Το ίδιο συνδικάτο

Προσωπικά, δεν είχα καμμιά αμφιβολία για το έλλειμμα δημοκρατίας που υπάρχει στην Ευρώπη. Όμως, υπάρχουν πολλοί θιασώτες των "δημοκρατικών" θεσμών της δύσης, στους οποίους αφιερώνω το σημερινό κείμενο.

Τον περασμένο μήνα συνήλθε το "Συμβούλιο της Ευρώπης" και εξέδωσε ένα ψήφισμα, το οποίο αποτελεί ύβρη σε όσους ανάλωσαν την ζωή τους σε αγώνες για την πραγματική δημοκρατία. Ένα ψήφισμα το οποίο άνετα θα μπορούσε να συμπεριλάβουν ο Όργουελ κι ο Χάξλεϋ στα ανατριχιαστικά βιβλία που έγραψαν για τις φασιστικές κοινωνίες του μέλλοντος. Ένα ψήφισμα το οποίο προσκυνά τον παγκοσμιοποιημένο οικονομικό ιμπεριαλισμό και επιχειρεί να του προσφέρει στήριγμα.

Το εν λόγω ψήφισμα. εκτός από τις διαπιστώσεις του, προβαίνει και σε συστάσεις προς τις χώρες-μέλη της Ε.Ε., υποδεικνύοντάς τους το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο πρέπει να τροχιοδρομήσουν. Ας δούμε μερικά από τα "δημοκρατικά" διαμαντάκια που περιλαμβάνει:

-  Κατ' αρχάς, ορίζει ως εξτρεμισμό την "απόρριψη των βασικών αξιών και των κανόνων του παιχνιδιού σε ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου". Φυσικά, ως κράτος δικαίου εννοείται το δυτικό αστικό κράτος. Συνεπώς, όποιος δεν γουστάρει τέτοια κρατική δομή είναι εξτρεμιστής.

-  Καλούνται τα κράτη-μέλη να εξασφαλίσουν ότι "τα μέτρα που περιορίζουν ή απαγορεύουν τις δραστηριότητες των εξτρεμιστικών πολιτικών κομμάτων είναι σύμφωνα με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου". Συνεπώς, κάτι Μ-Λ ΚΚΕ, κάτι ΚΚΕ (μ-λ), κάτι ΕΚΚΕ αλλά και κάτι -γιατί όχι;- σκέτα ΚΚΕ, τα οποία απορρίπτουν τον αστικό κρατισμό, πρέπει να κηρυχθούν παράνομα και να απαγορευτεί η λειτουργία τους.

-  Προτρέπονται τα κράτη-μέλη να πάρουν αποφάσεις που θα θωρακίσουν το σύστημα απέναντι στις λαϊκές αντιδράσεις. Εγώ, τουλάχιστον, αυτό καταλαβαίνω όταν διαβάζω ότι "καλούνται τα κράτη - μέλη να μελετήσουν τις επιπτώσεις της τρέχουσας οικονομικής κρίσης στον εξτρεμισμό". Ποιος καταλαβαίνει κάτι άλλο;

-  Εξυπακούεται ότι οι αυτονόητες δημοκρατικές αρχές της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, παύουν να θεωρούνται αυτονόητες. Το φήφισμα παρατηρεί ότι "πρέπει να διευκρινιστεί ότι ελευθερία του συνέρχεσθαι σημαίνει «ελευθερία του συνέρχεσθαι ειρηνικώς». Η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι πρέπει να αναφέρεται επίσης στο πλαίσιο αυτό, δεδομένου ότι η έκθεση επικεντρώνεται στο ζήτημα των πολιτικών κομμάτων που συμμετέχουν σε εξτρεμιστικές δραστηριότητες". Το καταλάβαμε; Έχουμε απόλυτη ελευθερία να συμφωνούμε με όσα μας λένε και είμαστε εξτρεμιστές αν τολμήσουμε να διαφωνήσουμε.

-  Φυσικά, το ψήφισμα υπογραμμίζει τον "κομμουνιστικό κίνδυνο" και βάζει τον κομμουνισμό στο ίδιο σακί (όχι για πρώτη φορά) με τον ναζισμό και τον φασισμό. Φέρει ως παράδειγμα την Πολωνία, όπου "υπάρχει μια απαγόρευση κατά των κομμάτων που χρησιμοποιούν ολοκληρωτικές μεθόδους" αλλά δεν μας λέει ότι το μόνο κόμμα που απαγορεύεται στην Πολωνία είναι το κομμουνιστικό. Και παρακάτω, γίνεται λόγος για το θετικό παράδειγμα της λειτουργίας της "Γερμανικής Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος", η οποία το 2005 χαρακτήρισε "ακροαριστερή, εξτρεμιστική και εχθρό του Συντάγματος" την αντιφασιστική "Διεθνή Ομοσπονδία Αντιστασιακών".

-  Κι επειδή στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμη κόμματα που τολμούν να αποκαλούνται κομμουνιστικά και να χρησιμοποιούν το σφυροδρέπανο στα εμβλήματά τους, το ψήφισμα κάνει ειδική μνεία στην χώρα μας, επισημαίνοντας ότι "αναφερόμαστε, κυρίως, στο κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης (...) ή για διαδηλώσεις και αναταραχές που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια αρκετών εβδομάδων το 2009".

Και για να μη ξεχνιόμαστε: όταν το ψήφισμα τέθηκε στην κοινοβουλευτική συνέλευση της Ε.Ε. προς έγκριση, ουδείς έλλην βουλευτής ψήφισε κατά! Βλέπετε, το ΚΚΕ δεν εκπροσωπείται στην συνέλευση από τακτικό μέλος.

Ωραία πράγματα, έτσι; Μετά φταίω εγώ που ξαναθυμήθηκα το αλήστου μνήμης σύνθημα "ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο"; Τι χειρότερο κι αντιδημοκρατικότερο ψήφισμα θα μπορούσε να βγάλει το ΝΑΤΟ;

Μελαγχολώ κάθε φορά...

...που διαπιστώνω ότι η πόλη στην οποία μεγάλωσα δεν υπάρχει πια. Πού είναι ο χαρακτήρας της; Πού πήγαν όλα εκείνα τα στοιχεία που κάποτε με γοήτευαν; Μια πόλη έρμαιο στα χέρια βολεμένων κακομοίρηδων που βιώνουν το πασοκικό τους όνειρο και χρησιμοποιούν το αριστερό παρελθόν τους μόνο σαν αποκριάτικη μασκαράτα. Δημοτικοί άρχοντες, με πλήρη πνευματική και ψυχική ένδεια, κατάφεαρν να δημιουργήσουν μια πόλη αποκομμένη από την ιστορία της. Μια πόλη αδύναμη, φάντασμα μιας άλλης εποχής. Μια πόλη που σέρνεται. Μια πόλη που μόνο μετριότητες έχει να επιδείξει. Μια πόλη που με κάνει να της απευθύνω με θλίψη τον στίχο του Σααδί: "μη ζητάς εύνοια από τους ανάξιους".

...που νοιώθω πως ένας ολόκληρος λαός στέκεται αδύναμος ενώπιον του δεσποτισμού τριών οικογενειών που διαφεντεύουν τούτο τον τόπο πάνω από μισόν αιώνα. Τρεις οικογένειες. Τα τρία κακά της μοίρας μας. Ή, μάλλον, τα τρία κακά που θέλουν να φτιάχνουν την μοίρα μας. Άμποτες να φτάσει η μέρα τής λευτεριάς μας.

...που βλέπω ανθρώπους ρακένδυτους να ψαχουλεύουν τους κάδους των σκουπιδιών, τσαλαπατώντας κάθε έννοια αξιοπρέπειας μπροστά στο τέρας που λέγεται πείνα. Υποψιάζομαι ότι την δική τους μαρτυρία πρέπει να αναζητήσει ο ιστορικός του μέλλοντος. Αυτοί είναι που χαράσσουν με αδρές γραμμές την σημερινή πραγματικότητα κι όχι εκείνοι που θεωρούν ότι το μνημόνιο αποτελεί ευλογία για τον τόπο. Αυτοί μας δείχνουν την αλήθεια, όχι οι ανερμάτιστοι που μας κυβερνούν.

...που αντιλαμβάνομαι ότι τα περισσότερα (αν όχι όλα) από τα στραβά που μας πνίγουν καθημερινά, θα μπορούσαν να καταπολεμηθούν αποτελεσματικώτατα με κάτι πολύ απλό: με παιδεία. Και μελαγχολώ διπλά μόλις σκέφτομαι ποια είναι αυτή που ασχολείται με τα προβλήματα της παιδείας μας.

...που σκέφτομαι πόσο λίγοι είναι αυτοί που δεν διστάζουν να ασχοληθούν με τα δύσκολα, θεωρώντας χαμερπές να αναλίσκονται στα εύκολα.

...που βυθίζομαι σε στίχους-ξυράφια, όπως οι παρακάτω με τους οποίους, πάνω από δυόμιση χιλιάδες χρόνια τώρα, επιμένει να χαρακώνει το μυαλό και την ψυχή μας ο Λάο Τσε:
        Γιατί πεινούν οι άνθρωποι;
        Επειδή οι κυβερνήτες συνάζουν όλα τα χρήματα με φόρους.
        Γι' αυτό πεινούν οι άνθρωποι.
        Γιατί επαναστατούν οι άνθρωποι;
        Επειδή οι κυβερνήτες επεμβαίνουν πολύ.
        Γι' αυτό επαναστατούν οι άνθρωποι.
        Γιατί αψηφούν οι άνθρωποι τον θάνατο;
        Επειδή οι κυβερνήτες απαιτούν τόσα πολλά από την ζωή.
        Γι' αυτό αψηφούν οι άνθρωποι τον θάνατο.
        Όταν για να ζήσεις έχεις λιγοστά,
        ξέρεις πιο καλά τι να κάνεις
        από το να εκτιμάς πάρα πολύ την ζωή.

"Αίτηση για τηλέφωνο"

Ο Αντρέα Καμιλλέρι (Andrea Camilleri) είναι μια παράξενη περίπτωση συγγραφέα: συνιστά ό,τι πιο σημαντικό έχει να επιδείξει η ιταλική λογοτεχνία τα τελευταία 30 χρόνια, παρ' ότι έγραψε το πρώτο του βιβλίο σε ηλικία 53 ετών! Είναι ένας από τους πολύ αγαπημένους μου συγγραφείς και στο ευρύ κοινό είναι γνωστός από τις αστυνομικές του περιπέτειες, όπου πρωταγωνιστεί ο επιθεωρητής Μονταλμπάνο (όνομα βγαλμένο από την μεγάλη αγάπη τού συγγραφέα προς τον μεγάλο ισπανό λογοτέχνη Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν).

Το βιβλίο, στο οποίο αναφέρομαι σήμερα, δεν είναι αστυνομικό. Το "Αίτηση για τηλέφωνο" πρωτοκυκλοφόρησε το 1998 και παρουσιάζει την ζωή στην Σικελία στις αρχές του 20ού αιώνα. Μόνο που αυτή η παρουσίαση γίνεται με τον πιο απολαυστικό τρόπο, χαρακτηριστικά καμιλλερικό: ως κωμωδία, που γλιστράει συνέχεια σε μονοπάτια παρωδίας. Δεν μπορώ να ξέρω πώς αισθάνθηκαν διαβάζοντάς το οι ιταλοί αναγνώστες, αλλά για τον έλληνα αναγνώστη η όλη ατμόσφαιρα της γραφειοκρατικής δυσκαμψίας φαντάζει εξαιρετικά οικεία.

Ο Καμιλλέρι αναφέρει ότι βρήκε ένα υπουργικό διάταγμα για την παραχώρηση μιας προσωπικής τηλεφωνικής γραμμής, καθώς έψαχνε κάτι παλιά χαρτιά στο σπίτι του. Αυτό του έδωσε την αφορμή να γράψει το "Αίτηση για τηλέφωνο" ώστε να σατιρίσει το "πυκνό δίκτυο γραφειοκρατικών και διοικητικών διατυπώσεων" (όπως λέει ο ίδιος).

Η ιστορία είναι απλή αλλά στα χέρια του Καμιλλέρι γίνεται καμβάς. Σε κάποιο σικελικό χωριό υπάρχει εγκατεστημένο ένα όλο κι όλο τηλέφωνο, στο σπίτι του δημάρχου. Για κακή του τύχη, κάποιος έμπορος σκέφτηκε να βάλει κι εκείνος τηλέφωνο, πιστεύοντας ότι έτσι θα βοηθούσε την δουλειά του. Φυσικά, αν μπορούσε να μαντέψει τι θα επακολουθούσε, θα το σκεφτόταν πολύ καλύτερα. Για παράδειγμα, οι συγχωριανοί του ήσαν σχεδόν σίγουροι ότι ο έμπορος διατηρούσε παράνομη σχέση με την σύζυγο του δημάρχου και χρειαζόταν το τηλέφωνο για να κρυφομιλάνε. Παράλληλα, η χωροφυλακή άρχισε τις έρευνες, όντας σίγουρη ότι ο δύστυχος έμπορος ήταν μέλος κομμουνιστικής οργάνωσης και το τηλέφωνο θα εχρησιμοποιείτο στην εξύφανση κομμουνιστικών σχεδίων ανατροπής του καθεστώτος.

Δεν θα πω περισσότερο για να μη χαλάσω την απόλαυση που θα σας χαρίσει η ανάγνωση του βιβλίου. Οι 315 αραιογραμμένες σελίδες του κυλούν με εξαιρετική άνεση κι ευχαρίστηση. Το "Αίτηση για τηλέφωνο" θα σας αφήσει μια όμορφη γεύση και -μάλλον- θα σας κάνει να αναζητήσετε κι άλλα βιβλία του -υπερογδοντάχρονου πια- Καμιλλέρι. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Ωκεανίδα" και θα σας κοστίσει περίπου ένα δεκάρικο.

Ένα μνημόνιο απ' τα παλιά

Επειδή δεν υπάρχει μεγαλύτερη πουτάνα από την Ιστορία, ας προσπαθήσουμε να δούμε μέσα από τα δικά της μάτια τα όσα συμβαίνουν σήμερα στον τόπο μας. Ίσως έτσι καταλήξουμε σε πολύ σημαντικότερα συμπεράσματα απ' ότι αν ακούγαμε μια διμοιρία πολιτικούς και οικονομολόγους να μας εξηγούν την κατάσταση. Και, σίγουρα, θα καταλάβουμε πολύ περισσότερα απ' όσα καταλαβαίνουμε ακούγοντας τα φυντάνια της τηλεοπτικής ενημέρωσης.

Η ιστορία του δανεισμού της χώρας αρχίζει το 1824. Εκείνη την περίοδο συνήφθησαν δύο δάνεια, το 1824 και το 1825. Το πρώτο είχε ονομαστικό ποσό 800.000 στερλινών, αλλά μόνο 308.000 στερλίνες και πολεμοφόδια αξίας 11.900 στερλινών δόθηκαν στην Ελλάδα. Το δεύτερο είχε ονομαστική αξία 2.000.000 στερλινών αλλά στα χεριά μας έφτασαν μόλις 529.000 στερλίνες. Οι διαφορές οφείλονταν στο ότι από τα αρχικά ποσά παρεκρατούντο τόκοι, έξοδα, μεσιτικά κλπ.

Με το δεύτερο δάνειο είχαμε κι άλλα ωραία. Από τις 529.000 στερλίνες που τελικά εισπράξαμε, στείλαμε στην Αμερική 156.000 για να κατασκευαστούν δύο ατμοφρεγάτες και 123.000 στην Αγγλία για την κατασκευή έξι ατμοκινήτων πλοίων. Ποσό 37.000 δόθηκε ως αμοιβή στον άγγλο ναύαρχο Κόχραν, ο οποίος ανέλαβε την ηγεσία τού -υπό κατασκευή- ελληνικού στόλου. Στο φινάλε, μας έμειναν 190.000, οι οποίες σπαταλήθηκαν στις εμφύλιες αναμετρήσεις, την εποχή που ο Ιμπραήμ έφθανε ανενόχλητος στην Πελοπόννησο.

Η πρώτη ουσιαστική πτώχευση ήταν αναμενόμενη και σημειώθηκε τρία χρόνια αργότερα το 1827 με την αδυναμία καταβολής των τοκοχρεωλυσίων των δύο δανείων. Η δεύτερη πτώχευση ήρθε το 1843, όταν διακόπηκε η εξόφληση των δόσεων του δανείου των 60.000.000 γαλλικών φράγκων, το οποίο πήραν οι Βαυαροί με την εγγύηση των προστάτιδων δυνάμεων και διατέθηκε για την πληρωμή των δόσεων των δύο αγγλικών δανείων.

Το 1843, λοιπόν, η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει στις τράπεζες της Ευρώπης τοκοχρεωλύσια αλλά λεφτά δεν υπήρχαν. Οι τόκοι που έπρεπε να καταβάλλονται κάθε χρόνο ήταν 7 εκατομμύρια δραχμές και ισοδυναμούσαν με το μισό τών συνολικών εσόδων του ελληνικού κράτους. Στην πραγματικότητα, με την καταβολή των τόκων δεν περίσσευε τίποτα να επενδυθεί προς όφελος του ελληνικού λαού.

Έτσι, την άνοιξη του 1843, η κυβέρνηση παίρνει μέτρα λιτότητας, τα οποία όμως δεν αποδίδουν τόσο ώστε να συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα για την ετήσια δόση χρήματα. Μπροστά στο αδιέξοδο, τον Ιούνιο του 1843, η ελληνική κυβέρνηση ενημερώνει τις ξένες κυβερνήσεις ότι αδυνατεί να καταβάλει το ποσό που χρωστάει και ζητά νέο δάνειο από τις μεγάλες δυνάμεις, ώστε να αποπληρώσει τα παλιά.

Αντί να εγκρίνουν νέο δάνειο, εκπρόσωποι των τριών μεγάλων δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) κάνουν μια διάσκεψη στο Λονδίνο για το ελληνικό χρέος και καταλήγουν σε καταδικαστικό πρωτόκολλο. Οι πρεσβευτές των μεγάλων δυνάμεων, με το πρωτόκολλο στο χέρι, παρουσιάζονται στην ελληνική κυβέρνηση και απαιτούν την ικανοποίηση του. Αρχίζουν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα δύο μέρη και μετά από έναν μήνα υπογράφουν μνημόνιο, σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα πρέπει να πάρει μέτρα ώστε να εξοικονομήσει μέσα στους επόμενους μήνες το αστρονομικό επιπλέον ποσό των 3,6 εκατομμυρίων δραχμών για να πληρωθούν οι δανειστές της. Για να είναι σίγουροι ότι το μνημόνιο θα εφαρμοστεί κατά γράμμα, οι πρεσβευτές απαιτούν να παρευρίσκονται στις συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου που θα εγκρίνει τα μέτρα και να παίρνουν ανά μήνα λεπτομερή κατάσταση της πορείας εφαρμογής τους, αλλά και των ποσών που εισπράττονται.

Για την ιστορία, τα κύρια μέτρα που περιελάμβανε εκείνο το μνημόνιο είναι τα εξής:

- Μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων στα δύο τρίτα και μείωση 20% των αποδοχών των υπολοίπων.
- Αναστολή της καταβολής όλων των συντάξεων.
- Μείωση 60% στις στρατιωτικές δαπάνες και πληρωμή των στρατιωτικών όχι με χρήμα αλλά με αντιπαροχή χωραφιών.
- Επιβολή προκαταβολής στον φόρο εισοδήματος και στον φόρο αγροτικής παραγωγής.
- Αύξηση δασμών και χαρτοσήμου.
- Αναστολή της εκτέλεσης όλων των δημοσίων έργων και απόλυση όλων όσων εμπλέκονταν σ' αυτά.
- Διάλυση όλων των υγειονομικών υπηρεσιών του κράτους, του εθνικού τυπογραφείου και της δασονομικής υπηρεσίας, με ταυτόχρονη απόλυση όλου του προσωπικού τους.
- Μείωση του αριθμού των πανεπιστημιακών καθηγητών στο μισό.
- Κατάργηση όλων των διπλωματικών αποστολών.
- Επιβολή ειδικού τέλους σε όλα τα αυθαίρετα κτίσματα και τα καταπατημένα χωράφια, για την νομιμοποίησή τους.
- Επιβολή εφ' άπαξ ποσού σε όλες τις επιχειρήσεις για την περαίωση των εκκρεμών φορολογικών τους υποθέσεων.

Δεν θα κάνω συγκρίσεις με το παρόν, μιας και είμαι σίγουρος ότι όλες τις συγκρίσεις τις έχετε ήδη κάνει ως εδώ. Θα άφηνα, όμως, ατελή αυτή την ματιά στο παρελθόν, αν δεν αναφερόμουν στην κατάληξη εκείνου του μνημονίου: οι δανειστές μας πήραν τα λεφτά τους αλλά η εξαθλίωση των ελλήνων και το ρήμαγμα του τόπου ήσαν τόσο μεγάλα ώστε δεν ήταν δυνατόν να αναστραφούν.

Η τελευταία πράξη αυτής της ιστορίας γράφτηκε ακριβώς 50 χρόνια αργότερα, το 1893, από τον Χαρίλαο Τρικούπη. Ήταν ένας εξαιρετικά λακωνικός επίλογος. Δυο μόνο λέξεις: "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν"...


Υστερόγραφο: Είπαμε πρωτύτερα ότι τα πρώτα δάνεια που πήρε αυτός ο τόπος χορηγήθηκαν το 1824 και το 1825. Για όσους δεν το κατάλαβαν, ας συμπληρώσω ότι η επίσημη ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους έγινε με το πρωτόκολλο του Λονδίνου, το οποίο υπέγραψαν οι προστάτιδες δυνάμεις με την οθωμανική αυτοκρατορία στις 3 Φεβρουαρίου 1930. Χαίρετε.

Πολιτικό μπότοξ

Και το όνομα αυτού "Δημοκρατική Συμμαχία". Μιλάω για το καινούργιο κόμμα που γεννήθηκε από την Ντόρα. Ένα χρόνο κοιλοπόναγε η κόρη του Μητσοτάκουλα μέχρι να το ξεγεννήσει, αλλά τα κατάφερε. Ο γόνος της είναι εδώ. Και τι γόνος! Όπως είπε κι η ίδια στην ιδρυτική της ομιλία, αυτό το κόμμα "είναι η δική μας απάντηση στη παρατεταμένη παρακμή που βιώνει ο τόπος" (διορθώνω: στηΝ παρατεταμένη").

Έτσι είναι. Όταν κάνεις ηλίθιες ερωτήσεις, παίρνεις και μαλακισμένες απαντήσεις. Ποιος κρετίνος ρώτησε την γκαντεμοσαυρίνα για την παρακμή της χώρας κι εκείνη βάλθηκε να δώσει απάντηση; Λες και δεν αποτελεί η ίδια προϊόν αυτής της παρακμής.

Πάντως, η Ντόρα φαίνεται ότι κάπου ψιλοκατάλαβε αυτόν τον σολοικισμό κι έσπευσε να δηλώσει ότι, μαζί με την Ελλάδα που έχει αλλάξει, "έχω κι εγώ αλλάξει, διότι με άλλαξε η ζωή". Ε, βέβαια την άλλαξε η ζωή. Από επίδοξος αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας και δυνάμει μελλοντική πρωθυπουργός της χώρας, βρέθηκε στα αζήτητα της πολιτικής σκηνής. Αυτό έλειπε, να μείνει ίδια και να μην αλλάξει. Έκανε, λοιπόν, το πολιτικό της μπότοξ και βγήκε στο κλαρί να διαλαλήσει τις καινούργιες ιδέες που μας φέρνει.

Πρώτη ριζοσπαστική ιδέα: μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων. Και γαμώ τις ιδέες, ε; Ένας ο Κέυνς και μία η Ντόρα με τέτοια ανακάλυψη. Σάμπως αυτή την παπαριά να μη την έχουμε ακούσει από όλους τους αστούς πολιτικούς τα τελευταία πενήντα χρόνια: ρίχνουμε την φορολογία για να αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα που θα σπρώξει μπροστά τον τόπο. Αμ, αν ήταν τόσο απλά τα πράγματα, ρε καλόπαιδα, θα μπορούσε κι η μάνα μου να γίνει πρωθυπουργός. Παρεμπιπτόντως, πώς έγινε και μπαντάρησε το ιρλανδικό καράβι, αφού η Ιρλανδία έχει την χαμηλότερη φορολογία σε ολόκληρη την Ευρώπη; Δεν απαντάει κανείς;

Δεύτερη ριζοσπαστική ιδέα: πλήρης αποκρατικοποίηση, για να γλιτώσει ο λαός από τα ελλείμματα που συσσωρεύουν οι επιχειρήσεις του δημοσίου. Άλλη μια χιλιοειπωμένη παπαριά. Άραγε, γιατί ο ιδιώτης αγοράζει μια προβληματική δημόσια επιχείρηση; Προφανώς, επειδή διαβλέπει ότι μπορεί να κονομήσει απ' αυτήν. Δηλαδή, τόσο μαλακισμένο είναι το κράτος που σωρεύει ζημιές εκεί όπου ένας ιδιώτης μπορεί να βγάλει κέρδη; Πώς τα καταφέρνει, λοιπόν, ο ιδιώτης; Μήπως π.χ. επειδή αγοράζει τσάμπα και μετά πλακώνεται στις επιδοτήσεις και στις επιχορηγήσεις, επειδή δεν έχει λόγο να μη χρησιμοποιεί κακοπληρωμένους μετανάστες αντί για σωστά αμειβόμενους εργαζομένους ή επειδή δεν έχει λόγο να κρατάει χαμηλά τις τιμές των παραγομένων υπηρεσιών προς όφελος των λαϊκών στρωμάτων; Λέω τώρα...

Τρίτη ριζοσπαστική ιδέα: μείωση των δημοσίων υπαλλήλων κατά το ένα τρίτο της σημερινής τους δύναμης και άρση της μονιμότητας. Τρίτη παπαριά στη σειρά. Περί μονιμότητας, έχω να πω πως πρέπει να υπήρχε κάποιος λόγος όταν θεσπίστηκε, έτσι δεν είναι; Πιστεύει, λοιπόν, η Ντορούλα ότι αυτός ο λόγος δεν υπάρχει σήμερα; Ότι, δηλαδή, αν εγώ κάνω καλά την δουλειά μου και αύριο αλλάξει η κυβέρνηση, κανένας δεν θα με διώξει προκειμένου να προσλάβει κάποιον δικό του; Όσο για τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων, τι ακριβώς εννοεί η Ντόρα; Ότι με τις πελατειακές σχέσεις που έχουν αναπτύξει αυτή και οι όμοιοί της, έχουν φορτώσει το κράτος με έναν χαραμοφάη για κάθε δύο που πράγματι δουλεύουν; Κι αν αυτή δίώξει αύριο τον χαραμοφάη, είναι σίγουρο ότι κάποιος άλλος δεν θα τον ξαναπροσλάβει μεθαύριο;

Με το παρντόν, αλλά εγώ δεν βλέπω κανένα ριζοσπαστισμό αλλά μόνο χιλιοπιπιλισμένες παπαριές. Τελικά, όλα σε τούτο το καινούργιο κόμμα μού φαίνονται ψεύτικα. Πρώτα-πρώτα, η ίδια η αρχηγός του, η οποία μπορεί να λέγεται Μητσοτάκη ή Κουβέλου αλλά επιμένει να πολιτεύεται με ψευδώνυμο. Κατόπιν, το ίδιο το κόμμα, το οποίο αυτοαποκαλείται ΔΗΣΥ, ενώ όλοι γνωρίζουμε ότι η ορθογραφία της λέξης είναι ΔΥΣΗ. Και, τέλος, όλες αυτές οι "φρέσκες" ιδέες, που λέει πως μας φέρνει, μάλλον κάτι σε κονσέρβα μου κάνουν και μυρίζουν κλεισούρα με πολύ συντηρητικό.

Άλλαξε, λέει, η Ντόρα και θέλει τώρα να αλλάξει και τον τόπο. Ας της πει κάποιος ότι το μπότοξ σε κάνει να δείχνεις νέος αλλά δεν σε ξανακάνει νέο με τίποτε. Απ' αυτή την άποψη, η γκαντεμοσαυρίνα δείχνει λιγότερο ειλικρινής από την κυρία Άντζελα Δημητρίου.

Ελληνικές νατοϊκές δαπάνες (παρά το μνημόνιο)

Τα εργασιακά δικαιώματα καταπατούνται κάθε μέρα και περισσότερο, το κοινωνικό κράτος καταλύεται μεθοδικά, το μέλλον του απλού λαού διαγράφεται τόσο ζοφερό ώστε θυμίζει κατοχικές συνθήκες και οι νέοι άνθρωποι βλέπουν την μετανάστευση ως την καλύτερη λύση για το μέλλον τους αλλά αυτός ο έρμος τόπος επιμένει να πληρώνει τα γαμησιάτικα του ΝΑΤΟ, προς δόξαν των ξεπουλημένων πολιτικών που διαφεντεύουν τις τύχες του.

Με αφορμή το χτεσινό σημείωμα περί ΝΑΤΟ, έκανα μια βόλτα στην επίσημη ιστοσελίδα του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Έφριξα. Όχι πως δεν είχα ακούσει μερικά πράγματα από την Λιάνα Κανέλλη σε κάποιο τηλεπαράθυρο αλλά άλλο είναι να τα βλέπεις με τα μάτια σου σε επίσημη ιστοσελίδα. Ιδού, λοιπόν, στοιχεία από την νατοϊκή εμπλοκή της Ελλάδας (το πόσο μας κοστίζει, ας το υπολογίσει μόνος του ο καθένας):

1. Αλβανία
Για την αντιμετώπιση της κρίσης, που ξέσπασε τον Μάρτιο του 1997 στην Αλβανία, αποφασίστηκε η δημιουργία μιας Πολυεθνικής Δύναμης Προστασίας, για τη διευκόλυνση της ασφαλούς και έγκαιρης διανομής της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Τον Απρίλιο του 1997, μεταφέρθηκε στην Αλβανία η πρώτη Ελληνική Δύναμη Αλβανίας (ΕΛΔΑΛ), συνολικής δύναμης 803 ανδρών και 224, οχημάτων με αποστολή την εξασφάλιση των κυρίων σημείων εισόδου στην περιοχή των επιχειρήσεων και την παροχή ασφαλούς περιβάλλοντος δράσης στους Διεθνείς Οργανισμούς.
Μετά την ολοκλήρωση της αποστολής της Δύναμης Προστασίας, άρχισε η αποχώρηση της ΕΛΔΑΛ, η οποία μερικώς ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 1997.

Μετά από διμερή συμφωνία Ελλάδας - Αλβανίας παρέμεινε στο Στρατόπεδο ISHBERISH, Ελληνική Αποστολή Συνδέσμων - Συμβούλων και νέα Ελληνική Δύναμη (συνολικά 205 στελέχη), με κύρια αποστολή την υποβοήθηση της αναδιοργάνωσης των Αλβανικών ΕΔ. Η ΕΛΔΑΛ κατά τη διάρκεια της κρίσης στο Κόσοβο, ενισχύθηκε με τμήμα Μηχανικού, 1 ελικόπτερο CH-47D και ιατρικό προσωπικό.

Σήμερα και στο πλαίσιο της ανακατανομής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, η Ελλάδα συμμετέχει στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ στα Τίρανα, με αριθμό επιτελών και Λόχο Υποστήριξης του Στρατηγείου, δύναμης 50 περίπου στελεχών.

2. Βοσνία-Ερζεγοβίνη

Στο πλαίσιο της συμφωνίας του Ντέιτον, για την επίτευξη της ειρήνης στην Βοσνία - Ερζεγοβίνη, συστήθηκε το Δεκέμβριο του 1995 από το ΝΑΤΟ, Πολυεθνική Στρατιωτική Δύναμη με την ονομασία IFOR.

Από τις 10 Ιανουαρίου 1996 η Ελλάδα συμμετείχε στην IFOR με την Ελληνική Δύναμη Βοσνίας (ΕΛΔΥΒ) και με δύναμη 280 ανδρών και 136 οχημάτων.

Η IFOR μετονομάστηκε το Δεκέμβριο του 1996 σε SFOR.

Η αποστολή της ΕΛΔΥΒ, τόσο στα πλαίσια της IFOR όσο και της SFOR, ήταν μέχρι το Φεβρουάριο του 2003, η εκτέλεση μεταφορών πάσης φύσεως από και προς τα αεροδρόμια και τα λιμάνια της Βοσνίας, με σκοπό την ανοικοδόμηση και ανασυγκρότηση της χώρας.

Από το Φεβρουάριο του 2003 η χώρα μας συμμετείχε στην SFOR με Λόχο Στρατονομίας δύναμης 50 ανδρών.

Από το Νοέμβριο του 2004, η ΕΕ ανέλαβε, με την Επιχείρηση "ALTHEA", την ευθύνη της Δύναμης σε όλη τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη.

Η Ελλάδα συμμετέχει στην Επιχείρηση "ALTHEA" με επιτελείς στο Στρατηγείο της Δύναμης, Λόχο Στρατονομίας 50 ανδρών, Εθνικό Στοιχείο Υποστήριξης και Λόχο Μεταφορικών Ελικοπτέρων με 2 Ε/Π τύπου CH-47D.

 

3. Κόσσοβο

Τον Ιούνιο του 1999 και στο πλαίσιο της αποχώρησης των Γιουγκοσλαβικών δυνάμεων από το Κοσσυφοπέδιο το ΝΑΤΟ, μετά από έγκριση του ΣΑ του ΟΗΕ, αποφάσισε την ανάπτυξη μιας Πολυεθνικής Στρατιωτικής δύναμης, για την εγκαθίδρυση και διατήρηση ασφαλούς περιβάλλοντος στην περιοχή.

Στη Δύναμη, που ονομάστηκε KFOR, η Ελλάδα συμμετείχε από τον Ιούνιο του 1999 μέχρι τον Ιανουάριο του 2003 με την 34 Μ/Κ ΤΑΞ (ΕΛΔΥΚΟ).

Στα πλαίσια της μείωσης των δυνάμεων της KFOR, σταδιακά από τον Ιανουάριο του 2003, η Ελλάδα απέσυρε το Στρατηγείο της Ταξιαρχίας και όλες τις Μονάδες της, εκτός από τα 501 και 507 Μ/Κ ΤΠ, τα οποία παρέμειναν στις θέσεις τους.
Από τον Αύγουστο του 2003 και μέχρι σήμερα, η ΕΛΔΥΚΟ αποτελείται από Εθνική Τακτική Διοίκηση και 2 Μ/Κ ΤΠ, τα οποία αντικαθίστανται κάθε έξι μήνες.

Στο πλαίσιο της υποστήριξης της KFOR και της σε εξέλιξη επιχείρησης του ΝΑΤΟ στη Βαλκανική, με την ονομασία "JOINT ENTERPRISE", η Ελλάδα συμμετέχει με αριθμό επιτελών στο Στρατηγείο NHQS, στην ΠΓΔΜ.

4. Αφγανιστάν 

Μετά την ανατροπή του καθεστώτος των Ταλιμπάν από τη Βόρεια Συμμαχία και προκειμένου να αποκατασταθεί κλίμα ασφαλείας στην πρωτεύουσα Καμπούλ, ώστε να διεξαχθούν δημοκρατικές εκλογές, δημιουργήθηκε από το ΝΑΤΟ η «Διεθνής Δύναμη Ασφαλείας και Βοήθειας» (ISAF).

Η Ελλάδα συμμετέχει στην ISAF με την Ελληνική Δύναμη Αφγανιστάν (ΕΛΔΑΦ), η οποία αποτελείται από ένα Λόχο Μηχανικού, ειδικής σύνθεσης, ενισχυμένο με στοιχεία ασφαλείας και διοικητικής μέριμνας, συνολικής δύναμης περίπου 120 στελεχών.

Η αποστολή της ΕΛΔΑΦ είναι κυρίως η κατασκευή έργων Μηχανικού, προς όφελος της ISAF. Η χώρα μας συμμετέχει επίσης και με αριθμό στελεχών και των τριών Κλάδων των ΕΔ, στο Επιτελείο της ISAF, της Πολυεθνικής Ταξιαρχίας Καμπούλ (KMNB) και της Διοίκησης του Αεροδρομίου της Καμπούλ (ΚΑΙΑ).

Αλήθεια, μήπως μπορεί κάποια κουφάλα να μας πει με ποιο αντάλλαγμα κάνουμε τέτοιες δαπάνες; Και γιατί προτιμούμε να πετσοκόψουμε μισθούς και συντάξεις παρά να εξοικονομήσουμε τους πόρους που διαθέτουμε για το ΝΑΤΟ; Μήπως για να έχουμε προστασία σε περίπτωση που μας επιτεθεί η...Αίγυπτος;

Αναρωτιέμαι... Αυτή η πουτάνα η τρόικα που επιμένει να κόψουμε τα πάντα κι από παντού, πώς και δεν μας έχει ζητήσει ακόμα να κόψουμε τις νατοϊκές δαπάνες; Στραβομάρα έχουν οι ελεγκτές της και δεν τις είδανε;

(Πώς είπατε; Μαλακία ρώτησα, ε;)

Το νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ και μια φακλάνα

Ψωμί-φαΐ δεν είχαμε, Λισσαβώνα ήθελε ο πρωθυπουργός μας. Μπας και κλάσει το ΝΑΤΟ κι αυτός δεν είναι εκεί για να απολαύσει το άρωμα. Διότι σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ δίχως την παρουσία του Προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, πού ακούστηκε; Στέκεται σοσιαλισμός δίχως ΝΑΤΟ; Μη τρελλαθούμε κιόλας!

Μαζεύτηκαν, λοιπόν, όλα τα νατοϊκά φυντάνια στην Λισσαβώνα, για να συνυπογράψουν το νέο στρατηγικό δόγμα του Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Τώρα, γιατί το λένε "Βορειοατλαντικό", ενώ κοντεύει να εξαπλωθεί σ' όλο τον κόσμο όπως ο ΟΗΕ, δεν γνωρίζω. Με 28 κράτη-μέλη και ειδικές σχέσεις με Ισραήλ και Ρωσσία, δεν νομίζετε ότι παραμεγάλωσε ο Ατλαντικός (και, μάλιστα, ο Βόρειος); Εν πάση περιπτώσει, προσέξτε μια μικρή λεπτομέρεια: ενώ μέχρι τώρα γινόταν λόγος για "αμυντικό" δόγμα, τώρα μιλάμε για "στρατηγικό" δόγμα. Αυτό είναι φυσικό. Για να υπάρξει κάτι αμυντικό, πρέπει να υπάρχει και κάτι επιθετικό. Έτσι όπως είναι σήμερα η παγκόσμια κατάσταση, σε τι θα αμυνθεί το ΝΑΤΟ; Σε πιθανή εισβολή εξωγήινων;

Υπεγράφη, λοιπόν, το νεό στρατηγικό δόγμα. Και δεν μιλάμε για δόγμα του κώλου, έτσι; Δωδεκαμελής ομάδα ειδικών το επεξεργάστηκε. Και τι ομάδα! Με επί κεφαλής εκείνη την ασυμπάθητη φακλάνα, την Μαντλήν Ωλμπράιτ! Ε, δεν αξίζει τον κόπο να δούμε τι είδους στρατηγικές προτείνουν όλα αυτά τα φωτισμένα μυαλά, υπό την καθοδήγηση της "πεφωτισμένης" (albright); Ορίστε, λοιπόν:

- Πολιτικοποίηση του ΝΑΤΟ. Συνίσταται στο ότι διευρύνονται οι "απειλές", τις οποίες αξιοποιεί προσχηματικά η λυκοσυμμαχία, προκειμένου να επέμβει κατασταλτικά-πολεμικά. Στην λίστα με τις απειλές προστίθενται οι κλιματικές αλλαγές, οι ενεργειακές κρίσεις, οι ανθρωπιστικές καταστροφές, οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, το ζήτημα της μετανάστευσης κλπ.
- Στρατιωτικοποίηση των διεθνών σχέσεων. Συνεπάγεται τη διεύρυνση των πολέμων και των στρατιωτικών επεμβάσεων. Οι "τρομοκρατικές επιθέσεις" και οι "εθνικές συγκρούσεις" μπαίνουν στο στόχαστρο του ΝΑΤΟ και δίνουν το πλαίσιο της δράσης του για την διεξαγωγή προληπτικών πολέμων και επεμβάσεων.
- Παγκοσμιοποίηση του ρόλου και της δράσης του ΝΑΤΟ. Βασική συνιστώσα της ίδιας της ύπαρξής του, σε συνθήκες ιμπεριαλισμού.

Την επόμενη δεκαετία, λοιπόν, το ΝΑΤΟ αναλαμβάνει τέσσερις μεγάλες αποστολές (σύμφωνα με όσα συμφωνήθηκαν στην Λισσαβώνα):
- Υπεράσπιση των χωρών-μελών έναντι οποιασδήποτε απειλής-επίθεσης. [Παρατήρηση: αφού η συγκεκριμένη περίπτωση δεν περιλαμβάνει απειλές μεταξύ χωρών-μελών, μάλλον δεν συμφέρει να είναι και ο εχθρός σου στο ΝΑΤΟ - βλέπε σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, όπου το ΝΑΤΟ δηλώνει αναρμόδιο να ανακατευτεί.]
- Εκστρατευτικές δυνατότητες για στρατιωτικές επιχειρήσεις πέραν της ζώνης της συμμαχίας. [Παρατήρηση: όπως στο Αφγανιστάν, σαν να λέμε, όπου δεν χρειάζονται και προσχήματα.]
- Συνεργασία με άλλους εταίρους εκτός ΝΑΤΟ, για να αντιμετωπίζονται οι νέες απειλές (κυβερνοεπιθέσεις, πειρατεία, διάδοση των βαλλιστικών και πυρηνικών όπλων, κίνδυνος έλλειψης ενέργειας). [Παρατήρηση: αυτή η περίπτωση ισχύει από παλιά και είχε μπει για να καλύψει την συνεργασία με το Ισραήλ, ενώ τώρα χρησιμοποιείται για να βάλει στο παιχνίδι και την νέα ιμπεριαλιστική υπερδύναμη, την Ρωσσία.]
- Χορήγηση βοήθειας για το σχηματισμό αστυνομίας και στρατού στις χώρες που ήδη έχουν μπει στο στόχαστρο (Ιράκ, Αφγανιστάν, Κόσσοβο), ώστε "η Βορειοατλαντική Συμμαχία να συμβάλει στη διεθνή ασφάλεια". [Παρατήρηση: εννοείται ότι αυτή η βοήθεια θα παρέχεται μόνο σε κυβερνήσεις της αρεσκείας του ΝΑΤΟ, γιατί οι μη αρεστές κυβερνήσεις, απλώς, θα...ανατρέπονται.]

Παρένθεση στην τελευταία παρατήρηση. Αυτό το τελευταίο δεν σας κάνει κάτι σε ωμή παρέμβαση στα εσωτερικά μιας χώρας; Τέτοια γλύκα την ξέρουμε καλά στην Ελλάδα από την εποχή των βάσεων, όταν ο οποιοσδήποτε αμερικανός στρατιώτης μπορούσε μέχρι και φόνο να κάνει, δίχως να έχει δικαίωμα η ελληνική δικαιοσύνη να τον δικάσει. Κλείνει η παρένθεση.

Ενα πρόπλασμα του μελλοντικού νατοϊκού στρατού είναι η "Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης του ΝΑΤΟ (NATO response force - NRF)", με την οποία προωθείται η συγκρότηση ενός πολεμικού σώματος, τα στελέχη και οι επιμέρους μονάδες του οποίου -μαζί με τον εξοπλισμό και τις υποδομές- δεν θα υπόκεινται σε εθνικούς περιορισμούς αλλά θα υπάγονται κατευθείαν στα νατοϊκά όργανα. Ως νομιμοποιητική βάση, προβάλλονται οι "συμβατικές υποχρεώσεις" της κάθε χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ. Προσοχή: η NRF δεν έχει σχέση με τις κατοχικές αποστολές που ήδη έχει το ΝΑΤΟ σε όλο τον κόσμο.

Σύμφωνα με ενημερωτικό κείμενο του ελληνικού υπουργείου Εθνικής Αμυνας, η NRF αριθμεί (ως τώρα) 13.000 στελέχη παγκοσμίως και η Ελλάδα έχει δεσμευθεί να καλύπτει σταθερά το 4% αυτής της δύναμης. Η χώρα μας, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2010, συμμετείχε με 22 επιτελείς στο δανική διοίκηση χερσαίων δυνάμεων, ενώ βρίσκεται σε ετοιμότητα και μία συνολική δύναμη 1.150 περίπου ανδρών, διαφόρων ειδικοτήτων.

Θέλετε και το κερασάκι στην τούρτα; Πάρτε το από το στόμα τής ως άνω αναφερθείσης φακλάνας: "Το ΝΑΤΟ θα πρέπει να επιδιώξει έναν ευέλικτο συνδυασμό συμβατικών όπλων, πυρηνικών όπλων και αντιπυραυλικής ασπίδας".

Έτσι, για να κοιμόμαστε ήσυχοι τα βράδυα.


ΥΓ:  Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους αναγνώστες, οι οποίοι στέλνουν (επωνύμως ή ανωνύμως) σχόλια, παρατηρήσεις αλλά και διορθώσεις λαθών. Η βοήθειά τους είναι πολύτιμη.

Νομισματικός πόλεμος και κρίση

Για όσους έχουν μια στοιχειώδη γνώση των οικονομικών θεμάτων, είναι πλέον σαφές ότι η ανθρωπότητα βιώνει έναν διεθνή νομισματικό πόλεμο. Εδώ και αρκετούς μήνες, με μια σειρά κειμένων σε τούτο το ιστολόγιο ("ΗΠΑ-Κίνα: μια κρίση για την οποία μας πέφτει λόγος", 10-13/5/2010), προσπαθήσαμε να δείξουμε μερικές πτυχές αυτού του πολέμου. Πριν δυο μήνες περίπου, ο Γκουίντο Μαντέγκα (υπουργός οικονομικών της Βραζιλίας) προκάλεσε αναταραχή, όταν δήλωσε ότι "βρισκόμαστε στο μέσον ενός διεθνούς πολέμου ισοτιμιών, σε μια γενική αποδυνάμωση των νομισμάτων που μας απειλεί επειδή υπονομεύει την ανταγωνιστικότητά μας".

Πρόσφατα, η Βουλή των Αντιπροσώπων στις Η.Π.Α. ενέκρινε σχέδιο νόμου το οποίο προβλέπει την επιβολή κυρώσεων με τη μορφή δασμών στα κινέζικα προϊόντα, αν η Κίνα δεν ανατιμήσει το γουάν. Επρόκειτο για ένα ακόμα επεισόδιο στον έντονο ανταγωνισμό ΗΠΑ - Κίνας με αντικείμενο την ισοτιμία γουάν - δολλαρίου. Φυσικά, η Κίνα δεν άφησε αναπάντητη την πρόκληση. Ο κινέζος πρωθυπουργός έσπευσε να αφήσει υπονοούμενες απειλές ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, η χώρα του θα επανεξετάσει το χαρτοφυλάκιό της, το οποίο ξεχειλίζει από αμερικανικά ομόλογα.

Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την απόφαση της κυβέρνησης της Ιαπωνίας να υποτιμήσει το γιεν έναντι του δολλαρίου, υποχρέωσε τον επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Ντομινίκ Στρως Καν, να δηλώσει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος ενός παγκόσμιου νομισματικού πολέμου, ώστε να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Φυσικά, τα πνεύματα δεν ηρεμούν με τέτοιες χονδροειδείς ανακρίβειες.

Επειδή δεν έχουμε όλοι τις απαιτούμενες οικονομικές γνώσεις, ας προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε με απλά λόγια την κατάσταση. Η υποτίμηση ενός νομίσματος καθιστά φθηνότερες τις εξαγωγές μιας χώρας και δίνει ώθηση (υπό όρους) στην ανάπτυξη της οικονομίας της. Θυμηθείτε τις υποτιμήσεις της δραχμής και, κυρίως, τον διπλασιασμό της τιμής του δολλαρίου (από 15 δραχμές σε 30) επί κυβερνήσεως Συναγερμού από τον Σπύρο Μαρκεζίνη.

Όπως έχουμε εξηγήσει (στα κείμενα που προανέφερα), η κυβέρνηση των Η.Π.Α. πιέζει αφόρητα την κινεζική κυβέρνηση να προχωρήσει σε σημαντική ανατίμηση του γουάν, κατηγορώντας το Πεκίνο ότι κρατάει επίτηδες υποτιμημένο το κινεζικό νόμισμα για να προωθεί τις εξαγωγές. Στα πλαίσια αυτής της πίεσης, πάρθηκε η παραπάνω απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων, η οποία προκάλεσε την μήνη των κινέζων. Εκτός από τον κινέζο πρωθυπουργό, βγήκε και ο υπουργός εμπορίου της Κίνας για να διαμαρτυρηθεί, ισχυριζόμενος ότι η επιβολή δασμών στο όνομα των συναλλαγματικών ισοτιμιών είναι αντίθετη προς τους κανονισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Ο νομισματικός πόλεμος απεικονίζει σαφώς τις αντιθέσεις που αναφύονται μέσα στον καπιταλισμό. Καθώς η διεθνής κρίση προκαλεί σημαντική μείωση της ζήτησης, οι μεγάλες οικονομίες επιδιώκουν να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους με την αύξηση των εξαγωγών τους. Αυτό κάνουν και οι ΗΠΑ και η Γερμανία και η Ιαπωνία. Το ίδιο, όμως, επιδιώκουν και οι αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Βραζιλία και η Ινδία. Η αξιοποίηση, λοιπόν, των συναλλαγματικών ισοτιμιών εντάσσεται στην επιχείρηση αύξησης των εξαγωγών, φέρνει όμως αυτές τις δυνάμεις σε αντιπαράθεση.

Παράλληλα, ο νομισματικός πόλεμος αντανακλά την φύση και τον χαρακτήρα της κρίσης, ως κρίσης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων και προϊόντων. Εν προκειμένω, κατά την δεκαετία 1999-2008, τα παγκόσμια αποθεματικά αυξήθηκαν από 1,6 τρισ. δολλάρια σε 7,5 τρισ. δολλάρια, ενώ τον φετεινό Μάιο έφτασαν τα 8,4 τρισ. δολλάρια. Τι σημαίνει αυτό; Μα, αυτό που έχουμε ξαναπεί σε τούτο το ιστολόγιο: η "κρίση"  για την οποία ακούμε κάθε μέρα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η κρίση του καπιταλισμού, ο οποίος παράγει προϊόντα τα οποία δεν μπορεί να πουλήσει και του μένουν στο ράφι.

Συμπέρασμα: έστω κι αν ορισμένοι προσπαθούν να φανούν αισιόδοξοι και ισχυρίζονται ότι η κρίση είτε τελείωσε είτε βαδίζει προς το τέλος της, όσο τα παγκόσμια αποθεματικά του καπιταλισμού αυξάνονται τόσο η κρίση θα βαθαίνει. Ο νομισματικός πόλεμος έχει φουντώσει και θα διαρκέσει πολύ καιρό ακόμη.

Προς κατάργηση οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας;

Την μείωση των μισθών και, συνολικά, την υπονόμευση των συλλογικών συμβάσεων στον ιδιωτικό τομέα δρομολογεί η κυβέρνηση, κλιμακώνοντας την επίθεσή της σε βάρος των μικρών και των μικρομεσαίων. Όταν την περασμένη άνοιξη η κυβέρνηση έκοβε τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, πούλαγε "προστασία" στους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, για τους οποίους -όπως έλεγε- διασφάλιζε δήθεν το εισόδημά τους, απέναντι στις αξιώσεις της τρόικας. Πέντε μήνες μετά, βγάζει από το συρτάρι τα σχέδιά της, τα οποία κρίνει ότι δεν παίρνουν αναβολή.

Ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά. Και, πρώτα-πρώτα, ας δούμε τις ανατροπές που έφερε ο καινούργιος εργασιακός νόμος (3863/2010), ο οποίος ψηφίστηκε τον περασμένο Ιούλιο:
- Μείωση της αμοιβής των νέων εργαζομένων στο 70% του κατώτερου μισθού μέσω της "μαθητείας".
- Μείωση της αμοιβής των νεοπροσλαμβανόμενων κάτω των 25 ετών στο 84% του κατώτερου ημερομισθίου ή μισθού.
- Μείωση κατά 20% των αμοιβών υπερωρίας και υπερεργασίας.
- Μείωση της αποζημίωσης των εργαζομένων (πρακτικά) κατά 50%, λόγω υπερβολικής σύντμησης του προαπαιτούμενου χρόνου προειδοποίησης.
- Αύξηση του ποσοστού και του αριθμού των απολύσεων.

Τώρα έχουμε την υπουργική απόφαση, από το υπουργείο εργασίας, με την οποία στο όνομα της διαφύλαξης των θέσεων εργασίας και με πρόσχημα την οικονομική κρίση, η εργοδοσία θα μπορεί να μειώνει τους μισθούς και τα μεροκάματα και να μην εφαρμόζει τις συμβάσεις εργασίας (ειδικά τις κλαδικές). Εφαρμόζεται, δηλαδή, η πρόβλεψη που είχε συνομολογήσει στο "επικαιροποιημένο μνημόνιο", με την οποία "η κυβέρνηση πρέπει να διασφαλίσει ότι οι συμβάσεις σε επίπεδο επιχείρησης υπερισχύουν των κλαδικών συμβάσεων που με τη σειρά τους υπερισχύουν έναντι των συμβάσεων σε επίπεδο επαγγελματικών ενώσεων...". Με τον τρόπο αυτό, λειτουργώντας ως εντολοδόχος της εργοδοσίας, η πολιτεία αφαιρεί και την ελάχιστη κάλυψη που έδιναν οι συμβάσεις στους εργατικούς μισθούς και εξασφαλίζει νέες δυνατότητες στις επιδιώξεις της για κερδοφορία.

Βέβαια, σε μια προσπάθεια να χρυσώσει το χάπι, η υπουργός εργασίας, Λούκα Κατσέλη, εμφανίζεται να υποστηρίζει ότι η μείωση των μισθών και η κατάργηση επί της ουσίας των κλαδικών συμβάσεων δεν θα έχουν γενική εφαρμογή αλλά θα γίνουν σε "τοπικό επίπεδο" ή σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις και γι' αυτό η υπουργική απόφαση θα βάζει "κριτήρια"! Πρόκειται για καθαρό ελιγμό. Διότι κυβέρνηση και εργοδότες γνωρίζουν πολύ καλά ότι "η αρχή είναι το ήμισυ του παντός". Αρκεί να ξηλωθεί η ακρούλα του πουλόβερ και έπειτα όλα θα πάρουν το δρόμο τους.

Η συγκεκριμένη απόφαση δεν θα περιοριστεί στο ζήτημα των συμβάσεων. Στην ίδια κατεύθυνση και με βάση το "επικαιροποιημένο μνημόνιο" προωθούνται:
 - Η περαιτέρω μείωση των υπερωριακών αποδοχών πλέον αυτής που επιβλήθηκε με το νόμο 3863/2010.
- Η ενίσχυση της διευθέτησης του χρόνου εργασίας. Δηλαδή, η υπονόμευση του 8ωρου.
- Η κατάργηση της διάταξης που προβλέπει την επέκταση μιας συλλογικής σύμβασης και στους εργαζόμενους των επιχειρήσεων οι οποίες δεν εκπροσωπούνται στη διαπραγμάτευση.
- Η επέκταση της δοκιμαστικής περιόδου για τους νεοπροσλαμβανόμενους από τους 2 στους 12 μήνες. Δηλαδή, μετά από 11 μήνες δουλειάς θα απολύεσαι χωρίς αποζημίωση.
- Η διευκόλυνση των επιχειρήσεων για εκτενέστερη χρήση συμβάσεων προσωρινής και μερικής απασχόλησης.

Η απαρίθμηση των διατάξεων της υπουργικής απόφασης καταρρίπτει τον ισχυρισμό τής υπουργού ότι αυτό το κάνει η κυβέρνηση για να περισωθούν θέσεις εργασίας και να μη κλείσουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ότι, δηλαδή, θα έχει μεμονωμένο χαρακτήρα. Μήπως η παραπέρα μείωση της υπερωριακής απασχόλησης ή η επέκταση της δοκιμαστικής περιόδου δεν βοηθάει και τις επιχειρήσεις που δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα; Προκύπτει, λοιπόν, ότι τα νέα μέτρα που παίρνονται, αφορούν όλες τις επιχειρήσεις και όλους τους εργαζόμενους και έρχονται για να μειώσουν περαιτέρω την τιμή της εργασίας, ώστε να αυξηθεί η κερδοφορία του κεφαλαίου.

