Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 6. Μπρέτον Γουντς: τα αποτελέσματα

Τελικά, η διάσκεψη στο Μπρέτον Γουντς πραγματοποιήθηκε έχοντας σχεδόν εξασφαλισμένο αποτέλεσμα χάρη σε τρεις λόγους:

Πρώτον, η εξουσία ήταν συγκεντρωμένη σε λίγες ισχυρές χώρες, οι οποίες μπορούσαν να συνεννοηθούν εύκολα, μιας και είχαν ήδη προηγηθεί ευρύτατες συμφωνίες μεταξύ τους. Μιλάμε κυρίως μεν για τις ΗΠΑ και την Μεγάλη Βρεττανία, δευτερευόντως δε για τον Καναδά, ο οποίος συνεπικουρούσε τις ΗΠΑ. Τα κομμουνιστικά κράτη της ανατολικής Ευρώπης, με τις κεντρικά σχεδιασμένες οικονομίες, τήρησαν αποστάσεις ενώ οι χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου περιορίστηκαν σε ρόλο περίπου μαριονέττας. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι πολλοί εκπρόσωποι μικρών χωρών δεν γνώριζαν καν καλά αγγλικά, μόνο 15 από τα 44 κράτη συμμετείχαν με τους υπουργούς οικονομικών τους και η Γουατεμάλα εκπροσωπήθηκε από έναν μεταπτυχιακό φοιτητή(!). Ο επί κεφαλής της βρεττανικής αντιπροσωπείας υπουργός οικονομικών (ο λόρδος Τζων Μαίυναρντ Κέυνς), περιγράφει υπεροπτικά: "Έχουν προσκληθεί 21 χώρες, οι οποίες είναι σαφές ότι δεν έχουν να συνεισφέρουν το παραμικρό και απλώς θα προκαλούν συνωστισμό στον χώρο της διάσκεψης...Είναι το πλέον τερατώδες θηριοτροφείο που συγκεντρώθηκε εδώ και χρόνια".

Δεύτερον, στο Μπρέτον Γουντς συναντήθηκαν τα κοινά συμφέροντα των ισχυρών της δύσης και, κυρίως, η πίστη τους στον καπιταλισμό. Επίσης, ήταν κοινή η αντίληψή τους ότι μπορεί να επιτευχθεί παγκόσμια ειρήνη μέσω της μεγιστοποίησης της οικονομικής ευημερίας, με την πολιτική και στρατιωτική ασφάλεια να έχουν σημαίνοντα ρόλο.

Τρίτον, οι ΗΠΑ είχαν ήδη επιδείξει και την επιθυμία και την ικανότητα να αναλάβουν παγκόσμιο ηγετικό ρόλο, έχοντας μάλιστα και την συναίνεση της Μεγάλης Βρεττανίας. Σημαντικά ατού των ΗΠΑ ήσαν αφ' ενός μεν το πανίσχυρο οπλοστάσιό τους αφ' ετέρου δε το δολλάριο, το οποίο θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο του παγκόσμιου αποθετικού νομίσματος.

Με τα παραπάνω δεδομένα, το Μπρέτον Γουντς απλώς επικύρωσε τις προηγούμενες συμφωνίες μεταξύ βρεττανών και αμερικανών. Άλλωστε, η διάσκεψη προέκυψε μετά από δυόμιση χρόνια διαπραγματεύσεων ανάμεσα στα υπουργεία οικονομικών των δυο χωρών. Τα δυο υπουργεία εξέδωσαν κοινή διακοίνωση στις 21 Απριλίου 1944, η οποία τέθηκε ως "προσχέδιο συζήτησης" στο Μπρέτον Γουντς 70 μέρες αργότερα. Μόνο που στο Μπρέτον Γουντς αποθαρρύνθηκε κάθε υποβολή εναλλακτικής πρότασης. Τελικά, με τούτα και μ' εκείνα, η διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς κατέληξε στην ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και στην διατύπωση 5 βασικών αρχών:

1. Οι ονομαστικές αξίες των νομισμάτων καθορίζονται βάσει του "κανόνα του χρυσού" αλλά με την δυνατότητα μικρής παρέκκλισης εντός ορισμένου περιθωρίου. Υπέρβαση αυτού του περιθωρίου γίνεται μόνο σε εξαιρετικές συνθήκες και μόνο με την έγκριση του ΔΝΤ.

2. Τα κράτη-μέλη συνεισφέρουν στο ΔΝΤ ένα ποσό χρυσού και συναλλάγματος, απ' όπου θα γίνονται αναλήψεις σε περιπτώσεις δυσκολιών στα ισοζύγια πληρωμών. Το σύστημα συμμετοχής θα αναπροσαρμοζόταν κάθε πέντε χρόνια, ενώ το ποσοστό συμμετοχής κάθε χώρας θα έδινε αντίστοιχο δικαίωμα ψήφων στο ΔΝΤ. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι για τις ΗΠΑ καθορίστηκε συμεμτοχή 2,75 δισ. δολλάρια, για το Ηνωμένο Βασίλειο 1,3 δισ., για την Γαλλία 450 εκατομμύρια και για την Ελλάδα 40 εκατομμύρια δολλάρια.

3. Για την ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου, όλες οι χώρες-μέλη έπρεπε να εξαλείψουν μέσα σε 5 χρόνια κάθε μηχανισμό ελέγχου, καθιστώντας το νόμισμά τους άμεσα μετατρέψιμο σε οποιοδήποτε νόμισμα άλλης χώρας-μέλους δίχως περιορισμό.

4. Εξουσιοδοτήθηκε το ΔΝΤ να παρεμβαίνει κάθε φορά που θα εμφανιζόταν "νομισματική σπανιότητα", λόγω συνεχιζόμενων πλεονασματικών ισοζυγίων πληρωμών κάποιας χώρας.

5. Το ΔΝΤ θα αποτελούσε μέρος ενός συστήματος ενταγμένου στον ΟΗΕ, το οποίο θα συμπεριελάμβανε μια τράπεζα μακροπρόθεσμων επενδύσεων (την Διεθνή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, η οποία μετεξελίχθηκε στην Παγκόσμια Τράπεζα) και έναν οργανισμό εμπορίου (τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου), καθώς και δράσεις κατά της ανεργίας.


Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι οι συμφωνίες του Μπρέτον Γουντς έφεραν ανάγλυφα την σφραγίδα του Κέυνς. Ο φιλελευθερισμός, με την μορφή του κεϋνσιανισμού, θα αναδεικνυόταν στην παγκόσμια θρησκεία του καπιταλισμού. Κι αυτό θα γινόταν, μέχρι την 15η Αυγούστου 1971, οπότε ο Νίξον αποσύνδεσε το δολλάριο από τον "κανόνα του χρυσού" και άνοιξε τον δρόμο για την επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Αλλά για όλα αυτά θα μιλήσουμε στην συνέχεια.

"Παγιδευμένος στα γρανάζια"

Διάλεξα το βιβλίο που παρουσιάζω σήμερα, υπό την σαφή επήρεια των κειμένων για τον νεοφιλελευθερισμό. Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει αυτό το βιβλίο ως "δοκίμιο", αν και πρόκειται για καθαρή μαρτυρία. Κάτι σαν μυθιστόρημα αλλά 100% πραγματική ιστορία. Πρόκειται για την προσωπική δραματική ιστορία ενός νεαρού τραπεζικού χρηματοοικονομικού υπαλλήλου, του Ζερόμ Κερβιέλ, ο οποίος το 2008 κόντεψε να βουλιάξει την μεγάλη γαλλική τράπεζα Σοσιετέ Ζενεράλ και σήμερα προσπαθεί ακόμη να ξεμπλέξει με τα δικαστήρια. Στο μεταξύ, δημοσίευσε την περιπέτειά του υπό τον τίτλο "Παγιδευμένος στα γρανάζια" και υπότιτλο "Αναμνήσεις ενός trader".

Τί είναι, όμως, ένας trader; Σε απλά ελληνικά, είναι κερδοσκόπος. Και, μάλιστα, αυθεντικής μορφής κερδοσκόπος. Δουλειά του είναι να παρακολουθεί τις τιμές αγοράς και πώλησης διαφόρων χρηματοοικονομικών προϊόντων προκειμένου να αγοράζει φτηνά και να πουλάει ακριβά, καρπούμενος την διαφορά. Π.χ. αγοράζει δολλάρια με ισοτιμία 1,3418 και τα πουλάει με 1,3421, κερδίζοντας 0,0003 ανά δολλάριο. Αν το κέρδος σάς φαίνεται ευτελές, σκεφτείτε ότι αγοράζει 1.000.000 δολλάρια, οπότε με trading λίγων ωρών κερδίζει 300 δολλάρια. Και για έναν μεγάλο trader, το ένα εκατομμύριο είναι ποσό ανάξιο λόγου.

Στο σημείο αυτό, ας εξηγήσουμε μερικά πράγματα για χάρη όσων δεν έχουν ειδικές γνώσεις. Επισήμως, δουλειά ενός τραπεζικού trader είναι να παρακολουθεί τις αγορές ώστε να δίνει κατάλληλες συμβουλές στους πελάτες της τράπεζας. Ανεπισήμως, όμως, φροντίζει να αγοράζει και να πουλάει για λογαριασμό της τράπεζας, χρησιμοποιώντας συχνά ανύπαρκτους συναλλασσόμενους. Στο προηγούμενο παράδειγμα, ο κοινός trader καταβάλλει το 1.000.000 για την αγορά και περιμένει την πώληση για να εισπράξει 1.000.300. Ένας τραπεζικός trader, όμως, μπορεί να εμφανίσει έναν ανύπαρκτο αγοραστή, τον οποίο υποτίθεται ότι καλύπτει η τράπεζά του. Για όσο διάστημα η θέση είναι ανοικτή (σημ.: μια θέση "ανοίγει" με την αγορά και "κλείνει" με την πώληση), η τράπεζα είναι εκτεθειμένη, αφού κάποιος ανύπαρκτος συναλλασσόμενος της χρωστάει χρήματα. Όταν κλείσει η θέση, η τράπεζα θα καρπωθεί την διαφορά. Η ωφέλεια για τον trader συνίσταται σε "μπόνους" στο τέλος της χρονιάς: όσο μεγαλύτερα κέρδη έχει αποκομίσει η τράπεζα, τόσο μεγαλύτερο θα είναι "μπόνους" του. Έτσι, για να καταλαβαίνουμε τους λόγους για τους οποίους καταβάλλονται τρελλά εκατομμύρια ως μπόνους στα περίφημα golden boys.

Ο Κερβιέλ, έναντι ετησίων αποδοχών κάτω από 30.000 ευρώ, κατάφερε με εικονικό trading να εξασφαλίσει μέσα στο 2007 κέρδη 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για λογαριασμό τής Σοσιετέ Ζενεράλ! Οι ανώτεροί του ήξεραν το "παιχνίδι" του αλλά δεν μιλούσαν εφ' όσον η τράπεζα κονόμαγε. Αυτή η στάση των προϊσταμένων του, οδήγησε τον Κερβιέλ στα άκρα. Λέει ο ίδιος:

"Τον Νοέμβριο του 2007, η Σοσιετέ Ζενεράλ έλαβε μια επιστολή από την εποπτική αρχή του γερμανικού χρηματιστηρίου Eurex. Η γερμανική υπηρεσία είχε θορυβηθεί από τους μεγάλους όγκους που είχα διαπραγματευτεί στην διάρκεια του 2007 - υπενθυμίζω ότι δυο φορές εκείνη τηνν χρονιά είχα δεσμεύσει συνολικά 120 δισεκατομμύρια ευρώ σε μια σειρά συναλλαγών αγοράς και πώλησης στην γερμανική αγορά. Όταν η αγορά κατέρρευσε, τον Αύγουστο και τον Οκτώβριο του 2007, έπρεπε να δεσμεύσω, και τις δυο φορές, 30 δισεκατομμύρια σε μια θέση αγοράς, προκειμένου να ρευστοποιήσω τις θέσεις που είχα ανοίξει λίγες εβδομάδες ή μήνες νωρίτερα. Οι όγκοι ήταν τόσο μεγάλοι που στήριξα από μόνος μου την γερμανική αγορά, ανώ οι υπόλοιπες χρηματιστηριακές αγορές αντιμετώπιζαν σημαντική υποτίμηση. Ενώ σε κανονικές συνθήκες οι ευρωπαϊκοί δείκτες κινούνται σε παρόμοια επίπεδα, η δική μου παρέμβαση και μόνο διαστρέβλωνε τους κανόνες του παιχνιδιού..."

Το κακό με τον Κερβιέλ είναι ότι, στις αρχές του 2008, οι ανοιχτές θέσεις του κατέγραφαν ζημιές 6,4 δισεκατομμυρίων. Παρά το 1,5 δισ. κέρδος του 2007, η τράπεζα ήταν "μέσα" 4,9 δισεκατομμύρια ευρώ. Δυστυχώς, εν όψει ελέγχου από την κεντρική τράπεζα της Γαλλίας, οι ανοιχτές θέσεις έπρεπε να κλείσουν αμέσως και η Σοσιετέ Ζενεράλ να φορτωθεί την ζημιά. Η δικαστική περιπέτεια του Κερβιέλ μόλις ξεκινούσε.

Το "Παγιδευμένος στα γρανάζια" διαβάζεται απνευστί, ακόμη και από όσους δεν έχουν ειδικές γνώσεις για το πώς λειτουργούν η τραπεζική και η χρηματιστηριακή κερδοσκοπία. Έστω κι αν κάποια σημεία είναι δυσνόητα από τον μέσο αναγνώστη και απαιτούν επιμονή, το βιβλίο καταφέρνει να δώσει ξεκάθαρα την εικόνα που όλοι υποψιαζόμαστε ότι υπάρχει στον ανελέητο κόσμο των κερδοσκόπων. Τα αντικρουόμενα συναισθήματα κατά την ώρα της ανάγνωσης καταλήγουν σε μια πικρή γεύση μόλις κλείσουμε το βιβλίο, αναλογιζόμενοι σε ποιες μαύρες τρύπες καταλήγουν οι επιδοτήσεις των 108 δισεκατομμυρίων με τα οποία οι αστικές μας κυβερνήσεις "στήριξαν" το τραπεζικό μας σύστημα...

Στις 5 Οκτωβρίου 2010, ο Ζερόμ Κερβιέλ καταδικάστηκε πρωτόδικα σε 5 χρόνια φυλακή (τα 2 με αναστολή) και σε καταβολή αποζημίωσης 4,9 δισ. ευρώ στην Σοσιετέ Ζενεράλ. Όπως σημειώνει η Le Figaro, ο Κερβιέλ πρέπει να δουλεύει 177.536 χρόνια με μισθό 2.300 ευρώ για να ξοφλήσει την υποχρέωσή του. Πάντως, εμείς μπορούμε να αποκτήσουμε το "Παγιδευμένος στα γρανάζια" μόνο με 13-14 ευρώ (στο διαδίκτυο το βρήκα και με 9,90), σε μια προσεγμένη έκδοση των -γνωστών από τα παιδικά τους βιβλία- εκδόσεων "Παπαδόπουλος". Οι απαντήσεις που προσφέρει σε πολλές απορίες μας αξίζουν απολύτως το αντίτιμο.

Είμαστε διχασμένοι!

Κανονικά, σήμερα έπρεπε να συνεχίσουμε την σειρά των κειμένων για τον νεοφιλελευθερισμό. Όμως, κάθε ιστολόγιο που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να παρατηρεί και την καθημερινότητα. Έτσι, δεν είναι δυνατόν να αφήσουμε ασχολίαστα τα όσα έγιναν χτες με τις παρελάσεις σε όλη την χώρα. Οπότε, ας αφήσουμε το Μπρέτον Γουντς για την Δευτέρα κι ας δούμε δυο από τις δηλώσεις που ακούστηκαν χτες: 

"Αυταρχισμός είναι και η προσπάθεια κάποιων να επιβάλουν απόψεις, ακόμα και διακόπτοντας εθνικές παρελάσεις, την ώρα που χιλιάδες παιδιά, πολίτες και οικογένειες τιμούν σ' όλη τη χώρα με υπερηφάνεια τον εθνικό μας αγώνα για την απελευθέρωση. Αυταρχισμός είναι, όταν κάποιοι ελάχιστοι επιλέγουν να προσβάλουν τις εκδηλώσεις τιμής στους αγώνες για την ελευθερία της πατρίδας, ακόμα και τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αυταρχισμός είναι να θέλουν να διαιρούν το λαό σε εθνικόφρονες και μη. Και το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας καταδικάζει αυτές τις ακραίες συμπεριφορές. Διότι αυτές οι συμπεριφορές δεν τραυματίζουν κάποιους αντιπάλους, τραυματίζουν βαθιά τις δημοκρατικές μας παραδόσεις και το δημοκρατικό ήθος του λαού μας".

