Ας μιλήσουμε για την φτώχεια με αριθμούς

Ρίχνω μια ματιά στην διμηνιαία έκδοση της ΕΛΣΤΑΤ, με τίτλο "Συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα". Λένε πως την πραγματικότητα την αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας κι αυτό είναι σωστό. Όμως, για να την περιγράψουμε χρειαζόμαστε αριθμούς. Σήμερα, λοιπόν, ας μιλήσουμε για μερικούς από τους αριθμούς τής ΕΛΣΤΑΤ.

Με την κυβέρνηση να έχει βάλει στο στόχαστρο τις "κοινωνικές μεταβιβάσεις" (δηλαδή, το ΕΚΑΣ, τις αναπηρικές συντάξεις, τα επιδόματα ανεργίας κλπ, πλην των κανονικών συντάξεων), αξίζει να σημειώσουμε ότι το 25,5% του πληθυσμού θα βρεθεί ή θα κινδυνέψει να βρεθεί σε κατάσταση φτώχειας αν κοπούν τελείως αυτές οι μεταβιβάσεις. Δηλαδή, ένας στους τέσσερις κατοίκους αυτού του τόπου θα αναγκαστεί ή θα κινδυνέψει να αναγκαστεί να ζήσει με λιγώτερα από 376 ευρώ τον μήνα. Αν στον κίνδυνο φτώχειας συνυπολογίσουμε τον κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού, το ποσοστό εκτινάσσεται στο 36%, το οποίο σημαίνει ότι περισσότεροι από έναν στους τρεις έλληνες είτε είναι φτωχοί είτε έχουν τόσο περιορισμένους πόρους ώστε ζουν ως κοινωνικοί παρίες. Μ' αυτό το 36% αναδεικνυόμαστε σε πρωταθλητές τής ευρωζώνης.

Παρένθεση πρώτη. Το όριο φτώχειας ορίζεται ως το 60% του ετήσιου μέσου εισοδήματος. Για το 2015, αυτό το όριο αντιστοιχεί σε 4512 ευρώ ετησίως ή 376 ευρώ μηνιαίως για κάποιον που ζει μόνος του. Το ίδιο ποσό ισχύει και για έναν ενήλικο σε κάθε οικογένεια. Για τους υπόλοιπους ενηλίκους κάθε οικογένειας ισχύει το 50% αυτού του ποσού και για κάθε ανήλικο το 30%. Δηλαδή, για μια οικογένεια με δυο παιδιά το μηνιαίο όριο φτώχειας είναι ίσο με [376 + (376 Χ 50%) + 2 (376Χ30%) =] 789,60 ευρώ. Κλείνει η πρώτη παρένθεση.

Για να καταρρίψουμε τον μύθο που λέει ότι οι έλληνες έχουν μάθει να ζουν με τα επιδόματα, ας σημειώσουμε ότι ακόμη κι αν όλες οι κοινωνικές μεταβιβάσεις μείνουν απείραχτες (πράγμα που, βεβαίως, δεν πρόκειται να γίνει), πάλι το 21,4% του πληθυσμού θα βρίσκεται ή θα κινδυνεύει να βρεθεί σε κατάσταση φτώχειας. Ο κόσμος, λοιπόν, δεν ζη με τα επιδόματα, όμως αυτή η διαπίστωση δεν αναιρεί την αναλγησία της κυβέρνησης, η οποία δεν διστάζει να βάλει λεπίδι στα επιδόματα, αδιαφορώντας αν έτσι σπρώχνει άλλο ένα 4% του πληθυσμού (περίπου 450.000 ανθρώπους) κάτω από το όριο της φτώχειας.

Παρένθεση δεύτερη. Όσοι επιμένουν να πιπιλίζουν την γνωστή καραμέλλα ότι οι άνεργοι δεν θέλουν να δουλέψουν επειδή βολεύονται με το επίδομα ανεργίας, ας μάθουν ότι επίδομα ανεργίας παίρνει μόνο το 15% των επίσημα καταγεγραμμένων ανέργων του ΟΑΕΔ (*), ότι ουδείς άνεργος παίρνει επίδομα για περισσότερο από 12 συνεχόμενους μήνες και ότι ουδείς άνεργος επιδοτείται για περισσότερους από 16 μήνες μέσα σε μια τετραετία. Κλείνει και η δεύτερη παρένθεση.

Είπαμε πιο πάνω ότι το όριο φτώχειας ορίζεται ως το 60% του ετήσιου μέσου εισοδήματος. Συνεπώς, όσο η χώρα βρίσκεται σε ύφεση και μειώνεται το ΑΕΠ, τόσο μειώνεται και το όριο φτώχειας. Το πρόβλημα είναι πως μπορεί το ΑΕΠ να έχει μειωθεί κατά 35% τα τελευταία χρόνια αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχει μειωθεί αντίστοιχα και το κόστος ζωής. Ίσως, μάλιστα, να είναι αληθέστερο το ότι το κόστος ζωής αυξήθηκε, αν συνυπολογίσουμε τις συνεχείς αυξήσεις των έμμεσων και άμεσων φόρων, από ΦΠΑ μέχρι ΕνΦΙΑ. Αν εφαρμόσουμε ως όριο φτώχειας όχι εκείνο που ίσχυε το 2010 (η καλύτερη χρονιά από πλευράς ΑΕΠ) αλλά το 2005 (δηλαδή, 5.650 ευρώ ετησίως ή 471 μηνιαίως), θα διαπιστώναμε ότι το 42,2% του πληθυσμού θα ζούσε ή θα κινδύνευε να βρεθεί κάτω από τα όρια της φτώχειας. Αν δεν ανατριχιάσατε ακόμη, θα το πω με άλλα λόγια: το 42,2 του πληθυσμού, ήτοι σχεδόν ένας στους δυο συμπολίτες μας, ζη με λιγώτερα από 471 μηνιαίως.

