Η κερδοφορία των ιδιωτικών πανεπιστημίων

Από τα δυο προηγούμενα κείμενα, προκύπτει ένα πολύ σπουδαίο συμπέρασμα. Είναι έλασσον ζήτημα αν ένα πανεπιστήμιο είναι δημόσιο ή ιδιωτικό. Το μείζον είναι αν αυτό το πανεπιστήμιο είναι κερδοσκοπικό ή μη. Με άλλα λόγια, το βασικό δεν είναι αν το εν λόγω πανεπιστήμιο ζη χάρη στις κρατικές χορηγίες ή χάρη σε πόρους προερχόμενους από δωρεές, κληροδοτήματα, συνδρομές κλπ. Το βασικό είναι αν αυτά τα έσοδα επενδύονται εξ ολοκλήρου στην ανάπτυξη του πανεπιστημίου ή αν δημιουργούν κέρδη τα οποία καταλήγουν στις τσέπες των μετόχων.

Τον περασμένο Δεκέμβρη, σε μια ημερίδα του ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, ο υπουργός παιδείας Κώστας Γαβρογλου έκανε μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση:

Όλα τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι κερδοσκοπικά ιδρύματα, απλώς στην περίπτωση των "μη κερδοσκοπικών" δεν μοιράζουν κέρδη. Όλα θέλουν έσοδα για να μπορούν να συντηρηθούν. Και τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα: γιατί τόσες δεκαετίες δεν έχει υπάρξει έστω μία έκθεση βιωσιμότητας, για να υπάρχει ένας υπολογισμός ως προς τα έξοδα που έχουν τέτοια ιδρύματα, ώστε να υπολογιστούν τα έσοδα που πρέπει να υπάρχουν; Οι δικές μας μελέτες καταλήγουν ότι ένα μικρό αλλά σοβαρό πανεπιστημιακό ίδρυμα θα πρέπει να χρεώνει τουλάχιστον 10.000 ευρώ δίδακτρα ανά φοιτητή ανά έτος, χωρίς να λαμβάνει κανένας υποτροφία, άρα υψηλότερα δίδακτρα σε περίπτωση υποτροφιών. Εδώ δεν συμπεριλαμβάνεται το κόστος των εγκαταστάσεων, υποδομών, εργαστηρίων και λοιπών που χρειάζεται ένα κεφάλαιο τουλάχιστον 50.000.000 ευρώ. Αν μιλάμε, λοιπόν, για ένα στοιχειωδώς αξιοπρεπές ιδιωτικό πανεπιστήμιο (χωρίς Ιατρική και Πολυτεχνική Σχολή!) τότε μιλάμε για τεράστιες επενδύσεις, χωρίς κέρδος.

Δεν ανήκω σ' εκείνους που θαυμάζουν τον κ. Γαβρόγλου για το έργο του αλλά θέλω να μείνω λίγο σε όσα είπε. Η αλήθεια είναι ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία (για να μη πω στο σύνολό τους και θεωρηθώ ακραίος) τα ιδιωτικά κερδοσκοπικά πανεπιστήμια προσφέρουν σπουδές θεωρητικής κατεύθυνσης (οικονομία, ψυχολογία, γλωσσολογία κλπ). Για να το πω ανάποδα, θα δυσκολευτείτε πολύ (για να μη πω είναι αδύνατον) να βρείτε ιδιωτικό κερδοσκοπικό πανεπιστήμιο με σχολές όπως ιατρική, φυσική, πολυτεχνική κλπ, δηλαδή με σχολές οι οποίες απαιτούν πολυδάπανα εργαστήρια και, μάλιστα, με υψηλό κόστος συντήρησης και ανάπτυξής τους.

Αυστραλία, 11/2/2016: "Κατάρρευση ιδιωτικού κολλεγίου αποκαλύπτει αποτυχημένο σύστημα"

Πάμε λίγο παρακάτω. Ας δεχτούμε τους αριθμούς που ανέφερε ο κ. Γαβρόγλου, αν και κατά την προσωπική μου εκτίμηση τα πενήντα εκατομμύρια είναι πολύ λίγα για να φτιάξει κανείς ένα "στοιχειωδώς αξιοπρεπές" πανεπιστήμιο. Πόσο πιθανό είναι να επενδύσει κάποιος τόσα λεφτά για να κάνει μια τέτοια δουλειά;

