Ένας βρόμικος πόλεμος - 9. Λάος: ένα υπέροχο μέρος να κάνεις πόλεμο

Το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου άφησε το Λάος στο χάος. Αν και οι ιάπωνες είχαν ανακηρύξει, κατά την κατοχή τους, την ανεξαρτησία του Λάος, οι γάλλοι ήθελαν να επιστρέψουν όταν τελείωσε ο πόλεμος. Όμως, κατά την διάρκεια της ιαπωνικής κατοχής, είχε αναπτυχθεί στην χώρα ένα ισχυρό εθνικιστικό κίνημα, το οποίο πάλευε για την ανεξαρτησία. Οπωσδήποτε, αυτό οφειλόταν και στην πληθυσμιακή σύνθεση του Λάος, οι κάτοικοι του οποίου ανήκαν παλιότερα στις φυλές Τάι αλλά εκείνη την εποχή ήσαν κατά 60% βιετναμεζικής καταγωγής, οπότε ήταν λογικό να επηρεάζονται θετικά από τις εξελίξεις στην γειτονική χώρα.

Το 1945, λοιπόν, ενώ ο πόλεμος πλησίαζε στο τέλος του, οι γάλλοι άρχισαν να στέλνουν κομμάντος στο Λάος, δήθεν για να οργανώσουν ανταρτικές ομάδες κατά των ιαπώνων. Όμως, εκείνο που επεδίωκαν ουσιαστικά ήταν να στήσουν τις κατάλληλες δομές ώστε η χώρα να επιστρέψει στην γαλλική επικυριαρχία ως προτεκτοράτο. Κι επειδή η δράση φέρνει αντίδραση, απέναντι στους γάλλους οργανώθηκε ένα εθνικιστικό κίνημα, το Λάο Ισσάρα (Ελεύθερο Λάος) από τρεις πρίγκηπες: τον Φετσαράθ Ρατταναβόγκσα, τον αδελφό του Σουβάννα Φούμα και τον ετεροθαλή αδελφό τους Σουφανουβόνγκ. Το ξέρω ότι αυτά τα ονόματα είναι δύσκολα αλλά σημειώστε τα γιατί θα τα βρούμε μπροστά μας.

Ο πρίγκηπας Σουφαβουνόνγκ με τον Χο Τσι Μινχ.

Τον Ιανουάριο του 1946, οι γάλλοι άρχισαν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Λάο Ισσάρα. Στο πλευρό τους βρέθηκε ο πρώην βασιλιάς τού Λάος, που επανέφεραν στην εξουσία οι γάλλοι, ο οποίος κήρυξε την χώρα μέλος τής Γαλλικής Ένωσης. Η ενέργεια του βασιλιά διέσπασε την λαϊκή στήριξη στο Λάο Ισσάρα, αποδυναμώνοντάς το. Έτσι, οι εθνικιστικές δυνάμεις δεν κατάφεραν να αντισταθούν αποτελεσματικά στην γαλλική πίεση και γνώρισαν απανωτές ήττες, οι οποίες οδήγησαν στην αποσκίρτηση ορισμένων συνιστωσών τους. Μια απ' αυτές τις συνιστώσες, με την βοήθεια του Χο Τσι Μινχ, ίδρυσε ένα νέο απελευθερωτικό κίνημα, εμφορούμενο από την κομμουνιστική ιδεολογία: το Πάθετ Λάο (Γη του Λάος). Το νέο κίνημα οργανώθηκε, εξοπλίστηκε, εκπαιδεύτηκε και ρίχτηκε στην μάχη κατά των γάλλων τον Ιανουάριο του 1949.