Μάλιστα, αυτά τα μέτρα θα δημιουργήσουν συνθήκες σκληρού ανταγωνισμού σε βάρος των μικρών επιχειρήσεων. Τα φθηνά εργατικά χέρια θα δώσουν αέρα στα πανιά των μεγάλων ομίλων, οι οποίοι, ακόμα πιο ισχυροί, θα σαρώσουν και τα εργατικά δικαιώματα και τους μικρούς που θα βρεθούν στο διάβα τους. Μήπως η απαγόρευση αυξήσεων σε όλους τους εργαζόμενους πάνω απ' αυτά που προβλέπει η Εθνική Σύμβαση, έγινε για να περισωθούν οι θέσεις εργασίας ή να ενισχυθούν μεμονωμένες μικρές επιχειρήσεις; Μήπως η υπονόμευση της διαιτησίας (ΟΜΕΔ) αποσκοπεί και αυτή στην προστασία των εργαζομένων;

Οι απαντήσεις είναι προφανείς. Τουλάχιστον, για όσους επιμένουμε να μη τρώμε κουτόχορτο.

"Η κρύπτη των καπουτσίνων"

Ο Γιόζεφ Ροτ είναι ένας από τους σημαντικότερους ευρωπαίους συγγραφείς του μεσοπολέμου και, ίσως, ο σημαντικότερος αυστριακός. Παιδί εβραίων γονιών, έζησε στο πετσί του την ναζιστική παράνοια. Κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε στον αυστριακό στρατό και κατόπιν εργάστηκε ως επιτυχημένος δημοσιογράφος κατ' αρχήν στην Βιέννη και κατόπιν στο Βερολίνο. Η άνοδος των ναζί τον υποχρέωσε να επιστρέψει στην πατρίδα του αλλά σύντομα, μετά το "Άνσλους" (την ένωση Αυστρίας-Γερμανίας) αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι όπου πέθανε μόνος, φτωχός και αλκοολικός, το 1939. Δεν είχε κλείσει ακόμη τα 45 του χρόνια. Σημαντικότατα έργα του: "Hotel Savoy" (1924), "Εμβατήριο Ραντένσκυ" (1932) και, βέβαια, "Η κρύπτη των καπουτσίνων" (1938).

Παρ' ότι "Η κρύπτη των καπουτσίνων" δεν αποτελεί το κύκνειο άσμα του Ροτ (ακολούθησε "Ο θρύλος του Αγίου Πότη"), συνιστά τον αποχαιρετισμό του συγγραφέα στον κόσμο, λες κι είχε προαισθανθεί τον θάνατό του έναν ολόκληρο χρόνο πριν πεθάνει. Ο Ροτ, παρά τις φιλελεύθερες ιδέες του, παραμένει προσκολλημένος στην ιδέα της αυτοκρατορικής Αυστρίας και νοσταλγεί το λαμπρό της παρελθόν. Στο βιβλίο αυτό, λοιπόν, εξιστορεί την περίοδο ανάμεσα στην έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (μη ξεχνάμε ότι ιστορική αφορμή του πολέμου αυτού θεωρείται η δολοφονία ενός αυστριακού πρίγκηπα) και στην κατάρρευση του αυστριακού μεγαλείου, η οποία ήλθε ως αποτέλεσμα της ήττας.

Ήρωας του βιβλίου είναι ο πλούσιος και ανέμελος νεαρός αριστοκράτης Φραγκίσκος Φερδινάνδος Τρόττα. Μέσα από τις πολεμικές του εμπειρίες, ο Τρόττα ανακαλύπτει την αλήθεια για τον άνθρωπο και την ιστορία, την ατομική ευθύνη και την συλλογική ανεπάρκεια. Παράλληλα, βιώνει βήμα προς βήμα την καταστροφή ενός πολιτισμού, ο οποίος πριν λίγο καιρό φάνταζε αιώνιος.

Η πραγματική κρύπτη των καπουτσίνων βρίσκεται στην Βιέννη και φιλοξενεί τους τάφους των Αψβούργων. Μέσα σ' αυτή την κρύπτη, ο Τρόττα αναλογίζεται την προσωπική του ήττα και εκφράζει την δική του αποτυχία μ' εκείνη την βαριά σιωπή που ταιριάζει σε έναν άνθρωπο ο οποίος παρακολουθεί την δύση ενός κόσμου.

Η νοσταλγική αναδίφηση σ' αυτόν τον κόσμο γίνεται από τον Ροτ με μια απέραντη ευαισθησία και μια μοναδική μαστοριά. Άλλωστε, αυτά τα γνωρίσματα είναι που του έχουν εξασφαλίσει μια θέση ανάμεσα στους κορυφαίους ευρωπαίους λογοτέχνες του 21ου αιώνα. Κι όπως όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς, ο Ροτ δεν χρειάζεται περισσότερες από 180 σελίδες μεγέθους τσέπης για να μας παρουσιάσει αυτό το διαμαντάκι.

"Η Κρύπτη των Καπουτσίνων" κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις "Οδυσσέας" το 1985. Σήμερα, ίσως δυσκολευτείτε να την βρείτε (πάντως, στα διαδικτυακά βιβλιοπωλεία υπάρχει), αλλά αξίζει τον κόπο να την αναζητήσετε. Άλλωστε, δεν θα σας κοστίσει παραπάνω από 5 ευρώ! Μάλιστα, το bibliopolio.gr την προσφέρει με 2,75 ευρώ.

Από πείσμα και τρέλα θα ζω σε τούτη τη χώρα

Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, το παρακάτω κείμενο ανήκει σε θεολόγο καθηγητή. Συνιστά τον πανηγυρικό της 28ης Οκτωβρίου και εκφωνήθηκε από εκκλησιαστικό άμβωνα. Το αλίευσα στο διαδίκτυο, όπου δημοσιεύθηκε με τον παραπάνω τίτλο στο http://kostasanagnostopoulos.blogspot.com/ Αποφάσισα να το αναδημοσιεύσω επειδή τέτοιες φωνές δεν ακούγονται συχνά από καθηγητές και, μάλιστα, θεολόγους.

Για την ιστορία, ο εν λόγω θεολόγος ονομάζεται Γιώργος Μάλφας και υπηρετεί στο Γυμνάσιο Σαγεΐκων Ηλείας.



Εβδομήντα χρόνια μετά…

Γιορτάζεις την Εθνική Αντίσταση του Λαού μας, τραγουδάς «γυναίκες Ηπειρώτισσες», υψώνεις αμήχανα σημαίες, χορεύεις από κεκτημένη συνήθεια στις πλατείες… Φέτος όμως, δυσκολεύεσαι να πεις το «ΟΧΙ». Δεν είσαι  σίγουρος, αμφιβάλλεις. Φοβάσαι τους συνειρμούς, τις πιθανές παρεξηγήσεις. Τρέμεις τις συνέπειες…

Χρόνια τώρα, επαναλάμβανες τελετουργικά μονότονα το «ΟΧΙ» του παππού σου. Καμάρωνες τη θυσία του, θριαμβολογούσες αδαπάνητα για τα κατορθώματα και τους ηρωισμούς της γενιάς του. Στις δεκαετίες όμως που ακολούθησαν κατασπατάλησες νωχελικά την ελευθερία που σου χάρισε! Έφτιαξες τη ζωή σου… Το δικό σου, επιτέλους, σπίτι, και το δικό σου εξοχικό. Έκανες ταξίδια μακρινά και πολυδάπανα, σε προορισμούς εξωτικούς. Αγόρασες πρώτο και μετά δεύτερο αυτοκίνητο. Χρεώθηκες ασυλλόγιστα δάνεια, δόσεις και κάρτες που αφειδώς σου πρόσφεραν οι τράπεζες. Μπούχτισες τα παιδιά σου φροντιστήρια και ιδιαίτερα, να σπουδάσουν προσοδοφόρα επαγγέλματα, να γίνουν υψηλόβαθμα «στελέχη διοίκησης επιχειρήσεων». Εκμεταλλεύτηκες, με όλους τους δυνατούς τρόπους, τους μετανάστες που είχαν την ανάγκη σου, για να μαζέψουν τις ελιές σου, να χτίσουν και να καθαρίσουν το σπίτι σου, να… φυλάξουν τα παιδιά σου. Έπαιξες στο Χρηματιστήριο το κληρονομημένο βιος των γονιών σου και αγόρασες «αέρα» που σου πούλησαν οι αετονύχηδες της ελεύθερης αγοράς. Συναλλάχθηκες μ' αυτό το άθλιο κράτος κάτω απ' το τραπέζι κάμποσες φορές, δεν θυμάσαι και συ πόσες… για τη στρατιωτική θητεία του γιου σου, το διακανονισμό της εφορίας, το αυθαίρετο δίπλα στη θάλασσα, το διορισμό στην επίζηλη δημοσιοϋπαλληλία, τη λίστα αναμονής σε κάποιο νοσοκομείο. Διασκέδασες την πλήξη σου βόσκοντας αμέριμνα στα λιβάδια της τηλεόρασης, κάνοντας φωτοσύνθεση με την προπαγάνδα και το γούστο των αχρείων της κάθε εξουσίας. Ατίμασες την ψήφο σου ξανά και ξανά για μια «εξυπηρέτηση», εκδούλευση των φαύλων της κομματοκρατίας, των επαγγελματιών και των κληρονόμων της πολιτικής.

Φέτος όμως, τα πράγματα δεν είναι όπως παλιά. Η γιορτή δεν είναι πια γιορτή. Μεγάλα λόγια δεν βγαίνουν απ' το στόμα. Φειδωλή και ντροπαλή η εθνική σου αξιοπρέπεια προσποιείται, καμώνεται πως γιορτάζει κάτω απ' το αυστηρό βλέμμα της επιτήρησης.  Στενάχωρα όλα. Μέσα μας, γύρω μας, παντού. «Το αδιέξοδο της χώρας στις ψυχές των κατοίκων της». Πατρίδα υποτελής και υπόχρεη. Πατρίδα «πεδίο βολής φθηνό». Πατρίδα έρμαιο της απληστίας των τοκογλύφων, των ισχυρών του χρήματος, των δανειστών που γυρεύουν πίσω τα λεφτά τους. Σε υποτιμούν σήμερα άμοιρη πατρίδα μου για να σε αγοράσουν τζάμπα αύριο.

Πεθαίνω σαν χώρα! Ακούς την κραυγή; Βλέπεις και συ το κακό που μας βρήκε; «Όποιος δεν έχει δει ανθρώπους να πεθαίνουν σφυροκοπημένοι από αόρατο χέρι στους δρόμους, δεν μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει και τι είναι ο θάνατος μιας χώρας…».

Πατρίδα, κατοχή και αντίσταση. Κι αν οι λέξεις άδειασαν με τα χρόνια, δεν φταίνε οι λέξεις. Οι ζωές μας άδειασαν! Πριν λιποψυχήσουν οι λέξεις, λιποψυχεί το φρόνημα των ανθρώπων, η θέληση των λαών να παραμείνουν αδούλωτοι. Όχι παιχνίδια με τις λέξεις! Ποιος δικαιούται να μιλάει στη γιορτή σήμερα για πατρίδα, για κατοχή και αντίσταση; Οι πατριδοκάπηλοι που κάθε φορά, την κρίσιμη στιγμή, συνθηκολογούσαν με τον κατακτητή; Ή μήπως, οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ που εγκατέλειπαν την πατρίδα και το λαό την ώρα της μάχης, για να επιστρέψουν κατόπιν ως εθνοσωτήρες και ελευθερωτές;

Ποιος είναι, λοιπόν, πατριώτης; Ο Άρης Βελουχιώτης, το τραγικό αυτό σύμβολο της Αντίστασης του Λαού μας, έχει κάτι να σου πει: «Ποιος είναι ο πατριώτης; Αυτοί ή εμείς; Το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα και τρέχει νάβρει κέρδη σ' όποια χώρα υπάρχουνε τέτοια. Γι' αυτό δε νοιάζεται κι ούτε συγκινείται με την ύπαρξη των συνόρων και του κράτους. Ενώ εμείς, το μόνο που διαθέτουμε, είναι οι καλύβες μας και τα πεζούλια μας. Αυτά, αντίθετα από το κεφάλαιο που τρέχει, όπου βρει κέρδη, δεν μπορούν να κινηθούν και παραμένουνε μέσα στη χώρα που κατοικούμε. Ποιος, λοιπόν, μπορεί να ενδιαφερθεί καλύτερα για την πατρίδα του; Αυτοί που ξεπορτίζουνε τα κεφάλαιά τους από τη χώρα ή εμείς που παραμένουμε με τα πεζούλια μας εδώ;»

Εδώ θα παραμείνουμε, δε θα φύγει κανείς, κυνηγημένε απ' όλους Καπετάνιε! Εδώ, να φυλάμε τα πεζούλια που μας άφησες! Θα μοιραστούμε αν χρειαστεί ακόμη και τη φτώχια μας, την ανάγκη, την οργή μας, μα δεν θα εγκαταλείψουμε. Γι' αυτό…

"Τα καράβια μου καίω / δεν θα πάω πουθενά…         
Κι ας μη μου 'χεις χαρίσει ποτέ / ένα χάδι ως τώρα / πάντα εδώ θα γυρνώ       
από πείσμα και τρέλα θα ζω / σε τούτη τη χώρα / ώσπου να βρω νερό
γιατί ανήκω εδώ.                                                                                      
Σταυρωμένη πατρίδα / μες στα μάτια σου είδα / της ανάστασης φως."

("Τα καράβια μου καίω", Νίκος Πορτοκάλογλου)

Μεταπολίτευση & οικονομία: (ιδ) Επίλογος και συμπεράσματα

Μαζί με την περίοδο του "ανηψιού" Καραμανλή, έκλεισε ένας ιστορικός κύκλος, ο οποίος κράτησε 35 χρόνια και ονομάστηκε "μεταπολίτευση". Μ' αυτόν τον κύκλο ασχοληθήκαμε σε τούτη την σειρά κειμένων, τα οποία δεν συνιστούν ιστορική ανάλυση αυτής της τριακονταπενταετίας. Στόχος τους είναι να καταδείξουν την ιστορική προέλευση και συνέχεια όλων των προβλημάτων που ταλανίζουν την σημερινή Ελλάδα του μνημονίου.

Στην διάρκεια της μεταπολίτευσης έγιναν αρκετοί πειραματισμοί. Στην αρχή, επειχειρήθηκε ο εκσυγχρονισμός της χώρας μέσω ενός κύκλου κρατικοποιήσεων και μιας διόγκωσης του δημόσιου τομέα. Πάνω σ'αυτό το διογκωμένο κράτος, έγινε μια προσπάθεια σοσιαλδημοκρατικού μετασχηματισμού, η οποία ήταν καταδικασμένη να αποτύχει, μιας και δεν έθιξε ποτέ τις αστικές δομές στην ρίζα τους. Εξ άλλου, σοσιαλιστικός μετασχηματισμός με αστούς πολιτικούς και αστική πολιτική δεν γίνεται.

Ακολούθησε μια σύντομη περίοδος οικουμενικής προσπάθειας συμμαζέματος η οποία, όμως, υπεσκάφη λόγω κομματικών επιδιώξεων. Στην συνέχεια επιχειρήθηκε μια φιλελεύθερη στροφή, η οποία ναυάγησε πολύ σύντομα ανάμεσα στις συμπληγάδες του νεοφιλελευθερισμού και του μονεταρισμού. Το μεταπολιτευτικό πείραμα συνεχίστηκε με μια ημιτελή και φοβισμένη προσπάθεια ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού και τελείωσε μέσα σε μια αχλύ αδρανείας και φοβικών εξουσιαστικών συνδρόμων.

Για να αποτιμήσει κανείς σωστά όλα όσα διαδραματίστηκαν στον τομέα της οικονομίας καθ' όλη την μεταπολιτευτική περίοδο, θα πρέπει να συνεκτιμήσει παράλληλα ζητήματα τα οποία είτε δεν αναφέρθηκαν σε τούτα τα σημειώματα είτε αναφέρθηκαν ακροθιγώς. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να μας αφήσει αδιάφορους η ταξική μεταλλαγή των ελλήνων μέσα σ' αυτά τα 35 χρόνια. Η εργατική τάξη αιμορράγησε ενώ, αντιθέτως, η αστική-μικροαστική γιγαντώθηκε. Δυστυχώς, όπως είχαμε αναλύσει σε παλιότερο σημείωμα ("Ο εργαταστός"), αυτή η μετάλλαξη του νεοέλληνα έγινε όπως τα περισσότερα από όσα συμβαίνουν σε τούτο τον τόπο: στο περίπου.

Στο περίπου έγιναν και όλες οι "μεταρρυθμίσεις" που επιχειρήθηκαν. Το ασφαλιστικό μεταρρυθμιζόταν χρόνια και ζαμάνια (Σιούφας, Γιαννίτσης, Ρέππας, Πετραλιά) και μεταρρύθμιση δεν είδε. Οι προβληματικές εταιρείες μεταρρυθμίστηκαν κατ' επανάληψη (Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, Ολυμπιακή, Συγκοινωνίες κλπ) κι έμειναν αμεταρρύθμιστες. Το φορολογικό σύστημα μεταρρυθμιζόταν σχεδόν κάθε χρόνο κι η κατάληξη του είναι γνωστή: επανειλημμένες χαριστικές ρυθμίσεις και περαιώσεις, φορολογικές απαλλαγές και εκπτώσεις στο μεγάλο κεφάλαιο, συνεχείς εισαγωγές νέων και καταργήσεις παλαιών φόρων, αυξομειώσεις συντελεστών κλπ.

Το ίδιο σημαντικές υπήρξαν και οι διεθνείς εξελίξεις της περιόδου. Οι επιδράσεις των δυο πολέμων στο Ιράκ, η διεθνής αντιτρομοκρατική υστερία, ο βομβαρδισμός της Σερβίας και η αλλαγή του staus quo στα Βαλκάνια, η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η ενοποίηση της Γερμανίας κλπ άφησαν ανεξίτηλα σημάδια στην πορεία της χώρας.

Τελικά η γεύση που άφησε ο επίλογος της μεταπολίτευσης ήταν μάλλον στυφή. Ο τόπος είχε την ατυχία να κυβερνηθεί τα τελευταία δέκα χρόνια σαν να ήταν ακυβέρνητος. Η περιπέτεια που ξεκίνησε την περίοδο Μητσοτάκη άφησε ένα έλλειμμα κολλημένο στο 15% του ΑΕΠ, το οποίο δεν κατάφεραν να δαμάσουν ούτε ο Σημίτης ούτε ο "ανηψιός" Καραμανλής, παρ' ότι διέθεταν το όπλο του στιβαρού ευρώ. Οι επιπτώσεις της αδυναμίας των αστικών κομμάτων που βρέθηκαν στην εξουσία όλα αυτά τα χρόνια και η διεθνής καπιταλιστική κρίση που τις ενέτεινε, οδήγησαν την χώρα στην σημερινή ζοφερή κατάσταση και τα λαϊκά στρώματα στις τωρινές δύσκολες καταστάσεις που θυμίζουν έντονα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.


ΥΓ: Εξαιρετική η παραπομπή του σχολίου το οποίο δημοσίευσε αναγνώστης στο πρώτο κείμενο αυτής της σειράς. Τον ευχαριστώ και προτρέπω όλους τους αναγνώστες να την επισκεφθούν.

Μεταπολίτευση & Οικονομία: (ιγ) 2004-2009

Η διαδοχή του Σημίτη στην πρωθυπουργία από τον Κώστα Καραμανλή δεν άλλαξε τίποτε ουσιαστικό στον τόπο. Ο νέος πρωθυπουργός απεδείχθη περισσότερο ανεπαρκής από τον προκάτοχό του. Η έλλειψη προγράμματος και η ανύπαρκτη προετοιμασία του για την εξουσία φάνηκαν σχεδόν αμέσως. Παρ' ότι στα μάτια του κόσμου φάνταζε ως ισχυρός ηγέτης, απεδείχθη ότι δεν μπορούσε να ξεκολλήσει από το κομματικό δόγμα και την επήρεια της αυλής των "φωτισμένων μυαλών" της παράταξης. Κατά βάθος, πιάστηκε αιχμάλωτος του εξουσιαστικού σύνδρομου της παράταξης.

Ο Καραμανλής, με άλλοθι τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ξεκίνησε την θητεία του με κάτι που ήξερε να κάνει καλά: με αδράνεια. Υιοθέτησε με ευχαρίστηση το δόγμα της "ήπιας προσαρμογής" και, επί μήνες, στην οικονομία δεν κουνήθηκε φύλλο. Παράλληλα, προσπαθώντας να "σκοτώσει" το -έτσι κι αλλοιώς- μισολιπόθυμο ΠΑΣΟΚ, προχώρησε στην περίφημη απογραφή. Νομίζοντας ότι έκανε την ανακάλυψη του αιώνα, άλλαξε τον τρόπο καταγραφής των αμυντικών δαπανών για να αποτυπώσει την μαύρη τρύπα που είχε αφήσει ο Σημίτης στην οικονομία. Ουσιαστικά, δηλαδή, προσπαθώντας να πάρει κάποιας μορφής κάλυψη από τις Βρυξέλλες, ξεμπρόστιασε  την χώρα για την "δημιουργική λογιστική" της σ' εκείνους που είχαν εφαρμόσει τα ίδια τερτίπια.

Φυσικά, οι ευρωπαίοι παρέστησαν τους...κινέζους. Υιοθέτησαν ένα αυστηρό ύφος και έβαλαν πάγο στον Καραμανλή, ο οποίος απειλούσε να ξεσκεπάσει από σπόντα και τις δικές τους πομπές. Αυτό το χοντρό λάθος της απογραφής, ο Καραμανλής το πλήρωσε. Για παράδειγμα, στις συνομιλίες της Λουκέρνης για το Κυπριακό, κανένας δεν του έδωσε σημασία και ο Τάσσος Παπαδόπουλος βρέθηκε να παλεύει μόνος του.

Η περιλάλητη "νέα διακυβέρνηση" έμπαζε από παντού. Χρειάστηκε να εκτροχιαστούν δυο συνεχόμενοι προϋπολογισμοί (2004 και 2005) για να ξυπνήσει η κυβέρνηση. Τότε ο Καραμανλής πέταξε το πυροτέχνημα των "μεταρρυθμίσεων". Βάζω την λέξη σε εισαγωγικά, επειδή εκείνη η κυβέρνηση μπορεί να ισχυριστεί ότι προώθησε μεταρρυθμίσεις όσο μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι με ένα βάψιμο επέτυχε μια ανακαίνιση ακινήτου.

Όσο η χώρα πήγαινε με κεκτημένη ταχύτητα από το χρήμα που είχε κυκλοφορήσει λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, όλα φαίνονταν μια χαρά. Όμως, ο Αλογοσκούφης στο υπουργείο εθνικής οικονομίας έβλεπε την μπάλλα να χάνεται σιγά-σιγά. Δυστυχώς, ήταν κι αυτός ανεπαρκής για να χειριστεί αποτελεσματικά τα προβλήματα (γέλασε όλη η ανθρωπότητα όταν προσπάθησε να αυξήσει το ΑΕΠ, προσμετρώντας σ' αυτό την παραοικονομία και τον τζίρο των οίκων ανοχής). Η ανάπτυξη της χώρας είχε σκοντάψει και κανένας δεν έδειχνε ικανός να αντιδράσει αποτελεσματικά. Ο Καραμανλής αποφάσισε να πάει σε εκλογές, πριν τα προβλήματα γίνουν φανερά και πριν το ΠΑΣΟΚ συνέλθει. Έτσι, στις 16 Σεπτεμβρίου 2007, οι έλληνες τον επανεξέλεξαν πρωθυπουργό αλλά η σχεδόν οριακή πλειοψηφία (152 έδρες) καθιστούσε σαφές ότι η ανοχή του λαού είχε τελειώσει.

Στην επόμενη διετία δεν άλλαξε απολύτως τίποτε. Για άλλη μια φορά ουδείς δραστηριοποιήθηκε και ουδείς συγκινήθηκε. Η αδράνεια του Καραμανλή γέννησε πλήθος ανεκδότων και η αδυναμία του να αντιδράσει στο οποιοδήποτε ερέθισμα έγινε παροιμιώδης. Δυστυχώς, η διεθνής συγκυρία έπαιξε καταλυτικό ρόλο. Το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης στις ΗΠΑ έγινε τσουνάμι που χτύπησε όλο τον κόσμο κι όταν έφτασε στην Ελλάδα, βρήκε μια ανοχύρωτη χώρα και την έπνιξε.

Τελευταία σπασμωδική κίνηση του Καραμανλή ήταν να αντικαταστήσει τον Αλογοσκούφη με τον Παπαθανασίου και να στείλει στο υπουργείο ανάπτυξης τον εργατικό Χατζηδάκη. Φυσικά, μετά από τόσα χρόνια μηδενικής δράσης, οποιαδήποτε προσπάθεια συμμαζέματος (και, μάλιστα, υπό την πίεση των διεθνών εξελίξεων) ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Το μόνο που κατάφερε η κυβέρνηση σ' αυτή την περίοδο ήταν να ξεφορτωθεί όπως-όπως την Ολυμπιακή. Κατά τ' άλλα, ο Παπαθανασίου εξακολουθούσε να παραμυθιάζει τους ευρωπαίους ότι το έλλειμμα της χώρας βρισκόταν στο 3% του ΑΕΠ. Είναι απορίας άξιο πώς κανένας ευρωπαίος δεν αντέδρασε σε τέτοιο καταφανέστατο ψέμα: δίχως καμμιά προσαρμογή και δίχως κανένα δομικό μέτρο, ήταν αδύνατο να βρίσκεται στο 3% ένα έλλειμμα που επί 20 σχεδόν χρόνια βρισκόταν στο 15%. Αλλά, ποιοι ευρωπαίοι να αντιδράσουν; Εκείνοι που μπήκαν μαζί με την Ελλάδα στην ΟΝΕ, μαγειρεύοντας τα δικά τους ελλείμματα κατά τον ίδιο τρόπο;

Ο Καραμανλής, τελικά, κατάφερε να καταλάβει ότι η επί τόσα χρόνια (από το 2000 σχεδόν) εγκατάλειψη των δημοσιονομικών στην τύχη τους, σύντομα θα γινόταν θηλειά στον λαιμό της χώρας. Έτσι, αποφάσισε την ηρωική του έξοδο. Προκήρυξε πρόωρες εκλογές και οργάνωσε τον πιο περίεργο προεκλογικό αγώνα που έχει κάνει ποτέ κόμμα στον κόσμο. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Καραμανλής έλεγε στους πολίτες ότι πρέπει να τον ψηφίσουν για να πάρει αυστηρά μέτρα λιτότητας. Εκ των υστέρων, όταν αποδείχθηκαν τα χάλια της οικονομίας, ο Καραμανλής ζήτησε και εύσημα από πάνω, επειδή -τάχατες- είπε την αλήθεια στον λαό.

Με έναν Γιώργο Παπανδρέου ο οποίος -σε αντίθεση με όσα έλεγε ο Καραμανλής- διατυμπάνιζε ότι "λεφτά υπάρχουν" (πάλι καλά που δεν συμπλήρωνε "να φάνε και οι κότες"), το ΠΑΣΟΚ δεν δυσκολεύτηκε να συντρίψει (με 10,5 μονάδες διαφορά) την Νέα Δημοκρατία στις εκλογές που διεξήχθησαν στις 4 Οκτωβρίου 2009. Για πρώτη φορά ένας Καραμανλής αντιμετώπισε έναν Παπανδρέου σε εκλογές κι έχασε.

Μεταπολίτευση & Οικονομία: (ιβ) 2000-2004

Η δεύτερη τετραετία Σημίτη ήταν μια σκέτη απογοήτευση για τον πάλαι ποτέ φέρελπι πολιτικό. Όλες οι μεγάλες ιδέες περί εκσυγχρονισμού και συγκρούσεων πέρασαν στα αζήτητα. Τα πανηγύρια για την ένταξη στην ΟΝΕ ξεφούσκωσαν και πουθενά δεν φαινόταν η παραμικρή προσπάθεια για την υλοποίηση των κριτηρίων που είχε θεσπίσει η συνθήκη της Λισσαβώνας. Οι τομείς της τεχνολογίας, της έρευνας, της καινοτομίας, της αύξησης της απασχόλησης και όλοι εν γένει οι τομείς που απαιτούσαν δραστηριοποίηση (πάντοτε στα πλαίσια του ευρωμονόδρομου, ο οποίος αποτελούσε ήδη την εκφρασμένη αστική επιλογή όλων των τελευταίων κυβερνήσεων) παρέμεναν μακρυά από κάθε κυβερνητική δραστηριότητα.

Η αδράνεια του Σημίτη άνοιξε τον δρόμο στις νεοσυντηρητικές δυνάμεις που αναπτύσσονταν στο ΠΑΣΟΚ. Στο κόμμα που κάποτε στηριζόταν σε Γεννηματά, Τρίτση και Μελίνα, τώρα έκαναν κουμάντο Πάγκαλος, Βενιζέλος και Βάσω Παπανδρέου, ενώ ανάμεσά τους παλινωδούσε μπλεγμένος με τους εξοπλισμούς και ο Τσοχατζόπουλος.  Παράλληλα, αυτή η συμπεριφορά έδωσε στον κόσμο την εντύπωση ότι αυτό είναι ο εκσυγχρονισμός τον οποίο ευαγγελιζόταν ο Σημίτης με την ομάδα του. Μόνο που έτσι το ΠΑΣΟΚ έπαιζε εκτός έδρας, αφού το γήπεδο του νεοσυντηρητισμού ήταν η παλιά και ιστορική έδρα της Νέας Δημοκρατίας.

Πάντως, σ' αυτή την βαρετή τετραετία συνέβη το εξαιρετικό γεγονός της μετάβασης από την δραχμή στο ευρώ. Από την πρωτοχρονιά του 2001 οι έλληνες συναλλάσσονταν με το ίδιο νόμισμα που χρησιμοποιούσαν γερμανοί, ιταλοί, γάλλοι κι αρκετοί ακόμα ευρωπαίοι. Η έλευση του ευρώ δημιούργησε έκρηξη πληθωρισμού στην ευρωζώνη, αφού παντού οι έμποροι βρήκαν την ευκαιρία να κερδοσκοπήσουν με την μετατροπή. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εμφανίστηκε σε Ελλάδα και Ιταλία, μιας και η δραχμή και -πολύ περισσότερο- η λιρέττα αποτελούσαν ελάχιστο υποπολλαπλάσιο του ευρώ. Και στις δυο αυτές χώρες, μέσα σε λιγότερο από έξι μήνες, παρατηρήθηκε μια ανυπόφορη πίεση στα χαμηλά λαϊκά εισοδήματα.

Τέλη του 2001 ο Σημίτης κάνει μια προσπάθεια να αντιστρέψει το κακό κλίμα, αντικαθιστώντας τον Παπαντωνίου με τον Χριστοδουλάκη. Είναι αλήθεια ότι ο Χριστοδουλάκης, αν και ξένο σώμα στο ΠΑΣΟΚ, προσπάθησε να εφαρμόσει κάποιες καινούργιες ιδέες, αλλά οι συνθήκες δεν ευνοούσαν ρήξεις και ανατροπές. Εξ άλλου, όσες ρηξικέλευθες προτάσεις κι αν είχε ο νέος υπουργός, πώς θα τις προωθούσε με έναν άτολμο πρωθυπουργό πάνω από το κεφάλι του;

Όσο κι αν ο Γιάννης Πρετεντέρης προσπαθεί να "αγιοποιήσει" τον Σημίτη (στο βιβλίο του "Η Δεύτερη Μεταπολίτευση"), η ιστορική αλήθεια είναι ότι ο "κύριος καθηγητής" απεδείχθη λίγος ως πρωθυπουργός και δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει καμμία από τις ευκαιρίες που του παρουσιάστηκαν, όπως π.χ. η ένταξη στην ΟΝΕ, η προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων, η εξάρθρωση της "17 Νοέμβρη" και η πανευρωπαϊκή συντηρητική στροφή που παρατηρήθηκε μετά το χτύπημα στους "δίδυμους πύργους" στις 11/9/2001. Ένας Ανδρέας Παπανδρέου, για παράδειγμα, θα είχε πιάσει όλες αυτές τις ευκαιρίες από τα μαλλιά για να περάσει τις επιλογές του. Ο Σημίτης τις παρακολουθούσε, ως απλός θεατής.

Το τελειωτικό χτύπημα στον σημιτικό εκσυγχρονισμό δεν άργησε να έλθει. Τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ (κυρίως τα δευτεροκλασσάτα) αποδύθηκαν σε ένα άνευ προηγουμένο φαγοπότι, με αφορμή τα έργα που γίνονταν για τους Αγώνες. Παράλληλα, οι επιχειρηματίες σπρώχνονταν για να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα. Απέναντί τους, ο κόσμος έβλεπε εκατομμύρια να αλλάζουν χέρια, χωρίς να αλλάζει κάτι στην δύσκολη καθημερινότητά του. Η δυσφορία προς την κυβέρνηση διαρκώς μεγάλωνε.

Κάπου εκεί, ξύπνησε και η Νέα Δημοκρατία από τον λήθαργό της. Έκανε παντιέρα τα σκάνδαλα και τις διαπλοκές ενώ θυμήθηκε και την ιστορία με το χρηματιστήριο. Παρ' ότι, όμως, αναλώθηκε σε γενικότητες και ποτέ δεν παρουσίασε ούτε συγκεκριμένες κατηγορίες κατά της κυβέρνησης ούτε συγκεκριμένο πρόγραμμα για το μέλλον, το δένδρο του Σημίτη ήταν τόσο κούφιο ώστε δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη προσπάθεια για να σωριαστεί. Ημέρα με την ημέρα γινόταν όλο και πιο σαφές ότι οι επόμενες εκλογές θα έστελναν το ΠΑΣΟΚ στην αντιπολίτευση. Μυστική δημοσκόπηση, την οποία παράγγειλε το κυβερνών κόμμα λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2003, έδινε προβάδισμα οκτώ μονάδων στην Νέα Δημοκρατία.

Ο Σημίτης δεν θα καθόταν να γευτεί μια εκλογική ήττα. Αρχές Ιανουαρίου του 2004 παρέδωσε την ηγεσία του κόμματος στον Γιώργο Παπανδρέου και διατήρησε μόνο τον πρωθυπουργικό θώκο μέχρι τις εκλογές. Ο Γιώργος δεν άργησε να τα κάνει ρόιδο: εκεί που όλοι περίμεναν ανυπόμονα μια "μαγική κίνηση" από τον νέο αρχηγό, εκείνος έβαλε στο ψηφοδέλτιο επικρατείας του ΠΑΣΟΚ τους νεοφιλελεύθερους μητσοτακικούς υπουργούς Μάνο και Ανδριανόπουλο και τους αριστεροτραφείς Ανδρουλάκη και Δαμανάκη.

Ο Γιώργος Παπανδρέου, πλήρως εγκατελειμένος από τον Σημίτη και την ομάδα των "εκσυγχρονιστών", αναγκάστηκε να πάει στις εκλογές "ως πρόβατον επί σφαγή". Ο Σημίτης έγραψε αργότερα στο βιβλίο του ότι εκείνες οι εκλογές χάθηκαν από λάθη της ηγεσίας στην προεκλογική περίοδο. Η μικρότητά του δεν του επέτρεψε ποτέ να παραδεχτεί ότι η ευθύνη της ήττας οφειλόταν αποκλειστικά στην δική του τετραετή αβελτηρία.

Είτε έτσι είτε αλλοιώς, στις 7 Μαρτίου 2004 η Νέα Δημοκρατία κέρδισε την εκλογική μάχη με 5 μονάδες διαφορά. Ήταν η σειρά του Κώστα Καραμανλή να γίνει πρωθυπουργός.

Παρασκήνια από την "εκτέλεση των Έξι"

Το παρασκήνιο της "εκτέλεσης των Έξι", στην οποία αναφερθήκαμε χτες, είναι και πολύ και θολό. Μεταξύ των επαναστατών υπήρχαν και διαλλακτικά στοιχεία (όπως ο εκ της ηγετικής τριανδρίας Δημήτριος Φωκάς, ο οποίος απεσύρθη) αλλά και αδιάλλακτα, τα οποία επικράτησαν εν τέλει. Ανάμεσα στους αδιάλλακτους ήσαν οι μετέπειτα δικτάτορες Θεόδωρος Πάγκαλος και Γεώργιος Κονδύλης. Αδιάλλακτος εθεωρείτο και ο πρόεδρος του Έκτακτου Επαναστατικού Δικαστηρίου, υποστράτηγος Αλέξανδρος Οθωναίος αλλά είναι αλήθεια ότι η τελική απόφαση τον τσάκισε, παρ' ότι ήξερε ότι η θανατική καταδίκη ήταν προαποφασισμένη. Έτσι, όταν ολοκλήρωσε την ανάγνωσή της, κατέβηκε αμέσως από την έδρα για να φύγει, ώστε να μη γίνει αντιληπτή η συγκίνησή του. Πάνω στην φούρια του, ξέχασε να κηρύξει το τέλος της διαδικασίας. Έτσι, ένας εκ των στρατοδικών ανέβηκε στο βήμα και είπε το "λύεται η συνεδρίασις", ώστε να αποκατασταθούν οι τύποι. Πάνω σ' αυτή την λεπτομέρεια βασίζονται αρκετοί για να υποστηρίξουν ότι αυτή η δίκη ακόμη δεν έχει τελειώσει τυπικά. Φυσικά, ο Οθωναίος δεν μπορεί πια να "λύσει την συνεδρίαση", αφού έχει πεθάνει εδώ και 40 χρόνια.

Ο Στυλιανός Γονατάς δεν πίστεψε ποτέ ότι οι οκτώ κατγορούμενοι είχαν διαπράξει το αδίκημα της "εσχάτης προδοσίας" αλλά θεωρούσε ότι έπρεπε να επιβληθούν αυστηρές ποινές ώστε αφ' ενός μεν να εκτονωθεί η λαϊκή οργή αφ'ετέρου δε να αποδειχτεί η αποφασιστικότητα της επανάστασης. Χαρακτηριστικά, μετά την εκτέλεση των Έξι, δήλωσε πως είναι προτιμώτεροι έξι θάνατοι από χίλους έξι.

Οι Άγγλοι είχαν φάει τα λυσσακά τους για να εμποδίσουν τις εκτελέσεις. Σε μια ύστατη προσπάθεια, ο λόρδος Κώρζον (υπουργός εξωτερικών) έστειλε τον ναύαρχο Τάλμποτ να επιδώσει αυστηρό τελεσίγραφο προς την ηγεσία των επαναστατών. Αυτό το ήξερε ο Πάγκαλος κι έτσι πίεσε το στρατοδικείο να ξεμπερδεύει μέχρι το βράδυ της 14ης Νοεμβρίου. Η απόφαση για την θανατική καταδίκη των οκτώ κατηγορουμένων ήταν δεδομένη αλλά όχι ομόφωνη. Ο Πάγκαλος, όμως, απαιτούσε ομοφωνία. Επειδή οι ώρες περνούσαν, το πλοίο του Τάλμποτ είχε μπει στον Πατραϊκό και ομοφωνία δεν έβγαινε, ο Πάγκαλος μπήκε στην αίθουσα όπου συσκέπτονταν οι στρατοδίκες και έκανε την τελευταία του υποχώρηση: δέχτηκε να καταδικαστούν σε ισόβια ο Ξενοφών Στρατηγός και ο Μιχαήλ Γούδας, αρκεί να υπάρξει ομοφωνία για την καταδίκη των άλλων έξι σε θάνατο.

Εκείνο που προκάλεσε αλγεινή εντύπωση, ήταν η στάση του Βενιζέλου. Όσο τα πράγματα εξελίσσονταν κατά του Κωνσταντίνου, ο Βενιζέλος δεν ανακατευόταν. Τελικά, έστειλε από την Λωζάννη ένα τηλεγράφημα για να ζητήσει να μην επιβληθούν θανατικές καταδίκες, αλλά το τηλεγράφημα έφτασε στην Αθήνα μετά τις εκτελέσεις. Μάλιστα, σε μεταγενέστερη δήλωσή του είχε πει κατηγορηματικά: "κι αν ακόμα ανασταίνονταν οι Έξι, θα έπρεπε να ξαναεκτελεστούν".

Όταν, όμως, ο Βενιζέλος ξαναγύρισε στην Ελλάδα, τοποθέτησε στην γερουσία τόσο τον Γονατά όσο και τους Λεωνίδα Σακελλαρόπουλο και Νεόκοσμο Γρηγοριάδη (οι οποίοι ήσαν μέλη του στρατοδικείου που καταδίκασε τους Έξι), ενώ στη συνέχεια έκανε τον Γονατά υπουργό συγκοινωνιών. Αυτές οι ενέργειες του Βενιζέλου προκάλεσαν ανοιχτή σύγκρουση με το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο αποχώρησε από Βουλή και Γερουσία. Προφανώς, με το πέρασμα των χρόνων, η λαϊκή οργή του 1922 είχε μεταβληθεί σε συμπάθεια για τους εκτελεσμένους. Μια συμπάθεια η οποία επανέφερε την αντιβενιζελική παράταξη στην κυβέρνηση το 1932, έστω και για 2,5 μόνο μήνες.

Δέκα χρόνια μετά την δίκη, οι Έξι είχαν γίνει λάβαρο κατά του βενιζελισμού. Ο Παναγής Τσαλδάρης (αρχηγός πια του Λαϊκού Κόμματος που είχε ιδρύσει ο Γούναρης) βρίσκεται στην εξουσία (3/11/1932-16/1/1933) και εντοιχίζει στην αίθουσα όπου είχε γίνει η δίκη την παρακάτω πλάκα:

"Εν τη αιθούση ταύτη τη 15/28 Νοεμβρίου 1922 αναγνώσθη η απόφασις, δι' ης κατεδικάσθησαν εις θάνατον και ετυφεκίσθησαν επί εσχάτη προδοσία, οι αείμνηστοι άνδρες Δημήτριος Γούναρης, Νικόλαος Στράτος, Νικόλαος Θεοτόκης, Γεώργιος Μπαλτατζής, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκος και Γεώργιος Χατζηανέστης, οίτινες, αφιερώσαντες ολόκληρον την ζωήν των και την πολιτικήν των δράσιν υπέρ του έθνους, εκρίθησαν, παρά τους νόμους, το Σύνταγμα και την Ηθικήν, παρ' ανόμων δικαστών προδόται της ελληνικής πατρίδος.
Το Υπουργείον Δικαιοσύνης ενετοίχισεν εν έτει 1933"

Λεπτομέρεια: Στην κυβέρνηση Τσαλδάρη συμμετέχουν ο Γεώργιος Κονδύλης (υπουργός στρατιωτικών) και ο Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος (υπουργός ναυτικών και αεροπορίας). Ανήκαν στην ομάδα των αδιάλλακτων που ζητούσαν να γίνουν οι εκτελέσεις. Ανήκαν σ' εκείνους που πίεζαν τους δικαστές, τους οποίους τώρα κατηγορούν ως "ανόμους"...

Η εκτέλεση των Έξι

Ήταν σαν σήμερα, 15 Νοεμβρίου (σημ.: όλες οι ημερομηνίες αυτού του κειμένου αναφέρονται στο παλιό ημερολόγιο, αφού το νέο υιοθετήθηκε από την Ελλάδα στις 16 Φεβρουαρίου 1923) του 1922. Ώρα 6.30' το πρωί. Στην αίθουσα συνεδριάσεων της τότε Βουλής, η οποία έχει διαμορφωθεί σε αίθουσα συνεδριάσεων του Έκτακτου Επαναστατικού Δικαστηρίου, ο πρόεδρος του στρατοδικείου, υποστράτηγος Αλέξανδρος Οθωναίος, απαγγέλλει την απόφαση: τρεις πρώην πρωθυπουργοί (Δημήτριος Γούναρης, Νικόλαος Στράτος, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης), δυο πρώην υπουργοί (εξωτερικών Γεώργιος Μπαλτατζής και στρατιωτικών Νικόλαος Θεοτόκης) καταδικάζονται σε θάνατο, ο αρχιστράτηγος Γεώργιος Χατζανέστης σε καθαίρεση και θάνατο, ενώ άλλοι δυο υπουργοί (συγκοινωνιών Ξενοφών Στρατηγός και εσωτερικών & οικονομικών Μιχαήλ Γούδας) σε ισόβια δεσμά. Λίγες ώρες αργότερα, στις 11.27' ακριβώς, η απόφαση του στρατοδικείου υλοποιείται με την εκτέλεση των Έξι στο Γουδί.

Δυο χρόνια νωρίτερα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος οδηγεί την χώρα σε εκλογές, θεωρώντας ότι έχει βγει πανίσχυρος από τις συνθήκες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως, στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, ο κουρασμένος από τους συνεχείς πολέμους λαός φέρνει στην εξουσία το αντιβενιζελικό Λαϊκό Κόμμα του Δημητρίου Γούναρη και ο Βενιζέλος φεύγει για το εξωτερικό. Ο Γούναρης δεν μπορεί να εκτιμήσει σωστά τα παιχνίδια που στήνονται από τους συμμάχους εις βάρος της Ελλάδας και μπλέκει στο τέλμα της Μικράς Ασίας. Απογοητευμένος, παραιτείται τον Απρίλιο του 1922. Τον διαδέχεται ο Νικόλαος Στράτος, ο οποίος λυγίζει γρήγορα από το βάρος των άσχημων εξελίξεων και παραδίδει την πρωθυπουργία στον Πέτρο Πρωτοπαπαδάκο στις 9 Μαΐου. Ο Πρωτοπαπαδάκος είναι έντιμος πατριώτης αλλά δεν αντέχει την επελαύνουσα καταστροφή και στις 28 Αυγούστου παραιτείται. Τον διαδέχεται ο Νικόλαος τριανταφυλλάκος. Τρεις μέρες αργότερα καίγεται η Σμύρνη.

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει, πλέον, το ενδεχόμενο της ολοκληρωτικής καταστροφής. Έχει εγκαταλειφθεί από τους συμμάχους, ο στρατός της είναι σχεδόν διαλυμένος και οι πολιτικοί της δεν μπορούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Το παλάτι παρακολουθεί ανήμπορο να επέμβει και ο Βενιζέλος δεν θέλει να ανακατευτεί. Μόνο στην Χίο και στην Λέσβο κάτι κινείται. Εκεί έχει διαπεραιωθεί από την Μικρά Ασία το βόρειο τμήμα της ελληνικής στρατιάς, απολύτως συντεταγμένο και χωρίς απώλειες. Οι αξιωματικοί αυτού του στρατού αποφασίζουν να πάρουν τις τύχες της χώρας στα χέρια τους. Οργανώνουν ταχύτατα το κίνημά τους και στις 11 Σεπτεμβρίου αποπλέουν για το Λαύριο. Στο καταδρομικό "Λήμνος" επιβαίνουν ο πλοίαρχος Δημήτριος Φωκάς και οι συνταγματάρχες Στυλιανός Γονατάς και Νικόλαος Πλαστήρας, η ηγετική τριανδρία του κινήματος.

[Ο Γονατάς είναι ο αρχαιότερος και διεκδικεί την ηγεσία, αλλά το κίνημα πέρασε στην ιστρορία ως "κίνημα Πλαστήρα". Λίγο αργότερα, ο Πλαστήρας ονομάστηκε και επίσημα "αρχηγός της επαναστάσεως". Η ιστορία επανελήφθη 45 χρόνια μετά, με την τριανδρία Παπαδόπουλου-Παττακού-Μακαρέζου: ενώ ο Παττακός ήταν ανώτερος ως ταξίαρχος (οι άλλοι δυο ήσαν συνταγματάρχες), ως αρχηγός της "επαναστάσεως" αναγνωρίστηκε ο Παπαδόπουλος.]

Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Στις 13 Σεπτεμβρίου, οι επαναστάτες στέλνουν τελεσίγραφο σε κυβέρνηση και παλάτι. Την επόμενη μέρα, η κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου παραιτείται και ο Κωνσταντίνος φεύγει για δεύτερη και τελευταία φορά από την Ελλάδα (στις 29 Δεκεμβρίου θα πεθάνει στο Παλέρμο), παραιτούμενος υπέρ του γιου του Γεωργίου Β'. Στις 16 Σεπτεμβρίου ορκίζεται πρωθυπουργός μιας ημέρας ο Αναστάσιος Χαραλάμπης, στις 17 αναλαμβάνει κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Σωτήριο Κροκιδά και τρεις μέρες αργότερα αρχίζει στα Μουδανιά η συνδιάσκεψη μεταξύ συμμάχων, τούρκων και ελλήνων, η οποία θα βάλει την οριστική ταφόπλακα στο όνειρο της "Μεγάλης Ελλάδας".

Οι τούρκοι, αναθαρρημένοι από την εθνική μας κατάρρευση, απαιτούν να τους δοθεί ολόκληρη η Θράκη, μέχρι την Καβάλα. Οι σύμμαχοι δεν έχουν λόγο να στενοχωρήσουν την Τουρκία και η κυβέρνηση Κροκιδά δείχνει ανήμπορη να βάλει φραγμό στις απαιτήσεις τους. Ο κίνδυνος είναι τεράστιος. Οι κινηματίες επεμβαίνουν πάλι και στις 26 Σεπτεμβρίου κυρήσσουν στρατιωτικό νόμο σε ολόκληρη την χώρα. Τελικά, οι σύμμαχοι αναγκάζονται να βάλουν λίγο νερό στο κρασί τους. Στην τελική συμφωνία των Μουδανιών, η οποία υπεγράφη στις 30 Σεπτεμβρίου, παραδίδεται στους τούρκους η ανατολική Θράκη και ορίζεται ο ποταμός Έβρος ως φυσικό σύνορο των δυο χωρών.

Στο μεταξύ, η λαϊκή αγανάκτηση έχει γίνει καζάνι που βράζει. Η επαναστατική Επιτροπή κατακλύζεται με τηλεγραφήματα από όλη την χώρα, τα οποία αξιώνουν την καταδίκη σε θάνατο όλων των υπαιτίων της εθνικής τραγωδίας. Επί ένα και πλέον μήνα ο λαός διαδηλώνει με το σύνθημα "θάνατος στους προδότες" ενώ πραγματοποιούνται αθρόες συλλήψεις αντιβενιζελικών. Χιλιάδες άνθρωποι οδηγούνται σε φυλακές και στρατόπεδα. Επί κεφαλής αυτού του πογκρόμ είναι μια στρατιωτική ιδιοφυΐα, η οποία έγινε γνωστή από το κίνημα του 1909 ως λοχαγός και θα απασχολήσει κι αργότερα τον τόπο ως στρατηγός: ο αντισυνταγματάρχης Θεόδωρος Πάγκαλος.

Ο λαός, λοιπόν, ζητάει αίμα για να ξεπλύνει την συμφορά του και οι επαναστάτες του το δίνουν. Με συνοπτικές διαδικασίες και με προαποφασισμένη ετυμηγορία, στέλνουν επτά πρωτοκλασσάτους πολιτικούς κι έναν αρχιστράτηγο στο στρατοδικείο. Η δίκη των οκτώ άρχισε στις 31 Οκτωβρίου. Δεκαπέντε μέρες αργότερα, έπεσαν οι τίτλοι τέλους...

"Γλαροφωλιά"

Σήμερα επιβάλλεται να κάνουμε μια μικρή διακοπή στην σειρά των σημειωμάτων με θέμα "Μεταπολίτευση & Οικονομία", για να αποτίσουμε φόρο τιμής σε έναν γνήσιο αγωνιστή που έφυγε από την ζωή πριν λίγες μέρες, στις 27 Οκτωβρίου. Και, σίγουρα, ο καλύτερος τρόπος για να τιμήσουμε τον Ηλία Στάβερη είναι να διαβάσουμε την "Γλαροφωλιά" του.

Για την Μακρόνησο έχουν γραφτεί πολλά κι από πολλούς. Κάποιοι έγραψαν όσα άκουσαν, κάποιοι άλλοι όσα διάβασαν, κάποιοι τρίτοι όσα ανακάλυψαν μέσα από έρευνες. Ο Στάβερης ανήκει στους λίγους που έγραψαν όσα έζησαν. Δεν μιλάει για τα βογγητά που άκουσε αλλά για τον πόνο που ένοιωσε στο πετσί του, δεν μεταφέρει γνώμες τρίτων αλλά τις δικές του εμπειρίες. Και το κάνει με έναν απόλυτα ανθρώπινο τρόπο, χωρίς να βάζει ταμπέλλες, χωρίς να καταδικάζει, χωρίς να χρησιμοποιεί τσιτάτα.

Η "Γλαροφωλιά" υπήρξε. Έτσι ονόμασαν την σκηνή τους δώδεκα κρατούμενοι της Μακρονήσου. Μια σκηνή τόσο άθλια για να χρησιμοποιείται από ανθρώπινα όντα, ώστε μόνο για φωλιά γλάρων ήταν κατάλληλη. Δώδεκα άνθρωποι στοιβαγμένοι μέσα της, προσπαθούν να αντέξουν την παράνοια του έξαλλου εμφυλιοπολεμικού κράτους, όπως αυτή αποτυπωνόταν στο δίλημμα "ή θα λυγίσετε ή θα πεθάνετε". Έχουν, όμως, βρει το κόλπο: "Αν αντέξεις απόψε στον πόνο, μπορεί ν' αντέξεις και αύριο. Ίσως τότε ν' αντέξεις και μια τρίτη μέρα, οπότε μη φοβάσαι τίποτε. Τους ξέφυγες οριστικά, 'δήλωση μετανοίας' δεν θα πάρουν από τα χέρια σου."

Οι κρατούμενοι βρίσκουν παράξενους τρόπους άμυνας. Κυρίως, χρησιμοποιούν το χιούμορ και καταφεύγουν στον σαρκασμό. Χιούμορ και σαρκασμός αλλοιώνουν την απάνθρωπη πραγματικότητα και γλυκαίνουν το χάπι. Είναι χαρακτηριστική η σκηνή του επιβιβασμού τους στο καράβι που θα τους πάει στην Μακρόνησο: "Και μόνο το όνομα του πλοίου, ΕΦΗ, που το είδαμε γραμμένο ψηλά στην καμπίνα του καπετάνιου, θύμιζε ότι υπάρχουν στον κόσμο και τα θηλυκά". Και στο νησί, αργότερα: "Απόψε έχουμε δεξίωση. Θα δεξιωθούμε τους αλφαμίτες μας. Καταλαβαίνετε τι άγριο πάρτυ θα γίνει".

Αν θέλετε να μάθετε την ιστορία της Μακρονήσου, μη βιαστείτε να μπλέξετε με ιστορικές αναλύσεις και χοντρούς τόμους. Η "Γλαροφωλιά", ένα αραιογραμμένο βιβλιαράκι μόλις 170 σελίδων, είναι ό,τι χρειάζεται για μια πρώτη προσέγγιση. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Φιλίστωρ", θα σας κοστίσει ένα δεκάρικο (ίσως πάρετε και ρέστα) και θα σας προσφέρει την ωραιότερη συντροφιά που θα μπορούσατε να ζητήσετε ένα κυριακάτικο πρωινό.

Μεταπολίτευση & Οικονομία: (ια) 1999-2000

Επί τέλους, κάποιος βρέθηκε να μιλήσει σοβαρά. Στα τέλη Αυγούστου, ο Θόδωρος Καρατζάς (διοικητής της Εθνικής Τράπεζας) εκπέμπει αυστηρό μήνυμα αυτοσυγκράτησης και υπενθυμίζει στο επενδυτικό κοινό το αυτονόητο: σ' αυτά τα επίπεδα τιμών επιβάλλεται πολύ μεγάλη προσοχή. Μόνο που τους έλληνες δεν θα έπρεπε να τους αποκαλούν "επενδυτές" αλλά "τζογαδόρους". Οι πάντες αγόραζαν μετοχές με μόνο σκοπό να τις πουλήσουν κάποτε (πότε, αλήθεια;) σε υψηλότερη τιμή. Πώς αλλοιώς να εξηγήσει κανείς το ότι υπήρχαν εισηγμένες εταιρείες με χρηματιστηριακή αξία 20πλάσια της λογιστικής τους;

Με συνέντευξή του, λίγες μέρες αργότερα, επανέλαβε τα ίδια και ο Λουκάς Παπαδήμος (διοικητής της τράπεζας της Ελλάδος). Ο Παπαδήμος, όμως, μίλησε ωμά: ζήτησε την παρέμβαση των αρχών, γιατί ο χρηματιστηριακός παραλογισμός απειλούσε με κατάρρευση το σύνολο της οικονομίας.