Οι πίνακες της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν κάποια μικρή βελτίωση στον τομέα της ανεργίας, αφού από τα στοιχεία τους προκύπτει ότι οι άνεργοι το 2013 αντιστοιχούσαν στο 27,5% του ενεργού πληθυσμού ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2016 αυτό το ποσοστό υποχώρησε στο 24,9%. Δυστυχώς, η κατάσταση δεν είναι τόσο ρόδινη, αφού η επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας (τρίωρα, τετράωρα κλπ) και των "ωφελούμενων" (πεντάμηνα ή επτάμηνα voucher κλπ) δεν σημαίνουν πρακτικά μείωση της ανεργίας αλλά ανακύκλωσή της. Εκεί όπου κάποτε δούλευε κάποιος κανονικά και πληρωνόταν ανθρώπινα (ας πούμε), σήμερα δουλεύουν από λίγες ώρες δυο ή τρία άτομα και αμείβονται με ψίχουλα.

Η πικρή αλήθεια για την φτώχεια και την ανεργία βρίσκεται στην διαπίστωση ότι το 18,1% του ενεργού πληθυσμού (18-60 ετών) ζη σε νοικοκυριά όπου δεν υπάρχει εργαζόμενος. Σχεδόν ένας στους πέντε από τους συμπολίτες μας που μπορούν να δουλέψουν, ανήκουν σε οικογένειες των οποίων όλα τα μέλη είναι άνεργοι! Σχεδόν ένας στους πέντε... πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι μπορούν και θέλουν να δουλέψουν αλλά υποχρεώνονται να ζουν σε σπίτια όπου στο τέλος του μήνα δεν μπαίνει κανένας μισθός...

Θα μπορούσαμε εδώ να ρίξουμε μια ματιά και πίσω από τους αριθμούς. Για παράδειγμα, κάποιος ο οποίος δουλεύει κανονικά και αμείβεται με τον βασικό μεικτό μισθό των 586 ευρώ, βάζει κάθε μήνα στην τσέπη του σκάρτο πεντακοσάρικο. Αν ζη μόνος του, δεν θεωρείται φτωχός. Προφανώς, με το πεντακοσάρικο τρώει κανονικά, ντύνεται αξιοπρεπώς, συντηρεί το σπίτι του, τακτοποιεί τους λογαριασμούς του για νερό, ρεύμα κλπ, είναι συνεπής με τις φορολογικές του υποχρεώσεις και του περισσεύουν και λεφτά για τα εισιτήρια του λεωφορείου με το οποίο πάει στην δουλειά του. Αρκεί το σπίτι να είναι δικό του, να είναι λιτοδίαιτος, να μη πίνει ο,τιδήποτε εκτός από νερό τής βρύσης, να μη καπνίζει, να μην έχει αυτοκίνητο και, κυρίως, να μην αρρωστήσει.

"Η φτώχεια είναι η χειρότερη μορφή βίας" (Μαχάτμα Γκάντι)

Κι ενώ η κατάσταση είναι ακριβώς έτσι, η κυβέρνηση δηλώνει αισιόδοξη διότι κατάφερε να βγάλει τετραπλάσιο πρωτογενές πλεόνασμα από εκείνο που προβλεπόταν στον προϋπολογισμό, καμαρώνει που δημοσιεύματα ξένων εφημερίδων εξαίρουν την πορεία την οποία ακολουθεί η χώρα (**), θεωρεί ότι οι καταρρακωμένοι πολίτες έχουν περιθώρια να πληρώσουν αυξημένους φόρους στα καύσιμα και ειδικούς φόρους στον καφέ και στο κρασί. Επίσης, αυτή η κυβέρνηση της αριστεράς εκτιμά πως για την κατάντια αυτού του τόπου φταίνε οι ανάπηροι, οι πολύτεκνοι, οι μονογονεϊκές οικογένειες και οι άνεργοι, οπότε δικαιούται να βάλει στο στόχαστρο τα επιδόματά τους. Κατά τα άλλα,δεν υπάρχει λόγος να οργανωθούμε και να ξεσηκωθούμε διότι υπάρχουν το "ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα" και τα κουπόνια τής Φωτίου. Άφεριμ!

Κλείνω με μια απορία, η οποία θα με σκάσει αν δεν την διατυπώσω. Με ποια διεστραμμένη λογική η κυβέρνηση αποφάσισε ότι τα επιδόματα των πολυτέκνων, των αναπήρων κλπ πρέπει να υπόκεινται σε εισφορά αλληλεγγύης; Σε ποιόν ακριβώς θα σταθεί αλληλέγγυος ένας ανάπηρος ή ένας πατέρας με τέσσερα παιδιά; Στον Σώυμπλε, στον Ντράγκι ή στην Λαγκάρντ; Μωραίνει Κύριος αριστερόν ον βούλεται απολέσαι...


---------------------------------------
(*) "Μόλις 158.000 από 1,3 εκατομμύρια ανέργους παίρνουν επίδομα ανεργίας", Καθημερινή, 4/5/2014.

(**) "Yes, really: Greece surprises with economic growth", Financial Times, 12/8/2016. Αν και τα ίδια ακριβώς γράφονταν κι έναν χρόνο νωρίτερα: "Greek economy in surprise return to growth", BBC, 13/8/2015. Όπως και δυο χρόνια νωρίτερα: "Greece growing again, Italy back in recession", the Guardian, 14/11/2014. Προφανώς, υπάρχουν και εκτός Ελλάδος "έγκυροι" και "έγκαιροι".