"Όσοι χαίρονται που τραυμάτισαν την εθνική μας γιορτή, να ξέρουν ότι οι ίδιοι πλήγωσαν την εθνική μας υπερηφάνεια, οι ίδιοι αμαύρωσαν την εικόνα όλων των Ελλήνων, οι ίδιοι πρόσβαλαν τη μνήμη των ηρώων μας. Σε μια στιγμή που η χώρα μετράει τις πληγές της και προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της, δεν θα έπρεπε να μπερδεύουν τα εθνικά μας σύμβολα και την ελληνική ιστορία με μια καταστροφική κυβέρνηση. Μόνον οι εχθροί μας θα μας ήθελαν σήμερα διχασμένους."

Η πρώτη από τις παραπάνω δηλώσεις ανήκει στον πρωθυπουργό και η δεύτερη στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Προφανώς κι αυτός που κυβερνάει σήμερα το δοβλέτι αλλά κι αυτός που ορέγεται το αυριανό γκουβέρνο είτε έχουν τρικυμία εν κρανίω είτε έχουν ακατάσχετη ροπή προς την παπαρολογία. Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική.

Αυταρχισμός, κύριε πρωθυπουργέ, είναι να με πλακώνεις στα χαρατσόχαρτα, τιμωρώντας με για κάτι που δεν έκανα. Αυταρχισμός είναι να με καταδικάζεις σε φτώχεια κι ανεργία δίχως να έχω φταίξει στο παραμικρό. Αυταρχισμός είναι να επιβάλλεις μια πολιτική για την οποία δεν σου έχω δώσει την έγκρισή μου. Αυταρχισμός είναι να ξεπουλάς, παρά τις διαμαρτυρίες μου, όσα μάζεψα ψίχουλο-ψίχουλο, με τον ιδρώτα και το αίμα μου. Κυρίως δε, αυταρχισμός είναι να καπηλεύεσαι τις δημοκρατικές μου παραδόσεις και το δημοκρατικό μου ήθος εσύ που δεν διαθέτεις ούτε το ένα ούτε το άλλο.

Όσο για σας, κύριε αρχηγέ της αξιωματικής αντιπολίτευσης, την εθνική μας γιορτή την τραυματίζετε σεις οι οποίοι συναινείτε στο ξεπούλημα του τόπου και στον εξανδραποδισμό των κατοίκων του. Την μνήμη των ηρώων μας την προσβάλλετε σεις οι οποίοι καπηλεύεστε τους αγώνες τους και προδίδετε το αίμα που έχυσαν. Επίσης, μάθετε πως όσα έγιναν χτες όχι μόνο δεν πλήγωσαν την εθνική μας υπερηφάνεια αλλά, αντιθέτως, την τόνωσαν. Όσο για την φράση σας "οι εχθροί μας θα μας ήθελαν σήμερα διχασμένους", ένα έχω να πω: μεγάλο λάθος και μεγάλο ψέμα ταυτόχρονα. Οι εχθροί μας ΔΕΝ μας θέλουν διχασμένους, γι' αυτό έχουν λυσσάξει να προωθήσουν την μαλακία περί "εθνικής συναίνεσης", την οποία πιπιλίζει με θαυμαστή αρμονία όλο το πολιτικό κατεστημένο.

Εμείς, ο απλός λαός, θέλουμε τον διχασμό που δεν σας βολεύει. Για μας, το σύστημά σας είναι απέναντι και δεν γουστάρουμε να το υπηρετήσουμε. Όταν εμείς βγήκαμε στα βουνά να πολεμήσουμε τον εισβολέα και τον κατακτητή, σεις είτε τον υπηρετήσατε πειθήνια είτε αράζατε στην Μέση Ανατολή κι όπου αλλού, σχεδιάζοντας με τους εγγλέζους πάτρονές σας την επάνοδό σας στην εξουσία. Όταν εμείς φτύναμε αίμα για να χτίσουμε την μεταπολεμική Ελλάδα, σεις χτίζατε περιουσίες στις πλάτες μας. Όταν εμείς αφήναμε τα κόκκαλά μας στα ξερονήσια, σεις πουλάγατε τον τόπο στον διεθνή ιμπεριαλισμό. Όταν εμείς στήναμε Νομικές και Πολυτεχνεία, σεις...διαβάζατε. Όταν οι δικοί μας γονείς έκαναν το σκατό τους παξιμάδι για να μας στείλουν στο πανεπιστήμιο, σεις πουλάγατε μούρη στα αμερικάνικα πανεπιστήμια χάρη στον μπεζαχτά που οι δικοί σας γονείς είχαν μαζέψει κλέβοντας τους δικούς μας. Όταν εμείς θλιβόμαστε με την ερήμωση των νησιών μας, σεις τρίβετε τα χέρια σας σχεδιάζοντας τουριστικές επενδύσεις. Όταν εμείς πεθαίνουμε επειδή δεν βρίσκουμε κρεββάτι στο νοσοκομείο, σεις κλείνετε νοσηλευτικές μονάδες. Όταν εμείς μαζεύουμε τα σάπια φρούτα στις λαϊκές αγορές, σεις κουρεύετε μισθούς και συντάξεις. Όταν τα παιδιά μας στα σχολεία λιποθυμούν από την πείνα, σεις ρημάζετε κάθε έννοια δωρεάν παιδείας είτε κλείνοντας σχολεία είτε στερώντας τα από εκπαιδευτικό προσωπικό. Κι όταν εμείς αγαναχτούμε με τις προσβολές της τρόικας, σεις πανηγυρίζετε επειδή μετατρέπετε τον τόπο σε προτεκτοράτο του διεθνούς κεφαλαίου.

Είτε το θέλετε είτε όχι, είμαστε διχασμένοι επειδή εμείς, αντίθετα με σας, αγαπάμε τούτον εδώ τον τόπο και το έχουμε αποδείξει επανειλημμένα. Κι επειδή εμείς τιμούμε τις εθνικές επετείους, καλώς κάναμε και σας προγγήξαμε από τις παρελάσεις. Μήπως νομίζετε ότι οι ήρωες των εθνικών αγώνων θα καταδέχονταν ποτέ να παρελάσουν μπροστά σας; Οι ήρωες, τους οποίους εμείς τιμούμε, ούτε την ροχάλα τους δεν θα χαράμιζαν για τα μούτρα σας. Άλλωστε, ένας απ' αυτούς, ο Μανώλης Γλέζος, σας το είπε καθαρά και ξάστερα:

"Στη Θεσσαλονίκη, σήμερα, αποκαταστάθηκε το πραγματικό νόημα της 28ης Οκτωβρίου 1940. Πριν 71 χρόνια, ο ελληνικός λαός, είπε όχι στον εισβολέα. Σήμερα στη Θεσσαλονίκη και όπως μαθαίνω και στην Πάτρα και στο Ηράκλειο και στο Βόλο και στα Τρίκαλα και σε άλλα μέρη, ο λαός, διατρανώνει το ΟΧΙ του στην υποταγή της χώρας στην τρόικα και τη μετατροπή της σε προτεκτοράτο. Η κυβέρνηση υποχρέωσε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να αποχωρήσει. Στην ουσία το επίσημο κράτος αποσύρθηκε, αυτοκαταλύθηκε. Οι πολιτικοί φορείς και οι πολιτικές οργανώσεις παρήλασαν μπροστά στο Λαό."

Είμαστε διχασμένοι. Από δω η συντριπτική λαϊκή πλειοψηφία κι από κει σεις οι πουλημένοι και τα τσουτσούνια σας. Και θα μείνουμε απέναντί σας μέχρι να σας στείλουμε στον διάολο. Οριστικά και αμετάκλητα.

Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 5. Μπρέτον Γουντς: Οι αιτίες

Παρ' ότι ο νεοφιλελευθερισμός έχει ως κεντρική ιδέα μια ανεξέλεγκτη οικονομία, κατά παράδοξο τρόπο στηρίζει την επέκταση και την ισχύ του σε τρεις πανίσχυρους θεσμούς: το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Παγκόσμια Τράπεζα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Και οι τρεις αυτοί θεσμοί υπήρξαν απότοκα των όσων κυοφορήθηκαν στην περίφημη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς το 1944. Επομένως, για να κατανοήσουμε καλύτερα τον σημερινό νεοφιλελευθερισμό, πρέπει να δούμε τι ακριβώς σημαίνει Μπρέτον Γουντς.

Η πεντηκονταετία πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο χαρακτηρίστηκε από έλλειψη σημαντικών πολεμικών συγκρούσεων, η οποία βοήθησε στην επέκταση και γιγάντωση του εμπορίου. Ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών αυξανόταν περίπου 36% ανά δεκαετία και αυτό το εμπόριο ήταν κατά μείζονα λόγο ενδοευρωπαϊκό, με τις αποικίες να χρησιμεύουν κυρίως ως τροφοδότες πρώτων υλών. Αυτή η γιγάντωση του εμπορίου συνέτεινε στην ανάπτυξη του ιμπεριαλισμού, με την Μεγάλη Βρεττανία στον ρόλο της κοσμοκράτειρας.

Εκείνη την εποχή, οι διεθνείς συναλλαγές βασίζονταν στον "κανόνα του χρυσού": κάθε εθνικό νόμισμα είχε αντίκρυσμα σε ισάξια ποσότητα χρυσού, η οποία φυλασσόταν στην κεντρική τράπεζα κάθε χώρας. Θεωρητικά, λοιπόν, το χρήμα μπορούσε άμεσα να μετατραπεί σε χρυσό. Έτσι, κάθε φορά που εμφανιζόταν συναλλαγματική ανισορροπία, αυτομάτως άρχιζε μια ροή χρυσού, η οποία μετέβαλλε τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και αποκαθιστούσε την ισορροπία.

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, όμως, έφερε τα πρώτα ρήγματα στην ισχύ της Μεγάλης Βρεττανίας. Τα κρατικά ταμεία είχαν επιβαρυνθεί σημαντικά με το εκτός ελέγχου κόστος του πολέμου. Παράλληλα, οι διάφορες χώρες ενδιαφέρονταν για την προστασία της εγχώριας παραγωγής τους, αδιαφορώντας για τις διεθνείς επιπτώσεις, ενώ ο πόλεμος είχε αναστείλει την λειτουργία του "κανόνα του χρυσού". Πράγματι, οι διάφορες κυβερνήσεις άφησαν κατά μέρος τον χρυσό και τύπωσαν μη μετατρέψιμα σε χρυσό χαρτονομίσματα, προκαλώντας τεράστιο πληθωρισμό και υπέρογκη ανεργία. Τον Οκτώβριο του 1929 οι τιμές διαφόρων βασικών υλών και τροφίμων είχαν χάσει τα 3/4 της αξίας τους, ενώ το 1933 η ανεργία είχε φτάσει στις ΗΠΑ 27% και στην Γερμανία 44%.

Την ίδια ώρα, στην Σοβιετική Ένωση τα πενταετή προγράμματα σημείωναν εντυπωσιακή επιτυχία και η εκβιομηχάνιση προχωρούσε με άλματα. Η κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία έδειχνε ανεπηρέαστη από τα προβλήματα που ταλάνιζαν τα καπιταλιστικά κράτη. Στα μάτια των εργατών της δύσης ο κομμουνισμός άρχισε να φαντάζει ως η πλέον αξιόπιστη εναλλακτική λύση. Οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις άρχισαν να ανησυχούν και οι διεθνείς συσκέψεις έδιναν κι έπαιρναν: Βρυξέλλες 1920, Γένοβα 1922, Γενεύη 1927, Χάγη 1930, Λονδίνο 1933. Όλες κατέληξαν σε αδιέξοδο.

Αυτό που τερμάτισε την οικονομική κρίση του μεσοπολέμου δεν ήταν ούτε οι διασκέψεις ούτε κάποια διεθνής οικονομική πρωτοβουλία αλλά ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ένας πόλεμος που απαιτούσε μαζική παραγωγή σχεδιασμένη από το κράτος, το οποίο ήταν και ο βασικός καταναλωτής της. Έτσι, ο πόλεμος συνέδεσε και πάλι την οικονομία με την πολιτική, τις οποίες είχε χωρίσει ο κλασσικός φιλελευθερισμός. Το έδαφος για το Μπρέτον Γουντς είχε στρωθεί.

Έτσι, 1-22 Ιουλίου 1944, με τον Πόλεμο ακόμη να μαίνεται, εκπρόσωποι 44 κρατών συνατήθηκαν στο Μπρέτον Γουντς του Νιου Χαμσάιρ, προκειμένου να συζητήσουν τα οικονομικά σχέδια για την μεταπολεμική ειρήνη. Η πίεση να βρεθεί αντίδοτο για την αναμενόμενη αύξηση της σοβιετικής επιρροής ήταν έντονη. Έπρεπε να δομηθεί τάχιστα μια διεθνής συνεργασία βασισμένη σε μια παγκόσμια αγορά, όπου κεφάλαια και αγαθά θα κινούνταν ελεύθερα ενώ θα υπήρχαν παγκόσμιοι θεσμοί που θα ρύθμιζαν αυτή την κίνηση με σκοπό μια μεγαλύτερη σταθερότητα και προβλεψιμότητα.

Παράλληλα, στις Ηνωμένες Πολιτείες είχε ωριμάσει πλέον η ιδέα ότι η χώρα έπρεπε να βγει από τον απομονωτισμό της. Η συμμετοχή των ΗΠΑ στον Πόλεμο είχε δείξει πως η ισχύς τους ήταν τέτοια ώστε μπορούσαν να διαδεχθούν την Μεγάλη Βρεττανία στον ρόλο της κοσμοκράτειρας. Ταυτόχρονα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ αντιλαμβανόταν ότι ο βρεττανικός λέων είχε γεράσει και διέβλεπε τον κίνδυνο να υπερκερασθεί από την σοβιετική αρκούδα. Η Βρεττανία δεν μπορούσε να επιτρέψει κάτι τέτοιο σε καμμιά περίπτωση. Προτιμούσε να βρεθεί κάτω από την πρώην αποικία της παρά να διακινδυνεύσει τα συμφέροντα του κεφαλαίου με την αναμενόμενη μεταπολεμική εξάπλωση του κομμουνισμού. Έτσι, λοιπόν, μια διεθνής σύσκεψη, η οποία θα επιχειρούσε να διευθετήσει με πολιτικό τρόπο τα οικονομικά ζητήματα ολόκληρου του καπιταλιστικού κόσμου, της έδινε την δυνατότητα να "μεταβιβάσει" την πρωτοκαθεδρία της πέραν του Ατλαντικού, με τρόπο που θα διασφάλιζε τα καπιταλιστικά της κεκτημένα.

Τα αποτελέσματα των όσων συζητήθηκαν στο Μπρέτον Γουντς θα τα δούμε στο επόμενο σημείωμα.



(Σημείωση: Δεν περίμενα ότι αυτά τα κείμενα περί νεοφιλελευθερισμού θα προκαλούσαν τόσες αντιδράσεις και τόσα σχόλια, τόσο εδώ όσο και στους ιστοχώρους που τα αναδημοσιεύουν. Ελπίζω ότι στην πορεία θα δοθούν, μέσα από τα κείμενα, απαντήσεις σε πολλά απ' αυτά τα σχόλια. Πάντως, θα επανέλθω σ' αυτά στο τέλος του αφιερώματος.)

Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 4. Πριν τον Φρήντμαν

Μπορεί η παγκοσμιοποίησή του να οφείλεται στον Μίλτον Φρήντμαν και στην "σχολή του Σικάγου" αλλά τα σπέρματα του νεοφιλελευθερισμού είχαν πέσει νωρίτερα. Την αρχή είχε κάνει ο αυστριακός οικονομολόγος Γιόζεφ Σουμπέτερ (Joseph Alois Schumpeter, 1883-1950). Στο κλασσικό βιβλίο του "Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός και Δημοκρατία" (εκδόσεις "Παπαζήσης", σελ. 526), ο Σουμπέτερ διαπιστώνει (όπως και ο Μαρξ) την αδιάκοπη κίνηση και τη δυναμική φύση του καπιταλισμού. Θεωρεί, όπως κι ο Μαρξ, πως η ανάπτυξη του καπιταλισμού καταστρέφει τα θεμέλια της καπιταλιστικής κοινωνίας γιατί οξύνει τις αντιθέσεις του. Για τον Σουμπέτερ, η καπιταλιστική δυναμική οδηγεί στην κυριαρχία των μεγάλων επιχειρήσεων. Ο μονοπωλιακός καπιταλισμός των κυρίαρχων μεγάλων επιχειρήσεων αποτελεί το ανώτερο και τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού. Όμως, η συμφωνία στο συμπέρασμα συνοδεύεται από μια εντελώς διαφορετική οπτική για τους παράγοντες που οδηγούν στην κρίση του καπιταλισμού. Ο Σουμπέτερ θεωρεί εντελώς αντεπιστημονικές τις απόψεις του Μαρξ για τον νόμο της αξίας, την υπεραξία και την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους και, κυρίως, την θεωρία της ταξικής πάλης.

Το "παράδοξο" Σουμπέτερ είναι η άποψη πως ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει όχι λόγω της αποτυχίας του αλλά λόγω της επιτυχίας του. Η καπιταλιστική κοινωνία δεν θα πάψει να δημιουργεί κέρδος. Ο Σουμπέτερ αφιερώνει μεγάλο τμήμα των επεξεργασιών του για να αποδείξει πως η θεωρία της εξάντλησης των επενδυτικών ευκαιριών είναι ένας μύθος. Η δύναμη υπεροχής του καπιταλισμού δεν βρίσκεται στους μηχανισμούς της εργασιακής αξίας αλλά σ' αυτό που ο ίδιος αποκαλεί "δημιουργική καταστροφή". Η δύναμη του καπιταλισμού πηγάζει από τις νέες μεθόδους παραγωγής, τις νέες αγορές και μορφές οργάνωσης της βιομηχανίας, όπως αυτές αναπτύσσονται στο πλαίσιο της λειτουργίας των μεγάλων επιχειρήσεων του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Για τον οικονομολόγο Σουμπέτερ μονοπώλιο σημαίνει δημιουργική καταστροφή και όχι μεγιστοποίηση κερδών. Η παρακμή τής επιχειρηματικής λειτουργίας και όχι ο περιορισμός των κερδών "καταστρέφει" την ίδια την δημιουργική καταστροφή.

Την πρωτόλεια σκέψη του Σουμπέτερ ανέλαβε να καλλιεργήσει ένας άλλος αυστριακός οικονομολόγος, ο Φρήντριχ φον Χάγιεκ (Friedrich August von Hayek, 1899-1992), μέντορας του Φρήντμαν. Περισσότερο φιλόσοφος παρά οικονομολόγος, ο Χάγιεκ στηρίχτηκε σε δυο αρχές: (α) η ανάπτυξη προέρχεται από την ελευθερία δράσης του ατόμου και οι κοινωνικοί θεσμοί λειτουργούν καλύτερα όταν προκύπτουν από την εθελοντική συνεργασία των ελεύθερων ατόμων, (β) ως απόρροια του προηγουμένου, οι κυβερνήσεις πρέπει να έχουν συγκεκριμένα όρια εξουσίας και επέμβασης, επειδή ο συλλογικός οικονομικός σχεδιασμός οδηγεί αναπόφευκτα στην απολυταρχική τυραννία.

Κατά την δεκαετία του '30, ο Χάγιεκ συγκρούστηκε ανοικτά με τον Κέυνς. Ενώ για τον Χάγιεκ η ανάκαμψη της οικονομίας απαιτούσε ρευστοποίηση των υπερβολικών επενδύσεων και αύξηση των αποταμιεύσεων, ο Κέυνς συνιστούσε μείωση της αποταμίευσης και αύξηση της κατανάλωσης, προκειμένου να στηριχθούν οι προσδοκίες κέρδους των εταιρειών. Με δυο λόγια, ο Χάγιεκ ζητούσε περισσότερη λιτότητα ενώ ο Κέυνς περισσότερες δαπάνες.

Με αυτά τα δεδομένα, μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί ο Χάγιεκ έχασε την μάχη με τον Κέυνς κατά την δεκαετία του '30. Η πολιτική της λιτότητας που εισηγήθηκε ήταν κάτι παραπάνω από πολιτικά καταστροφική: ουσιαστικά η θεωρία του έφερε τον Χίτλερ στην εξουσία της Γερμανίας. Όπως παρατήρησε ο Κέυνς, αν όλοι, συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών, των εταιρειών και των κυβερνήσεων, προσπαθήσουν ταυτόχρονα να εξοικονομήσουν χρήματα, δεν θα υπάρχει μετά κανένας τρόπος να σταματήσει η οικονομία να φθίνει, μέχρις ότου οι άνθρωποι γίνουν τόσο φτωχοί, ώστε να μην μπορούν πλέον να αποταμιεύσουν.

Παρ' ότι οι οικονομολόγοι όλου του κόσμου γύρισαν την πλάτη στον Χάγιεκ (το περίφημο "Νέο Συμβόλαιο - New Deal" είναι εμπνευσμένο εξ ολοκλήρου από την κεϋνσιανή θεωρία), ο Φρήντμαν τον θαύμασε. Και ο Χάγεκ ανταπέδωσε αυτόν τον θαυμασμό στηρίζοντας ολόπλευρα το φρηντμανικό έργο. Όταν ο Φρήντμαν και τα "παιδιά" του πήραν αποκοπή το έργο στήριξης της δικτατορίας Πινοτσέτ (θα μιλήσουμε σε επόμενο σημείωμα σχετικά), ο Χάγιεκ πραγματοποίησε αλλεπάλληλα ταξίδια στην Χιλή. Μάλιστα, σε δημοσιογραφική ερώτηση για το δικτατορικό καθεστώς, δεν δίστασε να δηλώσει: "Προσωπικά, προτιμώ μια φιλελεύθερη δικτατορία, παρά μια δημοκρατική κυβέρνηση από την οποία θα απουσιάζει ο φιλελευθερισμός" (Ιγνάσιο Ραμονέ, "Το απόλυτο κραχ", από τις "Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου", σελ. 154).

Κλείνοντας το σημερινό σημείωμα, ας κάνουμε μια "πρωθύστερη" παρατήρηση. Παρά την πλήρη αποτυχία των νεοφιλελεύθερων δογμάτων, η άρχουσα τάξη εξετίμησε δεόντως τους υποστηρικτές της και φρόντισε να τους τιμήσει με βραβείο Νόμπελ. Την αρχή έκανε ο ίδιος ο Χάγιεκ (1974) και ακολούθησαν τόσο ο Φρήντμαν (1975) όσο και τα "παιδιά" του: ο Τζωρτζ Στίγκλερ (1982), ο Τζέιμς Μπιουκάναν (1986), ο Ρόναλντ Κόουζ (1991) και ο Γκάρρυ Μπέκερ (1992).

Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 3. Τα πρόσωπα

Θεμελιωτής και γκουρού του νεοφιλελευθερισμού είναι ο αμερικανός καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Σικάγου Μίλτον Φρήντμαν (1912-2006). Το -μικρής έκτασης- πόνημά του με τίτλο "Καπιταλισμός και Ελευθερία" θεωρείται το ευαγγέλιο του νεοφιλελευθερισμού. Σύντομο βιογραφικό του μπορείτε να διαβάσετε σε ένα λιβανωτό που έγραψε ένας γνωστός έλληνας οπαδός τού φρηντμανισμού, ο -πρώην νεοδημοκράτης υπουργός- Ανδρέας Ανδριανόπουλος, όταν πέθανε ο Φρήντμαν. Βέβαια, ο Ανδριανόπουλος παραληρεί και συσκοτίζει την πραγματικότητα με όσα λέει για την σχέση του Φρήντμαν με τον Πινοτσέτ, αλλά γι' αυτό το θέμα θα μιλήσουμε σε επόμενο σημείωμα.

Ο Φρήντμαν ωθήθηκε στην υιοθέτηση της φιλοσοφίας του από τον άκρατο αντικομμουνισμό του. Εφ' όσον ο μαρξισμός έθετε το κράτος στην θέση του υπηρέτη των οικονομικών συμφερόντων της εργατικής τάξης, ο Φρήντμαν έπρεπε να σχεδιάσει ένα εντελώς αντίθετο σύστημα όπου το κεφάλαιο θα ήταν πλήρως ελεύθερο να κάνει ό,τι θέλει ενώ η οποιαδήποτε κρατική παρέμβαση θα ήταν απαγορευμένη.

Άξιος συμπαραστάτης του Φρήντμαν στην διάδοση του νεοφιλελευθερισμού υπήρξε ο Θήοντορ Σουλτς, πρόεδρος του τμήματος Οικονομικών του πανεπιστημίου του Σικάγου. Ο -επίσης βαθειά αντικομμουνιστής- Σουλτς πίστευε ότι οι ΗΠΑ έπρεπε να χρησιμοποιήσουν την νεοφιλελεύθερη ιδεολογία για να εντείνουν τον πόλεμό τους κατά του κομμουνισμού. Έλεγε χαρακτηριστικά: "Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη σημασία στα οικονομικά τους προγράμματα στο εξωτερικό. Θέλουμε οι φτωχές χώρες να επιτύχουν την οικονομική σωτηρία τους βασιζόμενες σε εμάς και χρησιμοποιώντας τον δικό μας τρόπο για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης".

Σύντομα οι ιδέες του Φρήντμαν υιοθετήθηκαν και από το πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ, με την "ευγενή χορηγία" του Ιδρύματος Φορντ. Όταν το ίδρυμα Φορντ ανέλαβε να "εκπαιδεύσει" τα στελέχη της χούντας Σουχάρτο στην Ινδονησία, επί κεφαλής της αποστολής ορίστηκε ο καθηγητής του Μπέρκλεϋ Λεν Ντόυλ. Η εφαρμογή των φρηντμανικών ιδεών προκάλεσε τέτοιο χάος στην Ινδονησία, ώστε ο Ντόυλ υποχρεώθηκε να δηλώσει ότι το πανεπιστήμιο δεν έπρεπε να είχε ανακατευτεί στην ιστορία αυτή. Φυσικά, το Ίδρυμα έσπευσε να ανακαλέσει τον Ντόυλ στην Καλιφόρνια και να τον αντικαταστήσει.

Ιδαίτερη περίπτωση αποτελεί ο Τζέφφρυ Σακς. Απόφοιτος του Χάρβαρντ και φανατικός κεϋνσιανός, δεν άργησε να γίνει θαυμαστής του Φρήντμαν και να ασπαστεί τις ιδέες του νεοφιλελευθερισμού. Η ανταμοιβή του ήταν ότι ανέλαβε το αντιπληθωριστικό πρόγραμμα της Βολιβίας. Όντως, κατάφερε να τιθασσεύσει τον εξωπραγματικό βολιβιανό πληθωρισμό (14.000% το 1985). Μόνο που τα κατάφερε ισοπεδώνοντας τα λαϊκά στρώματα, τα οποία οδήγησε στην πλήρη εξαθλίωση (ούτε το νερό της βροχής δεν επιτρεπόταν να μαζέψει κανείς, γιατί όλος ο υδάτινος πλούτος της χώρας είχε πουληθεί σε αμερικανική εταιρεία!). Αργότερα, ο Σακς κλήθηκε από την "Αλληλεγγύη" για να σχεδιάσει την οικονομία της μετακομμουνιστικής Πολωνίας αλλά οι λαϊκές αντιδράσεις τον υποχρέωσαν να φύγει άπρακτος.

Χρόνια αργότερα, ένα άλλο αγαπημένο παιδί του Φρήντμαν εμφανίστηκε στην διεθνή σκηνή. Ήταν ο Πωλ Μπρέμερ, τον οποίο διόρισε ο Μπους τζούνιορ κυβερνήτη στο κατεχόμενο Ιράκ. Ο Μπρέμερ ανέλαβε να εφαρμόσει πλήρως τις αρχές του νεοφιλελευθερισμού σε μια κατεστραμμένη χώρα. Το αβαντάζ του Μπρέμερ ήταν ότι δεν χρειαζόταν να διαλύσει την κρατική μηχανή αφού ήταν ήδη διαλυμένη. Ομολογουμένως, τα κατάφερε θαυμάσια: οι αμερικανικοί επιχειρηματικοί κολοσσοί επέδραμαν ανενόχλητες και κατασπάραξαν το λαβωμένο Ιράκ, καταγράφοντας εντυπωσιακά κέρδη. Στην δράση του ο Μπρέμερ δεν ήταν μόνος. Ο Μπους (έτσι κι αλλοιώς, θαυμαστής του Φρήντμαν) είχε φροντίσει να παραδώσει το υπουργείο άμυνας σε ένα ακόμη αγαπημένο παιδί (ίσως το πιο αγαπημένο από όλα) του Φρήντμαν: στον Ντόναλντ Ράμσφελντ.

Τα αγαπημένα παιδιά του Φρήντμαν (τα "παιδιά του Σικάγου"), με τις ευλογίες των αμερικανών προέδρων από τον Ρέηγκαν και μετά, αναρριχήθηκαν σε σημαντικές οικονομικές θέσεις. Ο Άρνολντ Χάρμπεργκερ τοποθετήθηκε επί κεφαλής του προγράμματος για την Λατινική Αμερική, προσφέροντας σημαντική βοήθεια σε όλους τους νοτιοαμερικανούς δικτάτορες. Ο Μαρσέλλο Σελόβσκι ήταν ο υπεύθυνος της Παγκόσμιας Τράπεζας για όλη την περιοχή της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, μέχρι που αντικαταστάθηκε από τον Σεμπάστιαν Έντουαρντς, επίσης "παιδί του Σικάγου". Ο Κλαούντιο Λόσερ έγινε διευθυντής του τομέα Δυτικού Ημισφαιρίου της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ο αναπληρωτής διοικητής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι επίσης "παιδί του Σικάγου". Και πάει λέγοντας.

Πάντως, ο νεοφιλελευθερισμός δεν θα εύρισκε εύκολα πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί αν δεν τον υιοθετούσαν επίσημες κυβερνήσεις. Ίσως ακούγεται παράδοξο το ότι κυβερνήσεις υιοθέτησαν ένα σύστημα το οποίο πρεσβεύει την απόλυτη συρρίκνωση της κρατικής πρωτοβουλίας αλλά είναι γεγονός. Και δεν μιλάμε μόνο για δικτατορικά -ή, έστω, αυταρχικά- καθεστώτα (Χιλή, Αργεντινή, Γουατεμάλα, Βολιβία, Παραγουάη, Βενεζουέλα, Νότια Αφρική, Ινδονησία, Φιλιππίνες κλπ).

Θιασώτες του φρηντμανισμού υπήρξαν οι αμερικανοί ρεπουμπλικανοί πρόεδροι Ρόναλντ Ρέηγκαν, Τζωρτζ Μπους σένιορ και Τζωρτζ Μπους τζούνιορ. Την ίδια ιδεολογία ασπάστηκε και η βρεττανή πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ, βάζοντας τα θεμέλια για την επέκταση του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη. Ο διάσημος μπεκρής Μπόρις Γέλτσιν προσέλαβε ως σύμβουλο τον Τζέφφρυ Σακς, με την καθοδήγηση του οποίου διέλυσε την κρατική μηχανή και παρέδωσε τον πλούτο της Ρωσσίας στους "ολιγάρχες". Αλλά και η μεταμαοϊκή Κίνα προσέφυγε στα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού, προκειμένου να υλοποιήσει τις ιμπεριαλιστικές οικονομικές της βλέψεις.

Όλους όσους αναφέραμε παραπάνω αλλά και πολλούς άλλους ακόμη θα τους δούμε εν δράσει στην συνέχεια.

Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 2. Οι πηγές

Η σειρά των κειμένων που ξεκινήσαμε χτες, απέχει παρασάγγας από το να χαρακτηριστεί ως πλήρης μελέτη ή εργασία πάνω στον νεοφιλελευθερισμό. Παρά ταύτα, όχι απλώς θα παρουσιάσει το θέμα με ηρεμία και δίχως κραυγές ή αφορισμούς (όπως, άλλωστε, συνηθίζει τούτο το ιστολόγιο) αλλά θα τεκμηριώνει τις απόψεις που θα διατυπώνονται και τα στοιχεία που θα παρατίθενται. Γι' αυτόν τον λόγο, αλλάζοντας άρδην την πρακτική των βιβλίων, όπου οι πηγές και η βιβλιογραφία παρατίθενται στο τέλος, θα δούμε από τώρα μερικές από τις πηγές στις οποίες οφείλονται τα περισσότερα από όσα θα ακολουθήσουν. Άλλωστε, την ίδια τακτική είχαμε ακολουθήσει στο αφιέρωμά μας "Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας", όπου αρχίσαμε παρουσιάζοντας το βιβλίο του Δημήτρη Μπότση "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα".

α) "Το δόγμα του σοκ", της Ναόμι Κλάιν (εκδόσεις "Λιβάνη", σελ. 718). Παρά τον όγκο του, διαβάζεται με ρυθμό μυθιστορήματος. Η συγγραφέας είναι δημοσιογράφος και ως εκ τούτου γνωρίζει πώς να συλλέγει στοιχεία και πώς να τα παρουσιάζει. Μέσα από τις σελίδες του αναδύεται η μπόχα των βρόμικων μεθόδων με τις οποίες επιβάλλονται οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές σε όλο τον κόσμο. Αυτό το βιβλίο έρχεται να συμπληρώσει με μοναδικό τρόπο το προηγούμενο δημιούργημα της Κλάιν "No Logo" (εκδόσεις "Λιβάνη", σελ. 590), όπου η καναδή συγγραφέας παρουσιάζει με αποκαλυπτική διαφάνεια τον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις υλοποιούν τα θέσφατα του νεοφιλελευθερισμού.

