Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα. Άρα...
... η αντιγραφή όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι και επιθυμητή, ακόμη και χωρίς αναφορά της πηγής!

Η γλώσσα κόκκαλα τσακίζει

- "Ο λόγος που μ' άφησες έξω από την υπόθεση", είπε ήσυχα, "ήταν ότι νόμισες πως η αστυνομία δεν θα πίστευε ότι σκέτη περιέργεια μ' έσπρωξε να κατέβω εκεί κάτω χτες το βράδυ. Θα υποψιάζονταν ίσως ότι είχα κάποιον ύποπτο λόγο και θα με σφυροκοπούσαν μέχρι να σπάσω".
- "Πώς ξέρεις αν δεν σκέφτηκα το ίδιο πράγμα;"
- "Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί άνθρωποι", είπε ξεκάρφωτα.
- "Έχω ακούσει ότι σαν τέτοιοι ξεκινάνε".

[Ραίημοντ Τσάντλερ, "Αντίο, γλυκειά μου", εκδόσεις Λυχνάρι, 1990 (σελ.: 54)]

18 Δεκεμβρίου 2013

Ο πόλεμος του νερού

Χτες μιλήσαμε για την ιδιωτικοποίηση των δημοτικών εταιρειών ύδρευσης της χώρας. Σήμερα, ας μιλήσουμε γενικώτερα για το ζήτημα της ιδιωτικοποίησης του υδάτινου πλούτου. Ένα ζήτημα το οποίο κάθε άλλο παρά καινούργιο είναι. Πάνε πάνω από σαράντα χρόνια από τότε που η λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού απλώθηκε στις χώρες τής κεντρικής και νότιας Αμερικής, στραγγίζοντάς τες από τον πλούτο τους προς χάριν ολίγων κεφαλαιοκρατών. Δεν είναι τυχαίο ότι ο σφετερισμός τού υδάτινου πλούτου τους αποτελούσε ένα από τα ζητήματα πρώτης προτεραιότητας για τα "παιδιά τού Σικάγου". Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Βολιβίας, όπου το 2000 ξέσπασε ο περίφημος "πόλεμος του νερού".

Στα μέσα τής δεκαετίας τού '80, η Βολιβία, πάμφτωχη χώρα της λατινικής Αμερικής (μέσο ετήσιο εισόδημα: 950 δολλάρια) και ταυτόχρονα υπερχρεωμένη, κατέφυγε στον σύμμαχο όλων των αβοήθητων και οικονομικά δυσπραγούντων κρατών: το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Όπως μάθαμε καλά κι εμείς εδώ στην Ελλάδα, για να προσφέρει το ΔΝΤ οικονομική στήριξη σε μια χώρα, πρέπει αυτή η χώρα να ακολουθήσει κατά γράμμα τις οδηγίες του για την αναδιάρθρωση της οικονομίας της. Κι όπως επίσης μάθαμε κι εμείς, μεταξύ των συμβουλών που έδωσε στην βολιβιανή κυβέρνηση (της οποίας επί κεφαλής βρισκόταν ο πρώην δικτάτορας Ούγκο Μπάνσερ) ήταν η μεγαλύτερη δυνατή ιδιωτικοποίηση των κρατικών πόρων και η αποκρατικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων.

Ανάμεσα σε όσα ξεπούλησε ο Μπάνσερ, ήταν και η κρατική εταιρεία ύδρευσης. Μάλιστα δε, η κυβέρνησή του αποφάσισε να βγάλει στο σφυρί -πακέττο με την εταιρεία ύδρευσης- και το δικαίωμα εκμετάλλευσης τόσο των υδάτινων πόρων όσο του αρδευτικού συστήματος της Κοτσαμπάμπα, της τρίτης μεγαλύτερης πόλης τής χώρας. Στον σχετικό διαγωνισμό τού 1999, πλειοδότησε δίνοντας δυόμισυ δισ. δολλάρια  η Aguas del Tunari, μια κοινοπραξία η οποία ιδρύθηκε με έδρα τα νησιά Καϋμάν και τής οποίας βασικός μέτοχος ήταν ό πολυεθνικός κατασκευαστικός κολοσσός Bechtel(*).

Για να πάρει την δουλειά, η Aguas del Tunari δεσμεύθηκε να εκσυγχρονίσει και να αναδιοργανώσει τόσο το υδρευτικό όσο και το αρδευτικό δίκτυο, δίχως ουσιαστική οικονομική επιβάρυνση των καταναλωτών. Υποτίθεται ότι η εταιρεία θα κέρδιζε από τις "οικονομίες κλίμακος" και θα επωφελείτο από την "σωστή διαχείριση" εκεί όπου πρώτα υπήρχε διασπάθιση χρήματος. Μόνο που σε τέτοιες "δημοκρατίες τής μπανάνας", αυτού του είδους οι δεσμεύσεις έχουν τόση αξία όση έχει σήμερα ένα κατοχικό χαρτονόμισμα των δέκα δισ. δραχμών: μηδέν. Έτσι, λοιπόν, χάρη στην κερδοσκοπική πολιτική των "επενδυτών", μέσα σε λίγους μήνες το κόστος των υπηρεσιών ύδρευσης και άρδευσης τριπλασιάστηκε. Για την Κοτσαμπάμπα, μια περιοχή όπου τα τρία τέταρτα των κατοίκων της ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, αυτή η υπέρογκη τιμή τού νερού ισοδυναμούσε με γενοκτονία.

