Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα. Άρα...
... η αντιγραφή όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι και επιθυμητή, ακόμη και χωρίς αναφορά της πηγής!

Η γλώσσα κόκκαλα τσακίζει

- "Ο λόγος που μ' άφησες έξω από την υπόθεση", είπε ήσυχα, "ήταν ότι νόμισες πως η αστυνομία δεν θα πίστευε ότι σκέτη περιέργεια μ' έσπρωξε να κατέβω εκεί κάτω χτες το βράδυ. Θα υποψιάζονταν ίσως ότι είχα κάποιον ύποπτο λόγο και θα με σφυροκοπούσαν μέχρι να σπάσω".
- "Πώς ξέρεις αν δεν σκέφτηκα το ίδιο πράγμα;"
- "Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί άνθρωποι", είπε ξεκάρφωτα.
- "Έχω ακούσει ότι σαν τέτοιοι ξεκινάνε".

[Ραίημοντ Τσάντλερ, "Αντίο, γλυκειά μου", εκδόσεις Λυχνάρι, 1990 (σελ.: 54)]

21 Ιουνίου 2018

Το μαξιλάρι της εξόδου

Έμειναν κάπου εβδομήντα ημέρες για να φτάσουμε στο τέλος τής τελευταίας δανειακής σύμβασης, που υπογράψαμε ως χώρα το καλοκαίρι τού 2015. Πολλοί μιλάνε ήδη για "οριστική έξοδο από τα μνημόνια" και ακόμη περισσότεροι αναμένεται να κάνουν το ίδιο τις επόμενες ημέρες, όμως το ιστολόγιο έχει τονίσει κατ' επανάληψη ότι τα μνημόνια θα συνεχίσουν να υφίστανται επί πολλά χρόνια ακόμη. Εκείνο που θα τελειώσει, είναι αυτό που είπαμε στην αρχή: η παρούσα δανειακή σύμβαση. Η διαφορά είναι τεράστια και όσοι δεν την αντιλαμβάνονται πλήρως ας συνεχίσουν την ανάγνωση με προσοχή.

Το 2010, η τότε κυβέρνηση της χώρας διαπίστωσε ότι τα ελλείμματα και τα χρέη μας ήσαν τόσο μεγάλα ώστε σύντομα θα αντιμετωπίζαμε σοβαρώτατο πρόβλημα στην χρηματοδότησή μας, είτε επειδή οι αγορές θα ήσαν απρόθυμες να δανείσουν μια τόσο ελλειμματική οικονομία είτε επειδή τα επιτόκια που θα μας ζητούσαν θα ήσαν υπέρογκα, λόγω του υψηλού κινδύνου. Έτσι, αποφάσισε να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή, όπως συνηθίσαμε να λέμε, στην τρόικα και στους θεσμούς. Εκείνοι μας έδωσαν δανεικά με ικανοποιητικό εν πολλοίς (υψηλό μεν αλλά χαμηλότερο από τους άλλους) επιτόκιο αλλά για να εξασφαλιστούν, μας ζήτησαν να υπογράψουμε τα περίφημα μνημόνια. Αυτή είναι η ιστορία, μμέσα σε λίγες αράδες.

[Γράφημα: εφημ. Καθημερινή, 21/5/2018]

Τί θα γίνει από Σεπτέμβριο; Από την μια, τα μέτρα που επιβλήθηκαν λόγω μνημονίων, όχι μόνο θα εξακολουθήσουν να ισχύουν αλλά ήδη έχει νομοθετηθεί η επαύξησή τους μέσω του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, το οποίο ψηφίστηκε προ ημερών στην βουλή. Από την άλλη, όποτε θα χρειαζόμαστε δανεικά, θα πρέπει να προσφεύγουμε στις αγορές, έξω από την -υποτιθέμενη- σιγουριά των θεσμών. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η οικονομία μας έχει δυναμώσει τόσο πολύ (μάλιστα δε, θα δυναμώσει ακόμη περισσότερο), ώστε δεν θα υπάρξει πλέον πρόβλημα με τις χρηματοδοτήσεις μας, ούτε από απόψεως προθυμίας των αγορών ούτε από απόψεως ύψους επιτοκίου.

Για να καλοπιάσει αυτές τις αγορές, η κυβέρνηση έχει σχεδιάσει εδώ και δυο χρόνια ένα "μαξιλάρι". Στα πλαίσια των μνημονίων, οι θεσμοί απαιτούσαν να παρουσιάζουμε κάθε χρόνο ένα πρωτογενές πλεόνασμα. Η κυβέρνησή μας επαίρεται ότι κατάφερε να βγάλει πρωτογενή πλεονάσματα πολύ υψηλότερα εκείνων που απαιτούσαν οι δανειστές μας. Μάλιστα δε, έχει υποσχεθεί ότι κατά τα επόμενα χρόνια θα παρουσιάζει ακόμη υψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα, που θα φτάνουν το 3,5% του ΑΕΠ. Η ιδέα είναι να χρησιμοποιηθεί αυτό το "μαξιλάρι" ως εγγύηση για τους δανειστές μας, σε στυλ "βλέπετε ότι λεφτά υπάρχουν, οπότε μη φοβάστε".

