Τον Ιούλιο του 2015, καθώς η χώρα βάδιζε προς το γνωστό δημοψήφισμα-παρωδία, ο αρχηγός τής αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος Μητσοτάκης βγήκε σε τηλεοπτική εκπομπή τού Μέγκα και ξιφούλκησε κατά του "Όχι". Κανείς δεν θυμάται τι είπε εκείνο το βράδυ ο κ. Μητσοτάκης. Όμως, πολλοί θυμούνται την φράση του "η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει Ζιμπάμπουε", μια αποστροφή που φρόντισε να υπογραμμίσει δείχνοντας στην κάμερα ένα πληθωριστικό χαρτονόμισμα αυτής της αφρικανικής χώρας. Από τότε, η Ζιμπάμπουε έχει γίνει παράδειγμα-φόβητρο κατά της άποψης ότι θα ήταν καλύτερα για την χώρα μας αν έβγαινε από την ευρωζώνη και επέστρεφε σε δικό της νόμισμα. Όμως, πόσοι από μας γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει στην Ζιμπάμπουε; Κι όσοι φοβούνται, γνωρίζουν τι ακριβώς φοβούνται; Και, τελικά, κινδυνέψαμε όντως να γίνουμε Ζιμπάμπουε;
Η Ζιμπάμπουε είναι η παλιά Ροδεσία, πρώην βρετανική αποικία, η οποία κηρύχθηκε μονομερώς ανεξάρτητη το 1965. Η Βρετανία και όλες οι χώρες της βρετανικής κοινοπολιτείας δεν αναγνώρισαν την ανεξαρτησία της Ροδεσίας και η χώρα ταλανίστηκε από εμπάργκο, εμφύλιες συγκρούσεις και ανταρτοπολέμους επί 15 ολόκληρα χρόνια. Τελικά, το 1979 οι μαύροι ροδεσιανοί ηγέτες κατέληξαν σε συμφωνία με την λευκή κυβέρνηση, οι εντάσεις αμβλύνθηκαν και την επόμενη χρονιά η χώρα αναγνωρίστηκε διεθνώς ως ανεξάρτητη με το όνομα Ζιμπάμπουε.
Αφού έληξαν οι συγκρούσεις, η Ζιμπάμπουε γνώρισε πρωτόγνωρη ευημερία, χάρη στην προίκα που της έδωσε η φύση σε χρυσό, λευκόχρυσο, νικέλιο, διαμάντια, σίδηρο, άνθρακα κλπ ορυκτά αλλά και σε πλούσια γεωργική παραγωγή, αρκετή για να υπερκαλύπτει τις ανάγκες των κατοίκων της. Αξίζει να σημειώσουμε ότι για τις ανάγκες της γεωργίας είχαν κατασκευαστεί 10.747 φράγματα, όταν οι υπόλοιπες χώρες τής νότιας Αφρικής διαθέτουν κάπου 1.700 όλες μαζί. Από δίπλα, η βιομηχανική παραγωγή αναπτυσσόταν διαρκώς, σε τομείς όπως η εριουργία, ο χάλυβας, το τσιμέντο, τα χημικά προϊόντα κλπ. ενώ η καπνοβιομηχανία είχε αναδειχθεί σε κορυφαία πηγή συναλλάγματος. Εξαίρετες επιδόσεις σημείωνε και ο τουρισμός. Κι όλα αυτά υποβοηθούνταν από ένα πανίσχυρο τραπεζικό σύστημα, το οποίο χρηματοδοτούσε αφειδώλευτα κάθε παλιά ή νέα επιχειρηματική δραστηριότητα. Έτσι, με τις ξένες επενδύσεις να ρέουν, μέχρι σχεδόν το τέλος της χιλιετίας το ΑΕΠ τής χώρας αυξανόταν σταθερά, με ρυθμό που συχνά υπερέβαινε το 4%.
Κι ενώ όλα πήγαιναν μια χαρά (τουλάχιστον στα χαρτιά, γιατί στην πραγματικότητα η μεγάλη πλειοψηφία των 13 εκατ. κατοίκων βούλιαζε στην φτώχεια), κάπου στα μέσα του 1997 η κατάσταση άλλαξε ξαφνικά και η χώρα μπήκε σε ύφεση. Τί έφταιξε γι' αυτή την αντιστροφή; Μια μερίδα αναλυτών διατύπωσε την άποψη ότι η οικονομική κατάρρευση της Ζιμπάμπουε οφείλεται στην αλλαγή τής νομισματικής πολιτικής και στην εκτύπωση μεγάλων ποσοτήτων νέου χρήματος (μια άποψη που -προφανώς- υιοθετεί και ο κ. Μητσοτάκης, όπως τουλάχιστον άφησε ο ίδιος να εννοηθεί επιδεικνύοντας το χαρτονόμισμα). Είναι, όμως έτσι; Το τύπωμα του χρήματος έφερε την κατάρρευση ή, μήπως, προηγήθηκε η κατάρρευση και ακολούθησε η εκτύπωση; Ας δούμε την αλήθεια, η οποία είναι μάλλον άβολη για τον κ. Μητσοτάκη.
Καθώς ο εικοστός αιώνας πλησίαζε στο τέλος του, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό τής αγροτικής γης τής Ζιμπάμπουε ανήκε σε 1.480 οικογένειες λευκών. Για να γίνουν αντιληπτά τα μεγέθη, πρέπει να πούμε ότι στα αγροκτήματα των λευκών δούλευαν περισσότεροι από 350.000 μαύροι εργάτες, την ώρα που οι μαύροι γαιοκτήμονες όλης της χώρας υπολογίζονταν σε 8.500 μόνο, όλοι τους κάτοχοι μικρών και πολύ μικρών κτημάτων. Αυτή η καταφανής ανισότητα ήταν κατάλοιπο της αποικιοκρατίας και τροφοδοτούσε τις συνεχώς διογκούμενες διαμαρτυρίες των μαύρων, οι οποίοι ζητούσαν αναδιανομή των εδαφών.
Η κατάσταση άρχισε να ξεφεύγει το 1997, καθώς έκαναν έκδηλη την δυσαρέσκειά τους οι βετεράνοι τού "πολέμου της ανεξαρτησίας", δηλαδή οι αντάρτες που σχεδόν στο σύνολό τους ανήκαν στο πλειοψηφούν κόμμα ZANU, του -προέδρου πλέον- Ρόμπερτ Μουγκάμπε. Όμως, ενώ ο Μουγκάμπε από την μια έταζε στους βετεράνους αυξήσεις των συντάξεών τους προκειμένου να τους κατευνάσει, από την άλλη ξόδευε άφθονο χρήμα για να αναπτύξει στρατιωτικά τμήματα στο διπλανό Κονγκό, ώστε να στηρίξει το καθεστώς του Λοράν Καμπιλά, το οποίο είχε παραχωρήσει άδειες εξόρυξης σε εταιρείες λευκών κεφαλαιούχων τής Ζιμπάμπουε. Ουσιαστικά, δηλαδή, ο Μουγκάμπε πλήρωνε για να στηρίξει τις επενδύσεις τής εγχώριας κεφαλαιουχικής ελίτ στο Κονγκό. Φυσικά, οι βετεράνοι δεν ηρέμησαν. Και καθώς οι φωνές τους ενώνονταν μ' εκείνες των μαύρων αγροτών, η δυσαρέσκεια άρχισε να παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Έτσι, ο Μουγκάμπε πήρε την μεγάλη απόφαση και η κυβέρνησή του άρχισε την διαδικασία αναδιανομής γης με κατασχέσεις αγροτικών εδαφών από τους λευκούς.
Οι εξελίξεις ήσαν καταιγιστικές. Με τους μαύρους να σηκώνουν κεφάλι, οι λευκοί μάζεψαν ό,τι μπορούσαν να μαζέψουν από τον πλούτο τους και τράπηκαν σε φυγή. Εννοείται ότι σε ελάχιστο χρόνο οι ξένες επενδύσεις έπεσαν στο μηδέν, με το ασφάλιστρο κινδύνου να πενταπλασιάζεται από 4% σε 20%. Μα, πάνω απ' όλα, κατέρρευσε η αγροτική παραγωγή, με τα αγροκτήματα των λευκών να μένουν ακαλλιέργητα και με τους μικρούς καλλιεργητές να βρίσκουν τις πόρτες των τραπεζών κλειστές και να οδηγούνται σε ασφυξία. Μέσα σε λιγώτερο από δυο χρόνια, η μέχρι πριν λίγο καιρό ακμάζουσα Ζιμπάμπουε βρέθηκε να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα έλλειψης βασικών ειδών διατροφής.
Παρένθεση. Από όλο αυτό το κακό, δεν προέκυψε ούτε ένα καλό. Ούτε καν εκείνο της αναδιανομής της γης. Υποτίθεται ότι η αναδιανομή γίνεται επ' ωφελεία των φτωχών και των άκληρων αγροτών, πλην όμως με την αναδιανομή του Μουγκάμπε δεν συνέβη τίποτε τέτοιο. Απλώς, τα καλύτερα και τα ευφορώτερα εδάφη άλλαξαν χρώμα χεριών ιδιοκτητών, περνώντας από τους εκπροσώπους τής λευκής ελίτ σε εκείνους της μαύρης. Οι φτωχοί και άκληροι μαύροι παρέμειναν και φτωχοί και άκληροι. Κλείνει η παρένθεση.
Ο πρόεδρος Μουγκάμπε και τα μέλη τής κυβέρνησής του κατονόμασαν ως υπαίτιους της καταστροφής την έλλειψη συμπαράστασης των δυτικών και την... ξηρασία. Ο μόνος πρόθυμος συμπαραστάτης τού Μουγκάμπε σε τούτες τις δύσκολες ώρες ήταν -ποιός άλλος;- το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το ΔΝΤ δέχτηκε να χορηγήσει δάνειο 176 εκατ. δολλαρίων εφ' όσον η κυβέρνηση υιοθετούσε ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας και ακύρωνε το πρόγραμμα κατασχέσεων και αναδιανομής της γης.
Ο Μουγκάμπε δέχτηκε τους όρους και το 1998 πήρε τα δανεικά. Αυτό ήταν εύκολο. Τα δύσκολα ήρθαν τρία χρόνια αργότερα, το 2001, όταν η χώρα δήλωσε αδυναμία να καταβάλει στο ΔΝΤ την πρώτη δόση για την αποπληρωμή των δανεικών. Το τι ακολούθησε θα το δούμε αύριο.
Η Ζιμπάμπουε είναι η παλιά Ροδεσία, πρώην βρετανική αποικία, η οποία κηρύχθηκε μονομερώς ανεξάρτητη το 1965. Η Βρετανία και όλες οι χώρες της βρετανικής κοινοπολιτείας δεν αναγνώρισαν την ανεξαρτησία της Ροδεσίας και η χώρα ταλανίστηκε από εμπάργκο, εμφύλιες συγκρούσεις και ανταρτοπολέμους επί 15 ολόκληρα χρόνια. Τελικά, το 1979 οι μαύροι ροδεσιανοί ηγέτες κατέληξαν σε συμφωνία με την λευκή κυβέρνηση, οι εντάσεις αμβλύνθηκαν και την επόμενη χρονιά η χώρα αναγνωρίστηκε διεθνώς ως ανεξάρτητη με το όνομα Ζιμπάμπουε.
 |
| Χαράρε, 18/04/1980: Ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε ορκίζεται ως πρώτος πρωθυπουργός της Ζιμπάμπουε |
Αφού έληξαν οι συγκρούσεις, η Ζιμπάμπουε γνώρισε πρωτόγνωρη ευημερία, χάρη στην προίκα που της έδωσε η φύση σε χρυσό, λευκόχρυσο, νικέλιο, διαμάντια, σίδηρο, άνθρακα κλπ ορυκτά αλλά και σε πλούσια γεωργική παραγωγή, αρκετή για να υπερκαλύπτει τις ανάγκες των κατοίκων της. Αξίζει να σημειώσουμε ότι για τις ανάγκες της γεωργίας είχαν κατασκευαστεί 10.747 φράγματα, όταν οι υπόλοιπες χώρες τής νότιας Αφρικής διαθέτουν κάπου 1.700 όλες μαζί. Από δίπλα, η βιομηχανική παραγωγή αναπτυσσόταν διαρκώς, σε τομείς όπως η εριουργία, ο χάλυβας, το τσιμέντο, τα χημικά προϊόντα κλπ. ενώ η καπνοβιομηχανία είχε αναδειχθεί σε κορυφαία πηγή συναλλάγματος. Εξαίρετες επιδόσεις σημείωνε και ο τουρισμός. Κι όλα αυτά υποβοηθούνταν από ένα πανίσχυρο τραπεζικό σύστημα, το οποίο χρηματοδοτούσε αφειδώλευτα κάθε παλιά ή νέα επιχειρηματική δραστηριότητα. Έτσι, με τις ξένες επενδύσεις να ρέουν, μέχρι σχεδόν το τέλος της χιλιετίας το ΑΕΠ τής χώρας αυξανόταν σταθερά, με ρυθμό που συχνά υπερέβαινε το 4%.