Το χειρότερο για τους κατοίκους, όμως, ήταν η λεπτομέρεια της σύμβασης, σύμφωνα με την οποία η Aguas del Tunari αναλάμβανε την διαχείριση όλων των υδάτινων πόρων. Αυτό σήμαινε ότι οι κάτοικοι δεν μπορούσαν ούτε έναν κουβά νερό από το ποτάμι να πάρουν, διότι κάτι τέτοιο ισοδυναμούσε με κλοπή και ετιμωρείτο αυστηρά! Εφ' όσον η κοινοπραξία είχε αναλάβει όλους τους υδάτινους πόρους, είχε το δικαίωμα αποκλειστικής εκμετάλλευσης του νερού που βρισκόταν και στα ποτάμια και στις λίμνες και στις πηγές και οπουδήποτε. Ούτε το νερό τής βροχής δεν επιτρεπόταν να μαζέψει κανείς! Οι άνθρωποι της εταιρείας και οι κρατικές δυνάμεις καταστολής περιπολούσαν διαρκώς και οι ποινές σε όσους παρανομούσαν μαζεύοντας νερό ήσαν εξοντωτικές. Όποιος ήθελε να πιεί νερό, έπρεπε να το πληρώσει και όποιος αδυνατούσε να πληρώσει, έπρεπε να πεθάνει από δίψα.

Φυσικά, ο κόσμος ξεσηκώθηκε. Το φθινόπωρο του 1999 δημιουργείται η "Συντονιστική Επιτροπή για το νερό και την ζωή" (La Coordinadora), όπου συμμετέχουν περιβαλλοντικές φοιτητικές, εργατικές κλπ οργανώσεις, λαϊκές επιτροπές, η εκπαιδευτική κοινότητα, αγροτικοί συνεταιρισμοί, ακόμη και κληρικοί. Τον Νοέμβριο οι αγρότες κλείνουν τους δρόμους που οδηγούν στην Κοτσαμπάμπα. Μπαίνοντας το 2000, τα μπλόκα εξαπλώνονται σε όλη την χώρα. Το Φεβρουάριο η "Συντονιστική" οργανώνει την κατάληψη ολόκληρης της πόλης (!), ζητώντας την κατάργηση του νόμου εκχώρησης των υδάτινων πόρων και την επιστροφή στο παλιό καθεστώς.

Ο Μπάνσερ στέλνει αστυνομία και στρατό για να επιβάλει την τάξη αλλά οι κάτοικοι δεν είναι δυνατόν να του κάνουν το χατήρι. Το ζήτημα του νερού είναι ζωής και θανάτου γι' αυτούς. Οι δυνάμεις καταστολής στέλνουν δεκάδες στα νοσοκομεία και εκατοντάδες στις φυλακές αλλά η λαϊκή οργή φουντώνει αντί να εκτονωθεί. Ο Μπάνσερ υποχρεώνεται να πάει σε διαπραγματεύσεις αλλά παραμένει ανυποχώρητος στο ζήτημα της συνεργασίας με την Aguas del Tunari. Η "Συντονιστική" αποχωρεί από τις διαπραγματεύσεις και διοργανώνει δημοψήφισμα, όπου το 96% των ψηφοφόρων τίθενται υπέρ της εκδίωξης της Aguas del Tunari από την Βολιβία. Το ενθαρρυντικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος σήμανε την τελική φάση τού "πολέμου τού νερού": την Τρίτη 4 Απριλίου, χιλιάδες λαού καταλαμβάνουν τις εγκαταστάσεις τής Aguas del Tunari και όλα τα δημόσια κτήρια τής Κοτσαμπάμπας ενώ, παράλληλα, μπλοκάρουν όλους τους δρόμους που οδηγούν στην πόλη.

Δυο μέρες αργότερα, ο Μπάνσερ αποφασίζει να στήσει μια πρόστυχη απάτη σε βάρος του λαού: ανακοινώνει ότι ακυρώνεται η σύμβαση με την Aguas del Tunari. Οι διαδηλωτές πανηγυρίζουν και αποσύρονται, περιχαρείς για την νίκη τους. Όμως, τότε ο Μπάνσερ στέλνει τον στρατό, ο οποίος καταλαμβάνει την πόλη με μια αστραπιαία ενέργεια ενώ ταυτόχρονα συλλαμβάνονται από την αστυνομία τα περισσότερα μέλη τής "Συντονιστικής".