Κάπου εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Το εν λόγω "μαξιλάρι" δημιουργείται μέσω περικοπών τής δημόσιας δαπάνης (μισθοί, συντάξεις, υγεία, παιδεία κλπ), καθυστερήσεων στις πληρωμές των προμηθευτών του δημοσίου και συλλογής των διαθεσίμων των διαφόρων φορέων, κάτι για το οποίο μιλήσαμε στο προηγούμενο σημείωμά μας. Αυτό σημαίνει ότι το μισό "μαξιλάρι" έχει γεμίσει με αίμα των λαϊκών τάξεων και το άλλο μισό με  βραχυπρόθεσμα δανεικά. Υπ' αυτή την έννοια, η δυναμική του τίθεται εν αμφιβόλω: ούτε οι λαϊκές τάξεις μπορούν να δίνουν αίμα στο διηνεκές ούτε τα βραχυπρόθεσμα δανεικά μπορούν να μετατραπούν εύκολα σε μακροπρόθεσμα αφού κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να πληρωθούν.

Από Σεπτέμβρη, λοιπόν, θα ξαναβγούμε για δανεικά στις αγορές. Μάλιστα. Όταν παίρνεις δανεικά για να κάνεις μια δουλειά, πρέπει από την δουλειά αυτή να βγάλεις τουλάχιστον όσα θα πληρώσεις σε τόκους και κάτι παραπάνω ως κέρδος. Εμείς θα ζητήσουμε δανεικά για να χρηματοδοτήσουμε μια οικονομία, η οποία αναμένεται να κινηθεί με ρυθμούς ανάπτυξης που δεν θα ξεπεράσουν το 2% ετησίως κατά μέσον όρο την επόμενη τετραετία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βρούμε δανεικά με 2%, άντε 2,5% το πολύ, αν υποθέσουμε ότι θα υπάρξει και μισή μονάδα αύξηση του πληθωρισμού. Δυστυχώς, τέτοια επιτόκια για την Ελλάδα δεν υπάρχουν ούτε στα παραμύθια. Στην πραγματικότητα, αν βρούμε χρήμα με κόστος κάτω από 4,5% θα είμαστε τυχεροί ενώ κάτι φτηνότερο από 4% θα συνιστά εξαιρετικά ονειρική εξέλιξη. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι θα δανειζόμαστε ακριβά για να ανακυκλώνουμε τα φτηνότερα δάνεια της μνημονιακής εποχής.

Μπορεί σε ορισμένους να ακούγομαι απαισιόδοξος αλλά δεν μπορώ να ξεχάσω ότι το 2010 μπήκαμε στα μνημόνια με χρέος κάπου στο 130% του ΑΕΠ ενώ τώρα το χρέος μας έχει ξεπεράσει το 193%.
Σε απόλυτα ποσά, τότε χρωστούσαμε κάπου 300 δισ. ενώ σήμερα, μετά από σφίξιμο και στύψιμο οκτώ χρόνων, χρωστάμε πάνω από 340. Βάλτε τον εαυτό σας στην θέση ενός δανειστή και πείτε μου πόσο πρόθυμοι θα ήσασταν να δανείσετε μια τέτοια οικονομία και με ποιους όρους θα το κάνατε.

Το πρόβλημα της χώρας μας γίνεται ακόμη δυσκολώτερο αν λάβουμε υπ' όψη μας την πολύ κακή διεθνή κατάσταση. Μέσα στην Ευρώπη, η Ιταλία κρατιέται με νύχια και με δόντια για να μη χρεωκοπήσει και επίσημα (ανεπίσημα έχει χρεωκοπήσει ήδη), η Γαλλία έφτασε να χρωστάει πάνω από δύο τρισ. ευρώ (ένα ολόκληρο ΑΕΠ), η Ισπανία διασώζεται τεχνητά (χάρη στις συμψηφιστικές ενέσεις που της κάνει η ΕΚΤ μέσω του Target2) και η Γερμανία βρίσκεται μπροστά στον τεράστιο κίνδυνο συρρίκνωσης της αυτοκινητοβιομηχανίας της λόγω των δασμών που ετοιμάζεται να επιβάλει η Ουάσιγκτον. Εκτός Ευρώπης, η Βραζιλία αγκομαχάει, η Αργεντινή προσέφυγε και πάλι στο ΔΝΤ, η Ρψσσία ψάχνεται, το Μεξικό βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, η Τουρκία καταρρέει ώρα με την ώρα, η Ινδία έχει ήδη βάλει όπισθεν και η Νότια Αφρική θυμίζει ηφαίστειο λίγο πριν την έκρηξη. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η έξοδός μας στις αγορές πρέπει να θεωρείται ακανθώδης από χέρι και κανένα "μαξιλάρι" δεν δείχνει ικανό να την κάνει πιο εύκολη.


Κάπου εδώ θα σταματήσω γιατί είμαι σίγουρος ότι ήδη χάλασα την διάθεση αρκετών. Προσωπικά, δεν βρίσκομαι ανάμεσα σ' αυτούς που πανηγυρίζουν για το "τέλος των μνημονίων". Μικρό το κακό, θα μου πείτε. Σύμφωνοι. Αρκεί να μην έρθει κάποιο μεγαλύτερο κακό αργότερα, όταν ξαναμπεί σε λειτουργία το μαγγανοπήγαδο και προσφύγουμε στις αγορές για πρώτη φορά στην μετά τα μνημόνια εποχή...

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...


Μπορεί σε ορισμένους να ακούγομαι απαισιόδοξος αλλά

μπας και είσαι καλά ενημερωμένος αισιόδοξος ;;;


Αρκεί να μην έρθει κάποιο μεγαλύτερο κακό αργότερα,

ΧΕΧΕΕΧΕ
έγινες κι εσύ συνωμοσιολόγος ???? Ελπίζω να μην ρίξεις το φταίξιμο σε μένα ότι σε κόλλησα το σαράκι ....

Ανώνυμος είπε...

Μια χαρα πανε τα πραγματα , πιασανε ,μπαρπμπαρουση ,σωρρα , το μουντιαλ τελειωνει σε ενα μηνα ,Ε ολο και κατι θα να παμε προς ΑΥΓΟΥΣΤΟ ,οι μυιγες θα εχουν πιασει ξυγκι,η συμφωνια για περιορισμο με καποιον τροπο που να μεγαλη επιτυχια θα εχει σερβιριστει, και μετα ...εχει ο θεος ,μην τα θελουμε ολα δικα μας !!!Σανος να υπαρχει.

Σεχταρ ο Τρομερός είπε...

Μεγάλες αλήθειες, και γι αυτό ....δυσάρεστες!
Οι νεοφιλελεύθεροι παίξανε ένα στοίχημα και χάσανε: Οτι οι "μεταρρυθμίσεις" (=το ρούφηγμα του αίματος εργαζομένων και μικροαστών) θα απελευθέρωναν τις παραγωγικές δυνάμεις τις καπιταλιστικής οικονομίας. Οτι "δημιουργώντας ευνοϊκό πλαίσιο" θα ερχόνταν κεφάλαια και επενδύσεις σε νέους-σύγχρονους τομείς της οικονομίας, η περιπόθητη "ανάκαμψη", που θα άφηνε και πολλά ψίχουλα, να τσιμπήσουν οι μικροαστικές κότες και οι αργόστροφοι προλετάριοι.
Μπαίνουμε στον δέκατο χρόνο της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, και η παγκόσμια εικόνα είναι όπως την περιγράφεις, όσο γι εδώ ...βράστα!
Πολλοί περισσότεροι άνθρωποι θα βρεθούν στο δρόμο. Πολλοί, που ζουν ακόμη στην μεταπολεμική μακαριότητα της κατοχής ακινήτων, ήδη παθητικών η επιζημίων, θα τα δούν να ...εξατμίζονται, διαψεύδοντας τις προσδοκίες τους. Και δεν θα τα σώσουν ο Τουρισμός και τα Air-Bnb του, καθώς πρώτα αυτά θα χτυπιούνται σε κάθε τράνταγμα.
Κλείνουν ήδη σπίτια, και θα κλείσουν κι άλλα, καθώς οι μικροαστοί (στην ουσία αλλά και στην νοοτροπία) τρώγουνται με τα ρούχα τους, τσακώνουνται με φίλους-συγγενείς, τις ίδιες τις οικογένειές τους, ζευγάρια χωρίζουν, .... αδυνατώντας να καταλάβουν τι πράγματι φταίει.
Η φτώχεια φέρνει γκρίνια....
Καλά μυαλά όλοι μας......

-------------------------
(Υ.Γ. Αν έχω καταλάβει, είναι ο μήνας των επαγγελματικών παθών σου. "Κλεισίματα", ισολογισμοί και τέτοια;
Αντε, με το καλό!]

