Μιχάλης Σάλλας - 9. Η τιμωρία της Κύπρου

Αν η ιστορία με την Αγροτική Τράπεζα συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα (του μεγαλύτερου, κατά την γνώμη μου) της μεταπολιτευτικής περιόδου, τα όσα έγιναν έναν χρόνο αργότερα με τις κυπριακές τράπεζες συνιστούν καθαρή ληστεία, την οποία όχι απλώς θα ζήλευαν αλλά ούτε καν θα μπορούσαν να φανταστούν έστω κι αν συνεργάζονταν Μαφία, Καμόρρα και Ντρογκέντα. Ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά αλλά επιτρέψτε μου να σας προειδοποιήσω ότι θα σας κουράσω.

Η ιστορία μας ξεκινάει στις αρχές του 2012, όταν καταρρέει η οικονομία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ως τότε, η μικρή χώρα των 800.000 κατοίκων ήταν μία από τις πιο πλούσιες στην Ευρώπη, χάρη στους χαμηλούς φόρους και τους ελαστικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς της, που είχαν αναγορεύσει το νησί σε παράδεισο εξωχώριων εταιρειών (οφσόρ), χρηματοπιστωτικό κέντρο και κέντρο φοροδιαφυγής. Πλούσιοι από όλον τον κόσμο (κυρίως από την Ρωσσία) ξέπλεναν στην Κύπρο άφθονο μαύρο χρήμα, ενισχύοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τις κυπριακές τράπεζες. Όπως σημειώσαμε στις 21/3/2013 σε τούτο το ιστολόγιο ("Φωτιά στην Κύπρο"), οι υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει οι τρεις μεγάλες τράπεζες της Κύπρου έφταναν στο οκταπλάσιο του ΑΕΠ της χώρας!

Το πλήγμα ήρθε τον Απρίλιο του 2012, όταν το ελληνικό "κούρεμα" προξένησε απώλειες 4 δισ. στις κυπριακές τράπεζες, ποσό ίσο με το 25% του ΑΕΠ της χώρας. Η κυβέρνηση Χριστόφια ενίσχυσε με 1,8 δισ. την Λαϊκή τράπεζα, η οποία είχε πάθει την μεγαλύτερη ζημιά. Όμως, αυτά τα λεφτά τής έλλειψαν λίγο αργότερα, δημιουργώντας της αδυναμία εξυπηρέτησης των δανειακών της υποχρεώσεων. Έτσι, η Κύπρος αναγκάστηκε να ακολουθήσει το παράδειγμα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας και να υποβάλει αίτημα για δάνειο στην τρόικα.

Βρυξέλλες, 15/3/2013: Ο επίτροπος Όλλι Ρεν δείχνει στον Μιχάλη Σαρρή το πώς θα του έρθει η κατακεφαλιά.

Τέλη Φεβρουαρίου 2013, το ΑΚΕΛ χάνει τις εκλογές και την εξουσία αναλαμβάνει η κυβέρνηση Αναστασιάδη. Υπουργός οικονομικών ορίζεται ο πολύπειρος σε τραπεζικά θέματα (με θητεία και στην Παγκόσμια Τράπεζα) Μιχάλης Σαρρής. Πρώτη δουλειά τού Σαρρή είναι να πάει στις Βρυξέλλες για να διαπραγματευθεί το επείγον δάνειο. Αλλά από την πρώτη κιόλας συνάντησή του με Σώυμπλε και τρόικα καταλαβαίνει ότι δεν υπάρχει τίποτε προς διαπραγμάτευση. "Όλα είχαν αποφασιστεί από καιρό", διαπιστώνει με πίκρα. Τί είχε αποφασιστεί; Το κυπριακό δημόσιο θα έπαινε μεν δάνειο για να εξυπηρετήσει τα χρέη του αλλά δεν θα έδινε στις τράπεζες ούτε δεκάρα.