Ο πρώην δικτάτορας νόμιζε ότι νίκησε αλλά τα γεγονότα τον διέψευσαν. Εξοργισμένοι από την απάτη (τα γεγονότα εκείνης της ημέρας πέρασαν στην ιστορία ακριβώς με αυτήν την λέξη: απάτη), οι πολίτες μεταμορφώνονται σε "αντάρτες τού νερού" και εφορμούν κατά των στρατιωτών, οι οποίοι έχουν πλυμμηρίσει την πόλη. Η λαϊκή οργή και αποφασιστικότητα αιφνιδιάζει τα κυβερνητικά επιτελεία. Ο Μπάνσερ κηρύσσει την περιοχή σε "κατάσταση πολιορκίας" και δίνει εντολή να χρησιμοποιηθούν κανονικά πυρά κατά των ανταρτών. Χύνεται αίμα(**) αλλά οι εξήντα χιλιάδες ξεσηκωμένων πολιτών δεν αργούν να επιβληθούν και να θέσουν και πάλι την πόλη υπό τον έλεγχό τους.

Στις 10 Απριλίου, ο ταπεινωμένος Μπάνσερ υποχρεώνεται να δεχτεί και πάλι την "Συντονιστική". Το ίδιο απόγευμα η κυβέρνηση ανακοινώνει ότι αίρεται η "κατάσταση πολιορκίας", γίνονται δεκτοί όλοι οι όροι τής "Συντονιστικής", απελευθερώνονται όλοι οι συλληφθέντες κατά τον ξεσηκωμό και καταγγέλλεται η σύμβαση με την Aguas del Tunari(***). Ο βολιβιανός λαός είχε κερδίσει τον "πόλεμο του νερού".



(*) Πολλοί πιθανόν να θυμούνται την Bechtel από την "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού": είναι μία από τις εταιρείες στις οποίες ανατέθηκε το έργο τής "ανοικοδόμησης" του Ιράκ. Στην "Ανατομία..." είχαμε συναντήσει και τον Μπάνσερ, καθώς αναφερόμασταν στην Βολιβία (κείμενα 20-22).

(**) Ο πρώτος νεκρός εκείνων των επεισοδίων ήταν ο 17χρονος Βίκτωρ Ούγκο Ντάσα, τον οποίο εκτέλεσε με μια σφαίρα στο κεφάλι ο -ντυμένος με πολιτικά- λοχαγός Ρόμπινσον Ιριάρτε. Ο Ιριάρτε δεν ήξερε ότι η ενέργειά του απαθανατίστηκε σε βίντεο που τράβηξε ένας δημοσιογράφος. Χάρη σ' αυτό το βίντεο, μετά από δυο χρόνια ο Ιριάρτε προσήχθη σε δίκη από στρατοδικείο. Η συνέχεια δεν είναι δύσκολο να μαντευτεί: ο Ιριάρτε αθωώθηκε και, λίγο αργότερα, προήχθη σε ταγματάρχη.

(***) Τον Νοέμβριο του 2001, η Aguas del Tunari προσέφυγε στην ICSID (International Centre for Settlement of Investment Disputes: oργανισμός τής Παγκόσμιας Τράπεζας, ο οποίος έχει ως σκοπό την διαιτησία και την επίλυση διαφορών που προκύπτουν μεταξύ ιδιωτών επενδυτών και κυβερνήσεων), ισχυριζόμενη ότι η Βολιβία καταπάτησε διμερή εμπορική συμφωνία με την...Ολλανδία (η Bechtel, βασικός μέτοχος της Aguas del Tunari, είναι θυγατρική της International Water Ltd, η οποία εδρεύει στην Ολλανδία), ζητώντας αποζημίωση 25 δισ. δολλαρίων. (Παρατήρηση πρώτη: 25 δισ. δολλάρια ως αποζημίωση για ένα συμβόλαιο που κόστισε 2,5 δισ. - Παρατήρηση δεύτερη: η Βολιβία έχει ετήσιο προϋπολογισμό 2,7 δισ.)


Διαβάστε:
- "Πολεμώντας για το νερό" (Θαυμάσιο κείμενο από το ιστολόγιο Αλεπούδα)
- "Βολιβία: η ιδιωτικοποίηση του νερού" (Από τον ιστοτόπο Τvxs, όπου υπάρχει και εικοσάλεπτο βίντεο με αγγλικούς υπότιτλους)

Δείτε:
- "Πωλείται ζωή - Τα δικαιώματα νερού" (Βραβευμένο ωριαίας διάρκειας ντοκυμανταίρ τού Γιώργου Αυγερόπουλου, από την εξαιρετική εκπομπή Εξάντας).

Δεν υπάρχουν σχόλια: