Νομισματικός πόλεμος και κρίση

Για όσους έχουν μια στοιχειώδη γνώση των οικονομικών θεμάτων, είναι πλέον σαφές ότι η ανθρωπότητα βιώνει έναν διεθνή νομισματικό πόλεμο. Εδώ και αρκετούς μήνες, με μια σειρά κειμένων σε τούτο το ιστολόγιο ("ΗΠΑ-Κίνα: μια κρίση για την οποία μας πέφτει λόγος", 10-13/5/2010), προσπαθήσαμε να δείξουμε μερικές πτυχές αυτού του πολέμου. Πριν δυο μήνες περίπου, ο Γκουίντο Μαντέγκα (υπουργός οικονομικών της Βραζιλίας) προκάλεσε αναταραχή, όταν δήλωσε ότι "βρισκόμαστε στο μέσον ενός διεθνούς πολέμου ισοτιμιών, σε μια γενική αποδυνάμωση των νομισμάτων που μας απειλεί επειδή υπονομεύει την ανταγωνιστικότητά μας".

Πρόσφατα, η Βουλή των Αντιπροσώπων στις Η.Π.Α. ενέκρινε σχέδιο νόμου το οποίο προβλέπει την επιβολή κυρώσεων με τη μορφή δασμών στα κινέζικα προϊόντα, αν η Κίνα δεν ανατιμήσει το γουάν. Επρόκειτο για ένα ακόμα επεισόδιο στον έντονο ανταγωνισμό ΗΠΑ - Κίνας με αντικείμενο την ισοτιμία γουάν - δολλαρίου. Φυσικά, η Κίνα δεν άφησε αναπάντητη την πρόκληση. Ο κινέζος πρωθυπουργός έσπευσε να αφήσει υπονοούμενες απειλές ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, η χώρα του θα επανεξετάσει το χαρτοφυλάκιό της, το οποίο ξεχειλίζει από αμερικανικά ομόλογα.

Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την απόφαση της κυβέρνησης της Ιαπωνίας να υποτιμήσει το γιεν έναντι του δολλαρίου, υποχρέωσε τον επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Ντομινίκ Στρως Καν, να δηλώσει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος ενός παγκόσμιου νομισματικού πολέμου, ώστε να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Φυσικά, τα πνεύματα δεν ηρεμούν με τέτοιες χονδροειδείς ανακρίβειες.

Επειδή δεν έχουμε όλοι τις απαιτούμενες οικονομικές γνώσεις, ας προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε με απλά λόγια την κατάσταση. Η υποτίμηση ενός νομίσματος καθιστά φθηνότερες τις εξαγωγές μιας χώρας και δίνει ώθηση (υπό όρους) στην ανάπτυξη της οικονομίας της. Θυμηθείτε τις υποτιμήσεις της δραχμής και, κυρίως, τον διπλασιασμό της τιμής του δολλαρίου (από 15 δραχμές σε 30) επί κυβερνήσεως Συναγερμού από τον Σπύρο Μαρκεζίνη.

Όπως έχουμε εξηγήσει (στα κείμενα που προανέφερα), η κυβέρνηση των Η.Π.Α. πιέζει αφόρητα την κινεζική κυβέρνηση να προχωρήσει σε σημαντική ανατίμηση του γουάν, κατηγορώντας το Πεκίνο ότι κρατάει επίτηδες υποτιμημένο το κινεζικό νόμισμα για να προωθεί τις εξαγωγές. Στα πλαίσια αυτής της πίεσης, πάρθηκε η παραπάνω απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων, η οποία προκάλεσε την μήνη των κινέζων. Εκτός από τον κινέζο πρωθυπουργό, βγήκε και ο υπουργός εμπορίου της Κίνας για να διαμαρτυρηθεί, ισχυριζόμενος ότι η επιβολή δασμών στο όνομα των συναλλαγματικών ισοτιμιών είναι αντίθετη προς τους κανονισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Ο νομισματικός πόλεμος απεικονίζει σαφώς τις αντιθέσεις που αναφύονται μέσα στον καπιταλισμό. Καθώς η διεθνής κρίση προκαλεί σημαντική μείωση της ζήτησης, οι μεγάλες οικονομίες επιδιώκουν να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους με την αύξηση των εξαγωγών τους. Αυτό κάνουν και οι ΗΠΑ και η Γερμανία και η Ιαπωνία. Το ίδιο, όμως, επιδιώκουν και οι αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Βραζιλία και η Ινδία. Η αξιοποίηση, λοιπόν, των συναλλαγματικών ισοτιμιών εντάσσεται στην επιχείρηση αύξησης των εξαγωγών, φέρνει όμως αυτές τις δυνάμεις σε αντιπαράθεση.

Παράλληλα, ο νομισματικός πόλεμος αντανακλά την φύση και τον χαρακτήρα της κρίσης, ως κρίσης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων και προϊόντων. Εν προκειμένω, κατά την δεκαετία 1999-2008, τα παγκόσμια αποθεματικά αυξήθηκαν από 1,6 τρισ. δολλάρια σε 7,5 τρισ. δολλάρια, ενώ τον φετεινό Μάιο έφτασαν τα 8,4 τρισ. δολλάρια. Τι σημαίνει αυτό; Μα, αυτό που έχουμε ξαναπεί σε τούτο το ιστολόγιο: η "κρίση"  για την οποία ακούμε κάθε μέρα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η κρίση του καπιταλισμού, ο οποίος παράγει προϊόντα τα οποία δεν μπορεί να πουλήσει και του μένουν στο ράφι.

Συμπέρασμα: έστω κι αν ορισμένοι προσπαθούν να φανούν αισιόδοξοι και ισχυρίζονται ότι η κρίση είτε τελείωσε είτε βαδίζει προς το τέλος της, όσο τα παγκόσμια αποθεματικά του καπιταλισμού αυξάνονται τόσο η κρίση θα βαθαίνει. Ο νομισματικός πόλεμος έχει φουντώσει και θα διαρκέσει πολύ καιρό ακόμη.