Υπό την πίεση της γερμανικής κυβέρνησης, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήθελε να αναδείξει την μικρή Κύπρο σε παράδειγμα. Όπως δήλωσε η ίδια η Μέρκελ, συτή την φορά θα πλήρωναν τα σπασμένα "αυτοί που δημιούργησαν το πρόβλημα" (εννοώντας τους καταθέτες, οι οποίοι με τα λεφτά τους γιγάντωσαν τις κυπριακές τράπεζες), σε αντίθεση προς ό,τι είχε γίνει στις άλλες χώρες της ευρωζώνης. Πιο ωμά, ο Σώυμπλε δεν δίστασε να δηλώσει ότι οι καταθέτες θα πρέπει στο εξής να προσέχουν σε ποιας χώρας τράπεζες εμπιστεύονται τα λεφτά τους, υποδεικνύοντας εμμέσως πλην σαφώς την χώρα του ως σωστή επιλογή.

Παρένθεση. Αυτή η αυστηρότητα των ευρωπαίων είναι εξηγήσιμη: ο χρηματοπιστωτικός κλάδος των άλλων κρατών της ευρωζώνης είχε αποσύρει προ πολλού τα κεφάλαιά του από τις κυπριακές τράπεζες, άρα δεν κινδύνευαν γερμανοί, γάλλοι και λοιποί ευρωπαίοι επενδυτές. Έτσι, λοιπόν, η αυστηρότητα θα είχε ως κύριους αποδέκτες κύπριους και ρώσσους καταθέτες. Όποιος απ' αυτούς διέθετε πάνω από 100.000 ευρώ στον λογαριασμό του, θα υποχρεωνόταν να πληρώσει για να καλυφθούν ζημιές ως και οκτώ δισεκατομμυρίων. Κλείνει η παρένθεση.

Βρυξέλλες, 15/3/2013: "Ενώ Λαγκάρντ, Σώυμπλε, Ντάισενμπλουμ και Ρεν ακόμα συζητούν
για το μέλλον της Κύπρου, ο υπουργός οικονομικών της Κύπρου Σαρρής είναι ήδη οφσάιντ."
(Φωτογραφία και υπότιτλος από τον γερμανικό ιστοτόπο Deutsche Wirtschafts Nachrichten)

Όμως, η "τιμωρία" της Κύπρου ενείχε ένα τεράστιο ρίσκο: το 1/3 περίπου του τζίρου των κυπριακών τραπεζών γινόταν στην Ελλάδα. Αν οι χιλιάδες έλληνες που είχαν τα χρήματά τους στα ελληνικά υποκαταστήματα των κυπριακών τραπεζών, καλούνταν κι αυτοί να πληρώσουν, θα ξέσπαγε πανικός στην Ελλάδα και θα εκδηλωνόταν ένα πρωτοφανές bank run (απόσυρση καταθέσεων), το οποίο θα οδηγούσε σε κατάρρευση το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Αυτό, η τρόικα δεν θα το επέτρεπε ποτέ: ο μηχανισμός στήριξης είχε μόλις χορηγήσει στο ελληνικό κράτος 40 δισ. ευρώ για κάλυψη των ζημιών που επέφερε το κούρεμα στις τράπεζες.

Έτσι, η Κομμισσιόν (σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) κατέστρωσε ένα αισχρό σχέδιο: να υποχρεωθούν οι κυπριακές τράπεζες να πουλήσουν τα υποκαταστήματά τους στην Ελλάδα, ώστε να προφυλαχθούν οι έλληνες από το κυπριακό σοκ. Η προστασία της περιουσίας, που αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα σε όλον τον "δημοκρατικό" κόσμο, σε αυτή την περίπτωση δεν ίσχυσε.

Το σχέδιο της Κομμισσιόν δεν γεννήθηκε ένα βράδυ στα ξαφνικά. Όπως αποδείχτηκε στην πορεία, δουλευόταν εν κρυπτώ και παραβύστω πολύ καιρό, πριν ακόμη από τις κυπριακές εκλογές. Όταν ο Μιχάλης Σαρρής αναλάμβανε καθήκοντα υπουργού οικονομικών, δεν είχε ιδέα γι' αυτό. Αντίθετα με έναν συνονόματό του έλληνα τραπεζίτη, ο οποίος ήταν άριστα ενημερωμένος, χάρη στις υπόγειες γνωριμίες του: τον πρόεδρο της Τράπεζας Πειραιώς Μιχάλη Σάλλα.