ΑΕΠ: Αυτός ο άγνωστος (1)

Προς έκπληξή μου, φαίνεται πως το χτεσινό "απλό μάθημα πολιτικής οικονομίας" έγινε ευχάριστα δεκτό από τους αναγνώστες τού ιστολογίου, αποδεικνύοντας πως, όσο κι αν επειμένουν κάποιοι περί του αντιθέτου, ούτε αλλεργία στα δύσκολα έχουμε ούτε την μασημένη τροφή απολαμβάνουμε.. Σκέφτομαι, λοιπόν, να συνεχίσω και σήμερα στο ίδιο μοτίβο. Κι ας αρχίσουμε με μερικά πράγματα περί του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος, του γνωστού μας ΑΕΠ.

Παρένθεση. Προσοχή στο Ε, διότι μπορεί να αποδοθεί και ως "Εθνικό". Εγχώριο είναι το προϊόν που παράγεται στην Ελλάδα αδιακρίτως από ντόπιους, από μετανάστες, από μονοπώλια κλπ. Εθνικό είναι το προϊόν που παράγουν οι έλληνες εδώ αλλά και οι ελληνικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό. Αν δεν γίνεται ειδική μνεία, λέγοντας ΑΕΠ εννοούμε εγχώριο. Κλείνει η παρένθεση και συνεχίζουμε.

Εφ' όσον, όπως λέγαμε χτες, οι χρεώσεις ισούνται πάντοτε με τις πιστώσεις (εξ ου και ισο-ζύγιο), το ΑΕΠ μπορεί να υπολογιστεί είτε από την πλευρά των εσόδων είτε από την πλευρά των δαπανών. Ας τα πάρουμε με την σειρά:

Και όμως, πρώτοι μπήκαμε εμείς σε μνημόνιο...       [πηγή: Ενημερωτικό Δελτίο AlfaBank 9/5/2014]

(α) Από πλευράς εσόδων: Με τα λεφτά που βγάζουμε (ιδιώτες και μη) πληρώνουμε τους φόρους μας (Φ) και τα υπόλοιπα είτε τα καταναλώνουμε (Κ) είτε τα αποταμιεύουμε (Α). Αυτό, μπορούμε να το αποδώσουμε με την εξίσωση: ΑΕΠ = Φ + Κ + Α (1).

Δείτε τώρα τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Λόγω της κρίσης (ας μη το κουβεντιάσουμε τώρα αυτό), μειώθηκαν οι μισθοί και αυξήθηκε η ανεργία. Μειώθηκε, δηλαδή, τόσο το διαθέσιμο για κατανάλωση εισόδημα (Κ) όσο και το ποσό που συνήθως αποταμιευόταν (Α). Σύμφωνα με την ισότητα (1), αυτό οδήγησε στην ισόποση μείωση του ΑΕΠ. Για να καταφέρει η κυβέρνηση (τρόικα, ΔΝΤ, θεσμοί ή ό,τι άλλο θέλετε) να συγκρατήσει το ΑΕΠ όσο το δυνατόν ψηλότερα, θα έπρεπε να αυξήσει τον τρίτο αθροιστέο του δεύτερου σκέλους της ισότητας: το Φ, δηλαδή τους φόρους.

Το πρόβλημα είναι πως ενδεχόμενη αύξηση του Φ θα αντισταθμιζόταν (κατά το μεγαλύτερο μέρος της) με περαιτέρω μείωση του Κ και του Α. Ο κόσμος δεν θα γεννούσε χρήμα για να πληρώσει τους πρόσθετους φόρους αλλά θα μείωνε κι άλλο την κατανάλωση και την αποταμίευσή του, οπότε... δώρον άδωρον. Η λύση σ' αυτή την περίπτωση λέγεται ακίνητη περιουσία. Επιβάλλεις, δηλαδή, υπέρογκους φόρους στα ακίνητα, ώστε να αναγκάσεις τον ιδιοκτήτη τους να τα πουλήσει για να πληρώσει και όχι απλώς να μειώσει την κατανάλωσή ή την αποταμίευσή του.