Κι ενώ όλα πήγαιναν μια χαρά (τουλάχιστον στα χαρτιά, γιατί στην πραγματικότητα η μεγάλη πλειοψηφία των 13 εκατ. κατοίκων βούλιαζε στην φτώχεια), κάπου στα μέσα του 1997 η κατάσταση άλλαξε ξαφνικά και η χώρα μπήκε σε ύφεση. Τί έφταιξε γι' αυτή την αντιστροφή; Μια μερίδα αναλυτών διατύπωσε την άποψη ότι η οικονομική κατάρρευση της Ζιμπάμπουε οφείλεται στην αλλαγή τής νομισματικής πολιτικής και στην εκτύπωση μεγάλων ποσοτήτων νέου χρήματος (μια άποψη που -προφανώς- υιοθετεί και ο κ. Μητσοτάκης, όπως τουλάχιστον άφησε ο ίδιος να εννοηθεί επιδεικνύοντας το χαρτονόμισμα). Είναι, όμως έτσι; Το τύπωμα του χρήματος έφερε την κατάρρευση ή, μήπως, προηγήθηκε η κατάρρευση και ακολούθησε η εκτύπωση; Ας δούμε την αλήθεια, η οποία είναι μάλλον άβολη για τον κ. Μητσοτάκη.
Καθώς ο εικοστός αιώνας πλησίαζε στο τέλος του, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό τής αγροτικής γης τής Ζιμπάμπουε ανήκε σε 1.480 οικογένειες λευκών. Για να γίνουν αντιληπτά τα μεγέθη, πρέπει να πούμε ότι στα αγροκτήματα των λευκών δούλευαν περισσότεροι από 350.000 μαύροι εργάτες, την ώρα που οι μαύροι γαιοκτήμονες όλης της χώρας υπολογίζονταν σε 8.500 μόνο, όλοι τους κάτοχοι μικρών και πολύ μικρών κτημάτων. Αυτή η καταφανής ανισότητα ήταν κατάλοιπο της αποικιοκρατίας και τροφοδοτούσε τις συνεχώς διογκούμενες διαμαρτυρίες των μαύρων, οι οποίοι ζητούσαν αναδιανομή των εδαφών.
Η κατάσταση άρχισε να ξεφεύγει το 1997, καθώς έκαναν έκδηλη την δυσαρέσκειά τους οι βετεράνοι τού "πολέμου της ανεξαρτησίας", δηλαδή οι αντάρτες που σχεδόν στο σύνολό τους ανήκαν στο πλειοψηφούν κόμμα ZANU, του -προέδρου πλέον- Ρόμπερτ Μουγκάμπε. Όμως, ενώ ο Μουγκάμπε από την μια έταζε στους βετεράνους αυξήσεις των συντάξεών τους προκειμένου να τους κατευνάσει, από την άλλη ξόδευε άφθονο χρήμα για να αναπτύξει στρατιωτικά τμήματα στο διπλανό Κονγκό, ώστε να στηρίξει το καθεστώς του Λοράν Καμπιλά, το οποίο είχε παραχωρήσει άδειες εξόρυξης σε εταιρείες λευκών κεφαλαιούχων τής Ζιμπάμπουε. Ουσιαστικά, δηλαδή, ο Μουγκάμπε πλήρωνε για να στηρίξει τις επενδύσεις τής εγχώριας κεφαλαιουχικής ελίτ στο Κονγκό. Φυσικά, οι βετεράνοι δεν ηρέμησαν. Και καθώς οι φωνές τους ενώνονταν μ' εκείνες των μαύρων αγροτών, η δυσαρέσκεια άρχισε να παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Έτσι, ο Μουγκάμπε πήρε την μεγάλη απόφαση και η κυβέρνησή του άρχισε την διαδικασία αναδιανομής γης με κατασχέσεις αγροτικών εδαφών από τους λευκούς.
Οι εξελίξεις ήσαν καταιγιστικές. Με τους μαύρους να σηκώνουν κεφάλι, οι λευκοί μάζεψαν ό,τι μπορούσαν να μαζέψουν από τον πλούτο τους και τράπηκαν σε φυγή. Εννοείται ότι σε ελάχιστο χρόνο οι ξένες επενδύσεις έπεσαν στο μηδέν, με το ασφάλιστρο κινδύνου να πενταπλασιάζεται από 4% σε 20%. Μα, πάνω απ' όλα, κατέρρευσε η αγροτική παραγωγή, με τα αγροκτήματα των λευκών να μένουν ακαλλιέργητα και με τους μικρούς καλλιεργητές να βρίσκουν τις πόρτες των τραπεζών κλειστές και να οδηγούνται σε ασφυξία. Μέσα σε λιγώτερο από δυο χρόνια, η μέχρι πριν λίγο καιρό ακμάζουσα Ζιμπάμπουε βρέθηκε να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα έλλειψης βασικών ειδών διατροφής.