Η συνέντευξη Παπαδήμου ήταν καταλυτική και ξύπνησε τον κόσμο από τον βαθύ του ύπνο. Από την επόμενη ακριβώς ημέρα άρχισε η κατρακύλα. Όσο εύκολα είχαν ενθουσιαστεί οι έλληνες, τόσο εύκολα πανικοβλήθηκαν. Οι πάντες έτρεχαν για να μαζέψουν τα εικονικά τους κέρδη αλλά αγοραστής δεν υπήρχε πουθενά. Όλοι ήθελαν να πουλήσουν. Ο πρωτοφανής πανικός κράτησε βδομάδες. Ο Παπαδήμος έγινε αποδέκτης σκαιοτάτων ύβρεων κι από παντού ακούγονταν εκκλήσεις για επέμβαση της κυβέρνησης. Φυσικά, με την δραχμή στην ΟΝΕ, η κυβέρνηση δεν μπορούσε να ανακατευτεί αλλά η παραζάλη ήταν τέτοια ώστε ακόμα κι εκείνη την στιγμή υπήρξαν επενδυτές που "χώνονταν", σίγουροι ότι η πολιτεία δεν θα επέτρεπε την κατάρρευση.

Όταν άρχισε να κατακάθεται ο μπουχός της κατάρρευσης, φάνηκαν πεντακάθαρα οι βαθειές πληγές τόσο στην οικονομία όσο και στον κοινωνικό ιστό. Χιλιάδες απλοί άνθρωποι καταστράφηκαν με το όνειρο του εύκολου πλουτισμού. Ωφελημένοι στάθηκαν μόνο τα μέλη του "δικτύου" που παγίδευσε τον κοσμάκη, δηλαδή μερικές χιλιάδες απατεώνες (πολιτικοί, τραπεζίτες, χρηματιστές, σύμβουλοι, δικηγόροι, λογιστές, δημοσιογράφοι κλπ), οι οποίοι επωφελήθηκαν -λιγότερο ή περισσότερο- από τον χαμό, καθ' ότι "ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται".

Μέσα σ' αυτόν τον πανζουρλισμό, ο Σημίτης στάθηκε εξαιρετικά τυχερός. Πρώτα-πρώτα, η Νέα Δημοκρατία δεν μπορούσε να τον "στήσει στον τοίχο", γιατί και τα δικά της μέλη είχαν χωθεί στο χρηματιστήριο ως τα μπούνια (για παράδειγμα, ο θείος Αχιλλέας έβγαλε τρελλά εκατομμύρια, όπως απεκαλύφθη αργότερα). Έπειτα, η άψογη στάση του Κωστή Στεφανόπουλου στην Προεδρία και η λαϊκή αποδοχή του, υποχρέωναν την αξιωματική αντιπολίτευση να αποδεχθεί την ανανέωση της θητείας του ("δεν πρόκειται να σας χαρίσουμε τέτοιον πρόεδρο", δήλωσε ο Καραμανλής). Και, τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση δέχθηκε να παίξει ρυθμιστικό ρόλο στις ελληνοτουρκικές διενέξεις, ανακουφίζοντας τον πληγωμένο από τα Ίμια πρωθυπουργό.

Το καλύτερο, όμως, για τον Σημίτη, ήρθε στο τέλος του 1999, όταν η Κομισσιόν ανακοίνωσε ότι η Ελλάδα είχε πιάσει τα κριτήρια για την ένταξη στο ευρώ. Όσο κι αν ο Σημίτης κατηγορήθηκε αργότερα για "δημιουργική λογιστική", εικονικά στοιχεία και παιγνίδια με την "Moody's", ας μη ξεχνάμε ότι ακριβώς τα ίδια έκαναν όλες ανεξαιρέτως οι χώρες που μπήκαν στο ευρώ. Έτσι, ο πρωθυπουργός άρχισε να σκέφτεται την επίσπευση των εκλογών, πριν γίνουν σαφέστερες και καθαρώτερες οι επιπτώσεις της κατάρρευσης του χρηματιστηρίου σε οικονομία και κοινωνία. Τα "παπαγαλάκια" εκμεταλλεύτηκαν τις πρωθυπουργικές σκέψεις και άφηναν συνεχώς υπονοούμενα ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να αφήσει απροστάτευτη την Σοφοκλέους και "κάτι θα γίνει, τελικά".

Πριν από τις εκλογές, λοιπόν, οι κερδοσκόποι -εγχώριοι και ξένοι- άρχισαν να "σπρώχνουν" μετοχές με το τσουβάλι. Ο Παπαντωνίου "τσίμπησε" και άρχισε να αμύνεται. Τράπεζες και κράτος (μέσω της ΔΕΚΑ) άρχισαν να αγοράζουν, προκειμένου να μετριάσουν τις επιπτώσεις. Κι όσο αυτοί αγόραζαν, τόσο οι μεγάλοι παίχτες ξεφόρτωναν σαβούρα. Η κατάσταση ήταν και εκρηκτική και αδιέξοδη: πόσο θα άντεχε ο κρατικός κορβανάς να στηρίζει το χρηματιστήριο; Ο πανικοβλημένος Σημίτης όρισε γρήγορα-γρήγορα τις εκλογές για τις 9 Απριλίου 2000.

Η αξιωματική αντιπολίτευση παρακολουθούσε βραχυκυκλωμένη, με έναν άβουλο πρόεδρο κι έναν πελαγωμένο Αλογοσκούφη να μη θέλουν να εκμεταλλευτούν το χρηματιστηριακό αλαλούμ, τάχατες για να μη κατηγορηθούν ότι υπονομεύουν την χρηματιστηριακή αγορά. Έτσι, ο Σημίτης πήγε σε εκλογές με κυριώτερο αντίπαλό του την...κακή κυβέρνησή του.

Η βραδυά των εκλογών έκρυβε το μεγαλύτερο πολιτικό θρίλερ στην ιστορία της χώρας. Μέχρι τα μεσάνυχτα, όλα έδειχναν ότι η Νέα Δημοκρατία είχε επικρατήσει και οι οπαδοί της άρχισαν τα επινίκεια πανηγύρια. Όμως, όταν τις πρώτες μεταμεσονύχτιες ώρες άρχισαν να έρχονται τα αποτελέσματα από την Β' Αθηνών, όλα άλλαξαν. Το ΠΑΣΟΚ νίκησε για λίγες χιλιάδες ψήφων και ο Σημίτης διατήρησε την πρωθυπουργία, έστω και με την ψυχή στο στόμα.

Μεταπολίτευση & Οικονομία: (ι) 1997-1999

Νοέμβριος 1997. Ο Παπαντωνίου πάει με πλήρη μυστικότητα στις Βρυξέλλες για να διαπραγματευτεί την ένταξη της δραχμής στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών και γυρίζει με άδεια χέρια. Ο Σημίτης αναθέτει την δουλειά στον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, Λουκά Παπαδήμο. Ο Παπαδήμος εκμεταλλεύεται τις γνωριμίες του και κλείνει την συμφωνία, δεσμευόμενος ότι θα πείσει την κυβέρνηση να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές.

Είπαμε ότι όλα έγιναν με απόλυτη μυστικότητα αλλά κάποιοι έμαθαν την συμφωνία (πώς και από πού, άραγε;) κι έτριψαν τα χέρια τους. Οι κερδοσκόποι χώθηκαν μέχρι τα μπούνια στο παιχνίδι, ποντάροντας στην υποτίμηση της δραχμής. Ο Σημίτης επεδίωκε να κλείσει την ισοτιμία γύρω στις 300-320 δραχμές ανά ευρώ αλλά τα στοιχήματα έφταναν ακόμα και τις 360 δραχμές. Οι μόνοι τομείς που περίμεναν οργανωμένα και με σχέδιο τις εξελίξεις ήσαν οι τράπεζες και το εμπόριο.

Το μεγάλο μπαμ έγινε στις 15 Μαρτίου 1998, στην σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών, όπου ανακοινώθηκε η ένταξη της δραχμής στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών με τελική ισοτιμία 340,75 δραχμές ανά ευρώ. Ουσιαστικά, η δραχμή υποτιμήθηκε 15% κι αυτή ήταν και η τελευταία υποτίμησή της.

Ακολούθησε κλίμα ευφορίας, που έφτανε τα όρια του παροξυσμού. Η παραπεταμένη κι ανυπόληπτη δραχμούλα απολάμβανε -επί τέλους- νομισματική σταθερότητα κι αντιμετωπιζόταν πια ως ευρωπαϊκό νόμισμα. Από δίπλα, είχαμε και τους Ολυμπιακούς Αγώνες, που υπόσχονταν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης για πολλά χρόνια. Βιομήχανοι, εργολάβοι, επενδυτές, εφοπλιστές και μεγαλέμποροι είχαν κάθε λόγο να πλέουν σε πελάγη ευτυχίας. Για όλους προοιωνιζόταν μέλλον λαμπρό. Οι πιο τολμηροί επιχειρηματίες άρχισαν να επιζητούν εξαγορές μέσω Χρηματιστηρίου αλλά ποιος ήθελε να πουλήσει τέτοιες μέρες;

Κάπως έτσι, λοιπόν, το Χρηματιστήριο άρχισε να γίνεται γνωστό σε όλο και περισσότερους, ενώ ως τότε ασχολούνταν μαζί του μόνον οι "ολίγοι και εκλεκτοί" και κάποιοι που χαρακτηρίζονταν ως "γραφικοί". Η μανία του Χρηματιστηρίου κατέλαβε την συντριπτική πλειοψηφία των ελλήνων, οι οποίοι ξεχύθηκαν κι άρχισαν να σαρώνουν όποια μετοχή βρισκόταν στο διάβα τους. Μόλις 40 μέρες μετά την ένταξη της δραχμής, ο δείκτης της Σοφοκλέους είχε κερδίσει πάνω από 1000 μονάδες. Όλες οι μετοχές, ανεξαιρέτως, τραβούσαν την ανηφόρα και η μέση αύξησή τους στο πρώτο τετράμηνο της χρονιάς έφτασε το 65%. Άρχισαν ειδικές εκπομπές στην τηλεόραση, ξεκίνησαν απ' ευθείας μεταδόσεις των συνεδριάσεων του Χρηματιστηρίου (πρώτος ο Κουρής με ένα από τα πειρατικά του κανάλια), βγήκαν ειδικά έντυπα (περιοδικά κι εφημερίδες) και οι ΑΕΛΔΕ (Ανώνυμες Εταιρείες Λήψης & Διακίνησης Εντολών) ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια. Μέσα σ' αυτόν τον γενικό παραλογισμό, όποιος τολμούσε να αρθρώσει αντίθετο λόγο εθεωρείτο από ύποπτος έως τρελλός.

Μέχρι το καλοκαίρι του 1998 η χρηματιστηριακή αγορά είχε γιγαντωθεί. Υπολογίστηκε ότι περισσότεροι από 500.000 έλληνες είχαν ανοίξει "μερίδες" και πραγματοποιούσαν σχεδόν καθημερινές συναλλαγές, ακόμα και από την ξαπλώστρα τους στην παραλία. Μικροαστοί, μισθωτοί, συνταξιούχοι, αγρότες και νοικοκυρές δεν δίσταζαν να τζογάρουν όλες τους τις οικονομίες σε ένα παιχνίδι που δεν ήξεραν. Τι κι αν κάποιοι ανησυχούσαν; Τι κι αν ανάμεσα σ' αυτούς ήταν ο ίδιος ο Σημίτης;

Το παιχνίδι είχε ξεφύγει από τα χέρια του πρωθυπουργού. Από το ίδιο το Μέγαρο Μαξίμου έβγαιναν φήμες και "πληροφορίες", που εν ριπή ανέμου εξαπλώνονταν. Βέβαια, πηγή αυτών των "πληροφοριών" ήσαν ο καφετζής του Μαξίμου, κάποιος γραμματέας ή ο μπάτσος που φύλαγε την εξώπορτα, αλλά ποιος έδινε σημασία; Ο Παπαντωνίου βολευόταν, αφού αυτή η γενική ευφορία κάλυπτε την ανεπάρκειά του. Οι τραπεζίτες βολεύονταν, αφού μπορούσαν να ξεφορτωθούν την σαβούρα των χαρτοφυλακίων τους μέσα στον γενικό χαλασμό, χωρίς να τους πάρει χαμπάρι κανένας. Οι πονηροί βολεύονταν, αφού με μια φήμη του κώλου μπορούσαν να βγάλουν εκατομμύρια εις βάρος του άμαθου κι εύπιστου λαού. Αυτός ο λαός ήταν ο μόνος που -με μαθηματική βεβαιότητα- θα πλήρωνε το μάρμαρο, αλλά ποιος τον λογάριαζε;

Μέσα σ' αυτόν τον πυρετό, το δημοσιονομικό πρόβλημα παρέμενε ανέγγιχτο. Η κυβέρνηση δεν είχε διάθεση για λήψη μέτρων, ώστε να μη δυσαρεστήσει τον κόσμο εν όψει εκλογών. Ήθελε, όμως, να εξασφαλίσει την ένταξη στην ΟΝΕ, η οποία θα κρινόταν από τα δημοσιονομικά στοιχεία του 1999. Έτσι, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει -τί άλλο;- το Χρηματιστήριο. Προχώρησε σε 2 μετοχοποιήσεις των Καταστημάτων Αφορολογήτων Ειδών και σε 2 μετοχοποιήσεις του ΟΤΕ, διέθεσε 2 πακέτα μετοχών του Χρηματιστηρίου και πούλησε το πρώτο πακέτο μετοχών της Εθνικής Τράπεζας. Τα ποσά που συγκεντρώθηκαν ήσαν πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα και το Χρηματιστήριο φάνταζε η λύση στο πρόβλημα των δημοσίων εσόδων. Παράλληλα, αυτή η διαδικασία ενίσχυε σε πολλούς την πεποίθηση ότι η κυβέρνηση θα στήριζε το Χρηματιστήριο με νύχια και με δόντια. Άλλος ένας μύθος...

Στα τέλη του 1998 οι τοποθετημένοι στην Σοφοκλέους ιδιώτες άγγιζαν τον απίθανο αριθμό του ενός εκατομμυρίου. Μέσα σε 2 χρόνια είχαν μπει στο χρηματιστήριο σχεδόν 100 εταιρείες, με συνολική κεφαλαιοποίηση 23 δισεκατομμύρια δραχμές (έναντι μόλις 2,5 δισ. το 1990). Η κοινωνία είχε παραδοθεί στο όνειρο του γρήγορου κι εύκολου κέρδους, οι επιχειρήσεις επένδυαν στην χρηματιστηριακή τους μεγέθυνση και η κυβέρνηση προσευχόταν να αντέξει το σαθρό οικοδόμημα μέχρι τις εκλογές.

Κάπως έτσι φτάνουμε στον Αύγουστο του 1999. Η κυβέρνηση έχει μαζέψει ένα σκασμό λεφτά από τις μετοχοποιήσεις των εταιρειών του δημοσίου (3η & 4η του ΟΤΕ, 2η της Εθνικής, 3η των ΚΑΕ, ΔΕΠ, ΔΕΠΑ, ΕΥΔΑΠ, ΕΤΒΑ κλπ), οι επενδυτές έχουν ξεπεράσει το ενάμιση εκατομμύριο και ο γενικός δείκτης του χρηματιστηρίου φτάνει τις 6.400 μονάδες. Ο βομβαρδισμός της Σερβίας από τις νατοϊκές δυνάμεις και η ιστορία με τον Οτσαλάν δεν δημιούργησαν την παραμικρή εκτόνωση στον παροξυσμό του κέρδους. Ούτε καν η νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις ευρωεκλογές του καλοκαιριού. Κάπου εκεί, όμως, στα τέλη Αυγούστου, το όμορφο παραμύθι θα έφτανε στο τέλος του.

Μεταπολίτευση & Οικονομία: (θ) 1996-1997

Στα μέσα Ιανουαρίου του 1996, ο Λιβάνης πείθει τον Ανδρέα και ο άρρωστος πρωθυπουργός υπογράφει την παραίτησή του. Στις 18 του ίδιου μήνα, η κεντρική επιτροπή του ΠΑΣΟΚ εκλέγει τον Κώστα Σημίτη στην θέση του πρωθυπουργού. Ο Σημίτης έχει έτοιμο το πλάνο ενός επιθετικού εκσυγχρονισμού αλλά δεν βιάζεται. Ο Τσουκάτος είναι σαφής: καλή η πρωθυπουργία αλλά πρώτα πρέπει να εξασφαλιστεί η προεδρία του κόμματος, αφού είναι σαφές ότι ο Ανδρέας δεν θα αντέξει για πολύ και η θέση σύντομα θα χηρέψει.

Περιμένοντας, λοιπόν, το συνέδριο του Ιουνίου, ο Σημίτης ακολουθεί τακτική αναμονής ενώ το επιτελείο του εργάζεται νυχθημερόν, σε προσκήνιο και παρασκήνιο. Η γκίνια του Σημίτη είναι ότι κατά την πρώτη εβδομάδα της πρωθυπουργίας του ξέσπασε η κρίση των Ιμίων, η οποία πλήγωσε βαθειά το προφίλ του. Από την άλλη, όμως, είχε την "τύχη" να πεθάνει ο Ανδρέας λίγο πριν το συνέδριο. Ήταν φανερό ότι σ' εκείνο το συνέδριο θα κοντράρονταν ο σημιτικός εκσυγχρονισμός με την παπανδρεϊκή κληρονομιά. Δυστυχώς για τους παπανδρεϊκούς, εκπροσωπούνταν από τον Τσοχατζόπουλο, ο οποίος δεν μπορούσε να τρομάξει τον Σημίτη. Με την βοήθεια του Γιώργου Παπανδρέου, ο Σημίτης εξελέγη πρόεδρος του κόμματος και έκανε το "δύο στα δύο".

Όμως, ο νέος πρόεδρος ήθελε και το "τρία στα τρία". Με τα ΜΜΕ στο πλευρό του και με τον άνεμο ούριο, προκήρυξε εκλογές για τις 22 Σεπτεμβρίου. Ο δυστυχής Έβερτ δεν είχε καμμία τύχη, αν και έδωσε σκληρό αγώνα ως το τέλος. Νίκη στον αγώνα για την πρωθυπουργία, νίκη στην κούρσα της διαδοχής στην προεδρία του ΠΑΣΟΚ, νίκη στις εκλογές: ο Σημίτης είναι πλέον παντοδύναμος.

Παρ' όλα αυτά, παραμένει κουμπωμένος. Καταλαβαίνει ότι  δεν ελέγχει την βάση του κόμματος, όσο κι αν έχει προωθήσει δικούς του ανθρώπους στους μηχανισμούς. Άτολμα, παραδίδει το υπουργείο εθνικής αμύνης στον Τσοχατζόπουλο και το παιδείας στον Αρσένη, αφήνει το περιβάλλοντος στον Λαλιώτη και αποδέχεται τον Παπαντωνίου ως απόλυτο αφέντη της οικονομίας. Η μόνη εκσυγχρονιστική του κίνηση ήταν η ανάθεση της μελέτης των διαρθρωτικών προβλημάτων της χώρας στον καθηγητή Γιάννη Σπράο.