Εδώ, λοιπόν, βρίσκεται η απάντηση και στο γιατί οι προηγούμενες κυβερνήσεις επέβαλαν τον ΕνΦΙΑ αλλά και στο γιατί οι κυβερνήσεις τής αριστεράς δεν τον κατάργησαν, όπως είχαν υποσχεθεί. Αν ο κόσμος πάψει να πουλάει την περιουσία του για να γλιτώσει από τον ΕνΦΙΑ, το ΑΕΠ θα καταρρεύσει και θα πάει περίπατο η πολυθρύλητη "έξοδος από την κρίση". Με απλά λόγια: όσο ο καπιταλισμός αντιμετωπίζει πρόβλημα, μη περιμένετε κατάργηση του ΕνΦΙΑ.

Γιατί ζητήσαμε βοήθεια την συγκεκριμένη χρονική στιγμή, που το χρέος της γενικής κυβέρνησης ανερχόταν
 στο 91% του ΑΕΠ; Γιατί οι τράπεζες είχαν χρέος άλλο ένα 55% του ΑΕΠ κι έπρεπε να το φορτωθούμε.

(β) Από πλευράς δαπανών: Το προϊόν που παράγει η χώρα πάει είτε σε άμεση κατανάλωση (Κ) είτε σε επενδύσεις τόσο του ιδιωτικού (ΙΕ) όσο και του δημόσιου (ΔΕ) τομέα. Βέβαια, στις δαπάνες μας θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών: αν οι εξαγωγές μας είναι μεγαλύτερες από τις εισαγωγές μας, έχουμε περίσσευμα για επί πλέον δαπάνη ενώ, σε αντίθετη περίπτωση, θα δαπανήσουμε λιγώτερα. Άρα, η συνολική δαπάνη επηρεάζεται από την διαφορά μεταξύ εξαγωγών και εισαγωγών (Ε). Όλα αυτά μπορούμε να τα αποδώσουμε με την εξίσωση: ΑΕΠ = Κ +ΙΕ + ΔΕ + Ε (2).

Εδώ βρίσκεται η εξήγηση της πρεμούρας που έχουν οι πάντες, από την Αθήνα ως τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον, για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Με το ΔΕ να καρκινοβατεί (στην προσπάθεια του δημοσίου να βγάλει πρωτογενές πλεόνασμα), το ΙΕ να ψάχνεται και το Κ να πέφτει διαρκώς, το μόνο που μένει για να στηρίξει το πρώτο σκέλος της ισότητας (το ΑΕΠ) είναι το Ε, η διαφορά μεταξύ εξαγωγών και εισαγωγών. Κι αφού δεν επιτρέπεται να επιβάλλουμε ή να αυξήσουμε (όπου υπάρχουν) φόρους και τέλη στις εισαγωγές για να τις μειώσουμε, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να φτηνήνουν τα προϊόντα μας ώστε να αυξήσουμε τις εξαγωγές: μειώνουμε μεροκάματα, δίνουμε πάμφθηνη ενέργεια στους βιομήχανους, προσφέρουμε φοροαπαλλαγές κλπ.

Το πρόβλημα είναι πως όλα τούτα είναι αναποτελεσματικά σε συνθήκες παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Τί να το κάνουμε το φτήνεμα των προϊόντων μας, όταν φτηναίνουν τα δικά τους ίδια προϊόντα και οι αιγύπτιοι και οι ταϊλανδοί και οι ουρουγουανοί και οι εσκιμώοι; Μέχρι να ρίξουμε τα μεροκάματά μας σε επίπεδο Βουλγαρίας, οι βούλγαροι θα τα έχουν ρίξει σε επίπεδο Μπαγκλα-Ντες. Κι άιντε φτου κι απ' την αρχή...


Σημειώστε τις δυο ισότητες που προαναφέραμε. Θα συνεχίσουμε και θα τις χρειαστούμε.