β) "Ο θρίαμβος της απληστίας", του Τζόζεφ Στίγκλιτς (εκδόσεις "Παπαδόπουλος", σελ. 510). Βιβλίο αρκετά δυσκολώτερο από το προηγούμενο, μιας και ο συγγραφέας του δεν είναι δημοσιογράφος αλλά οικονομολόγος (και μάλιστα, νομπελίστας). Αν και η ανάγνωσή του προϋποθέτει γνώσεις οικονομικών (τουλάχιστον στοιχειώδεις), είναι αρκετά εύληπτο από τον οποιονδήποτε μέσο νου. Ο αυθεντικός τίτλος του είναι "Freefall", επειδή αναλύει τον τρόπο με τον οποίο η υιοθέτηση των δογμάτων του νεοφιλελευθερισμού οδήγησε σε "ελεύθερη πτώση" (freefall) την οικονομία των ΗΠΑ. Αν και ο Στίγκλιτς ασχολείται -κατά μείζονα λόγο- με την οικονομία της χώρας του, το συγκεκριμένο βιβλίο απευθύνεται στους σκεπτόμενους πολίτες όλου του κόσμου.

γ) "Ανόσια τριάδα - Το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και ο ΠΟΕ", του Ρίτσαρντ Πητ (εκδόσεις "Λιβάνη", σελ. 494). Παρ' ότι ο συγγραφέας δεν είναι οικονομολόγος αλλά καθηγητής γεωγραφίας (!), εκθέτει με χειρουργική ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο οι τρεις οργανισμοί του τίτλου (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμια Τράπεζα και Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) παρεξέκλιναν απολύτως από τους στόχους και τους σκοπούς για τους οποίους είχαν ιδρυθεί, από την στιγμή υιοθέτησαν την νεοφιλελεύθερη οικονομία. Βιβλίο σαφώς πιο εύληπτο από το προηγούμενο (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υστερεί σε ποιότητα), μπορεί να διαβαστεί άνετα από τον οποιονδήποτε αλλά επιβάλλεται η ανάγνωσή του από τους αναλυτές των τηλεπαραθύρων.

δ) "Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος", του Φράνσις Φουκουγιάμα (εκδόσεις "Λιβάνη", σελ. 453). Είναι αρκετά εκνευριστικό, αλλά αυτό το αποτυχημένο (και ως τίτλος και ως περιεχόμενο) βιβλίο τού ιαπωνοαμερικανού καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για να έρθει κάποιος σε άμεση επαφή με την νεοφιλελεύθερη ιδεολογία. Ο συγγραφέας είναι τόσο απροκάλυπτος θαυμαστής των ιδεών του Μίλτον Φρήντμαν, ώστε δεν δίστασε να βροντοφωνάξει ότι ο φρηντμανισμός αποτελεί το "τέλος της ιστορίας", με την έννοια ότι βρήκαμε επί τέλους την λύση σε όλα τα προβλήματα. Όπως εξηγεί ο ίδιος: "Η διαλεκτική που έθρεψε τους πολέμους και τις επαναστάσεις σταματά ελλείψει αντιπάλων. Το δημοκρατικό μοντέλο κέρδισε. Η Ιστορία τελείωσε". Αυτά έλεγε ο Φουκουγιάμα το 1989 και δεν χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να διαψευσθεί παταγωδώς.

ε) "Capitalism and Freedom", του Μίλτον Φρήντμαν (έκδοση του Πανεπιστημίου του Σικάγου, σελ. 166). Παρ' ότι από εδώ άρχισαν όλα, αυτό το "ευαγγέλιο" του νεοφιλελευθερισμού, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1962, δεν κυκλοφορεί στα ελληνικά! Γι' αυτό, άλλωστε, είπα πρωτύτερα ότι είμαστε υποχρεωμένοι να φτάσουμε στον φρηντμανισμό μέσω...Φουκουγιάμα. Όμως, θα κάνουμε αναφορές σε τούτο το βιβλίο, μιας και βρίσκεται στο διαδίκτυο (σε μορφή .pdf) απ' όπου μπορεί να το εκτυπώσει ο οποιοσδήποτε. Όσοι έχουν ευχέρεια με την αγγλική γλώσσα, δεν θα δυσκολευτούν να το διαβάσουν, μιας και ο Φρήντμαν φρόντιζε πάντοτε να μιλάει απλά και κατανοητά. Άλλωστε, γι' αυτό τον κατάλαβε κι ο Μπους τζούνιορ!

Στα παραπάνω βιβλία θα στηριχτούμε, κατά μείζονα λόγο. Όπως παρατηρεί εύκολα ο αναγνώστης, η ανατομία, την οποία θα επιχειρήσουμε, βασίζεται σε συγγράμματα εκπροσώπων ή οπαδών είτε της φιλελεύθερης προσέγγισης (του κεϋνσιανισμού) είτε της νεοφιλελεύθερης (του φρηντμανισμού). Δεν αναφέρονται, δηλαδή, μαρξιστικές πηγές. Ο λόγος είναι διπλός. Πρώτον, η μαρξιστική προσέγγιση είπε όσα είχε να πει για τον κεϋνσιανισμό και όλα έχουν απόλυτο ταίριασμα και στον φρηντμανισμό, εφ' όσον -όπως είπαμε στο προηγούμενο σημείωμα- ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί την ακραία έκφραση του φιλελευθερισμού. Δεύτερον, είναι προτιμώτερο να χρησιμοποιήσουμε φιλελεύθερα και όχι μαρξιστικά "εργαλεία" στην ανατομία μας, προκειμένου να μη κατηγορηθούμε για εμπάθεια(*). Επίσης, θα χρησιμοποιήσουμε άφθονα στοιχεία από το διαδίκτυο, για τα οποία θα παραθέτουμε πάντοτε τους αντίστοιχους συνδέσμους ώστε ο αναγνώστης να έχει πρόσβαση στις πηγές σε κάθε περίπτωση.

Χτες, λοιπόν, αναλύσαμε τις έννοιες και σήμερα παρουσιάσαμε τις πηγές. Αύριο θα δούμε τα πρόσωπα που έπαιξαν -και μερικά απ' αυτά παίζουν ακόμα- σημαντικό ρόλο στην εξάπλωση του νεοφιλελευθερισμού.

(*) Φυσικά θα κάνουμε χρήση της μαρξιστικής ανάλυσης όταν φτάσουμε στα συμπεράσματα και στις προτάσεις για το τι πρέπει να γίνει.

Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 1. Η έννοια

Ακούγαμε και στο παρελθόν να γίνεται λόγος για τον νεοφιλελευθερισμό, αλλά εδώ κι ενάμιση χρόνο -ας όψεται το μνημόνιο- αυτός ο όρος μπήκε για τα καλά στην ζωή μας. Παρά ταύτα, είναι αμφίβολο αν οι μη έχοντες γνώσεις οικονομικών έχουν καταλάβει περί τίνος μιλάμε. Έτσι, από τούτη τη γωνιά ξεκινάμε σήμερα μια μακρά σειρά κειμένων, σε μια προσπάθεια να συνειδητοποιήσουμε τι πράγμα είναι ο νεοφιλελευθερισμός και πώς επηρεάζει την σκοτεινή πραγματικότητα που βιώνουμε καθημερινά.

Στο πέρασμα των χρόνων έχουν αναπτυχθεί πολλές οικονομικές θεωρίες και ακόμη περισσότερες παραλλαγές τους. Ειδικά κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες, σημαντικοί θεωρητικοί οικονομολόγοι και κοινωνιολόγοι έβαλαν την σφραγίδα τους στην οικονομική σκέψη: Αλεξάντερ Χάμιλτον, Φρήντριχ Λιστ, Άνταμ Σμιθ, Ντέηβιντ Ρικάρντο, Τζων Μαίυναρντ Κέυνς, Καρλ Μαρξ, Φρήντριχ Ένγκελς, Πωλ Άντονυ Σάμουελσον κλπ. Αιθαιρετώντας, κατά κάποιον τρόπο, μπορούμε να ομαδοποιήσουμε όλες αυτές τις θεωρίες σε τρεις γενικές κατηγορίες:

(α) Μερκαντιλισμός ή οικονομικός εθνικισμός: Ο μερκαντιλισμός αναπτύχθηκε από την πρακτική των πολιτικών στα πρώτα στάδια της νεότερης εποχής. Ως θεωρία, δέχεται και υποστηρίζει το προβάδισμα της πολιτικής έναντι της οικονομικής. Στην ουσία πρόκειται για ένα δόγμα οικοδόμησης ενός κράτους στα συμφέροντα του οποίου πρέπει να υποτάσσεται η αγορά. Με απλά λόγια, στον μερκαντιλισμό οι πολιτικοί πρέπει να καθορίζουν τις οικονομικές σχέσεις.

(β) Φιλελευθερισμός: Ο φιλελευθερισμός αναδύθηκε από τον Διαφωτισμό και εκφράστηκε κατ' αρχήν από τον Άνταμ Σμιθ. Εμφανίστηκε ως αντίδραση στην εμποροκρατία και έτσι ενσωματώθηκε στην ορθόδοξη οικονομική επιστήμη. Βασική του αρχή είναι ότι η πολιτική και η οικονομική πρέπει να δρουν, τουλάχιστον ιδεατά, σε δύο ξεχωριστές σφαίρες. Με απλά λόγια, στον φιλελευθερισμό οι αγορές πρέπει να είναι απαλλαγμένες από κρατικές και πολιτικές παρεμβάσεις προς όφελος της αποδοτικότητας, της ανάπτυξης και της ελεύθερης επιλογής του καταναλωτή.

(γ) Μαρξισμός: Ο μαρξισμός αναπτύχθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα ως αντίδραση στον φιλελευθερισμό και την ως τότε επικρατούσα άποψη για την οικονομία. Βασική του αρχή είναι ότι η οικονομία επηρεάζει την πολιτική. Για τον μαρξισμό, η πολιτική σύγκρουση προκύπτει από την πάλη των τάξεων για την διανομή του πλούτου. Με απλά λόγια, στον μαρξισμό η πολιτική υποτάσσεται στην επιθυμία της πολυπληθέστερης τάξης (δηλαδή της εργατικής) για δίκαιη κατανομή του πλούτου.

Ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί το προϊόν της σκέψης ενός αμερικανού οικονομολόγου του 20ου αιώνα, του Μίλτον Φρήντμαν (1912-2006), καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Σικάγου. Γι' αυτό τον λόγο, ο νεοφιλελευθερισμός αποκαλείται και φρηντμανισμός, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες (όπου η λέξη "ελευθερία" και τα παράγωγά της μπορούν να προκαλέσουν φαινόμενα αναφυλαξίας) προτιμάται ο όρος νεοσυντηρητισμός (neoconservatism).

Ουσιαστικά, ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί την ακραία μορφή του φιλελευθερισμού. Στην εφαρμογή του ταυτίζεται απολύτως με τον αχαλίνωτο καπιταλισμό. Σύμφωνα με τον Φρήντμαν, το κράτος υπάρχει μόνο για να διασφαλίζει την τάξη και για να εξασφαλίζει το κατάλληλο περιβάλλον για την άσκηση οποιασδήποτε οικονομικής δραστηριότητας, δίχως να επεμβαίνει με οποιασδήποτε μορφής ρυθμίσεις. Μόνη δουλειά του κράτους είναι να επιδοτεί την επιχειρηματική δραστηριότητα, διοχετεύοντας στις επιχειρήσεις τα κρατικά έσοδα από την φορολογία των πολιτών. Για την φρηντμανική σκέψη η έννοια του "κοινωνικού κράτους" είναι αποκρουστική. Σύμφωνα με τον νεοφιλελευθερισμό, το κράτος δεν επιτρέπεται να αναλαμβάνει οποιαδήποτε δραστηριότητα επειδή η ιδιωτική πρωτοβουλία μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα παντού. Αλλά, ακόμη και στις περιπτώσεις όπου ενδέχεται να παρατηρηθούν "αποκλίσεις από την τελειότητα", οι αγορές έχουν την δυνατότητα της διόρθωσης μέσω αυτορρύθμισης και οποιαδήποτε κρατική παρέμβαση κάνει τα πράγματα χειρότερα.

Στα παραπάνω δεν υπάρχουν εξαιρέσεις ούτε και για θέματα τα οποία στην σκέψη του απλού πολίτη φαντάζουν αυτονόητα. Για τον φρηντμανισμό, τα πάντα αφορούν την ιδιωτική πρωτοβουλία: παιδεία, υγεία, ασφάλεια, συντάξεις, ενέργεια, υποδομές κλπ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όσα έγιναν στην Νέα Ορλεάνη, μετά την καταστροφή του 2005. Η ιδέα του Φρήντμαν ήταν απλή: αντί το κράτος να δαπανήσει χρήματα προκειμένου να ξαναχτίσει τα κατεστραμμένα δημόσια σχολεία, να χορηγήσει εκπαιδευτικά κουπόνια στους μαθητές. Με αυτά τα κουπόνια, τα παιδιά θα μπορούσαν να επιλέξουν το ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο θα ήθελαν να φοιτήσουν ενώ το κράτος θα επιδοτούσε ανάλογα αυτά τα ιδρύματα.

Η ιδέα του Φρήντμαν υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση Μπους και το αποτέλεσμα ήταν ανατριχιαστικό. Μέσα σε 19 μήνες, το σύστημα δημόσιας εκπαίδευσης της Νέας Ορλεάνης αντικαταστάθηκε από ιδιωτικά σχολεία. Πριν το ξέσπασμα του τυφώνα Κατρίνα, στην εκπαιδευτική περιφέρεια της πόλης ανήκαν 123 δημόσια σχολεία. Σήμερα έχουν απομείνει μόλις τέσσερα! Αντίθετα, τα 7 ιδιωτικά σχολεία που υπήρχαν πριν την καταστροφή, έχουν αυξηθεί σε 31. Φυσικά, όλοι οι εκπαιδευτικοί που δούλευαν στα δημόσια σχολεία (470 άτομα) απολύθηκαν και μόνο λίγοι απ' αυτούς κατάφεραν να προσληφθούν (με μισθούς πείνας) από τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια που ξεφύτρωσαν σαν μανιτάρια.

Θα συνεχίσουμε.

"Σ' ουρανό και γη"

Αν δυσκολεύεστε να δώσετε απάντηση στο ερώτημα τί είναι νουάρ μυθιστόρημα, ας προσπαθήσουμε να βγάλουμε άκρη με την βοήθεια ενός από τους σημαντικώτερους γάλλους εκπροσώπους του είδους, τον Ρενέ Μπελλεττό. Για εργαλείο θα χρησιμοποιήσουμε το βραβευμένο του "Σ' ουρανό και γη".

Μπορεί το εν λόγω μυθιστόρημα να απέσπασε το γαλλικό Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας και να θεωρείται "ένα υπέροχο αστυνομικό μυθιστόρημα" (Telerama) αλλά θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω με τους ειδικούς. Και θα διαφωνήσω επειδή δεν καταλαβαίνω τι στο καλό αστυνομικό μυθιστόρημα είναι αυτό αφού δεν "παίζει" αστυνομικός ούτε για δείγμα σχεδόν. Βέβαια, υπάρχουν πτώματα, υπάρχει ίντριγκα και υπάρχει κι ένας πληρωμένος δολοφόνος αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι αρκούν αυτά για να χαρακτηριστεί ένα μυθιστόρημα ως αστυνομικό. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με την σειρά, αρχίζοντας με δυο λόγια για την υπόθεση.

Πρωταγωνιστής είναι ο Νταβίντ Ωρφέ, ένας απίθανος σινεφίλ μουσικός, ο οποίος αισθάνεται να βουλιάζει μετά τον χωρισμό του. Χάρη στην γνωριμία του με έναν άλλο απίθανο τύπο, με το ακόμη πιο απίθανο όνομα Βαράξ Βαραξόπουλος (!), καταφέρνει να προσληφθεί ως δάσκαλος κιθάρας της μοναχοκόρης τού ζεύγους Τόμπστεϊ. Από την πρώτη μέρα, ο Ωρφέ γίνεται εραστής της κυρίας Τόμπστεϊ και κάπου εκεί ξεκινούν τα μπερδέματα, αφού ο Μπελλεττό αρχίζει και ανακατεύει την σούπα προσθέτοντας συνεχώς καινούργια ερωτηματικά: θα πηδήξει ο Ωρφέ και την -νεαρή μεν, πεταχτούλα δε- μαθητριά του, θα προτιμήσει την ενδιαφέρουσα γειτόνισσα των Τόμπστεϊ με το σημαδεμένο πρόσωπο ή θα τις καταφέρει και τις δυο; γιατί ο υποτιθέμενος ληστής προσπάθησε να του σακατέψει τα δάχτυλα; τί μέρος του λόγου είναι ο πληρωμένος φονιάς που τον σώζει από τον ληστή και γίνεται φίλος του; τι μυστικό κρύβει ο κύριος Τόμπστεϊ; ποιος βιντεοσκόπησε τις ερωτικές του περιπτύξεις με την κυρία Τόμπστεϊ και γιατί;  κλπ κλπ

Φυσικά, δεν θα δώσουμε εδώ καμμία απάντηση, αφήνοντας τον αναγνώστη να απολαύσει το σασπένς. Μπορούμε, όμως, να πούμε δυο πράγματα. Πρώτον, όπως ο Ζαν-Κλωντ Ιζζό χρησιμοποιεί ως φόντο των ιστοριών του την Μασσαλία, ο Ρενέ Μπελλεττό χρησιμοποιεί την Λυών: είναι στιγμές όπου ο αναγνώστης αισθάνεται ότι όντως περιπλανιέται στους δρόμους της πόλης. Και δεύτερον, χάρη στην ιδιότητα του πρωταγωνιστή, όλο το βιβλίο είναι γεμάτο μουσική και κινηματογράφο. Αυτά τα δυο χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με την απουσία οποιουδήποτε αστυνομικού, επιτρέπουν στον Μπελλεττό να στήσει την ιστορία του με παιχνιδιάρικο τρόπο, βάζοντας το έγκλημα πότε σε πρώτο πλάνο και πότε στο βάθος του φόντου.

Είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο ο Μπελλεττό δημιουργεί τους χαρακτήρες του. Όλα τα πρόσωπα που συμμετέχουν στην πλοκή παρουσιάζουν δυο πρόσωπα: πότε δείχνουν ευθύτητα και ντομπροσύνη και πότε βουλιάζουν στην ανειλικρίνεια και στο ψέμα. Κάπως, δηλαδή, σαν το σημαδεμένο πρόσωπο της γειτόνισσας των Τόμπσεϊ, το οποίο από την μια πλευρά παραπέμπει σε μια κούκλα αλλά από την άλλη φέρνει ανατριχίλα.

Συνοπτικά, το "Σ' ουρανό και γη" είναι ένα κατ' επίφαση αστυνομικό μυθιστόρημα. Στην ουσία του, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα διαπροσωπικών σχέσεων, αρκετά ερωτικό και βαθειά ψυχολογικό, με πρωταγωνιστή τον "άνθρωπο της διπλανής πόρτας". Σ' ένα τέτοιο μυθιστόρημα, η λύση του αστυνομικού προβλήματος έρχεται, συνήθως, σε δεύτερη μοίρα. Συνήθως, γιατί ο Μπελλεττό την τοποθετεί ακόμη χαμηλότερα...

Δεν ξέρω αν, μετά από όλα αυτά, μπορεί κάποιος να δώσει απάντηση στο ερώτημα τί είναι νουάρ μυθιστόρημα. Σίγουρα, όμως, όποιος έχει κατά νου το "Σ' ουρανό και γη", θα μπορεί να πει αν ένα μυθιστόρημα είναι νουάρ.

Το μυθιστόρημα του Ρενέ Μπελλεττό γράφτηκε πριν από σχεδόν 30 χρόνια και δείχνει την ηλικία του (οι VHS βιντεοκασσέττες δίνουν και παίρνουν στην ιστορία) αλλά διατηρεί αμείωτη την γοητεία του. Εφέτος κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα σε μια προσεγμένη έκδοση από τις εκδόσεις "Πόλις". Η μόνη ένστασή μου για το βιβλίο αφορά την τιμή των 16 ευρώ (στο διαδίκτυο και στα καλά βιβλιοπωλεία υπάρχει έκπτωση 10%), η οποία εκτιμώ ότι θα έπρεπε να ήταν κάπως χαμηλότερη. Αλλά πώς να διστάσεις να προχωρήσεις στην αγορά του, όταν σκέφτεσαι πόσο κοστίζει η ρηχότητα των κυριακάτικων χαζοφυλλάδων;

"Ο Δοσάς"

Το βρήκα στο -λιτό αλλά προσεγμένο- ιστολόγιο του Βασίλη Νικολόπουλου "Η τάξη" και μου άρεσε τόσο ώστε το αναδημοσιεύω ανεπιφύλακτα. Πρόκειται για ένα κείμενο με τίτλο "Ο Δοσάς", το οποίο εντάσσω αυθαίρετα στην ενότητα "Ποίηση", παρ' ότι ο δημιουργός του μας το παρέδωσε δίχως χαρακτηρισμό.


Πέρασε πάλι ο Δοσάς -όπως και την προηγούμενη φορά
Μας είπε ότι πρέπει να πάρουμε μέτρα -όπως και την προηγούμενη φορά
Πρόσθεσε ότι τώρα υπάρχει σχέδιο - όπως και την προηγούμενη φορά
Η εταιρεία στις Βρυξέλλες είναι σύμφωνη - όπως και την προηγούμενη φορά
Μας χτύπησε φιλικά στη πλάτη και είπε ότι καταλαβαίνει τον πόνο μας - όπως και την προηγούμενη φορά
Αλλά προς θεού  να μην διανοηθούμε να αντισταθούμε -ούτε αυτή τη  φορά

Μας ζήτησε να σκεφθούμε λογικά - όπως πρέπει κάθε φορά
το μισθό του πατέρα
την σύνταξη του παππού
το γάλα των παιδιών μας
Κοιτάξαμε τα παιδιά  - όπως και την προηγούμενη φορά
Όμως τα μέτρα είναι σκληρά -όπως κάθε φορά
Και θα 'ναι σίγουρα χειρότερα -την επομένη φορά
Κοιτάξαμε πάλι τα παιδιά

Μας κοιτούσαν με απορία αλλά και φόβο- για πρώτη  φορά!
Κι εμείς ντραπήκαμε τόσο.....
Όσο καμιά άλλη φορά!

Ξαφνικά ορμήσαμε στον Δοσά....

Τώρα ξέρουμε ότι θα πεινάσουμε
Μα τουλάχιστον δεν θα υπάρξει άλλη  φορά!


......απο ένα λαό μπορείς να κλέψεις το ψωμί, δεν μπορεί όμως να του κλέψεις  την αξιοπρέπεια του!-Νικολόπουλος Βασίλης

Ο "μονόδρομος" που βγήκε αδιέξοδο

Λίγο πριν τις εκλογές του 2009, στις 3 Ιουνίου, ο Γιώργος Παπανδρέου είχε παραχωρήσει συνέντευξη στον δικτυακό ιστοχώρο TVXS ("ΤV Χωρίς Σύνορα", του Στέλιου Κούλογλου), η οποία είναι διαθέσιμη στο YouTube. Επειδή υποθέτω ότι δύσκολα θα βρεθεί κάποιος που θα καθήσει να παρακολουθήσει ολόκληρο αυτό το πράγμα, διαρκείας πάνω από μία ώρα, αποδελτιώνω ένα απόσπασμα εδώ. Είχε πει, λοιπόν, ο σημερινός πρωθυπουργός τότε: 

"Ιδιαίτερα το ΔΝΤ δεν έχει τη φήμη ούτε για την κοινωνική του δικαιοσύνη ούτε βεβαίως και για την αποτελεσματικότητά του. Να πηγαίνει σε άλλες χώρες, αναπτυσσόμενες, και να ζητά, να τους λέει ότι επειδή έχετε πολλά δάνεια πρέπει να κόψετε, και το πρώτο που θα κόψετε είναι η παιδεία, παραδείγματος χάριν. Αυτές είναι αποδεδειγμένες ενέργειές τους. Ουσιαστικά καταστρέφει το μέλλον της χώρας. Μπορεί αυτή η χώρα να μαζέψει κάποια λίγα χρήματα για ένα-δυο χρόνια, αλλά ουσιαστικά την καταδικάζει σε υπανάπτυξη, σε μόνιμη βάση. Άρα δεν έχουμε κανένα λόγο εμείς να μπούμε σε μια τέτοια διαπραγμάτευση, η οποία πιθανώς να διολισθήσει σε όρους αρνητικούς για την πορεία της χώρας μας."


Πρώτα-πρώτα, μια παρατήρηση γενική, πριν πάμε παρακάτω. Χρειάζεται απύθμενο θράσος για να βγαίνει όλος ο κυβερνητικός εσμός, αυτός ο θίασος σκιών με τον καραγκιοζοπαίχτη του, και να υποστηρίζει ότι κυβερνάει με την ψήφο (δηλαδή, με την έγκριση) του ελληνικού λαού. Για ποια ψήφο μιλάμε, όταν αυτή υφαρπάχθηκε με καραμπινάτη απατεωνιά; Αλλά ας συνεχίσουμε.

Η χώρα οδηγήθηκε στον ζυγό της καπιταλιστικής τρόικας με συνοπτικές διαδικασίες, δίχως την παραμικρή αντίδραση και δίχως να προβάλει οποιαδήποτε διεκδίκηση, επειδή ο Παπανδρέου άλλαξε γνώμη για το ΔΝΤ μέσα σε λίγους μήνες και "ανακάλυψε" ότι αυτή η επιλογή ήταν μονόδρομος. Βέβαια, το "ανακάλυψε" είναι σχήμα λόγου, αφού θυμόμαστε πώς τον ξεμπρόστιασε ο Στρως-Καν, αποκαλύπτοντας ότι οι σχετικές συμφωνίες είχαν γίνει όχι μόνο πολύ πριν τις εκλογές αλλά και πριν από την παραπάνω συνέντευξη.

Σήμερα, ενάμιση χρόνο μετά την υπαγωγή μας στο περιλάλητο μνημόνιο, ακόμη και οι ηλιθιωδέστεροι πολίτες έχουν αντιληφθεί ότι η προσφυγή μας στον "μηχανισμό διάσωσης" δεν ήταν μονόδρομος. Ο τόπος έχει μπει σε διαδικασία γενικής συρρίκνωσης, μόνο και μόνο για να διασφαλιστούν τα συμφέροντα της διεθνούς των κερδοσκόπων. Προσπαθούν να μας πείσουν για την αναγκαιότητα του "μηχανισμού διάσωσης" αλλά ποτέ δεν μας είπαν ότι πρόκειται, ουσιαστικά, για μηχανισμό διάσωσης των συμφερόντων όλων εκείνων που χρόνια τώρα παίζουν ζάρια στις πλάτες της δύσμοιρης χώρας μας.

Δυστυχώς, η προϊστορία του ΔΝΤ δεν μπορεί να εγγυηθεί για το μέλλον παρά μόνο μαύρες μέρες. Τα αποτελέσματα των "επεμβάσεών" του σε οποιαδήποτε χώρα κι αν ανακατεύτηκε, μας επιτρέπουν να στοιχηματίσουμε ότι μας περιμένουν:
- ύφεση, η οποία θα ξεπεράσει το 10% του ΑΕΠ,
- ανεργία, η οποία ίσως ξεπεράσει το 25% του ενεργού πληθυσμού (δηλαδή, ο ένας στους τέσσερις θα είναι άνεργος, οπότε καταλαβαίνουμε τι εννοούσε ο πρωθυπουργός όταν μιλούσε για "έναν εργαζόμενο σε κάθε σπίτι"),
- δημόσιο χρέος, το οποίο θα πλησιάσει το 200% του ΑΕΠ μέχρι το 2016 (μη ξεχνάμε ότι το χρέος μας ήταν 115% του ΑΕΠ όταν υπογράφαμε το μνημόνιο).

Φυσικά, αυτές είναι μόνον οι πρωτογενείς επιπτώσεις, διότι υπάρχουν και οι δευτερογενείς (δηλαδή, αυτές που οφείλονται στις πρωτογενείς), όπως:
- ασφυκτική πίεση στις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, μέχρις εξαφανίσεώς τους,
- κατακόρυφη μείωση της ζήτησης, ακόμη και για είδη βασικών αναγκών (τρόφιμα, φάρμακα κλπ),
- διόγκωση του στασιμοπληθωρισμού (δηλαδή, παρ' ότι με το βάθεμα της ύφεσης θα μειώνεται η ζήτηση, οι τιμές προϊόντων και υπηρεσιών θα αυξάνονται), παρ' ότι υπάρχουν αρκετοί ανεγκέφαλοι "οικονομολόγοι" (του κώλου, δηλαδή), οι οποίοι υποστηρίζουν ότι θα έχουμε αρνητικό πληθωρισμό(*),
- περαιτέρω συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους,
- διεύρυνση της βαρβαρότητας στις εργασιακές σχέσεις.

Και κάτι ακόμη. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, έστω κι αν ιδρύθηκε για άλλους λόγους, αποτελεί όργανο του κεφαλαίου. Δηλαδή, ο σκοπός του είναι να διασφαλίζει τα συμφέροντα των δανειστών και όχι να βοηθάει τις χειμαζόμενες χώρες. Έτσι, λοιπόν, είναι ξεκάθαρο ότι ποσώς ενδιαφέρεται για την τύχη των λαών επί των οποίων εφορμά. Οι πάγια ακολουθούμενες πρακτικές του απορρέουν από τον σκληρότερο πυρήνα του νεοφιλελεύθερου συστήματος. Ενός συστήματος που δομήθηκε από τον διεστραμμένο νου τού Μίλτον Φρήντμαν και απλώθηκε παγκόσμια από την ληστοσυμμορία με το όνομα "σχολή του Σικάγου"(**).

Το συμπέρασμά μας βγαίνει αβίαστα: ο "μονόδρομος" τόσο του μνημονίου όσο και όλων των άλλων σχετικών τερτιπιών (ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης, ευρωομόλογα, επιμήκυνση αποπληρωμής δανείων, αναδιαπραγμάτευση χρέους κλπ) δεν είναι μονόδρομος για τα λαϊκά στρώματα αλλά αδιέξοδο. Ο λαός οφείλει να αντιληφθεί ότι το σύστημα είναι τόσο σάπιο ώστε δεν επιδέχεται καμμία επισκευή. Το μόνο που επιδέχεται είναι ανατροπή και γκρέμισμα. Με το καλό ή με το άγριο.
______________
(*) Θεωρητικώς, σύμφωνα με τον νόμο προσφοράς και ζήτησης, οι τιμές πέφτουν όταν η ζήτηση μειώνεται. Μόνο που αυτός ο νόμος (όπως έχουμε πει κατ' επανάληψη) ισχύει σε συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού. Σε συνθήκες ολιγοπωλιακού ή μονοπωλιακού ανταγωνισμού, η μείωση της ζήτησης επιφέρει απλώς μείωση και της προσφοράς, ώστε να διατηρηθούν ψηλά οι τιμές.
(**) Για την "σχολή του Σικάγου" και τον νεοφιλελευθερισμό (γνωστό και ως φρηντμανισμό ή μονεταρισμό ή νεοσυντηρητισμό) το ιστολόγιο ετοιμάζει ένα εκτενέστατο αφιέρωμα.

"Πάλι ο ουρανός ανοίγει εδώ την πύλη"

Άλλη μια μέρα απεργίας. Άλλη μια μέρα που χρειαζόμαστε όχι δημοσιεύσεις σε ιστολόγια μα ένα αντίδωρο να μας στηρίξει στον αγώνα. Σήμερα, το αντίδωρό μας θα το πάρουμε από το χέρι του Γιώργου Σαραντάρη. Είναι το εγερτηριακό "Πάλι ο ουρανός ανοίγει εδώ την πύλη", γραμμένο το 1940: 


Πάλι ο ουρανός ανοίγει εδώ την πύλη.
Πάλι σηκώνει τη σημαία.
Εμείς μπαίνουμε χωρίς φόβο.
Τα μάτια τα πουλιά μαζί μας μπαίνουν.
Αστράφτει η πολιτεία αστράφτει ο νους μας.
Η φαντασία τους κήπους πλημμυράει.
Είναι παιδιά που στέκονται στις βρύσες.
Κορυδαλλοί στους όρθρους ακουμπάνε.
Στις λεμονιές άγγελοι χορτάτοι.
Είναι αηδόνια που παντού ξυπνάνε.
Φλογέρες παίζουν έντομα βουίζουν.
Είναι τραγούδια η στάχτη των νεκρών.
Και οι νεκροί κάπου αναγεννιούνται πάλι.
Ολούθε μας μαζεύει ο Θεός.
Έχουμε χέρια καθαρά και πάμε.

"Η μπαλάντα του κυρ-Μέντιου"

Όπως πάντα σε μέρα απεργίας, δεν είναι καιρός για ιστολόγια και δημοσιεύσεις. Αλλά, είναι συνήθειο τούτης της γωνιάς να προσφέρει ένα αντίδωρο για να στηλωθούμε. Σκέφτηκα, λοιπόν, αυτό το αντίδωρο να το πάρουμε σήμερα από το χέρι του Κώστα Βάρναλη. Και με την ευκαιρία, να απολαύσουμε ένα ποίημα, του οποίου ελάχιστες στροφές έχουν γίνει γνωστές μέσα από την συγκλονιστική ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη. Φυσικά, πρόκειται για το αριστούργημα "Η μπαλάντα του κυρ-Μέντιου", όπου παίρνω το θάρρος (ή, μήπως, θράσος;) να υπογραμμίσω δυο στροφές για να τις αφιερώσω σε όσους πιστεύουν ότι τα προβλήματα των λαϊκών στρωμάτων μπορούν να λυθούν με σκέτη κουβεντούλα γύρω από ένα τραπέζι:


Δε λυγάνε τα ξεράδια
και πονάνε τα ρημάδια!
Κούτσα μια και κούτσα δυο
της ζωής το ρημαδιό!

Mεροδούλι, ξενοδούλι!
Δέρναν ούλοι: αφέντες, δούλοι,
ούλοι: δούλοι, αφεντικό
και μ' αφήναν νηστικό.