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ Θοδωρή μια απορία: Ο ρυθμός μεγέθυνσης που πρέπει να πετύχουμε δεν πρέπει να είναι ποσοστιαίος ρυθμός = επιτόκιο (που δίνουν οι αγορές) Χ χρέος (ως ποσοστό του ΑΕΠ); Θέλω να πω πως αν (τελείως χονδρικά) χρωστάμε το 200% του ΑΕΠ μας τότε αν βρούμε επιτόκιο 5% θα πρέπει να πετύχουμε ρυθμό μεγέθυνσης 10%. Αν ο τζίρος σου είναι 100 ευρώ αλλά το χρέος σου είναι 200, τότε με 5% επιτόκιο για να αναχρηματοδοτήσεις 200 πρέπει να βγάλεις ακόμη 10 αλλά αυτό είναι το 10% του τζίρου σου (που είναι 100). Κάνω λάθος;

Ανώνυμος είπε...

Καλησπέρα Θοδωρή.

Να υποθέσω πως παρότι δεν δημοσιεύονται (και μάλλον καλώς θα έλεγα, επειδή έτσι ανοίγει το παιχνίδι σε περισσότερους σχολιαστές) τα σχόλια, εσύ τα λαμβάνεις.

Θα μου επιτρέψεις να κάνω πρώτα μια γενική παρατήρηση.
Εφόσον υπολογίζουμε το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ (για να μας ελεήσουν οι αγορές), ας δούμε λίγο τα δυο αυτά μεγέθη.
Το χρέος λοιπόν (εφόσον μεν το αποδεχτήκαμε ως έχει... και ως ΜΗ δε διαπραγματευτικά το 2010 οφείλαμε) είναι αυτό καθεαυτό με μάχαιρα και με βούλα, τέλος.
Το ΑΕΠ όμως τί είναι;
Δηλ θέλω να πως πως σε μια οικονομία εξόχως υπηρεσιών (ΔΥ, εμπόριο, ενοίκια, άλλων διαφόρων σαγηνών εισαγόμενα καθρεπτάκια μεταπρατισμού και τα τοιαύτα) πως αντιμάχεται αυτό το συνολικό εισόδημα το χαλύβδινο χρέος;
Όταν αγοράζουμε πχ ένα φαου βε γερμανικό 20 χιλιάρικα, με 20 χ ελληνικο ΑΕΠ το αγοράζουμε;
Γιατί ξεπουλιέται μπιρ παρα δημ και ιδ περιουσία στα "φαντς/αγορές";
Καταλαβαίνεις που το πάω τώρα, πως δηλ δεν είναι 2-3-4% τα επιτόκια, αλλά πολύυυ πάρα πάνω εάν συνυπολογισθεί η κεφαλαιακή υπεραξία που καρπώνονται τα "φαντς-αγορές".

Το δεύτερο που έχει ενδιαφέρον (πολύ και αυτό) και ποιούν την νήσσαν οι πάντες οικονομοτέτοιοι συμβουλάτορες (και που θα είχε επίσης ενδιαφέρον να το κάνεις άρθρο), είναι να μάθουμε πως μπορούμε και εμείς βρε αδελφέ να επενδύουμε στις αγορές παραχωρώντας για κάποιο διάστημα κάποια ποια και μετά να εισπράττουμε από εκεί, είτε ως άτομα είτε ως συλλογικότητες (και βάλε με τον νου σου ό,τι θέλεις αφού ακόμη -τυπικά λέμε- το κεφάλαιο Ελλάδα μας ανήκει).
Πώς, το παρεχώρησαν για 99 χρόνια και δεν προκάμαμε;
Kαλά, μη παίρνεις και μετρητοίς τι σου γράφω, θεωρητικά το προσεγγίζουμε το θέμα..

Αφού λοιπον οι αγορές έχουν στην ουσία και στρατούς και αστυνομίες και κυβερνήσεις και ποτέ δεν χάνουν μονά ζυγά δικά τους -άντε κανά μικρό κουρεματάκι όταν έχουν βγάλει εναν σκασμό λεφτά σε τόκους και μουστερήδικες ισοπεδώσεις- γιατί να παιδευόμαστε δηλ και να χαλάμε την υγεία μας;
Αφού η παραγωγή αγαθών δεν γίνεται πλέον εδώ, σε "εμάς".
Αφού εργατική/χειρωνακτική επαγγελματική τάξη πλέον δεν υπάρχει... και ό,τι χρειαζεται για τις πάπιες των παππούδων των β και ν προαστείων το εισάγουμε (ανθρωπιστικά παρακαλώ) έξωθεν.
Προς τι δηλ παιδευόμαστε και χάνουμε τον ύπνο μας;
Ποιές είναι αν τέλει αυτές οι αγορές (για τις καλές λέμε και όχι τις λιμές) και ποιός ο μηχανισμός εισόδου σε αυτές;