατηγέ,

Με ιδιαίτερη χαρά έλαβα το πόνημα με τον τίτλο "Οδοιπορικόν ενός στρατιώτου 90 ετών", το οποίον είχατε την ευγενή καλωσύνην να μου αποστείλετε και σας ευχαριστώ πολύ.

Το αποσταλέν βιβλίον σας, στις σελίδες του οποίου εκθέτετε τις σκέψεις, τις επισημάνσεις, τις τοποθετήσεις σας σχετικά με περιστατικά, επεισόδια και γεγονότα από την μακρόχρονη διαδρομή και πορεία της ζωής σας, εντυπωσιάζει τον αναγνώστην με την απλότητα και την γλαφυρότητα του λόγου, το ανυπόκριτο πατριωτικό φρόνημα και την πηγαία ειλικρίνεια, τη συγκινητική εξιστόρηση και τη διάθεση αυτοκριτικής και αυτοσαρκασμού. Όπως προκύπτει από τα γραφόμενά σας και την αυτοβιογραφούμενη σταδιοδρομία σας, υπήρξατε εκφραστής ξεχωριστών προσόντων και αρετών και γράψατε ιστορία, την οποίαν ο ιστορικός του μέλλοντος καλείται να εκτιμήσει και να προσδιορίσει.

Εύχομαι ο Δομήτωρ Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός, ο Δίκαιος Κριτής πάντων, να σας χαρίζει πλούσια την χάριν και την ευλογίαν Του.

Μετ’ ευχών διαπύρων
Ο Αθηνών Χριστόδουλος

ΥΓ:  Προσέξτε στην επιστολή Χριστόδουλου την φράση "όπως προκύπτει από τα γραφόμενά σας". Με άλλα λόγια: εγώ δεν ξέρω τίποτε, τώρα τα ακούω πρώτη φορά. Κλασσικός Χριστόδουλος. Μόνο που λίγο πριν του ξέφυγε η "πηγαία ειλικρίνεια". Αν δεν ξέρεις την ιστορία, πώς χαρακτηρίζεις ως ειλικρινή εκείνον που την διηγείται;

-------------------------------------------------
Σημείωση: Για όσους δεν κατάλαβαν, ο Καλλίνικος Καρούσος είναι ο πρώην επίσκοπος Πειραιώς και ο Αμβρόσιος Λενής είναι ο νυν επίσκοπος Καλαβρύτων και Αιγιαλείας.