Κάποτε, κάποιοι πρόσφυγες... (4)

Ας επιστρέψουμε, όμως, στις αρχές καλοκαιριού του 1922 και στους πρόσφυγες που καταφθάνουν από τον Πόντο. Όπως είπαμε ήδη, η κοινή γνώμη κάθε άλλο παρά βλέπει με μάτι συμπαθείας τούς "γιαουρτοβαφτισμένους", χειραγωγούμενη από μια σπέκουλα κατά των προσφύγων, η οποία καλά κρατεί. Και το πιο απλό επιχείρημα αυτής της σπέκουλας δεν είναι άλλο από την "υγειονομική απειλή" που τάχα συνιστούν οι πρόσφυγες. Μάλιστα δε, το ζήτημα φτάνει μέχρι την βουλή! Τα πρακτικά από την συνεδρίαση της 22ας Ιουνίου 1922 είναι αποκαλυπτικά. Ας τα δούμε όπως καταγράφονται στην εφημερίδα "Εμπρός" της επόμενης μέρας:

    Ο κ. ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ (σ.σ.: βουλευτής της αντιπολίτευσης) ερωτά την Κυβέρνησιν τίνα μέτρα έλαβε διά το ζήτημα των εν Λοιμοκαθαρτηρίω Αγίου Γεωργίου της Σαλαμίνος προσφύγων εκ Ρωσσίας, εφ' όσον πρόκειται περί της υγείας των κατοίκων της πόλεως της Σαλαμίνος και απάσης της Ελλάδος, γνωστού όντως ότι υπάρχουσι πολλοί πάσχοντες και θνήσκοντες εκ χολέρας και εξανθηματικού τύφου. Επομένως απόλυτος και επείγουσα ανάγκη επιβάλλει την λήψιν άμεσων μέτρων και δήλωσιν της Κυβερνήσεως ίνα καθησυχάσει το δημόσιον φρόνημα.
    Ο κ. ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ (σ.σ.: βουλευτής της αντιπολίτευσης) λέγει ότι, ως πληροφορείται, ο κ. υπουργός των Εσωτερικών λαμβάνει η έλαβεν μέτρα σύντονα προς άρσιν του κινδύνου κατά της υγείας των Σαλαμινίων αλλά και κατά της υγείας των πόλεων Πειραιώς και Αθηνών. Η ανακοίνωσις των μέτρων του κ. Υπουργού ίσως θα μας απαλλάξη της περαιτέρω συζητήσεως.
    Ο κ. ΣΤΡΑΤΟΣ (σ.σ.: υπουργός εσωτερικών) λέγει ότι η Κυβέρνησις ευρέθη προ ημερών απέναντι ενός αληθούς αιφνιδιασμού όταν ήρχισαν να καταπλέουν εκ του Ευξείνου ατμόπλοια κομίζοντα πρόσφυγας Ελληνας εκ Ρωσσίας οι οποίοι ουδόλως ανεμένοντο. Οι πρόσφυγες αυτοί ανήλθον εις 8.600 περίπου. Η κατάστασίς των ήτο ελεεινή υπό πάσαν έποψιν. Το Κράτος ώφειλε να φροντίση αφ' ενός διά την συντήρησιν αυτών και αφ' ετέρου διά τον αιφνιδιασμόν. Τα μέσα ήσαν ανεπαρκή αλλά το λοιμοκαθαρτήριον ανέπτυξεν έκτακτον δραστηριότητα παρά τα ελλείψεις τα οποίας είχε τόσον εις απολυμαντικούς κλιβάνους όσον και εις μαγειρεία όπως ικανοποιήση τας ανάγκας της διατηρήσεως και καθάρσεως τοσούτου πληθυσμού.

Εφημερίδα "Εμπρός", 23/6/1922 - απόσπασμα άρθρου από την 3η σελίδα (κλικ για μεγέθυνση)
[Περικοπή αποσπάσματος και προσαρμογή του σε τρίστηλο για το παρόν κείμενο: Cogito ergo sum]

Στην συνέχεια του λόγου του, ο Νικόλαος Στράτος αποτυπώνει το κλίμα της εποχής:

    Είναι εύλογον ότι οι περίοικοι γνωρίζοντες ότι ο πληθυσμός αυτός αφίκετο εκεί να νομίζη ότι όλοι ήσαν χολεριώντες αλλά δεν είναι ακριβές. Οι χολεριώντες εν αριθμώ σοβαροτάτω αλλ' όχι να παρέχωσι τον κίνδυνον της αμέσου μεταδόσεως εις την νήσον Σαλαμίνα και τον πειραιά και τα Αθήνας επομένως. Όλα τα μέτρα της απομονώσεως ελήφθησαν μετά πάσης αυστηρότητος. Ότι δε επέτυχον τα μέτρα ταύτα απόδειξις είνε ότι ουδέν συνέβη το δυσάρεστον εις όλην την περιοχήν.

Προσέξτε την ευκολία με την οποία ο υπουργός κάνει λόγο για "χολεριώντες εν αριθμώ σοβαροτάτω", παρ' ότι ουδέποτε κατεγράφη επίσημα οποιοδήποτε κρούσμα χολέρας μεταξύ των προσφύγων. Ίσως, ο υπουργός παρασύρθηκε από το γεγονός ότι στο λοιμοκαθαρτήριο του Αγίου Γεωργίου περιθάλπονταν "χολεριώντες" από τα μέσα του 19ου αιώνα. Ο ίδιος, εν τη ρύμη του λόγου του, αποκαλύπτει ακουσίως την αλήθεια:

    Εκ των ελθόντων ζώντων εις το λοιμοκαθαρτήριον προσφύγων 466 ήσαν ασθενείς εξ ων 80 ύποπτοι χολέρας (σ.σ.: τελικά, ύποπτοι χολέρας ή χολεριώντες;) και 136 εκ δυσεντερίας τα άλλα ήσαν συνήθη νοσήματα.

Και αν παραξενευτήκατε που στα προηγούμενα αποσπάσματα δεν διαπιστώσατε ισχυρή κόντρα μεταξύ γουναρικών (κυβέρνηση) και βενιζελικών (αντιπολίτευση), ετοιμαστείτε να εκπλαγείτε ακόμη περισσότερο:

    ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ μετά τας ανακοινώσεις του κ. υπουργού, έχει την ευχάριστον υποχρέωσιν να επικροτήση εις τα αληθώς παντοία μέτρα άτινα έλαβε αλλά παρακαλεί θερμότατα να εντείνη την αυστηρότητα παντός μέτρου προς πλήρη αποκλεισμόν από πάσης δυνατής και επικινδύνου επικοινωνίας των πέριξ μετά των πλοίων των προσφύγων εξ ων τόσοι κίνδυνοι κρέμανται κατά της Δημοσίας υγείας.
    ΣΤΡΑΤΟΣ. Σας πληροφορώ ότι καθ' εκάστην εσπέραν και μεσημβρίαν λαμβάνω αναφοράν περί των μέτρων αυτών απηγορεύθη δε αυστηρότατα και η αλιεία εις τα πέριξ (σ.σ.: !) επεστήθη δε και η προσοχή του εισαγγελέως (σ.σ.: !!) και των λιμενικών ακόμη αρχών.

Με δυο λόγια, η κυβέρνηση έβαλε τους πρόσφυγες σε πλήρη απομόνωση και απαγόρευσε ως και την αλιεία "εις τα πέριξ" (και δη, "αυστηρότατα"), επειδή μερικές δεκάδες προσφύγων είχαν πάθει διάρροια (εντερικά, κατά το κοινώς λεγόμενο) από το μολυσμένο νερό και τις χαλασμένες τροφές που κατανάλωσαν στο πολυήμερο ταξίδι τους.

Το λοιμοκαθαρτήριο στην νησίδα Άγιος Γεώργιος Σαλαμίνας

Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμμία διάθεση να συγκρουστεί με την αγόμενη και φερόμενη κοινή γνώμη. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 9 Ιουνίου 1922, το υπουργικό συμβούλιο είχε πάρει την απόφαση να μεταφέρει όλους τους πρόσφυγες στην Μακρόνησο. Αλλά γι' αυτό το ζήτημα θα πούμε περισσότερα στην συνέχεια.

Κάπου εδώ, θα κάνουμε μια στάση, να καρναβαλιστούμε απερίσπαστοι και θα συνεχίσουμε το ταξίδι μας μετά την Καθαρή Δευτέρα. Στο μεταξύ, ας ενημερώσει κάποιος τον κ. Αθανάσιο Τζήμερο, τον κ. Κωνσταντίνο Μπογδάνο και τους λοιπούς ομοίους τους ότι δεν έχουν λόγο να θεωρούν εαυτούς ευφυείς και πρωτοποριακή την πρότασή τους να μαζέψουμε όλους τους πρόσφυγες και τους μετανάστες και να τους μαντρώσουμε στην Μακρόνησο και σε άλλα ξερονήσια. Ούτε ευφυείς είναι ούτε πρωτοπόροι. Ανιστόρητοι είναι.