Παρένθεση. Από όλο αυτό το κακό, δεν προέκυψε ούτε ένα καλό. Ούτε καν εκείνο της αναδιανομής της γης. Υποτίθεται ότι η αναδιανομή γίνεται επ' ωφελεία των φτωχών και των άκληρων αγροτών, πλην όμως με την αναδιανομή του Μουγκάμπε δεν συνέβη τίποτε τέτοιο. Απλώς, τα καλύτερα και τα ευφορώτερα εδάφη άλλαξαν χρώμα χεριών ιδιοκτητών, περνώντας από τους εκπροσώπους τής λευκής ελίτ σε εκείνους της μαύρης. Οι φτωχοί και άκληροι μαύροι παρέμειναν και φτωχοί και άκληροι. Κλείνει η παρένθεση.
 |
| Οι "επαναστάτες" Λωράν Καμπιλά και Ρόμπερτ Μουγκάμπε (Κινσάσα, 1998) |
Ο πρόεδρος Μουγκάμπε και τα μέλη τής κυβέρνησής του κατονόμασαν ως υπαίτιους της καταστροφής την έλλειψη συμπαράστασης των δυτικών και την... ξηρασία. Ο μόνος πρόθυμος συμπαραστάτης τού Μουγκάμπε σε τούτες τις δύσκολες ώρες ήταν -ποιός άλλος;- το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το ΔΝΤ δέχτηκε να χορηγήσει δάνειο 176 εκατ. δολλαρίων εφ' όσον η κυβέρνηση υιοθετούσε ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας και ακύρωνε το πρόγραμμα κατασχέσεων και αναδιανομής της γης.
Ο Μουγκάμπε δέχτηκε τους όρους και το 1998 πήρε τα δανεικά. Αυτό ήταν εύκολο. Τα δύσκολα ήρθαν τρία χρόνια αργότερα, το 2001, όταν η χώρα δήλωσε αδυναμία να καταβάλει στο ΔΝΤ την πρώτη δόση για την αποπληρωμή των δανεικών. Το τι ακολούθησε θα το δούμε αύριο.
8 σχόλια:
Πολύ-πολύ διδακτική ιστορία, Τέντυ!
Μια χώρα, που ξεπήδησε από την Αποικιοκρατία και πέρασε κατευθείαν στο ιμπεριαλιστικό, χωρίς ...ενδιάμεσο στάδιο "εξάρτησης"!
Καλά είναι να την διαβάσουν διάφοροι μαθητευόμενοι του Μαρξισμού, που έχουν μείνει στην ..."Χούφτα" των ιμπεριαλιστικών χωρών αρχών 1900! Και στον "αντιϊμπεριαλισμό" χωρίς Σοσιαλισμό, ήγουν σκορδαλιά χωρίς σκόρδο!
Το κωμικό είναι πως αυτοί, που κατσικώνουνται για "σύγχρονοι" και "με φρέσκες ιδέες" είναι πολύ πιο πίσω από αυτούς, που κατηγορούν για "κολλημένους".
Καλά νάναι οι "κολλημένοι" του ΚΚΕ, που μας ξεστράβωσαν. Τα πιο ανοιχτά μυαλά σήμερα μπορούν να είναι μόνο αυτά, που είναι προσηλωμένα στην ταξική ανάλυση και την Επανάσταση, γνωστή και ως ..."Δευτέρα Παρουσία"!