Στο μεταξύ, πίσω στο Λάος, οι γάλλοι έκαναν ό,τι ήθελαν πλέον, αφού το Λάο Ισσάρα όσο πήγαινε και ξέφτιζε, ώσπου διαλύθηκε οριστικά τον Οκτώβριο του 1949. Τα τρία αδέλφια τράβηξαν το καθένα τον δρόμο του:
- Ο Φετσαράθ Ρατταναβόγκσα έφυγε για την Μπανγκόγκ, στο γειτονικό Σιάμ. To 1957 θα επέστρεφε στο Λάος, όπου θα του αποδιδόταν ο τίτλος τού αντιβασιλέως.
- Ο Σουβάννα Φούμα έμεινε στο Λάος, δηλώνοντας υποταγή στο καθεστώς. Οι γάλλοι αντάμειψαν πλουσιοπάροχα την υπόταγή του, καθώς το 1951 ο Σουβάννα Φούμα έγινε πρωθυπουργός.
- Ο Σουφανουβόγκ κατέφυγε στο Ανόι, όπου αισθανόταν σαν στο σπίτι του αφού είχε μείνει επί 16 χρόνια στο Βιετνάμ κατά το παρελθόν, η δε σύζυγός του ήταν βιετναμέζα. Τον Αύγουστο του 1950, οι Βιέτ-Μινχ τον έφεραν σε επαφή με το Πάθετ Λάο και σύντομα ο Σουφανουβόγκ αναδείχτηκε αρχηγός τους. Χάρη σ' αυτόν, το Πάθετ Λάο άρχισε να πολεμάει όχι μόνο για την απελευθέρωση από τους γάλλους αλλά και για την κατάληψη της εξουσίας την επόμενη μέρα.

Όταν έφυγαν οι γάλλοι, μετά την ήττα στο Ντιεν Μπιεν Φου το 1954, το Λάος παραδόθηκε σε έναν εμφύλιο σπαραγμό. Από την μια βρίσκονταν οι υποδεέστερες βασιλικές δυνάμεις κι από την άλλη το πανίσχυρο Πάθετ Λάο, το οποίο είχε στην στήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού, ειδικά στις απομακρυσμένες από την πρωτεύουσα περιοχές. Κι αφού στο Πάθετ Λάο ήσαν κομμουνιστές, είναι λογικό οι ΗΠΑ να προσφέρουν αμέριστη βοήθεια στην βασιλική πλευρά. Στην μέση κάπου, ο Σουβάννα Φούμα προσπάθησε να κρατήσει ουδέτερη στάση και να στήσει μια κυβέρνηση συνεργασίας των δυο πλευρών αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να τον ανατρέψουν οι μοναρχικοί. Τότε, ο Σουβάννα Φούμα συντάχθηκε με τις βασιλική πλευρά (παλιά μου τέχνη κόσκινο!), με αποτέλεσμα η συντριπτική πλειοψηφία των μέχρι τότε ουδετερόφιλων να συνταχθεί με το Πάθετ Λάο.

Όσο περνούν τα χρόνια, τόσο πιο ορατή γίνεται η τελική επικράτηση των κομμουνιστών, κάτι που κλιμακώνει την εμπλοκή των ΗΠΑ υπέρ των μοναρχικών στον εμφύλιο αλλά και την αντίστοιχη εμπλοκή των Βιέτ-Κονγκ στο πλευρό του Πάθετ Λάο. Το θέμα είναι τόσο σημαντικό για την Ουάσινγκτον ώστε ο ίδιος ο πρόεδρος Κέννεντυ το συζητάει κατ' επανάληψη με τον σοβιετικό υπουργό εξωτερικών Αντρέι Γκρομύκο.

Στις 9 Αυγούστου 1960, ο στρατηγός Κονγκ Λε επιχειρεί να καταλάβει την εξουσία. Όμως, η CIA δεν τον θέλει και οι ΗΠΑ εκδίδουν ανακοίνωση στήριξης του βασιλιά. Ο πρέσβυς των ΗΠΑ στο Λάος καλεί τον στρατηγό Φούμι Νοσοβάν και τον παροτρύνει να αναλάβει πραξικοπηματικά στην εξουσία. Ο Φούμι δέχεται και στις 13 Δεκεμβρίου αρχίζει τον βομβαρδισμό τής πρωτεύουσας Βιεντιάν. Παράλληλα, οι ΗΠΑ στέλνουν 12 Β-26, εξοπλισμένα με πυραύλους και ναπάλμ, τα οποία βομβαρδίζουν το βορειοανατολικό Λάος ώστε να αποτρέψουν την προώθηση του Πάθετ Λάο προς την Βιεντιάν ενώ, σε κόντρα, οι σοβιετικοί στήνουν αερογέφυρα για τον ανεφοδιασμό των ανταρτών που βρίσκονται μέσα στην πόλη. Τελικά, ο Κονγκ Λε αναγκάζεται να αποχωρήσει.

Το ερημωμένο Λονγκ Τιενγκ σήμερα. Διακρίνεται ο αεροδιάδρομος στην μέση της πόλης.

