Βαρδινογιάννηδες - 1. Το ξεκίνημα

Στα νότια του νομού Ηρακλείου, εκεί που σκάνε τα κύματα του Λιβυκού, δεσπόζουν τα Αστερούσια Όρη. Κατάφυτα κι απόκρημνα, έγιναν πολλές φορές καταφύγιο πολλών, είτε κυνηγημένων από το εκάστοτε καθεστώς (από την εποχή των οθωμανών ακόμη) είτε απλών ληστών. Κάπου εκεί είναι χτισμένο το μοναστήρι τής Οδηγήτριας. Και κάπου εκεί αρχίζει η ιστορία μας, πάνω από μισόν αιώνα πριν...

Επειδή, όμως, κάθε καλή ιστορία πρέπει να έχει κι έναν ενδιαφέροντα πρόλογο, ας πεταχτούμε για λίγο κάπως βορειότερα από τα Αστερούσια, στην Επισκοπή Ρεθύμνης. Εκεί, το 1949, ο τριτότοκος γυιος τού Ιωάννη Βαρδινογιάννη, ο Νίκος, αποφασίζει να μπει στην σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Λένε πως οι κρητικοί προτιμούν να ζουν καλλιεργώντας την γη και στην θάλασσα στρέφονται μόνο όσοι είναι τόσο φτωχοί ώστε δεν έχουν γη για να τους θρέψει. Κι είναι αλήθεια πως η οικογένεια του Ιωάννη Βαρδινογιάννη με τα δέκα παιδιά είναι πάμφτωχη. Παππούς του Ιωάννη ήταν ο Γιάννης Βαρδινάκης, ο οποίος πρωτοστάτησε στην εξέγερση των σφακιανών κατά των τούρκων (1877-1878) και έμεινε γνωστός ως Βαρδινογιάννης, δίνοντας έτσι καινούργιο επώνυμο στην φαμίλια του. Είναι λογικό, λοιπόν, οι αντάρτες Βαρδινογιάννηδες να μη βρίσκουν στον ήλιο μοίρα, αν και ο Ιωάννης καταφέρνει να θρέψει την πολυμελή οικογένειά του ασχολούμενος με το εμπόριο.

Ευτυχώς, για τον Ιωάννη, ο Νίκος γίνεται αξιωματικός τού ναυτικού και εξασφαλίζει το ψωμί του. Όπως φαίνεται να το εξασφαλίζει και ο πρωτότοκός του, ο Παύλος, ο οποίος σπούδασε νομικά στην Αθήνα και σε ηλικία μόλις 25 ετών, το 1950, ανέλαβε διευθυντής τού πολιτικού γραφείου τού τότε πρωθυπουργού Σοφοκλή Βενιζέλου, στενού φίλου της οικογένειας. Κι αυτό ήταν το πρώτο σκαλί για το φτωχαδάκι από την Επισκοπή. Το 1956, ο Παύλος θα εκλεγόταν βουλευτής Ρεθύμνης και θα διατηρούσε την θέση του μέχρι την δικτατορία, αφού στο μεταξύ θα γινόταν και υπουργός στις κυβερνήσεις Γεωργίου Παπανδρέου (1963-1965).

Τον Νίκο θα μιμηθεί ο κατά οκτώ χρόνια νεώτερος αδελφός του, ο Βαρδής, ο οποίος μπαίνει κι αυτός στην σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Ο Βαρδής ανεβαίνει τόσο γρήγορα τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας ώστε στα 34 χρόνια του, το 1967, αποστρατεύεται από την χούντα με τον βαθμό του αντιναυάρχου (μετά την πτώση τής χούντας, του απονεμήθηκε και ο βαθμός τού ναυάρχου)!

Αντίθετα με τον Βαρδή, ο Νίκος μένει στο ναυτικό μόνο μέχρι το 1961, οπότε παραιτείται αιφνιδιάζοντας τους πάντες. Αιφνιδιασμός που ολοκληρώνεται στο άκουσμα της είδησης ότι ο μέχρι χτες φτωχός και άσημος αξιωματικός τού ναυτικού ίδρυσε την εταιρεία ΣΕΚΑ και αγόρασε 4.400 στρέμματα στην περιοχή των Αστερουσίων, προς την πλευρά τής παραλίας που είναι γνωστή με το όνομα Καλοί Λιμένες. Βέβαια, ο Νίκος αγόρασε κοψοχρονιά αυτή την έκταση, όχι από την μονή τής Οδηγήτριας στην οποία ανήκε αλλά από τους ενοικιαστές της βοσκούς που απλώς την εκμεταλλεύονταν και δεν είχαν δικαίωμα να την πουλήσουν.

