Ανάπτυξη με υποσιτισμό

Οι γιορτές πλησιάζουν και πολλοί συνηθίζουν να πηγαίνουν κάποιο ταξίδι αυτές τις ημέρες. Σκέφτομαι, λοιπόν, να κάνουμε κι εμείς το ίδιο. Μάλιστα, διάλεξα ως τόπο προορισμού μας μια χώρα που μάλλον δεν πρόκειται να επισκεφθείτε ποτέ. Έχει λίγο μικρότερη έκταση από την Ελλάδα και λίγο μεγαλύτερο πληθυσμό αλλά προηγείται αισθητά της δικής μας χώρας σε κάτι βασικό: βρίσκεται υπό την εποπτεία τού Δ.Ν.Τ. από το 1984. Κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι, καλώς ήρθατε στην Γουατεμάλα!

Σίγουρα θα εκπλαγείτε αν μάθετε ότι η σχεδόν άγνωστη αυτή χώρα τής Κεντρικής Αμερικής έχει μια από τις πιο στιβαρές οικονομίες του πλανήτη. Ακόμη και στα χρόνια τής τελευταίας κρίσης, η ανάπτυξή της δεν έπεσε κάτω από το 2%, με τον μέσο όρο να κινείται περί το 4% ενώ πριν ξεσπάσει η κρίση είχε χτυπήσει και 6%. Ο Κάρλος Αμαδόρ, προέδρος των επιχειρηματιών και των βιομηχάνων τής Γουατεμάλας, καμαρώνει καθώς αναφέρει τα παραπάνω νούμερα. Άλλωστε, αυτά τα νούμερα είναι που έχουν κάνει την Γουατεμάλα την χώρα με τα περισσότερα ιδιωτικά ελικόπτερα σ' όλο τον κόσμο.

Ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ (αριστερά) με τον υπουργό εξωτερικών Τζον Φόστερ Ντάλλες,
εμπνευστή και ενορχηστρωτή του πραξικοπήματος στην Γουατεμάλα το 1954.

Πράγματι, οι δείκτες ευημερούν στην χώρα. Εκτός από την σταθερή ανάπτυξη, ο πληθωρισμός βρίσκεται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, η ισοτιμία τού κετσάλ παραμένει αξιοθαύμαστα σταθερή και η επίσημη ανεργία βρίσκεται κάτω από το 3%. Το Δ.Ν.Τ. είναι απολύτως ικανοποιημένο. Ο Φραντσίσκο Ντελγάδο, εκπρόσωπος του Ταμείου στην χώρα, στάζει μέλι: "Θα λέγαμε ότι η Γουατεμάλα έχει κάνει ρεκόρ ως προς την εκπλήρωση των υποχρεώσεών της προς το Δ.Ν.Τ., παρουσιάζει ένα ιστορικό συμμόρφωσης πολύ ικανοποιητικό, έχει επιδείξει μια αξιέπαινη φορολογική πολιτική, έχει επιτύχει σε όλα τα επίπεδα με τον πιο ικανοποιητικό τρόπο".

Δυστυχώς, υπάρχουν και αριθμοί οι οποίοι δεν δείχνουν ευημερία. Κάθε άλλο μάλιστα. Ο οικονομικός αναλυτής Χόρχε Σάντος, συντονιστής τού Κέντρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, αποκαλύπτει αυτά που κρύβονται πίσω από την βιτρίνα: "Από τα 14 εκατομμύρια κατοίκων, περισσότεροι από 7 εκατομμύρια ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Μιλάμε γι' αυτές τις μεγάλες αντιφάσεις που, παρά την μεγάλη παραγωγή εσόδων και πλούτου, παρ' όλο που η χώρα είναι παραγωγός τροφίμων, παρ' όλο που υπάρχει μεγάλη βιοποικιλότητα, το 49% των παιδών μας κάτω των 5 ετών υφίσταται χρόνιο υποσιτισμό".