Ἕνας προβληματισμὸς ἑνὸς ἀδαοῦς: Τὰ κράτη τῆς Ἀφρικῆς χαράχθηκαν ἐπὶ χάρτου (δίκην... μπακλαβᾶ) ἀπὸ τοὺς ἀποικιοκράτες μὲ γνώμονα τὰ συμφέροντά τους, χωρὶς νὰ ληφθοῦν ὑπ' ὄψιν οἱ ἀνάγκες τῶν τοπικῶν κοινωνιῶν καὶ ὡς ἐκ τούτου δὲν παρουσιάζουν τὴν ὁμοιογένεια τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν. Σὲ κράτη μεγέθους Πελοπονήσου ὁμιλοῦνται περὶ τὶς δέκα γλῶσσες πλὴν τῆς ἐπίσημης (ἀγγλικῆς ἢ γαλλικῆς). Ἄραγε οἱ ἐμφύλιοι πόλεμοι στὴν Ἀφρικὴ εἶναι ὄντως ἐμφύλιοι; Οἱ ἀποικιοκράτες δὲν πῆγαν μόνο γιὰ ἁρπαγὴ τοῦ πλούτου. Ἐπέβαλαν τὴν ἐξουσία ἀλλὰ καὶ τὴν νοοτροπία τους στους ντόπιους καταστρέφοντας τὶς κοινωνικὲς ισορροπίες ποὺ ὑπῆρχαν. (Πολὺ διαφωτιστικὸ γιὰ τὴν ἱστορία τῆς ἠπείρου εἶναι τὸ ντοκυμανταὶρ τοῦ Basil Davidson).
Γλωσσικό (διόρθωση «ημαρτημένου» παραγώγου):
Όχι «πληθωρικό» χαρτονόμισμα, αλλά «πληθωριστικό» χαρτονόμισμα.
Το «πληθωρικός» παράγεται από το «πλήθος», το «πληθωριστικός» από το «πληθωρισμός».
Βέβαια, για να είμαι ακριβοδίκαιος, τίποτα δεν αποκλείει την ύπαρξη «πλήθους», «πληθώρας» «πληθωριστικών» τραπεζογραμματίων, αλλά στο συγκεκριμένο σημείο το «πληθωριστικός» πάει μια χαρά με το νόημα των συμφραζομένων.
Άγρυπνος
@ Άγρυπνος
Σωστή παρατήρηση. Έγινε διόρθωση "ημαρτημένου" και ευχαριστώ για την υπόδειξη.
1/3
Αν και χρονικά καθυστερημένο το (μάλλον μακροσκελές) σχόλιο, έχοντας τώρα διαβάσει και το δεύτερο μέρος
https://teddygr.blogspot.com/2019/04/2_16.html
θέλησα να διατυπώσω κάποια ερωτήματα και απόψεις:
Καταρχήν για το ιστορικό της όλης υπόθεσης να πω εισαγωγικά ότι τα γεγονότα του 1997 είχαν παρουσιαστεί τότε σαν κίνημα των «βετεράνων της ανεξαρτησίας» οι οποίοι κατέλαβαν τις εκτάσεις των λευκών γαιοκτημόνων, που όπως αναφέρει και η ανάρτηση κατείχαν (1480 οικογένειες) το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό τής αγροτικής γης τής Ζιμπάμπουε.
Το γεγονός αυτό από μόνο του, από τη μια μεριά, δεν θα μπορούσε να εκτιμηθεί παρά σαν πραγμάτωση ενός αιτήματος κοινωνικής δικαιοσύνης, σαν «κατάληξη» του πολέμου της ανεξαρτησίας, που θα έμενε ανολοκλήρωτος αν δεν ανέτρεπε μια από τις κυριότερες εκφράσεις και συνέπειες της αποικιοκρατίας δηλαδή τη συγκέντρωση της γης σε μια χούφτα «λευκά» χέρια.
Από την άλλη μεριά, στην «αυθόρμητη» μορφή της λύσης που δόθηκε, υπήρχε ήδη ένα προβληματικό στοιχείο, αφού έτσι η αναδιανομή της γης εναποτέθηκε στην δύναμη κάθε ομάδας, ώστε σίγουρα κάποιοι ακτήμονες θα ωφελούνταν περισσότερο από άλλους, κάποιοι θα αποκλείονταν, σε άλλες περιπτώσεις θα έπαιζε ρόλο η σχέση με την πολιτική εξουσία κλπ.
Άλλο προβληματικό στοιχείο αυτής της «αυθόρμητης» μορφής, πρέπει να αφορά και οικονομικές παραμέτρους αφού προφανώς όπως και η αναδιανομή έτσι και η παραγωγή εναποτέθηκε στον ίδιο «αυθορμητισμό» ενώ την ίδια στιγμή οι νέοι ιδιοκτήτες δεν διέθεταν τα επενδυτικά μέσα που μέχρι πριν συγκέντρωναν οι μεγαλογαιοκτήμονες.