Αμέσως ξεσπούν διαμαρτυρίες από τους κατοίκους τής περιοχής και η υπόθεση γρήγορα εξελίσσεται σε σκάνδαλο (κυρίως λόγω της βουλευτικής ιδιότητας του αδελφού του Παύλου), το οποίο απασχολεί και την βουλή. Ευτυχώς για τους Βαρδινογιάννηδες, η ιστορία παίρνει καλή τροπή γι' αυτούς χάρη σε ένα απρόσμενο γεγονός: εξαφανίζεται μυστηριωδώς από το μοναστήρι ο κτηματικός του κώδικας, δηλαδή το βιβλίο στο οποίο ήταν καταχωρισμένη λεπτομερώς η περιουσία του. Δίχως αυτόν τον κώδικα, κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι η γη που αγόρασε ο Νίκος ανήκε στην μονή και η υπόθεση κλείνει. Προφανώς, κάποιοι διέπραξαν την πιο περίεργη κλοπή τού αιώνα: μπήκαν σε ένα μοναστήρι κι έκλεψαν μόνο ένα κιτάπι...

Η αγορά που έκανε ο Νίκος αποδεικνύεται χρυσοφόρα. Το 1962 χαράσσεται ο δρόμος που θα συνέδεε τα χωριά Πόμπια και Πηγαϊδάκια με τους Καλούς Λιμένες. Εντελώς συμπτωματικά, αυτός ο δρόμος θα πέρναγε μέσα από την συγκεκριμένη έκταση, οπότε θα έπρεπε να καταβληθούν οι σχετικές αποζημιώσεις. Πράγματι, οι αποζημιώσεις πληρώθηκαν μέχρι το 1966. Μόνο που κάποιοι υποστηρίζουν ότι το δημόσιο αποζημίωσε κάθε θάμνο και κάθε χαμομήλι τής περιοχής ως κανονικό δέντρο. Φαίνεται πως, πάλι λόγω Παύλου, ένα καινούργιο σκάνδαλο βρίσκεται επί θύραις αλλά όλα τελειώνουν ομαλά. Δηλαδή, σχεδόν ομαλά αφού μπορεί να έγιναν οι απαλλοτριώσεις και να πληρώθηκαν οι αποζημιώσεις αλλά η κατασκευή τού δρόμου δεν θα ξεκινούσε πριν περάσουν πολλά χρόνια...

Εν πάση περιπτώσει, ο Νίκος μπορεί πλέον να αναπτύξει ελεύθερα το επιχειρηματικό του δαιμόνιο. Στην είσοδο του κολπίσκου των Καλών Λιμένων βρίσκεται το νησάκι Άγιος Παύλος, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν Μικρονήσι. Μισόν αιώνα πριν γεννηθεί το ΤΑΙΠΕΔ, το ελληνικό δημόσιο αποδεικνύει ότι τίποτε δεν γεννιέται ξαφνικά: με κάθε άλλο παρά διάφανες διαδικασίες, η εταιρεία τού Νίκου Βαρδινογιάννη αγοράζει το εκτάσεως 117 στρεμμάτων Μικρονήσι έναντι μόλις εβδομήντα οκτώ χιλιάδων δραχμών. Τώρα πια η ιδέα τής ΣΕΚΑ μπορεί να αρχίσει να υλοποιείται, μιας και ΣΕΚΑ σημαίνει Σταθμός Εφοδιασμού Καυσίμων. Η θέση είναι ιδανική για όσα πλοία θέλουν να ανεφοδιαστούν με καύσιμα: μόλις 7 μίλια από τα διεθνή ύδατα.

Αν αναρωτιέστε ποια αξία είχαν 78.000 δραχμές το 1962, θα σας απαντήσω πως όλα είναι σχετικά.

Βάζοντας αυτό το νησάκι ως εγγύηση, η ΣΕΚΑ κατάφερε να πάρει ως δάνειο από την πολιτειακή τράπεζα First National Bank 36 ολόκληρα εκατομμύρια δραχμές. Pas mal (= καθόλου άσχημα), που λένε και οι γάλλοι. Εξαιρετικό κεφάλαιο για να στήσεις μια τέτοια δουλειά. Πολύ περισσότερο δε, αν οι καλές γνωριμίες (στις οποίες η βοήθεια του Παύλου είναι ανεκτίμητη) εξασφαλίζουν την συνεργασία τόσο της Mobil όσο και του Ωνάση. Οι Βαρδινογιάννηδες τίμησαν με το παραπάνω αυτή την συνεργασία, ενσωματώνοντας στο σήμα τής ΣΕΚΑ τόσο κάποιους από τους κύκλους τής -ωνάσειας τότε- Ολυμπιακής όσο και τα φτερά τής Mobil.

Κάπως έτσι, λοιπόν, εκεί, στους πρόποδες των Αστερουσίων Ορέων μπαίνει το 1961 ο θεμέλιος λίθος τής βαρδινογιάννειας αυτοκρατορίας. Η συνέχεια προμηνύεται ακόμη πιο ενδιαφέρουσα.