Η Γουατεμάλα διαθέτει εξαιρετικά εδάφη, κατάλληλα για σχεδόν πάσης φύσεως καλλιέργειες. Υπολογίζεται ότι, με ορθολογική διαχείριση, η χώρα θα μπορούσε να καλύπτει τις διατροφικές ανάγκες ολόκληρης της Κεντρικής Αμερικής. Και όμως, τα μισά τρόφιμα είναι εισαγόμενα και, συνεπώς, πανάκριβα για τους περισσότερους κατοίκους. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, εφ' όσον το 97% της καλλιεργήσιμης γης ελέγχεται από μια ντουζίνα οικογένειες; Στα πιο εύφορα εδάφη δεν καλλιεργούνται πλέον τρόφιμα. Καλλιεργούνται μπανάνες, καφές, καουτσούκ ζαχαροκάλαμα και φυτά για βιοκαύσιμα, σε τεράστιες φυτείες που ανήκουν σε εταιρείες. "Σήμερα στην Γουατεμάλα, τα παραγωγικά εδάφη του Πολοτσίκ χρησιμοποιούνται για τον αφρικανικό φοίνικα. Και ο αφρικανικός φοίνικας είναι για να παράγει λάδι, που τελικά θα καταλήξει στο ντεπόζιτο των αυτοκινήτων και όχι στην κοιλιά των φτωχών". Κάπως έτσι, η Γουατεμάλα είναι 3η χώρα στον κόσμο σε εξαγωγές καφέ, 4η σε εξαγωγές ζάχαρης, 12η σε παραγωγή μπανάνας αλλά και 4η σε ποσοστό παιδικής ασιτίας.

Τι λέει για όλα αυτά ο επιχειρηματίας Κάρλος Ζουνίγα Φουμαγάλι; Μα ό,τι ακριβώς θα έλεγε και ο Μίλτον Φρήντμαν: "Πιστεύω προσωπικά ότι η Γουατεμάλα θα έπρεπε να εισάγει όλο το καλαμπόκι της. Γιατί; Γιατί παράγεται πολύ πιο φτηνά στο εξωτερικό. Και ο κόσμος που καλλιεργεί καλαμπόκι για να επιβιώσει, θα έπρεπε να το μετατρέψει σε άλλες καλλέργειες, που μπορεί να είναι για εξαγωγές, για να τους δημιουργεί πλούτο". Απέναντί του, ο αγρότης Ντανιέλ Πασκουάλ βάζει το δάχτυλο στον τύπο των ήλων: "Η παραγωγή που υπάρχει είναι για την Αγορά, όχι για τον κόσμο. Δηλαδή, εδώ καλλιεργείται αυτό που επιθυμεί η Αγορά της Ευρώπης, των ΗΠΑ και της Ασίας, δεν καλλιεργείται αυτό που ο κόσμος χρειάζεται να φάει".

Ο Τζον Κέννεντυ με τον μικρότερο αδελφό Ντάλλες, τον Άλλεν Ουέλς, διευθυντή τής CIA και πρώην μέλος
τού Δ.Σ. της United Fruits. Για χατήρι της, ο μεγάλος αδελφός έστησε το πραξικόπημα στην Γουατεμάλα.

Αν και φοβάμαι ότι δεν διασκεδάσατε σήμερα, δεν μετανιώνω για το ταξίδι μας. Συμπληρώσαμε, κατά κάποιον τρόπο, τα ελάχιστα που είχαμε πει για την Γουατεμάλα τότε που κάναμε την "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού" (9. Το πρελούδιο). Κι αν αντέχετε τις προκλήσεις, σας καλώ να ξοδέψετε μια ώρα από την ζωή σας για να απολαύσετε το ντοκυμανταίρ τού Γιώργου Αυγερόπουλου "Υπέροχη Μακροοικονομία", από το οποίο άλλωστε προέρχονται όλα όσα διαβάσατε παραπάνω.