Παρ' ότι οι ΗΠΑ ουδέποτε την παραδέχτηκαν επίσημα, η εμπλοκή τους στις λαοτινές υποθέσεις ξεπέρασε κάθε όριο. Το πλέον προκλητικό γεγονός δεν είναι τα εκατομμύρια τόννοι βομβών που έπεσαν στο Λάος μέσα σε δεκαπέντε χρόνια (1960-1975). Είναι η βάση της CIA που στήθηκε το 1962 στο κεντρικό Λάος, νότια της "Κοιλάδας των Αμφορέων", στο Λονγκ Τιένγκ. Εκεί, ανάμεσα στα λαοτινά βουνά και σε χίλια μέτρα υψόμετρο, μέσα σε τέσσερα χρόνια οργανώθηκε για τις ανάγκες των πολιτειακών μια ολόκληρη πόλη πενήντα χιλιάδων κατοίκων, με ένα αεροδρόμιο στο οποίο πραγματοποιούνταν μέχρι και 400 πτήσεις ημερησίως! Σ' αυτό το χαρακτηρισμένο ως "το πιο μυστικό μέρος στον κόσμο" μαζεύτηκαν αντικομμουνιστές κάθε λογής, από εκείνους που είχαν πάρει μέρος στον "Κόλπο των Χοίρων" μέχρι μισθοφόρους της ντόπιας φυλής Χμονγκ, οι οποίοι εκπαιδεύονταν επί τόπου από πολιτειακούς εκπαιδευτές. Επίσης, η πόλη αναδείχθηκε σε παράδεισο για τους ναρκέμπορους, αφού από το αεροδρόμιό της μεταφέρθηκαν άφθονες ποσότητες οπίου και μαριχουάνας στις ΗΠΑ. Και, βεβαίως, από εκεί εξαπολύθηκαν οι περισσότεροι βομβαρδισμοί των ΗΠΑ σε ολόκληρη την κεντρική και βόρεια Ινδοκίνα.

Ο εμφύλιος συνεχίζεται για πολλά χρόνια ακόμη. Οι ΗΠΑ κάνουν τις τελευταίες προσπάθειές τους να σταματήσουν τους κομμουνιστές εξαπολύοντας ευρείας κλίμακας βομβαρδισμούς κατά την περίοδο 1970-1972 αλλά δεν τα καταφέρνουν. Το 1973, μετά την συνθήκη του Παρισιού, υποχρεώνονται να αποχωρήσουν οριστικά από το Λάος, κρατώντας μόνο την βάση στο Λονγκ Τιενγκ, η οποία εκκενώθηκε τελείως στις 14 Μαΐου 1975. Στις 2 Δεκεμβρίου 1975, το Πάθετ Λάο μπαίνει πανηγυρικά στην Βιεντιάν. Η μοναρχία καταργείται, ο "κόκκινος πρίγκηπας" Σουφαβουνόνγκ αναλαμβάνει καθήκοντα προέδρου (θα μείνει στην θέση του ως το 1991) και η χώρα ανακηρύσσεται σε Λαϊκή Δημοκρατία του Λάος. Παρά ταύτα, ορισμένοι θύλακες μοναρχικών θα συνεχίσουν να πολεμούν κατά των κομμουνιστών μέχρι που να συντριβούν οριστικά.

Λέγαμε χτες ότι μπορεί το Βιετνάμ να έχει τον πρώτο λόγο στους πολέμους στην Ινδοκίνα αλλά δεν επιτρέπεται να ξεχνάμε και τις γειτονικές χώρες, οι οποίες δεν υπέφεραν λιγώτερο. Πρόσφατα κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ ένα βιβλίο 336 σελίδων τού Τζόσουα Κουρλάντζικ με τίτλο "Ένα θαυμάσιο μέρος να κάνεις πόλεμο" και υπότιτλο "Η Αμερική στο Λάος και η γέννηση μια στρατιωτικής CIA", με πληθώρα στοιχείων που προκαλούν ανατριχίλα (π.χ. υπολογίζεται ότι οι πολιτειακοί βομβαρδισμοί κόστισαν την ζωή σε 200.000 λαοτινούς). Όπως επισημαίνουν οι Financial Times, το βιβλίο "έρχεται να θυμίσει πόσο εξακολουθεί να πυορροεί η ιστορία των ΗΠΑ σ' αυτή την περιοχή του πλανήτη, που έχει πληγεί από τις συγκρούσεις, και περιμένει μια σωστή αναθεώρηση".