Ο Σπράος, βέβαια, δεν είχε καμμιά σχέση με σοσιαλισμό. Έβαλε χέρι στην δημόσια διοίκηση, στην οικονομία και στο ασφαλιστικό με τον ίδιο τρόπο που θα το έκανε ένας δεξιός γερμανός στην Γερμανία ή ένας συντηρητικός άγγλος στην Μεγάλη Βρεττανία. Έτσι, αφού απέκτησε γρήγορα τον χαρακτηρισμό "πολιορκητικός κριός του Σημίτη" και αντιμετωπίστηκε από παντού ως εισβολέας, θα απομακρυνθεί από έναν έντρομο Σημίτη στα τέλη του 1997. Μαζί με τον Σπράο, έσβησε, πριν καλά-καλά ανάψει, κάθε διάθεση για επιθετικό εκσυγχρονισμό και υιοθετήθηκε η τακτική της "ήπιας προσαρμογής", την οποία έκανε παντιέρα η Νέα Δημοκρατία μετά από χρόνια.

Τελικά, τίποτε αξιόλογο δεν επετεύχθη στην διετία 1996-1997. Η μόνη "επιτυχία" του Γιάννου ήταν η πρώτη μετοχοποίηση του ΟΤΕ στις αρχές του 1996. Η μετοχοποίηση της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου έμεινε στις εξαγγελίες και η απόπειρα εξυγίανσης της Ολυμπιακής Αεροπορίας...έμεινε απόπειρα. Την νωχέλεια της εποχής βοήθησε και η εκλογή του Κώστα Καραμανλή (Μάρτιος 1997) στην προεδρία μιας μουδιασμένης αντιπολίτευσης. Ο νέος αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας έμοιαζε με άβγαλτο μαθητούδι απέναντι στον καθηγητή Σημίτη. Έτσι, απλώς παρακολουθούσε την κυβέρνηση και, δίχως να ξέρει ποιον δρόμο να διαλέξει, επέλεξε την τακτική του "ώριμου σύκου".

Παράλληλα, τα ευρωπαϊκά προβλήματα έφταναν και στην Ελλάδα. Η ανεργία δεν έπεφτε από το 10%, η παραγωγή μειωνόταν, η φτώχεια διογκωνόταν (κατεγράφη στο 20%), αλυσίδες και πολυκαταστήματα έπνιγαν τους μικρομεσαίους, οι τόκοι των καταθέσεων βυθίζονταν και η λαϊκή δυσαρέσκεια φούσκωνε. Κοντά σε όλα αυτά, ήρθε και η κρίση της Ταϋλάνδης τον Μάιο του 1997 να πληγώσει τις "τίγρεις" της Νοτιοανατολικής Ασίας και να σηκώσει τσουνάμι που απειλούσε ευθέως την αδύναμη δραχμή.

Σημίτης και Παπαντωνίου τα χρειάστηκαν. Την άνοιξη του 1998 θα ορίζονταν οι χώρες που θα έμπαιναν στο ευρώ και η κυβέρνηση ήθελε να βάλει και την Ελλάδα σ' αυτές. Το οικονομικό επιτελείο δούλευε ακατάπαυστα, μαζί με τον Γκαργκάνα. Και πάνω εκεί, ήρθε και η ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα. Ο Σημίτης αιφνιδιάστηκε, ανησύχησε και στενοχωρήθηκε. Δεν ήθελε άλλον ένα πονοκέφαλο εκείνη την ώρα. Και, μάλιστα, έναν πονοκέφαλο που φοβόταν ότι θα εξελισσόταν σε πηγή σκανδάλων (όπως κι έγινε). Προσπαθώντας να κρατήσει αποστάσεις, ανέθεσε όλη την διαδικασία των Ολυμπιακών Αγώνων σε εξωκυβερνητικό σχήμα με επί κεφαλής την Γιάννα Δασκαλάκη.

Κάπως έτσι πέρασαν σχεδόν δυο χρόνια απραξίας με τον Σημίτη πρωθυπουργό. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο φθινόπωρο του 1997 για να ζωηρέψει η κατάσταση. Παραζωήρεψε, μάλιστα. Τόσο πολύ, ώστε άρχισαν να εμφανίζονται παράξενοι χρηματοοικονομικοί όροι στο καθημερινό λεξιλόγιο σχεδόν κάθε έλληνα, ακόμα και της τελευταίας νοικοκυράς: limit up, limit down, δημόσια εγγραφή, λόγος Ρ/Ε κλπ

Μεταπολίτευση & Οικονομία: (η) 1994-1995

Με τον πληθωρισμό στο 15%, τα επιτόκια διψήφια, τα δημόσια ελλείμματα να προσεγγίζουν το 15% του ΑΕΠ, την πίεση της κοινωνίας να εντείνεται, την παραοικονομία να ανθεί και την φοροδιαφυγή να είναι ασύδοτη, η επίτευξη των κριτηρίων του Μάαστριχτ κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν. Ο Ανδρέας πέταξε το μπαλλάκι σε δυο συνεργάτες του.

Ο ένας ήταν ο Αλέκος Παπαδόπουλος. Ο Παπαδόπουλος ανέδειξε το δημοσιονομικό πρόβλημα, τα έβαλε με τους φοροφυγάδες, επέβαλε αντικειμενικά κριτήρια σε έμπορους και ελεύθερους επαγγελματίες, θέσπισε αυστηρά μέτρα για την είσπραξη του ΦΠΑ, δημιούργησε το ΣΔΟΕ και τα Ελεγκτικά Κέντρα και, γενικά, αναλώθηκε στην αύξηση των δημοσίων εσόδων. Πίστευε ακράδαντα ότι, αν η χώρα δεν συγκροτούσε σταθερή δημοσιονομική πολιτική, δεν θα ξέφευγε ποτέ από τον φαύλο κύκλο των ελλειμμάτων και του δυσθεώρητου χρέους.

Ο δεύτερος ήταν ο Γιάννος Παπαντωνίου, ο οποίος είχε άνεση στις επαφές του με τις Βρυξέλλες και την κοινοτική γραφειοκρατία. Όμως, ο Παπαντωνίου δεν πίστεψε ποτέ στην δημοσιονομική εξυγίανση, όπως ο Παπαδόπουλος. Αντίθετα, υιοθέτησε το "ρωμέικο" τσιτάτο "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα". Προτεραιότητές του ήσαν η διαμόρφωση κλίματος ένταξης στην ΟΝΕ και η υποχώρηση του πληθωρισμού. Πίστευε ότι αυτά αρκούσαν για να σπρώξουν την οικονομία στην ανάπτυξη κι έτσι θα καλυπτόταν μακροχρονίως το δημοσιονομικό πρόβλημα.

Παρόμοια προβλήματα αντιμετώπιζαν όλες οι χώρες της Ευρώπης, παρ' ότι ούτε οι οικονομίες τους ούτε οι κεντρικές διοικήσεις τους είχαν τα ελληνικά χάλια. Από παντού ασκούνταν έντονες κριτικές στο μοντέλο της σύγκλισης, το οποίο εθεωρείτο άκαμπτο και επώδυνα δεσμευτικό, ειδικά σε περίοδο αναπτυξιακής στασιμότητας. Ακόμη και στην Γερμανία απεδείχθη ότι η ενοποίηση, μετά τον αρχικό ενθουσιασμό, συσσώρευε προβλήματα. Η ανεργία είχε καταστεί πανευρωπαϊκή απειλή και η συνθήκη του Μάαστριχτ φάνταζε κάτι μεταξύ στενού κορσέ και ζουρλομανδύα.

Σ' ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου όλοι σπρώχνονταν να γίνουν μέλη της ΟΝΕ και κανένας δεν μπορούσε, γεννήθηκε η "δημιουργική λογιστική". Με τον όρο αυτό εννοούμε την συνειδητή επιλογή ενεργειών που αποσκοπούσαν στην ωραιοποίηση των δημοσιονομικών μεγεθών στο πλαίσιο της "γενικής κυβέρνησης". Φυσικά, η ιδέα ταίριαζε γάντι όχι μόνο στον Παπαντωνίου αλλά σε όλους τους ευρωπαίους ομολόγους του. Είναι εξαιρετικά άδικο και απολύτως ανιστόρητο να κατηγορούνται τόσο εκείνη όσο και η επόμενη κυβέρνηση για την υιοθέτηση της "δημιουργικής λογιστικής", από την στιγμή που κάτι τέτοιο είχε συμφωνηθεί ατύπως από όλα τα κράτη-μέλη.

Περεμπιπτόντως, ο όρος "γενική κυβέρνηση" δεν είναι ελληνικό εφεύρημα αλλά ευρωπαϊκό. Τον ανακάλυψε η περίφημη Γιούροστατ (Eurostat: η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία) για να επιτύχει -όπως υποστήριζαν οι εκπρόσωποί της- την ενιαία αποτύπωση των δημοσιονομικών μεγεθών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ουσιαστικά, όμως, η Γιούροστατ έδινε στα κράτη-μέλη το εργαλείο με το οποίο θα παρέμβαιναν στους λογαριασμούς τους και την μεθοδολογία των λογής-λογής αλχημειών που διαπιστώθηκαν μετέπειτα.

Τότε, λοιπόν, μέσα στο 1994, έγινε η πρώτη χρήση της "δημιουργικής λογιστικής", υπό τις ευλογίες της Γιούροστατ. Ήταν ένα παράδοξο φαινόμενο να βλέπεις τις χώρες της Ευρώπης από τη μια να υπογράφουν την "συνθήκη-ζουρλομανδύα" του Μάαστριχτ κι από την άλλη να μηχανεύονται τερτίπια και αλχημείες για να την παρακάμψουν.

Οι θεωρητικές διαφορές Παπαντωνίου-Παπαδόπουλου πήραν σιγά-σιγά διαστάσεις ανοιχτής σύγκρουσης. Ο μετρημένος υπουργός οικονομικών δεν μπορούσε να αντέξει την μηχανιστική τσαπατσουλιά του υπουργού εθνικής οικονομίας (τσαπατσουλιά που έγινε ορατή σε όλους με την αποτυχημένη προσπάθειά του να μετοχοποιήσει τον ΟΤΕ).

Στα αξιοσημείωτα εκείνης της περιόδου ανήκουν οπωσδήποτε: ο "νόμος Πεπονή" για την σύσταση του ΑΣΕΠ, το κλείσιμο των Ναυπηγείων Ελευσίνας από τον -άσχετο με το αντικείμενο- Περατικό, η ψήφιση του νόμου Χρυσοχοΐδη για την θέσπιση κανόνων λειτουργίας των ασφαλιστικών εταιρειών και η επίσημη αναγγελία του ΕΛΑ ότι διακόπτει την δράση του.

Κάπως έτσι βαδίζουμε προς τα τέλη του 1995, όταν η υγεία του Ανδρέα παρουσιάζει δραματική επιδείνωση. Κι ενώ ο πάλαι ποτέ κραταιός πολιτικός γίνεται άθυρμα στα χέρια της Λιάνη (η οποία τον σέρνει από μοναστήρι σε μοναστήρι μπας και γίνει κανένα θαύμα), η Βάσω Παπανδρέου παραθέτει σπίτι της το "δείπνο των τεσσάρων" (Σημίτης, Πάγκαλος, Αυγερινός οι άλλοι τρεις, ενώ ο Λαλιώτης δεν δέχτηκε την πρόσκληση). Είναι βέβαιο ότι η πρωτοχρονιά του 1996 θα είναι η τελευταία πρωτοχρονιά του Ανδρέα Παπανδρέου και η μάχη της διαδοχής ξεσπάει.

Μεταπολίτευση & Οικονομία: (ζ) 1993-1994

Η επιστροφή του Ανδρέα σηματοδότησε την ξεκάθαρη πορεία της Ελλάδας στα ευρωπαϊκά μονοπάτια, μακρυά από κάθε σοσιαλιστική παρεκτροπή. Από την πρώτη στιγμή ο πρωθυπουργός έδειξε ότι θα επεδίωκε την ταχύτατη ενσωμάτωση της χώρας στην Ευρώπη μέσω της συνθήκης του Μάαστριχτ. "Ή θα αφανίσουμε το δημόσιο χρέος ή θα μας αφανίσει εκείνο", δήλωσε ξεκάθαρα.

Το χρηματοδοτικό πρόβλημα ήταν έντονο. Ο προϋπολογισμός είχε εκτροχιαστεί, η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων είχε καταντήσει αρρώστια, η υπεραπόδοση των τίτλων του δημοσίου εξακολουθούσε να τρέφει τους "ραντιέρηδες" και οι επενδύσεις ήσαν σχεδόν ανύπαρκτες. Ο Ανδρέας έστειλε στο υπουργείο εθνικής οικονομίας τον -ήδη άρρωστο- Γιώργο Γεννηματά κι εκείνος έστειλε ως υφυπουργό στο Γενικό Λογιστήριο έναν άσημο τότε βουλευτή, τον Αλέκο Παπαδόπουλο.

Σε πρώτη φάση, το οικονομικό επιτελείο έδωσε έμφαση στην σύντομη κατάρτιση ενός σφιχτού νέου προϋπολογισμού, ώστε να δοθεί σήμα στις αγορές ότι το πρόβλημα ελέγχεται. Αυξήθηκαν οι ειδικοί φόροι σε τσιγάρα και ποτά, ελήφθησαν μέτρα κατά του λαθρεμπορίου, ασκήθηκαν πιέσεις για την αύξηση των εισπράξεων από ΦΠΑ και θεσπίστηκε γενναία ρύθμιση (περαίωση) των φορολογικών υποθέσεων. Παράλληλα, ο πεισματάρης Παπαδόπουλος έκλεινε όποια στρόφιγγα δημόσια δαπάνης μπορούσε, προσπαθώντας να συμμαζέψει τα έξοδα. Ο Ανδρέας ενέκρινε απόλυτα την περιοριστική πολιτική των υπουργών του, επειδή ήθελε να δώσει καλά δείγματα στους ευρωπαίους εταίρους του. Πίστευε ότι, αν βελτίωνε την εικόνα της χώρας και πετύχαινε την σύγκλιση, θα άνοιγαν οι κρουνοί του ευρωπαϊκού χρήματος μέσω του Β' (αρχικά) και του Γ' (αργότερα) Κοινοτικού Πλαισίου Σύγκλισης.

Ο λαός παρακολουθούσε μουδιασμένος. Εϊχε υποστεί τα πάνδεινα από την νεοδημοκρατική κυβέρνηση (αξέχαστο έμεινε το "0+0=14%" του Μητσοτάκη) και προκοπή δεν έβλεπε. Η όλη επιχείρηση διόρθωσης των δημοσίων οικονομικών βύθισε την οικονομία, αφαίρεσε κάθε διάθεση για επενδύσεις και οδήγησε τον τόπο σε ύφεση. Οι μικρομεσαίοι ένοιωσαν για πρώτη φορά την πίεση των πολυκαταστημάτων και των μεγάλων αλυσίδων και τα λουκέτα άρχισαν να γίνονται αφίσες. Η πολιτική λιτότητας σε συνδυασμό με την προσπάθεια αποκρατικοποιήσεων και με την συνοδεία ενός κοινωνικά ανάλγητου πολιτικού τσαμπουκά, έδωσαν τα πρώτα σημάδια ενός επερχόμενου βάρβαρου και ασύδοτου καπιταλισμού, ο οποίος απειλούσε ανοιχτά με κοινωνικές επεμβάσεις που θα άφηναν πίσω τους πολλά θύματα.

Ο Ανδρέας καταλάβαινε ότι ο φιλελευθερισμός και η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας θα σάρωναν τα πάντα σε λίγο και αποφάσισε να "παίξει" με την διοχέτευση των κοινοτικών πόρων σε μεγάλα δημόσια έργα, ώστε να τονώσει την υποτονική αγορά. Αυτή η "δουλειά" ανατέθηκε στον Κώστα Λαλιώτη, ο οποίος από τη μια άλλαξε τον μηχανισμό ανάθεσης δημοσίων έργων κι από την άλλη έστρωσε τον δρόμο για την σύσταση μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων, οι οποίοι θα αναλάμβαναν αυτά τα έργα. Αυτή η εποχή χαρακτηρίστηκε από τις κόντρες ανάμεσα στους εργολάβους. Ο Εμφιετζόγλου, ως προσωπικός φίλος του Μητσοτάκη, είχε στήσει τις "μηχανές" του από την περίοδο 1990-1993 και ο Λαλιώτης του έκανε χαλάστρα. Τα μέτρα Λαλιώτη έβαλαν στο παιχνίδι τον Μπόμπολα με τον Κούτρα,  και τους αδελφούς Καλιτσάντση με την οικογένεια Τρίχα από τον Βόλο. "Άκτωρ", "Ελληνική Τεχνοδομική" και "Τεχνική Εταιρεία Βόλου" γίνονται leader της κατασκευαστικής αγοράς και -ουσιαστικά- ελέγχουν τα μεγάλα έργα.

Στις αρχές του 1994 έπρεπε το κράτος να βγει για δανεικά στις αγορές. Μέχρι τότε, όποτε υπήρχε ανάγκη για λεφτά, η κυβέρνηση καλυπτόταν από την Τράπεζα της Ελλάδος. Έτσι, το κράτος εύρισκε πόρους με χαμηλό και ελεγχόμενο κόστος (π.χ. όλα τα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας ήσαν υποχρεωμένα να τοποθετούν το 40% των καταθέσεών τους σε τίτλους του δημοσίου). Ουσιαστικά, το κράτος απολάμβανε προνομιακή χρηματοδότηση από τις τράπεζες. Όμως, η συνθήκη του Μάαστριχτ απαγόρευε αυτές τις πρακτικές και υποχρέωνε την χώρα να ζητήσει δανεικά από τις αγορές.

Το σοκ ήταν μεγάλο, για ένα σύστημα που είχε μάθει στον προστατευτισμό. Η πίεση στην δραχμή άρχισε να εντείνεται και μέχρι τον Μάιο είχε γίνει αφόρητη. Ευτυχώς, ο Γιώργος Μίρκος (τότε διοικητής της Εθνικής και προσωπικός φίλος του Ανδρέα, ο οποίος διεδέχθη τον δολοφονημένο από την "17 Νοέμβρη" Μιχάλη Βρανόπουλο), υπό τις ευλογίες της Ντώυτσε Μπανκ, έθεσε όλες τις δυνάμεις της Εθνικής Τράπεζας στην προστασία της δραχμής. Σύντομα, τα υψηλά επιτόκια άρχισαν να κατρακυλούν και οι "ραντιέρηδες" δέχτηκαν τεράστιο πλήγμα. Όμως, όλα έδειχναν πως ο δρόμος για την ΟΝΕ δεν θα ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα. Κι αυτό το κατάλαβαν όχι μόνο οι Έλληνες αλλά όλες οι ευρωπαϊκές χώρες.

Εκεί, στα τέλη του 1994, έκανε την πρώτη της εμφάνιση η "δημιουργική λογιστική", για την οποία ειπώθηκαν πολλά τα επόμενα χρόνια. Σ' αυτήν θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο επόμενο σημείωμα.