Tα παιδιά, τα καλοπαίδια,
παραβγαίνανε στην παίδεια
με κοτρόνια στα ψαχνά,
φούχτες μύγα στ' αχαμνά!

Aνωχώρι, Κατωχώρι,
ανηφόρι, κατηφόρι,
και με κάμα και βροχή,
ώσπου μου 'βγαινε η ψυχή.

Eίκοσι χρονώ γομάρι
σήκωσα όλο το νταμάρι
κι' έχτισα, στην εμπασιά
του χωριού, την εκκλησιά.

Kαι ζευγάρι με το βόδι
(άλλο μπόι κι' άλλο πόδι)
όργωνα στα ρέματα
τ' αφεντός τα στρέμματα.

Kαι στον πόλεμ' "όλα για όλα"
κουβαλούσα πολυβόλα
να σκοτώνοντ' οι λαοί
για τ' αφέντη το φαΐ.

Kαι γι' αυτόνε τον ερίφη
εκουβάλησα τη νύφη
και την προίκα της βουνό,
την τιμή της ουρανό!

Aλλά εμένα σε μια σφήνα
μ' έδεναν το Μαη το μήνα
στο χωράφι το γυμνό
να γκαρίζω, να θρηνώ.

Kι' ο παπάς με την κοιλιά του
μ' έπαιρνε για τη δουλειά του
και μου μίλαε κουνιστός: 
-Σε καβάλησε ο Χριστός!

Δούλεβε για να στουμπώσει
όλ' η Χώρα κι' οι καμπόσοι.
Μη ρωτάς το πώς και τί,
να ζητάς την αρετή!

-Δε βαστάω! Θα πέσω κάπου!
-Ντράπου! Τις προγόνοι ντράπου!
-Αντραλίζομαι!... Πεινώ!...
-Σούτ! θα φας στον ουρανό!

Kι' έλεα: όταν μιαν ημέρα
παρασφίξουνε τα γέρα,
θα ξεκουραστώ κι' εγώ,
του θεού τ' αβασταγό!

Όχι ξύλο! Φόρτωμα όχι!
Θα μου δώσουνε μια κόχη,
λίγο πιόμα και σανό,
σύνταξη τόσω χρονώ!

Kι' όταν ένα καλό βράδυ
θα τελειώσει μου το λάδι
κι' αμολήσω την πνοή
(ένα πουφ! είν' η ζωή),

η ψυχή μου θε να δράμη
στη ζεστή αγκαλιά τ' Αβράμη,
τ' άσπρα, τ' αχερένια του
να φιλάει τα γένια του!...

Γέρασα κι' ως δε φελούσα
κι' αχαϊρευτος κυλούσα,
με πετάξανε μακριά
να με φάνε τα θεριά.

Kωλοσούρθηκα και βρίσκω
στη σπηλιά τον Άη Φραγκίσκο:
-Χαίρε φως αληθινόν
και προστάτη των κτηνών!

Σώσε το γέρο κύρ Μέντη
απ' την αδικιά τ' αφέντη,
συ που δίδαξες αρνί
τον κύρ λύκο να γενή!
 
Το σκληρόν αφέντη κάνε
από λύκο άνθρωπο κάνε!...
Μα με την κουβέντα αυτή
πόρτα μου 'κλεισε κι' αυτί.

Tότενες το μαύρο φίδι
το διπλό του το γλωσσίδι
πίσω από την αστοιβιά
βγάζει και κουνάει με βιά:

-Φως ζητάνε τα χαϊβάνια
κι' οι ραγιάδες απ' τα ουράνια,
μα θεοί κι' όξαποδώ
κει δεν είναι παρά δώ.

Aν το δίκιο θες, καλέ μου,
με το δίκιο του πολέμου
θα το βρης. Οπου ποθεί
λευτεριά, παίρνει σπαθί.

Mη χτυπάς τον αδερφό σου-
τον αφέντη τον κουφό σου!
Και στον ίδρο το δικό
γίνε συ τ' αφεντικό.

Χάιντε θύμα, χάιντε ψώνιο
χάιντε Σύμβολον αιώνιο!
Αν ξυπνήσεις, μονομιάς
θα 'ρτη ανάποδα ο ντουνιάς.

Kοίτα! Οι άλλοι έχουν κινήσει
κι' έχ' η πλάση κοκκινήσει
κι' άλλος ήλιος έχει βγη
σ' άλλη θάλασσ', άλλη γη.

Τί φοβούνται ο θρασύδειλος κύριος Καστανίδης και το σινάφι του;

[Το κείμενο, το οποίο ακολουθεί, έφτασε στην ηλεκτρονική μου γραμματοθυρίδα και υπογράφεται από εργαζόμενο στον Δήμο Πατρέων. Το δημοσιεύω αυτούσιο, επειδή αισθάνομαι ότι είμαι υποχρεωμένος να το κάνω. Για να προφυλάξω τον αποστολέα, δεν δημοσιεύω τα στοιχεία του. Αν θέλει, μπορεί να τα προσθέσει μόνος του, με σχετικό σχόλιο στο τέλος. Ο τίτλος ανήκει στον συντάκτη του κειμένου.]


Χολή και μίσος ξέρασε ένα από τα θρασύδειλα φασιστοειδή κεφάλια της λερναίας ύδρας της ξεπουλημένης ελληνικής πολιτικής σκηνής, ο Χάρης Καστανίδης (το κύριος σ΄ αυτούς τους αχρείους δεν αρμόζει).

Τρομαγμένο ποντίκι από το κυνήγι των «σκουπιδιάρηδων», μπήκε στο ασφαλές άσυλο της βουλής και άρχισε να απειλεί θεούς και δαίμονες. Τρόμαξε ο θρασύδειλος από την αγανάκτηση των ανθρώπων που δουλεύουν στα σκουπίδια βγάζοντας τίμια λεφτά όπως και όλοι οι εργαζόμενοι για να ζήσουν με αξιοπρέπεια αυτή και η οικογένειά τους.

Αλλά, τί μπορεί να ξέρουν αυτός και το σινάφι του από τιμιότητα; Αλήθεια, τιμιότητα, αξιοπρέπεια, εκτίμηση, ντομπροσύνη, αγάπη, προσφορά είναι έννοιες ξεπερασμένες για τις καλοπληρωμένες πόρνες του συστήματος και των πελατών τους. Αυτοί ξέρουν να σκύβουν, αφήνοντας εκτεθειμένα τα χοντρουλά τους οπίσθια στις ορμές του κάθε ντόπιου και ξένου πελάτη τους αρκεί αυτοί να περνάνε καλά. Και περνάνε καλά, να είστε σίγουροι. Άλλωστε είναι συνηθισμένοι να είναι βουτηγμένοι μέσα στα σκατά που οι ίδιοι παράγουν.

Με πόνο ψυχής ο αθλητικογιωργάκης, ο χοντροβενιζέλος, ο ομορφολοβέρδος, ο φασιστοκαστανίδης και οι υπόλοιποι λεγάμενοι παίρνουν μέτρα για το καλό του τόπου και το δικό μας.

Η αλήθεια είναι ότι όλα τα μέλη της ορχήστρας των τρισάθλιων σαδιστικών τεράτων ηδονίζονται να βλέπουν να βασανίζουν έναν ολόκληρο λαό. Ηδονίζονται να βλέπουν παιδιά να λιποθυμούν από υποσιτισμό στα σχολεία. Ηδονίζονται να βλέπουν καθημερινά ανθρώπινα δράματα που αυτοί προκαλούν, απελπισμένους ανθρώπους, φοβισμένους, ανήμπορους να δουν ένα καλύτερο αύριο. Ηδονίζονται να καταστρέφουν ζωές.

Λειτουργούν τα τέρατα εκ του ασφαλούς. Πίσω από βουλευτικές ασυλίες, νομοθετικό πλαίσιο που ίδιοι για την προστασία τους φτιάξανε, με τους βρικόλακες και τα ζούδια των Μ.Μ.Ε (τους μεγαλύτερους φοροφυγάδες), με αστυνομίες, παρακράτος και στρατούς βγαίνουν και απειλούν. Απειλούν οι άτιμοι, οι κλέφτες, οι ανήθικοι από γεννοφάσκια τους, κάθε τίμιο εργαζόμενο άνθρωπο.

Γιατί όμως τέτοιο μίσος για τους σκουπιδιάρηδες;

Για τα σκουπίδια δεν διαμαρτύρεται κανείς, εκτός από τις ευαίσθητες μύτες τηλεαστέρων των ειδήσεων που τα αφεντικά τους κατουράνε μέσα στο ποτήρι του νερού που πίνουνε και αυτοί αδιαμαρτύρητα το πίνουνε φωνάζοντας «στην υγειά σας».

Φοβούνται. Έχασε την ασφάλειά του ο φασιστοκαστανίδης, κυνηγήθηκε αυτός και οι σφουγγοκωλάριοι δήμαρχοί του και θορυβήθηκε. Θορυβήθηκε όλο το ξεπουλημένο πολιτικό οικοδόμημα. Δεν κυνηγήθηκαν αυτή την φορά από μεμονωμένα άτομα ή μικροομάδες. Κυνηγήθηκαν από διαμαρτυρόμενους εργαζόμενους που το μόνο που υπερασπίζονται είναι το μεροκάματό τους.
Αυτούς φοβούνται και θέλουν να φοβίσουν.

Θέλουν να φοβίσουν, να τρομοκρατήσουν όλους τους τίμιους ανθρώπους του μόχθου και της δουλειάς γιατί μόνο μ΄ αυτούς δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα. Θέλουν να τρομάξουν την αντίδραση και διαμαρτυρία με οργανωμένη βάση.

Αυτό είναι που αλλάζει τα δεδομένα και δημιουργεί την ποιοτική διαφορά στην οργάνωση της αντίδρασης των εργαζομένων. Είναι ο λόγος που απειλούν με απολύσεις και προαποφασισμένες καταδικαστικές αποφάσεις.

Ο αγώνας των σκουπιδιάρηδων είναι αγώνας όλων των εργαζομένων. Είναι αγώνας κάθε τίμιου ανθρώπου.

Η σιωπή και η ουδέτερη στάση είναι ενοχή και συμμετοχή στο στρατόπεδο τον φασιστοτεράτων που το μόνο που επιδιώκουν είναι την κοινωνική και φυσική μας εξόντωση. Όσοι σιωπούν είναι και εχθροί μας. Τα εργατικά σωματεία, τα εργατικά κέντρα, οι ΓΣΕΕ, η ΑΔΕΔΥ, οι σύλλογοι, κάθε συνδικαλιστής που σέβεται τον εαυτό του, οι άνθρωποι του πολιτισμού (όσοι δεν εμπορεύονται την τέχνη τους), κάθε τίμιος άνθρωπος που δεν είναι λαμόγιο ας βγούμε δυνατά και καθαρά να υπερασπίσουμε των αγώνα των εργαζομένων των Ο.Τ.Α.

Ας δώσουμε να καταλάβουν οι πόρνες της πολιτικής -ντόπιες και ξένες- και οι πελάτες τους ότι έφτασε η ώρα να πληρώσουν όλα όσα χρωστάνε σε όλους εμάς.

Όσοι σιωπούν (ιδιαίτερα συνδικαλιστές και ασχολούμενοι με τα κοινά) είναι χειρότεροι από τους ξεπουλημένους πολιτικούς και η κοινωνία των τίμια εργαζομένων ανθρώπων πρέπει να τους αντιμετωπίζει σαν βρωμερούς προδότες και να επιφυλάσσει και γι΄ αυτούς ότι τους αξίζει.

ΗΡΘΕ Η ΩΡΑ

Άκουσα, διάβασα και μουρμουρίζω

Πώς το είπε, ρε παιδιά, τις προάλλες, εκείνο το ωραίο ο Βαγγέλας; "Λόγω της ύφεσης, γυρίζουμε πίσω στα δεδομένα του 2004", δεν είπε; Συγγνώμη που ρωτάω αλλά εδώ ταιριάζει το "πολύ ωραίο για να είναι αληθινό" και δεν έχω συνηθίσει να ακούω ωραία πράγματα από κυβερνητικά χείλη.

Ε ρε χαράς ευαγγέλια! Γυρνάμε στο 2004! Ουάου, που λένε κι οι πιτσιρικάδες! Παναπεί, ξαναγυρνάμε σε εποχές αλησμόνητες! Επανέρχονται τα δώρα Πάσχα και Χριστουγέννων, επιστρέφει το επίδομα αδείας, πάνε στα τσακίδια οι επιχειρησιακές συμβάσεις, ξανανοίγουν τα νοσοκομεία, γυρίζουν τα βιβλία στις σχολικές αίθουσες, καταργούνται τα χαράτσια, μειώνονται οι τιμές στα σούπερ-μάρκετ, φτηναίνουν τα καύσιμα, μειώνεται ο ΦΠΑ από 13% και 23% σε 8% και 18%, καταργούνται οι "έφεδροι" του δημοσίου, ξαναγίνονται δημόσια περιουσία ο ΟΤΕ και η ΔΕΗ... Ω, ρε μανούλα μου, παράδεισος! Βέβαια, θα ξαναφάμε στην μάπα τον μπουχέσα αλλά μη τα θέλουμε όλα δικά μας, έτσι;

Πάντως, η γυναίκα μου σχολίασε: "Ποιο 2004, καλέ; 1964 ήθελε να πει αλλά φοβήθηκε μη τον πάρουν με τις πέτρες"... Λέτε;


A propo (που λένε κι οι γαλλομαθείς), πώς το είπε εκείνο το άλλο ο γερμανοκιτρινιάρης που μας κατσικώθηκε την περασμένη εβδομάδα; Αν άκουσα καλά, κάλεσε τους έλληνες εργαζόμενους να μιμηθούν τους επιχειρηματίες και να δουλεύουν περισσότερο όπως εκείνοι, πηγαίνοντας δυο ώρες νωρίτερα για δουλειά και φεύγοντας μία ώρα αργότερα. Καλά δεν άκουσα;

Δεν ξέρω τι λέτε εσείς, αλλά εμένα ο κύριος Ρέσσλερ μού φάνηκε εξαιρετικά σοβαρό άτομο και είμαι σίγουρος ότι οι δημοσιογράφοι αλλοίωσαν τα λόγια του. Δεν μπορεί ένας τόσο σοβαρός κύριος να μας ζήτησε να μιμηθούμε τους επιχειρηματίες μόνο στο ωράριο. Σίγουρα θα πρότεινε να τους μιμηθούμε και στις αμοιβές και στο μοίρασμα των κερδών και στην χαμηλή φορολόγηση και στην φιλοσοφία του "γαμώ και δέρνω και λογαριασμό δεν δίνω" και σε όλα τα υπόλοιπα. Αλλά οι κουφάλες οι δημοσιογράφοι τα "πιάνουν" από τον Περισσό και τον λογόκριναν τον άνθρωπο, ξεφτιλίζοντάς τον.

Πάντως, η συνάδελφος στο γραφείο σχολίασε με έκπληξη: "Γιατί να τους μιμηθούμε; Μαζί τα φάγαμε;"... Τόμπολα!


Είπα "τόμπολα" και θυμήθηκα...ποιαν λέτε; Την Αννούλα της παιδείας, καλέ! Αυτή την πολιτική λουμπίνα, που έχει όνειρό της να δει τα αγγλικά να γίνονται επίσημη γλώσσα της Ελλάδας. Έχει λυσσάξει με τα κωλοεγγλέζικα λέμε!

Το λοιπόν, για να μη πολυλογώ ασκόπως, έκανα μια βόλτα στον ιστοχώρο του Ψηφιακού Σχολείου και, ψάχνοντας εδώ κι εκεί, ανακάλυψα ένα...διαμαντοπούλειο διαμαντάκι! Συγκεκριμένα, στον οδηγό εκπαιδευτικού για το πώς πρέπει να γίνονται τα διάφορα project (πού να βρει ελληνική λέξη τώρα το υπουργείο παιδείας...), αναφέρεται στην σελίδα 69 κατά λέξη: "Μετά την ολοκλήρωση της Ερευνητικής Εργασίας και αφού έχει λάβει την τελική της μορφή, σε προγραμματισμένο χρόνο οι ομάδες παρουσιάζουν συνοπτικά σε ευρύτερο κοινό την εργασία τους. Κατά την παρουσίαση μπορεί να γίνει χρήση και της Αγγλικής γλώσσας για την παράθεση συνοπτικής περίληψης (extended abstract ή abstract) ή ακόμη και εκτενέστερου μέρους αυτής."

Εδώ πάει το "τόμπολα": τα παιδιά της πρώτης λυκείου ωθούνται -εμμέσως πλην σαφώς- στην περίπου υποχρεωτική χρήση της αγγλικής γλώσσας στις εργασίες τους! Τί να λέμε τώρα; Αν δεν κάνει ο μαθητής τα abstract του και τα extended abstract του in english, πώς να δει προκοπή; Όποιος έχει την υπομονή να διαβάσει όλα τα εγχειρίδια του "ψηφιακού σχολείου", θα διαπιστώσει ότι οι παροτρύνσεις για χρήση της αγγλικής γλώσσας είναι συνεχείς. Ακόμη και κόμικς στα αγγλικά προτείνονται, γαμώ τον ευρωπαϊκό μου προσανατολισμό μέσα!