Η τρίτη όψη του ζητήματος έχει να κάνει με την δηλητηριώδη στάση που τήρησε απέναντι σε αυτή την εξέλιξη η πρώην αποικιοκρατική δύναμη, η Βρετανία, με την οποία προφανώς και συνδέονταν πολιτικά οι 1480 «λευκές» οικογένειες οι οποίες ως εκείνη τη στιγμή μονοπωλούσαν τη γη της Ζιμπάμπουε.
Για την ιστορία (ή την ιστοριογραφία) το 1997 η πιο αναλυτική «ενημέρωση» που είχε πέσει στην αντίληψή μου για αυτά τα γεγονότα, προερχόταν από ένα ολόκληρο δισέλιδο (!) δημοσιευμένο στο «Ποντίκι», το οποίο ακατανόητα για μένα έμοιαζε γραμμένο από κάποιο βρετανικό προπαγανδιστικό κέντρο ιδιοκτησιακών συμφερόντων επί της γης τής Ζιμπάμπουε:
Λίγο πολύ η εκδίωξη των λευκών γαιοκτημόνων παρουσιαζόταν σαν «ρατσιστική» (βλέπετε η μονοπώληση της γης συνέπιπτε με το χρώμα των μονοπωλητών) και το δισέλιδο ρεπορτάζ συνοδευόταν από φωτογραφίες με απείρου κάλλους λεζάντες του είδους (από μνήμης) «ρατσιστής μαύρος χτίζει το αυθαίρετό του σε αγρόκτημα λευκού» κλπ.
Δυστυχώς δεν έχω φυλάξει το συγκεκριμένο φύλλο του «Ποντικιού», πάντως από το περιεχόμενό του δινόταν η σαφής εντύπωση ότι η Βρετανία είχε ήδη κηρύξει αμείλικτο οικονομικό πόλεμο εναντίον της Ζιμπάμπουε, όχι μόνο με χαρακτηριστικά «πίεσης» αλλά και με χαρακτηριστικά εκδικητικότητας ενός είδους που μόνο στην «παλιά» αριστοκρατία μπορεί να συναπαντηθεί…
2/3
Ομολογώ ότι το γεγονός αυτό μού προκαλεί ορισμένες επιφυλάξεις για την απόλυτη ακρίβεια των περιγραφών της ανάρτησης, στο βαθμό που την ιστορία αυτή τη γράφουν τα κέντρα που εξαρχής λυσσαλέα αντιτέθηκαν στη συγκεκριμένη μεταβολή και στο βαθμό που οι διαθέσιμες πηγές δεν μπορεί παρά λιγότερο ή περισσότερο να συνδέονται με τα κέντρα αυτά.
Μην το ξεχνάμε, τέτοιου είδους κέντρα έχουν πάρει οριστικό διαζύγιο με την αλήθεια, στην καλύτερη περίπτωση να «αγαπούν» την «μισή αλήθεια» δηλαδή το «μεγαλύτερο ψέμα», κι αυτό αφορά την κάθε περίπτωση που θίγονται τα συμφέροντά τους και επιδιώκουν την επιβολή τους. Γνωστά δείγματα γραφής αυτού του είδους υπάρχουν πάμπολλα, από τα «όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ» ως τον «δικτάτορα Μαδούρο» για να περιοριστώ μόνο στα «μετασοβιετικά» χρόνια, οπότε δεν επεκτείνομαι στην παράθεσή τους.
Σε αυτό, πάντως, τείνω να αποδώσω το μάλλον αντιφατικό σημείο του κειμένου, όπου από τη μια γίνεται λόγος για την δανειοληπτική ασφυξία των μικρών καλλιεργητών, κι από την άλλη - στην επόμενη παράγραφο - αναφέρεται ότι από την αναδιανομή δεν ωφελήθηκαν ιδιοκτησιακά οι μικροί καλλιεργητές αλλά ότι η μεγάλη και ευφορώτερη ιδιοκτησία απλώς άλλαξε χέρια.