Προκειμένου να κάνει οποιαδήποτε επένδυση, ο κεφαλαιούχος υπολογίζει τον χρόνο που θα απαιτηθεί για την επιστροφή της. Υπολογίζει, δηλαδή, πόσα χρόνια θα χρειαστούν ώστε να πάρει πίσω τα λεφτά του μέσω των ετήσιων κερδών. Εννοείται ότι, όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η χρονική διάρκεια, τόσο λιγώτερο συμφέρουσα κρίνεται η επένδυση ενώ από κάποιο χρονικό όριο και πέρα απορρίπτεται ασυζητητί. Ποιό είναι αυτό το όριο; Φυσικά, η απάντηση δεν είναι απλή, εφ' όσον έχει άμεση σχέση με την επικινδυνότητα (ρίσκο) της επένδυσης αλλά, αν αμβλύνουμε πολύ τις γωνίες, μπορούμε να βάλουμε αυτό το όριο στα δώδεκα χρόνια. Με άλλα λόγια, για να επενδύσει κάποιος πενήντα εκατομμύρια, πρέπει να προσδοκά τουλάχιστον τέσσερα με τεσσεράμισυ εκατομμύρια κέρδη κάθε χρόνο από την πρώτη χρονιά.

Πώς θα μαζευτούν αυτά τα λεφτά; Αν υποθέσουμε ότι η "επιχείρηση πανεπιστήμιο" αποδίδει καθαρό κέρδος το εξωπραγματικό 5% επί τζίρου, χρειάζονται ετήσια έσοδα 80 με 90 εκατομμύρια για να βγουν κέρδη τέσσερα με τεσσεράμισυ εκατομμύρια. Με δέκα χιλιάρικα δίδακτρα το κεφάλι, πρέπει να μαζευτούν στο πανεπιστήμιο οκτώ με εννιά χιλιάδες φοιτητές. Προφανώς, η υπόθεση έχει διαρρήξει τα όρια της σοβαρότητας και κινείται στον χώρο της γελοιότητας. Σκεφτείτε αν υπολογίζαμε και το χρονικό διάστημα που θα χρειαζόταν για να αποκτήσει φήμη το εν λόγω πανεπιστήμιο ικανή να προσελκύσει τόσους φοιτητές. Και, μάλιστα, ένα πανεπιστήμιο που δεν προσφέρει ιατρικές ή πολυτεχνικές σπουδές.

Κάπου εδώ πρέπει να εντοπίσουμε τον λόγο για τον οποίο δεν υπάρχει σοβαρό κερδοσκοπικό πανεπιστήμιο πουθενά -ή σχεδόν πουθενά- στον κόσμο αλλά και τον λόγο για τον οποίο αυτά τα πανεπιστήμια ανοίγουν και κλείνουν παντού κάθε τρεις και λίγο. Όπως έγινε και με το αλήστου μνήμης Trump University (ναι, ναι, του σημερινού προέδρου των ΗΠΑ!), το οποίο άνοιξε το 2005 και έκλεισε το 2010, βυθισμένο στα σκάνδαλα (*).

Η οικονομική κατάσταση των πανεπιστημίων ανάγκασε το 1998 το υπουργείο παιδείας των ΗΠΑ να θεσπίσει το "financial-responsibility test" (εξέταση οικονομικών και υπευθυνότητας), με το οποίο ελέγχεται κάθε χρόνο η οικονομική κατάσταση των κολλεγίων και των πανεπιστημίων κάθε είδους, βάσει στοιχείων που υποβάλλουν τα ίδια. Όσα τέτοια ιδρύματα αποτυγχάνουν στο τεστ, υποχρεώνονται να καταθέσουν στο υπουργείο εγγυητική επιστολή ίση τουλάχιστον με το 10% της κρατικής βοήθειας που παίρνουν κάθε χρόνο. Στην πράξη, η συντριπτική πλειοψηφία των κολλεγίων που αποτυγχάνουν, οδηγείται στο λουκέτο.

[πηγή: www.chronicle.com - 2011, 2016, 2017]

Με όσα έχει διαβάσει ως εδώ, ο αναγνώστης πρέπει να έχει ήδη νιώσει κάποιες αμφιβολίες και κάποιες απορίες να γεννιούνται στο μυαλό του. Μήπως, εν τέλει, ο θησαυρός είναι σκέτο κάρβουνο και όλη αυτή η φασαρία για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια γίνεται για το τίποτε; Απάντηση μη περιμένετε από τούτο το ιστολόγιο, επειδή εδώ δεν συνηθίζουμε να επιβάλλουμε απαντήσεις αλλά να δίνουμε τον αναγνώστη το απαραίτητο υλικό για σκέψη ώστε να βρίσκει μόνος του τις απαντήσεις που θέλει. Ως εκ τούτου, θα συνεχίσουμε.


--------------------------------------------
(*) Στα εγκαίνια του "πανεπιστημίου" του, ο Ντόναλντ Τραμπ είπε το εξής αμίμητο: "Aν είχα επιλογή να κερδίσω πολλά χρήματα ή να μεταδώσω πολλές γνώσεις, νομίζω ότι θα είμαι πολύ χαρούμενος που θα μεταδώσω γνώσεις για να κερδίσω χρήματα".