Ας κλείσω την σημερινή μου μουρμούρα με ένα γενικό σχόλιο: Ε ρε, βοϊδόπουτσα που χρειάζεται...

"Πέδρο Πάραμο"

Πόσα μυθιστορήματα έχετε νοιώσει την ανάγκη να ξαναδιαβάσετε; Μάλλον πολύ λίγα. Κατά πάσα πιθανότητα δε, δεν νοιώσατε ποτέ την ανάγκη να διαβάσετε κάποιο απ' αυτά για τρίτη φορά. Και όμως, σήμερα θα αναφερθώ σε ένα μυθιστόρημα το οποίο απαιτεί πολλές αναγνώσεις για να αποκαλυφθεί όλο του το μεγαλείο. Ένα μυθιστόρημα για το οποίο ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες γράφει, προλογίζοντάς το: "εκείνη τη νύχτα δεν μπόρεσα να κοιμηθώ προτού τελειώσω τη δεύτερη ανάγνωση" και συμπληρώνει: "δεν είναι περισσότερες από τριακόσιες σελίδες και πιστεύω ότι θα έχουν την ίδια διάρκεια με τις σελίδες που έχουν διασωθεί από το έργο του Σοφοκλή".

Η αλήθεια είναι ότι θέλω εδώ κι ένα χρόνο να αναφερθώ στο αριστούργημα του Χουάν Ρούλφο "Πέδρο Πάραμο" αλλά αισθανόμουν ότι δεν ήμουν έτοιμος γι' αυτό παρά το ότι το έχω διαβάσει τέσσερις φορές. Μετά από τέσσερις αναγνώσεις, λοιπόν, μπορώ να καταλάβω εκείνους οι οποίοι ισχυρίζονται πως πάντα θα ανακαλύπτεις κάτι καινούργιο σε τούτο το βιβλίο, όσες φορές κι αν το διαβάσεις.

Ο Χουάν Ρούλφο θεωρείται ο κορυφαίος (ή, έστω, μεταξύ των κορυφαίων) τόσο της μεξικανικής όσο και της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αν και οι μόνες του δημοσιεύσεις ήσαν μια συλλογή διηγημάτων ("Η πεδιάδα στις φλόγες", 1953) και τούτο το μυθιστόρημα, το 1955. Αν και έζησε μέχρι το 1986, ποτέ δεν έγραψε κάτι άλλο. Σύμφωνα με τον εκδότη του, κάπου στα τέλη της δεκαετίας του '60 ξεκίνησε να γράφει ένα μυθιστόρημα με τίτλο "La Cordillera", αλλά ποτέ δεν δημοσιεύθηκε. Λίγο πρίν τον θανατό του, ο ίδιος ο Ρούλφο ανακοίνωσε ότι είχε σκίσει τα χειρόγραφα.

Το "Πέδρο Πάραμο" διαπραγματεύεται έναν κλασσικό λογοτεχνικό θέμα: την κάθοδο στον Άδη. Μόνο που ο Ρούλφο πραγματοποιεί μια μοναδικά πολυεπίπεδη επίσκεψη, μέσα από την ιστορία ενός γιου, ο οποίος -κατά παράκληση της νεκρής μητέρας του- επισκέπτεται το χωριό των γονιών του, αναζητώντας τον πατέρα του. Παραδόξως, όμως, το κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος δεν είναι ο Πάραμο. Είναι το χωριό Κομάλα. Ένα ξεκληρισμένο χωριό, όπου ζουν μόνο ψυχές. Όλα τα πρόσωπα είναι νεκρά, ακόμα και ο αφηγητής.

Η πρώτη ανάγνωση είναι μάλλον πολύ δύσκολη, γιατί η διάκριση μεταξύ χρόνου και χώρου απεμπολείται, οι χρόνοι της αφήγησης συγχέονται και το παρόν συνυπάρχει με το παρελθόν. Το μπέρδεμα είναι τόσο, ώστε τελειώνοντας την πρώτη ανάγνωση, αναρωτιέσαι τί ήταν αυτό που διάβασες. Ευτυχώς, στο τέλος του βιβλίου υπάρχει ένα "επίμετρο", όπου ο μεγάλος μεξικανός συγγραφέας Κάρλος Φουέντες διαφωτίζει τον αναγνώστη, του λύνει μερικές σημαντικές απορίες και...τον υποχρεώνει να αρχίσει την δεύτερη ανάγνωση. Εγώ συνειδητοποίησα την ύπαρξη του "επίμετρου" όταν τελείωσα το διάβασμα. Αν το είχα προσέξει νωρίτερα, ίσως να άρχιζα το διάβασμα του βιβλίου από το τέλος.

Στο "Πέδρο Πάραμο" παρουσιάζονται τρεις τσιφλικάδες, ο ένας πιο διεφθαρμένος από τον άλλο: ο παππούς, ο πατέρας Πέδρο και ο γιος Μιγκουέλ, ο οποίος πεθαίνει πριν από τον πατέρα του, σκοτωμένος από το ίδιο του το άλογο. Και οι τρεις τους κλέβουν τη γη των χωρικών και πηδάνε τις γυναίκες τους. Παιδί από μια τέτοια σχέση ήταν και ο Μιγκουέλ, ο μόνος από τα παιδιά του που αναγνώρισε ο Πέδρο.

Ο Ρούλφο ήταν μαρξιστής και, μοιραία, πολλοί είπαν ότι το "Πέδρο Πάραμο" είναι ένα μυθιστόρημα σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ίσως να μην έχουν πολύ άδικο. Όμως, υπάρχει μια ένσταση. Σε ένα τέτοιο μυθιστόρημα, ο Πέδρο θα έπεφτε νεκρός κάτω από τα χτυπήματα των εξεγερμένων χωρικών. Αντίθετα, ο Ρούλφο δεν κάνει κάτι τέτοιο. Προτιμά να οριοθετήσει την εξουσία των αρχόντων με απόλυτα υπαρξιακό τρόπο. Στο μυθιστόρημα, οι άρχοντες μπορούν να παίρνουν την γη και τις γυναίκες των φτωχών χωρικών αλλά υπάρχει κάτι που δεν μπορούν να κλέψουν: ο έρωτας. Και, φυσικά, η δύναμή τους είναι άχρηστη μπροστά στον θάνατο.

Ο Χουάν Ρούλφο δεν είναι ο μόνος συγγραφέας που έγινε διάσημος γράφοντας ένα και μόνο μυθιστόρημα. Το ίδιο έκαναν ο Τζερόμ Σάλινγκερ με το "Ο φύλακας στην σίκαλη", η Μαίρη Σέλλεϋ με το "Φρανκεστάιν" και ο δικός μας Κώστας Ταχτσής με το "Το τρίτο στεφάνι". Όλοι αυτοί ανήκουν σε μια ιδιότυπη κάστα συγγραφέων, οι οποίοι άδειασαν σε ένα βιβλίο ό,τι είχαν μέσα τους και στην συνέχεια αισθάνθηκαν ότι δεν είχαν κάτι σημαντικώτερο να πουν. Δεν μιμήθηκαν τον Ανδρέα Κάλβο, ο οποίος αναλώθηκε σε αναιμικούς ψιθύρους προσπαθώντας να επαναλάβει την συγκλονιστική κραυγή των "Ωδών".

Δεν ξέρω πού είδε τις τριακόσιες σελίδες ο Μάρκες αλλά το "Πέδρο Πάραμο" που κυκλοφορεί από τον "Πατάκη" εκτείνεται σε 180 αραιογραμμένες σελίδες (*) όλες κι όλες (260 μαζί με τους προλόγους και το επίμετρο). Αν αισθάνεστε έτοιμοι για μια πρωτόγνωρη αναγνωστική εμπειρία, διαθέστε άφοβα τα 13 ευρώ που θα σας ζητήσει ο βιβλιοπώλης σας.



(*) Αξίζει να σημειώσουμε ότι, όπως αναφέρει στο εισαγωγικό της σημείωμα η μεταφράστρια Έφη Γιαννοπούλου, ο Χουάν Ρούλφο αφαίρεσε 100 σελίδες πριν δημοσιεύσει το βιβλίο του!

Τα παραμύθια και τα ψέματα του μνημονίου (2)

Συνεχίζουμε από το σημείο όπου διακόψαμε χτες, με περισσότερα παραμύθια και ψέματα:


Παραμύθι και ψέμα έκτο: Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις

Η κυβέρνηση κόβει και η τρόικα ράβει: "η Ελλάδα έχει ανάγκη για μεταρρυθμίσεις". Και όμως, ούτε η κυβέρνηση ούτε η τρόικα έχουν ιδέα για πιο πράγμα μιλούν αφού ποτέ δεν έχει γίνει οποιουδήποτε είδους εμπεριστατωμένη μελέτη η οποία να καταδεικνύει ποιες αλλαγές επιβάλλονται, με ποια μέσα θα υλοποιηθούν, τι χρονικό ορίζοντα υλοποίησης πρέπει να έχουν και ποιο θα είναι το αποτέλεσμά τους!

Πράγματι, η ιστορία των μεταρρυθμίσεων χαρακτηρίζεται από μια μόνο λέξη: μπάχαλο. Είπε π.χ. ο Λοβέρδος ότι πρέπει να γίνει μεταρρύθμιση στον τομέα της υγείας. Πάει καλά. Μόνο μη ρωτάτε πώς θα γίνει, πού θα φτάσει και τι αποτέλεσμα θα έχει. Το ίδιο με το συνταξιοδοτικό. Το ίδιο και με το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, Το ίδιο παντού. Εμπρός για μεταρρυθμίσεις με κλειστά μάτια και όπου βγει!


Παραμύθι και ψέμα έβδομο: Το υπερμέγεθες και υδροκέφαλο κράτος

Εδώ πια μιλάμε για ΤΟ παραμύθι και ΤΟ ψέμα. Σε αγαστή συνεργασία, κυβέρνηση και δημοσιογραφίσκοι-παπαγαλάκια επιμένουν ότι ο δημόσιος τομέας πρέπει να μειωθεί επειδή τάχα καμμία άλλη χώρα δεν έχει τόσο μεγάλο κρατικό τομέα. Κι είναι αλήθεια ότι η κοινή γνώμη έχει αρχίσει να πείθεται. Δυσκολεύεσαι να βρεις απλό πολίτη ο οποίος να μη συμφωνεί -λιγώτερο ή περισσότερο- με τον παραπάνω αφορισμό. Είναι, όμως, πράγματι έτσι τα πράγματα; Κάθε άλλο!

Πρώτα-πρώτα, θυμάστε τον πρωθυπουργό και τον -τότε υπουργό οικονομικών- Παπακωνσταντίνου να δηλώνουν ότι το κράτος δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων; Ότι, δηλαδή, ο εργοδότης δεν ήξερε πόσους και ποιους έχει στην δούλεψή του και τους πληρώνει; Σίγουρα το θυμάστε. Άλλωστε αυτή η άγνοια του επίσημου κράτους είναι που δρομολόγησε την απογραφή των δημοσίων υπαλλήλων.

Και τώρα το ερώτημα: πώς διάβολο γίνεται από την μια να μη ξέρεις πόσους υπαλλήλους έχεις αλλά από την άλλη να υποστηρίζεις ότι είναι υπερβολικά πολλοί και πρέπει να μειωθούν; Σε χαρτορρίχτρες πήγες και σου το είπαν; Έλα ντε! Κι όχι μόνο αποφασίζεις αυθαίρετα ότι "είναι πολλοί", αλλά με την ίδια αυθαιρεσία καταλήγεις ότι επιβάλλεται η μείωση να γίνει με ρυθμό "1 προς 5" ή "1 προς 10". Και γαμώ τις επιστημονικές μεθόδους λέμε!

Επειδή, όμως, εμείς δεν είμαστε κακότροποι, ας εξετάσουμε μήπως οι χαρτορρίχτρες της κυβέρνησης είχαν δίκιο. Μόνο που εμείς δεν θα συμβουλευτούμε χαρτορρίχτρες αλλά τον δικτυακό τόπο του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας Laborsta. Εκεί, με λίγο ψάξιμο, ανακαλύπτουμε ότι στην Γαλλία π.χ. ο δημόσιος τομέας απασχολεί το 26% του συνόλου των εργαζομένων. Το αντίστοιχο ποσοστό της Ολλανδίας είναι 15,8%, του Βελγίου 22,5% και της Μεγάλης Βρεττανίας 18,9% ενώ σε ΗΠΑ και Καναδά είναι πάνω από 16% και στις σκανδιναβικές χώρες γύρω στο 30%. Κι ενώ αυτά συμβαίνουν σε χώρες πολύ καπιταλιστικώτερες απο την Ελλάδα, το δικό μας ποσοστό δεν υπερβαίνει το16%!!

Κλείστε το στόμα γιατί έχω και καλύτερο. Στο 16% που αναφέραμε συμπεριλαμβάνεται και η "μαύρη εργασία" του κράτους (stage, ωρομίσθιοι, συμβασιούχοι κλπ). Αν "καθαρίσουμε τα κουτάλια" και μιλήσουμε για πραγματικούς δημοσίους υπαλλήλους πλήρους απασχολήσεως, το πραγματικό ποσοστό δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα κυμαίνεται στο 10% του συνόλου των εργαζομένων, δηλαδή κάτω και από το 12,5% της "αυστηρής δασκάλας", της Γερμανίας!!

Όσον αφορά δε το ευρέως χρησιμοποιούμενο επιχείρημα ότι ο δημόσιος τομέας έχει γεμίσει "κοπρίτες", η πρόσφατη απογραφή των δημοσίων υπαλλήλων αποκάλυψε ότι το 39% απ' αυτούς έχει τελειώσει μία -τουλάχιστον- πανεπιστημιακή σχολή, ένα 10% έχει μεταπτυχιακό τίτλο κι ένα 9% έχει ολοκληρώσει τεχνολογική εκπαίδευση. Πόσα κράτη έχουν να επιδείξουν τέτοια ποσοστά;


Παραμύθι και ψέμα όγδοο: Η απαιτούμενη μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων

Εδώ δίνει ρέστα ο Αντωνάκης της ΝΔ. Δεν φτάνει που ο φόρος των εταιρειών έχει κατρακυλήσει από το 45% στο 20%, υπάρχουν πολλοί σαν τον Αντωνάκη οι οποίοι επιμένουν ότι για να βγει ο τόπος από την ύφεση πρέπει ο συντελεστής φορολόγησης των εταιρειών να πέσει στο 15% (ή και χαμηλότερα).

Γιασάν, ρε μάγκες! Ώστε γι' αυτό δεν έχουμε ανάπτυξη, ε; Επειδή παραφορολογούμε τις μεγάλες εταιρείες; Έλα, όμως, που τα στοιχεία λένε άλλα. Όχι τα δικά μας στοιχεία, βέβαια, αλλά εκείνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Να ρίξουμε μια ματιά;

Ένας μόνο δείκτης μπορεί να καταγράψει εάν η φορολογία σε μια χώρα είναι χαμηλή ή υψηλή: το ποσοστό της υποχρεωτικής φορολογικής επιβάρυνσης σε σχέση με το ΑΕΠ. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προανέφερα, λοιπόν, στην Δανία π.χ. η φορολογική επιβάρυνση φτάνει το 48,9% του ΑΕΠ, στην Γαλλία το 43,6%, στην Ιταλία το 43%, στην Ολλανδία το 37,5%, στην Μεγάλη Βρεττανία το 36,3%, στην Γερμανία το 35,3% κλπ. Πόσο λέτε ότι φτάνει η φορολογική επιβάρυνση στις καημένες τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλαδίτσα; 31,6%! Ουδέν περαιτέρω σχόλιον.


Συμπέρασμα

Τι έγινε, ρε μάγκες, κυβερνητικοί και τροϊκανοί; Τεμπέληδες, δεν είμαστε... μειωμένη παραγωγικότητα, δεν έχουμε... υψηλό κόστος εργασίας, ούτε κατά διάνοια... ευελιξία στην αγορά εργασίας, να φάνε και οι κότες... ανάγκη για μεταρρυθμίσεις δεν προκύπτει από πουθενά... υπερμέγεθες κράτος, δεν έχουμε... υπέρμετρη φορολόγηση των επιχειρήσεων δεν στέκει ούτε ως ανέκδοτο...

Γιατί μας τα πρήζετε, λοιπόν;

Τα παραμύθια και τα ψέματα του μνημονίου (1)

Το λαϊκό αισθητήριο έχει από παλιά αποδώσει σ' αυτούς που τον κυβερνούσαν (και τον κυβερνούν) έναν "επίζηλο" τίτλο: ψεύτες. Και είναι αλήθεια πως -με ελάχιστες εξαιρέσεις- η πολιτική που χάρασσαν όσοι διαφέντεψαν τον τόπο, βασιζόταν σε μύθους και ψέματα, προκειμένου να βρει ο σμπάρος και τα δυο τρυγόνια: και να βολευτούν άρχουσα τάξη και κεφάλαιο όσο το δυνατόν καλύτερα, αλλά και να εξαπατηθεί η κοινή γνώμη όσο χρειάζεται για να μη χαθεί η εκλογική πελατεία.