Εν πάση περιπτώσει, έχοντας διατυπώσει τις παραπάνω επιφυλάξεις διατυπώνω και την προσωπική μου συνοπτική συμπερασματική υπόθεση για την αφετηριακή αιτία των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπισε στη συνέχεια η Ζιμπάμπουε:
Κατά τη γνώμη μου η αιτία αυτή συνίσταται σε δυο πλευρές, που ως αιτία αποτελούν μια ενότητα: Πρώτον, στην προβληματικότητα της «αυθόρμητης» μορφής με την οποία πραγματοποιήθηκε η απαλλοτρίωση της μεγάλης γαιοκτησίας και κατόπιν η παραγωγική εκμετάλλευση της γης και, δεύτερον, στον αμείλικτο οικονομικό πόλεμο που ως «εκδίκηση» για την απαλλοτρίωση εξαπέλυσαν τα ισχυρά οικονομικά κέντρα με τα οποία έως τότε συνδεόταν η γεωργική παραγωγή και που δεν έπαψαν να ασκούν καθοριστικό έλεγχο στην οικονομία της χώρας. Σε αυτή άλλωστε τη δεύτερη πλευρά, υποθέτω, εντάσσονται και οι «κλειστές πόρτες των τραπεζών» προς τους μικρούς καλλιεργητές (που δεν θα αποτελούσε καταρχήν «δομικό» πρόβλημα αν πράγματι οι «μικροί» δεν είχαν μαζικά ωφεληθεί από την αναδιανομή και αν η μεγάλη και ευφορώτερη γαιοκτησία είχε απλώς αλλάξει χέρια).
3/3
Τέλος σχετικά με το «τύπωμα νομισμάτων». Νομίζω ότι η όλη περιγραφή διαψεύδει την αντίληψη που κατά καιρούς εκφράζεται, ότι το χάρτινο χρήμα δεν είναι παρά ένα «χαρτί» που μπορεί κανείς να το τυπώνει όσο θέλει και να λύνει με αυτόν τον τρόπο τα προβλήματά του σε χρηματική μάζα.
Αν το μόνο πράγμα που μπορεί να αγοραστεί δεν είναι παρά ένα καρβέλι ψωμί, τότε ολόκληρη η χρηματική μάζα που υπάρχει και όση πρόσθετη κι αν τυπώνεται, όση κι αν είναι η ονομαστική της αξία, θα έχει την πραγματική αξία ενός καρβελιού.
Το ότι πχ οι ΗΠΑ «λύνουν» τα προβλήματά τους τυπώνοντας και ξανατυπώνοντας χρήμα, δεν πρέπει να παραπλανά. Γιατί οι ΗΠΑ τυπώνοντας χρήμα ταυτόχρονα δεν αμελούν να βάζουν χέρι στους υλικούς παραγωγικούς πόρους ολόκληρου του πλανήτη και να προικοδοτούν την ονομαστική αξία του δολαρίου με την πραγματική αξία των πόρων που λεηλατούν, ενώ επίσης με την ισχύ που διαθέτουν εξακολουθούν να μονοπωλούν νομισματικά την αγορά πετρελαίου, η πραγματική αξία του οποίου ενισχύει έτσι την ονομαστική αξία του δολαρίου.
Οπότε σχετικά με τη ρήση Μητσοτάκη, άσχετα με το «σχήμα» της Ζιμπάμπουε που την έντυσε, η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί είναι: «εξαρτάται».
Εξαρτάται από το αν η ονομαστική χρηματική μάζα της Ελλάδας του «γκρέξιτ» θα βασιζόταν στο ισοδύναμο του κοινωνικού παραγωγικού προϊόντος ή όχι, κι αυτό σε τελική ανάλυση εξαρτάται από το αν η κοινωνική παραγωγή, το εμπόριο κλπ, θα προοριζόταν (οργανωμένα και όχι «αυθόρμητα») για την ικανοποίηση των κοινωνικών-λαϊκών αναγκών ή για την υπηρέτηση της κερδοφορίας των μονοπωλητών του κοινωνικού πλούτου.
Δε νομίζω ότι μπορεί να δοθεί «ασφαλέστερη» απάντηση, καθώς άλλωστε σπάνια η αναγκαιότητα των ριζικών αλλαγών προβάλλει με το πρόσωπο μιας «ασφαλούς λύσης», ιδίως μάλιστα όσο η αναγκαιότητα αυτή δεν έχει οδηγήσει στην αναγνώριση της «τελικής ανάλυσης» την οποία και αυτή η ίδια αναγκαιότητα συνεπάγεται.
***
Ευχαριστώ για την υπομονή, και πάντως πρόκειται για προβληματισμούς που θα ήθελα στην πορεία να βρεθεί η κατάλληλη ευκαιρία και το κατάλληλο «περιβάλλον» για τη συζήτησή τους.
Εγώ απλώς σας διαβάζω χρόνια τώρα να είσαστε καλά να γράφετε
Δημοσίευση σχολίου