Μεταπολίτευση & οικονομία: (ιδ) Επίλογος και συμπεράσματα

Μαζί με την περίοδο του "ανηψιού" Καραμανλή, έκλεισε ένας ιστορικός κύκλος, ο οποίος κράτησε 35 χρόνια και ονομάστηκε "μεταπολίτευση". Μ' αυτόν τον κύκλο ασχοληθήκαμε σε τούτη την σειρά κειμένων, τα οποία δεν συνιστούν ιστορική ανάλυση αυτής της τριακονταπενταετίας. Στόχος τους είναι να καταδείξουν την ιστορική προέλευση και συνέχεια όλων των προβλημάτων που ταλανίζουν την σημερινή Ελλάδα του μνημονίου.

Στην διάρκεια της μεταπολίτευσης έγιναν αρκετοί πειραματισμοί. Στην αρχή, επειχειρήθηκε ο εκσυγχρονισμός της χώρας μέσω ενός κύκλου κρατικοποιήσεων και μιας διόγκωσης του δημόσιου τομέα. Πάνω σ'αυτό το διογκωμένο κράτος, έγινε μια προσπάθεια σοσιαλδημοκρατικού μετασχηματισμού, η οποία ήταν καταδικασμένη να αποτύχει, μιας και δεν έθιξε ποτέ τις αστικές δομές στην ρίζα τους. Εξ άλλου, σοσιαλιστικός μετασχηματισμός με αστούς πολιτικούς και αστική πολιτική δεν γίνεται.

Ακολούθησε μια σύντομη περίοδος οικουμενικής προσπάθειας συμμαζέματος η οποία, όμως, υπεσκάφη λόγω κομματικών επιδιώξεων. Στην συνέχεια επιχειρήθηκε μια φιλελεύθερη στροφή, η οποία ναυάγησε πολύ σύντομα ανάμεσα στις συμπληγάδες του νεοφιλελευθερισμού και του μονεταρισμού. Το μεταπολιτευτικό πείραμα συνεχίστηκε με μια ημιτελή και φοβισμένη προσπάθεια ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού και τελείωσε μέσα σε μια αχλύ αδρανείας και φοβικών εξουσιαστικών συνδρόμων.

Για να αποτιμήσει κανείς σωστά όλα όσα διαδραματίστηκαν στον τομέα της οικονομίας καθ' όλη την μεταπολιτευτική περίοδο, θα πρέπει να συνεκτιμήσει παράλληλα ζητήματα τα οποία είτε δεν αναφέρθηκαν σε τούτα τα σημειώματα είτε αναφέρθηκαν ακροθιγώς. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να μας αφήσει αδιάφορους η ταξική μεταλλαγή των ελλήνων μέσα σ' αυτά τα 35 χρόνια. Η εργατική τάξη αιμορράγησε ενώ, αντιθέτως, η αστική-μικροαστική γιγαντώθηκε. Δυστυχώς, όπως είχαμε αναλύσει σε παλιότερο σημείωμα ("Ο εργαταστός"), αυτή η μετάλλαξη του νεοέλληνα έγινε όπως τα περισσότερα από όσα συμβαίνουν σε τούτο τον τόπο: στο περίπου.

Στο περίπου έγιναν και όλες οι "μεταρρυθμίσεις" που επιχειρήθηκαν. Το ασφαλιστικό μεταρρυθμιζόταν χρόνια και ζαμάνια (Σιούφας, Γιαννίτσης, Ρέππας, Πετραλιά) και μεταρρύθμιση δεν είδε. Οι προβληματικές εταιρείες μεταρρυθμίστηκαν κατ' επανάληψη (Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, Ολυμπιακή, Συγκοινωνίες κλπ) κι έμειναν αμεταρρύθμιστες. Το φορολογικό σύστημα μεταρρυθμιζόταν σχεδόν κάθε χρόνο κι η κατάληξη του είναι γνωστή: επανειλημμένες χαριστικές ρυθμίσεις και περαιώσεις, φορολογικές απαλλαγές και εκπτώσεις στο μεγάλο κεφάλαιο, συνεχείς εισαγωγές νέων και καταργήσεις παλαιών φόρων, αυξομειώσεις συντελεστών κλπ.

Το ίδιο σημαντικές υπήρξαν και οι διεθνείς εξελίξεις της περιόδου. Οι επιδράσεις των δυο πολέμων στο Ιράκ, η διεθνής αντιτρομοκρατική υστερία, ο βομβαρδισμός της Σερβίας και η αλλαγή του staus quo στα Βαλκάνια, η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η ενοποίηση της Γερμανίας κλπ άφησαν ανεξίτηλα σημάδια στην πορεία της χώρας.

Τελικά η γεύση που άφησε ο επίλογος της μεταπολίτευσης ήταν μάλλον στυφή. Ο τόπος είχε την ατυχία να κυβερνηθεί τα τελευταία δέκα χρόνια σαν να ήταν ακυβέρνητος. Η περιπέτεια που ξεκίνησε την περίοδο Μητσοτάκη άφησε ένα έλλειμμα κολλημένο στο 15% του ΑΕΠ, το οποίο δεν κατάφεραν να δαμάσουν ούτε ο Σημίτης ούτε ο "ανηψιός" Καραμανλής, παρ' ότι διέθεταν το όπλο του στιβαρού ευρώ. Οι επιπτώσεις της αδυναμίας των αστικών κομμάτων που βρέθηκαν στην εξουσία όλα αυτά τα χρόνια και η διεθνής καπιταλιστική κρίση που τις ενέτεινε, οδήγησαν την χώρα στην σημερινή ζοφερή κατάσταση και τα λαϊκά στρώματα στις τωρινές δύσκολες καταστάσεις που θυμίζουν έντονα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.


ΥΓ: Εξαιρετική η παραπομπή του σχολίου το οποίο δημοσίευσε αναγνώστης στο πρώτο κείμενο αυτής της σειράς. Τον ευχαριστώ και προτρέπω όλους τους αναγνώστες να την επισκεφθούν.