Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμεπντροπ: Βιβλιογραφία - Εργογραφία

Τον περασμένο μήνα αφιερώσαμε 18 σημειώματα στο περίφημο Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, εξετάζοντας ενδελεχέστατα τις συνθήκες οι οποίες οδήγησαν στην υπογραφή του. Φαίνεται πως πολλά από τα στοιχεία που παρατέθηκαν, ήσαν άγνωστα σε πολλούς αναγνώστες, μερικοί από τους οποίους ενδιαφέρθηκαν να μάθουν περισσότερα. Παράλληλα, κάποιοι άλλοι αναγνώστες ζήτησαν πρόσβαση σε πηγές, ασκώντας το δικαίωμα και την υποχρέωση κάθε σοβαρού αναγνώστη. Έτσι, αντί για την συνηθισμένη κυριακάτικη βιβλιοπαρουσίαση, το σημερινό σημείωμα θα συμπληρώσει εκείνη την σειρά με βιβλιογραφία-εργογραφία.

Ένα από τα πιο εύληπτα ολοκληρωμένα έργα για τον Β' Π.Π. είναι το φιλόδοξο "Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939-1945: τα κυριότερα γεγονότα της μεγαλύτερης αναμέτρησης στην ιστορία", το οποίο κυκλοφόρησε το 2009 στην Ισπανία από την Centro Editor. Πρόκειται για συλλογικό έργο το οποίο μπορεί να φέρει έντονα τα χαρακτηριστικά τής αστικής ιστοριογραφίας αλλά είναι εντυπωσιακό σε απλότητα, σαφήνεια και περιεκτικότητα, ενώ προσφέρει άφθονο εποπτικό υλικό. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε την ίδια εποχή από την "Καθημερινή", σε 30 τομίδια των 144 σελίδων, τα οποία συνοδεύονταν κι από ισάριθμους σύμπηκτους δίσκους (cd). Στην σειρά που δημοσιεύθηκε εδώ, χρησιμοποιήθηκε υλικό από τον πρώτο τόμο του έργου.

Σημαντική βοήθεια στην ανάλυση των γεγονότων πήρα από το κλασσικό -και πάντοτε αμείωτης αξίας- έργο "Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1939-1945", το οποίο εκδόθηκε από το υπουργείο αμύνης τής ΕΣΣΔ. Εδώ χρησιμοποίησα την ιστορική τρίτομη έκδοση της "Κυψέλης" του 1959, η οποία είναι εμπλουτισμένη με ένθετους αναδιπλούμενους έγχρωμους χάρτες, πράγμα εξαιρετικά πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή. Το έργο κυκλοφόρησε αργότερα και σε έναν τόμο (προφανώς συντομευμένο) από την "εκδόσεις 20ος αιώνας". Εδώ χρησιμοποίησα στοιχεία από τον πρώτο τόμο της "Κυψέλης". Αναζητείστε το έργο στα παλαιοβιβλιοπωλεία και, αν το βρείτε, μη διαστάσετε να το αποκτήσετε. Δεν θα μετανοιώσετε.

Τα βιβλία τού Ίαν Κέρσω "Χίτλερ 1889-1936: Ύβρις" και "Χίτλερ 1936-1945: Νέμεσις" συνιστούν απαραίτητο εργαλείο για κάθε μελετητή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Με τις συνολικά 2.100 σελίδες τους, ο Κέρσω κλείνει οριστικά την όρεξη σε όποιον θα ήθελε να ασχοληθεί με την βιογραφία τού Χίτλερ. Τί άλλο θα μπορούσε να γράψει κανείς; Η αναμφισβήτητη αξία τής δουλειάς τού Κέρσω υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι σχεδόν το ένα τρίτο του όγκου της αποτελεί σημειώσεις, παραπομπές και ερμηνευτικά σχόλια. Η Ύβρις φτάνει μέχρι την εισβολή στην Ρηνανία και μετά δίνει την σκυτάλη στην Νέμεσι, οπότε στην σειρά χρησιμοποίησα στοιχεία και από τα δυο βιβλία. Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις "Scripta".

Δευτερευόντως, χρησιμοποίησα μερικές ενδιαφέρουσες σημειώσεις που είχα κρατήσει από τρία άλλα βιβλία, στα οποία έχουμε ήδη αναφερθεί από τούτη τη γωνιά. Πρόκειται για το "Οι πόλεμοι της μνήμης" του Χάκεν Φλάισερ, το "Το Ολίσθημα του Τσόρτσιλ" του Άντονυ Ρότζερς και "Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος" του Μάικλ Χάουαρντ.

Τέλος, πολύτιμο υλικό βρήκα στο διαδίκτυο, το οποίο παραμένει προσβάσιμο στον καθένα. Ψάξτε το. Για παράδειγμα, βρείτε λεπτομέρειες για την Αγγλογερμανική Ναυτική Συμφωνία στο σχετικό λήμμα τής Wikipedia (στα αγγλικά) και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την μυστική συμφωνία Τσώρτσιλ-Στάλιν στο αντίστοιχο λήμμα τής Metapedia (επίσης στα αγγλικά).


Υστερόγραφο: Τα ιστορικά γεγονότα είναι δεδομένα και σήμερα είναι πολύ δύσκολη η παραχάραξη ή η πλαστογράφησή τους. Θέλω να πω πως όλοι τα ίδια πράγματα μαθαίνουμε. Το πρόβλημα είναι πώς τα αναλύει κάποιος και σε ποια συμπεράσματα καταλήγει. Υπ' αυτή την έννοια, υπάρχουν δεκάδες άλλα βιβλία που έχω διαβάσει και επηρέασαν την σκέψη μου παρ' ότι μπορεί να είχαν ελάχιστη ή μηδαμινή σχέση με το θέμα που ανέπτυξα. Ελπίζω ότι δεν μου καταλογίσετε αβελτηρία επειδή δεν μπορώ να τα αναφέρω εδώ...