Το μνημόνιο, λοιπόν, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αποτελέσει εξαίρεση στον κανόνα. Έτσι, επιστρατεύτηκαν ένας σωρός μυθεύματα, πλαστά στοιχεία και αστήρικτες "αναλύσεις", με μόνο σκοπό να πειστεί ο λαός πως πρέπει να σκύψει το κεφάλι και να σφίξει το ζωνάρι επειδή τάχατες αυτή ήταν η μόνη σωστή επιλογή. Ας προσπαθήσουμε, όμως, να ανασκευάσουμε με ψυχραιμία μερικά από τα κακοσερβιρισμένα παραμύθια, ώστε να φωτίσουμε λίγο τα σκοτάδια στα οποία μας έχουν βυθίσει οι αρχοντάδες μας.


Παραμύθι και ψέμα πρώτο: Η φυγοπονία των Ελλήνων

Στο κείμενο της 10/02/2011 με τίτλο "Ο μύθος των τεμπέληδων ελλήνων", είχαμε καταδείξει ότι οι έλληνες εργάζονται περισσότερες ώρες από κάθε άλλο λαό στην ευρωζώνη. Και, μάλιστα, είχαμε χρησιμοποιήσει στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όχι δικά μας. Δεν χρειάζεται να προσθέσουμε τίποτε περισσότερο.


Παραμύθι και ψέμα δεύτερο: Η μειωμένη παραγωγικότητα των Ελλήνων

Απαραίτητο συμπλήρωμα του προηγουμένου είναι και το "πιασάρικο" επιχείρημα πως ο έλληνας εργαζόμενος δεν είναι παραγωγικός στη δουλειά του επειδή δεν δουλεύει σκληρά, δεν κοιμάται νωρίς το βράδυ (!!), πίνει πολλούς καφέδες ή μιλάει πολύ στο τηλέφωνο κατά την διάρκεια της δουλειάς του(!!!) κλπ. Όμως, πάλι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αντίθετη άποψη. Στην σχετική κλίμακα για το 2010, ο έλληνας καταγράφει δείκτη παραγωγικότητας 67,7 με μέσο όρο στην Ε.Ε. 70,5. Βρισκόμαστε, δηλαδή κοντά στον μέσο όρο οπότε πού είναι το πρόβλημα;

Η κλίμακα αυτή βγάζει και γέλιο, αφού στην κορυφή της βρίσκεται ο ιρλανδός εργαζόμενος με δείκτη 112,6. Πού είναι το γέλιο; Μα, αφού αυτή η υψηλή παραγωγικότητα δεν εμπόδισε την Ιρλανδία από την προσφυγή στο ΔΝΤ και στο δικό της μνημόνιο, πώς διάβολο ωφελήθηκε η χώρα από το "ξέσκισμα" των εργαζομένων της; Έλα ντε!


Παραμύθι και ψέμα τρίτο: Το υψηλό κόστος εργασίας των Ελλήνων

Πάνω σ' αυτήν την παπαριά έχουν πατήσει για να κατεδαφίσουν τις συμβάσεις εργασίας, τους κατώτερους μισθούς, τα επιδόματα κλπ. Και μας φέρνουν ως παράδειγμα κάποιους εργαζόμενους στον ΟΣΕ που παίρνουν 80.000 τον χρόνο ή κάποιους εργαζόμενους της ΕΥΔΑΠ που παίρνουν επίδομα για τα φροντιστήρια ξένων γλωσσών των παιδιών τους. Εδώ δεν θα χάσουμε τον χρόνο μας για να ασχοληθούμε με τέτοιες μπούρδες. Θα προσφύγουμε και πάλι στα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Με βάση αυτά τα στοιχεία για το 2008, το ωριαίο κόστος στην βιομηχανία καταγράφει δείκτη 48 για την Ελλάδα, με βάση το 100 για την ευρωζώνη. 48! Ο χαμηλότερος δείκτης ολόκληρης της ευρωζώνης! Μάλιστα, τα ίδια στοιχεία καταγράφουν 25% μείωση του κόστους εργασίας κατά την εικοσαετία 1985-2005!

Σε όσους φαίνονται τρελλό αυτό το -25%, θα φέρω ένα χοντροκομμένο παράδειγμα. Το 1985 πήρα τον πρώτο μου μισθό: 60.000 δραχμές. Την ίδια εποχή, ένα πακέτο τσιγάρα Μάρλμπορο κόστιζε 60 δραχμές. Δηλαδή, με τον μισθό μου μπορούσα τότε να αγοράσω 1.000 πακέτα Μάρλμπορο. Σήμερα, με το ίδιο πακέτο να κοστίζει 4 ευρώ, δεν θα έπρεπε να είχα πρώτο μισθό 4.000 ευρώ;

Και κάτι τελευταίο: ενώ στην δεκαετία 1995-2005 η κερδοφορία του κεφαλαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε κατά μέσο όρο 12%, στην Ελλάδα αυξήθηκε με σχεδόν διπλάσιο ρυθμό 23%. Πώς διάβολο έγινε αυτό αφού το εργατικό κόστος ήταν υψηλό; Έλα ντε (ξανά)!


Παραμύθι και ψέμα τέταρτο: Έλλειψη ευελιξίας στην αγορά εργασίας

Έχουνε λυσσάξει ΣΕΒ και κυβέρνηση. Πρέπει, λένε, να επιτευχθεί μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά εργασίας, επειδή τάχατες υστερούμε σε σύγκριση με ΗΠΑ, Αγγλία και λοιπά. Αλλά και η τρόικα δεν χάνει ευκαιρία να φωνάζει ότι η ελληνική αγορά είναι δύσκαμπτη και πρέπει να απελευθερωθεί. Και δώσε επιχειρησιακές συμβάσεις... και δώσε μείωση μισθών... και δώσε μειώσεις στις αποζημιώσεις απόλυσης... και δώσε συμβάσεις ωρομισθίων ("διαλείπουσα απασχόληση" την λένε).. και δώσε... Προφανώς, μας κάνουν πλάκα. Ρε σεις, υπάρχει πιο ευέλικτη αγορά εργασίας από την ελληνική; Εμείς έχουμε διδάξει στον κόσμο τι παναπεί "ευέλικτη αγορά εργασίας"!

Πρώτα-πρώτα, έχουμε παραοικονομία ίση -περίπου- με το μισό τής επίσημης οικονομικής δραστηριότητας. Δεύτερον, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουμε τριπλάσιο αριθμό αυτοαπασχολουμένων. Τρίτον, έχουμε 40% φοροδιαφυγή και 50% εισφοροδιαφυγή. Τέταρτον, ο ένας στους τέσσερις εργαζόμενους είτε δηλώνεται από τον εργοδότη του για λιγώτερη εργασία από την πραγματική (και από πλευράς ωραρίου και από πλευράς αμοιβής) είτε δεν δηλώνεται καθόλου. Πέμπτον, η συντριπτική πλειοψηφία των υπαλλήλων του ιδιωτικού τομέα είτε δεν πληρώνεται σωστά είτε δεν πληρώνεται καθόλου (το συνηθέστερο) υπερωρίες και ρεπό, δεν παίρνει την ετήσια άδεια όπως ορίζει ο νόμος (μονοκόμματα και όχι μια βδομάδα τώρα και μία όταν μαζεύουν τις ελιές), θεωρεί αυτονόητο να πηγαίνει ένα τέταρτο νωρίτερα για δουλειά και να φεύγει ένα τέταρτο (τουλάχιστον) αργότερα, κλπ (*) Πόσο πιο ευέλικτη αγορά θέλουν πια;


Παραμύθι και ψέμα πέμπτο: Η πρόωρη συνταξιοδότηση των Ελλήνων

Το ξέρω ότι μας έχουν κάνει πλύση εγκεφάλου οι τηλεσχολιαστές του κώλου. Επίσης, ξέρω ότι οι περισσότεροι από μας έχουμε τουλάχιστον έναν γνωστό που συνταξιοδοτήθηκε σε μικρή ηλικία για κάποιον λόγο. Όμως, τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2008 λένε άλλα: ο μέσος όρος ηλικίας συνταξιοδότησης των ελλήνων είναι ο υψηλότερος όλων των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης! Αν αυτό σας φαίνεται απίστευτο, μάλλον παίρνετε απαγορευτικά υψηλές δόσεις παραισθησιογόνων τύπου Πρετεντέρη, Καψή, Κώνστα, Κύρτσου κλπ. Αν υπάρχει κάποιος με στοιχεία εγκυρώτερα από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πολύ ευχαρίστως να τον ακούσουμε.


Μη νομίσετε ότι τελειώσαμε. Τα παραμύθια και τα ψέματα που μας έχουν αραδιάσει δεν τελειώνουν τόσο εύκολα. Θα συνεχίσουμε.



(*) Αυτά τα "τεταρτάκια" έχουν πολύ ενδιαφέρον. Αν σε μια μεσαία επιχείρηση με 200 υπαλλήλους (π.χ. μια μέση αλυσίδα σούπερ-μάρκετ), ο κάθε εργαζόμενος "χαρίζει" δυο τεταρτάκια ημερησίως στην επιχείρηση, το συνολικό όφελος του εργοδότη είναι 100 ωρομίσθια ημερησίως ή 2.500 ωρομίσθια μηναίως. Με το δεδομένο ότι η κανονική πλήρης μηνιαία απασχόληση είναι περίπου 180 ώρες, ο εργοδότης "κερδίζει" περίπου 14 μισθούς κάθε μήνα ή 168 μισθούς ετησίως. Δηλαδή, με τα "τεταρτάκια" τους οι εργαζόμενοι κάνουν στην εργοδοσία τους κάθε χρόνο ένα δώρο ύψους άνω των 130.000 ευρώ περίπου! Και, μάλιστα, λογαριάζοντας μόνο τον βασικό μισθό και μη λογαριάζοντας τα "τεταρτάκια" ως υπερωρίες. Καθόλου άσχημα, έτσι;

Γράμμα από έναν εκπαιδευτικό πληροφορικής (μέρος δεύτερο)

Ο "άγνωστος εκπαιδευτικός" του προχτεσινού σημειώματος ("Γράμμα από έναν εκπαιδευτικό πληροφορικής") επανήλθε, έχοντας αρκετά ενδιαφέροντα πράγματα να προσθέσει. Αναδημοσιεύω το κείμενό του, ως ελάχιστη υποχρέωση απέναντι σε κάποιον που κόπιασε για να μας κάνει μέτοχους των ανησυχιών του. Εννοείται ότι η ορθογραφία και η σύνταξη του πρωτοτύπου τηρούνται με ευλάβεια:


1- οι υπολογιστές είναι πολύ παλιοί και υπολειτουργούν και υποχρεωτικά φέρουν λογισμικό που συμβάλλει στο να υπολειτουργούν πχ στα πιο πολλά εργαστήρια έχουμε microsoft windows xp γιατί αυτά έχουν αγοραστεί από τα σχολεία (έκανε η ελλάδα συμφωνία με τη microsoft και βάλαμε παντού την έκδοση των windows που αγοράστηκαν στα κουτουρού και δεν ασχολήθηκε κανείς με το αν ταιριάζει το λογισμικό στα μηχανήματα... πχ πόση μνήμη απαιτούν τα XP πόση μνήμη έχουν τα μηχανήματα κλπ)

2- καθηγητές πληροφορικής έχουν διοριστεί απόφοιτοι *ιεκ* και απόφοιτοι *σεμιναρίων* γιατί όταν είχαν έλλειψη τους έπιασε πρεμούρα να διορίσουν όποιον να ναι... οι απόφοιτοι πανεπιστημίων τώρα πια δεν έχουμε καν ελπίδες να μας καλέσουν για αναπληρωτές γιατί εκτός των άλλων η σειρά μας είναι χαμηλή: δεν έχει σημασία που περάσαμε στον ΑΣΕΠ (παιδαγωγικά και πληροφορική) ούτε μετρά το αν ξαναδουλέψαμε σε σχολεία - η προϋπηρεσία πλέον δε μετρά, ούτε οι σπουδές ούτε τίποτα άλλο... μόνο η παιδαγωγική επάρκεια!
οι απόφοιτοι πληρ/κης και πολυτεχνείου θεωρούμαστε ακατάλληλοι γιατί δεν έχουμε την ειδική παιδαγωγική επάρκεια που αποκτάς
-είτε μέσω ασπαιτε (παίρνει 10 άτομα το χρόνο - σφαγή + απαιτούνται τα ίδια προσόντα για να μπεις ως φοιτητής και τα ίδια για να διδάξεις ως καθηγητής ασπαιτε... δηλ ο καθηγητής ασπαιτε *ΔΕ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ*!)
-είτε με σχετικό μεταπτυχιακό (2.000-4.000 ευρώ δίδακτρα και μερικές χιλιάδες υποψήφιοι για 10 θέσεις)
-είτε αν δώσεις κατατακτήριες (όπου δεν έχουν καταργηθεί) για να κάνεις 4 χρόνια ακόμη σπουδές σε κάποιο παιδαγωγικό τμήμα
-είτε! αν έχεις βγάλει ένα συγκεκριμένο τμήμα που το όνομά του δεν έχει σχέση με πληρ/κη αλλά ένας υπουργός αποφάσισε όταν πέρασε η κόρη του εκεί ότι πρέπει οι απόφοιτοί του να προηγούνται όλων των πληροφορικών... και ψηφίστικε αμέσως να είναι και πληρ/κής και παιδαγωγικό!! (οι απόφοιτοι ιεκ και των σεμιναρίων ήταν κατάλληλοι χωρίς τίποτα από τα παραπάνω και φυσικά μετρούσε η προϋπηρεσία τους και όσα προανέφερα. Επίσης οι απόφοιτοι ΤΕΙ έχουν πάντοτε δικές τους χωριστές θέσεις στον ασεπ και στους διορισμούς για να μην τυχόν τους περάσει κανένας απόφοιτος ΕΜΠ, ΗΜΜΥ, ΤΗΜΜΥ, πληροφορικής ΑΠΘ κλπ στους διαγωνισμούς. Τέλος όλες οι πανεπιστημιακές σχολές έχουν υποχρεωτικά παιδαγωγικά μαθήματα που δεν έχουν καμιά αναγνώριση πουθενά όπως και η επιτυχία στα παιδαγωγικά του ΑΣΕΠ που είναι παντελώς άχρηστη από μόνη της!!!) Μπορείτε να φανταστείτε μόνο την τεχνογνωσία που έχει ένας παπάς θεολόγος που διορίστηκε ως πληροφορικός και διδάσκει το μάθημα του προγραμματισμού στο λύκειο (πανελλήνιο μάθημα ως πέρισυ τουλάχιστον)... και τι γίνεται όταν συμβεί κάτι πολύ πιο απλό... πχ χαλάει 1 cd rom για να μην πω ένα τροφοδοτικό ή 1 κάρτα γραφικών... (όταν υπάρχει φυσικά για να χαλάσει!)

3- ιδού μια ενδεικτική διδακτέα ύλη για την Α' και Β' δημοτικού που βρήκα τώρα στη σελίδα του υπουργείου: http://i.imgur.com/ca0Fo.png σύμφωνα με την υπουργό τα παιδιά της Α και Β δημοτικού επί 2 χρόνια θα μαθαίνουν:
να κάνουν κατασκευές, να ανοιγοκλείνουν τον ήχο και το cd, να κουνάνε το ποντίκι, το πρόγραμμα ζωγραφικής των windows, το κουμπάκι που εκτυπώνει και τα πλήκτρα... πέρα από τα πλήκτρα που ίσως θέλουν 2-3 μήνες για να μάθουν να γράφουν σωστά και γρήγορα τα παιδάκια (αλλά μερικά ξέρουν ήδη και συνήθως όλα μαθαίνουν πολύ γρήγορα παίζοντας παιχνίδια γλώσσας κλπ) τα άλλα είναι βαριά βαριά 5 διδακτικές ώρες... εκτός αν φυσικά το υπουργείο προνόησε για τα σχολεία με 5 υπολογιστές που εκεί ναι, παίζει να χρειαστούν και πάνω από 2 χρόνια για να προλάβουν όλα τα παιδάκια να γράψουν από μια φορά... μου χει τύχει πραγματική περίπτωση (και δυστυχώς δεν είναι σπάνια) όπου 2 σχολεία συστεγάζονταν και είχαν και τα 2 μαζί συνολικά 5 υπολογιστές που λειτουργούσαν και 1 που δε λειτουργούσε και δεν είχε οθόνη αλλά με διάφορες χακιές και αντικαταστάσεις καταφέραμε να τον κάνουμε κατάλληλο να δείχνει 1 ταινία με προβολικό σε περίπτωση ανάγκης για κανένα documentaire... :p δηλ 5-6 υπολογιστές για > 600 παιδιά...

4- οι δάσκαλοι και οι καθηγητές ειδικοτήτων μπορεί να γυρνάμε σαν τους τσιγγάνους ωρομίσθιοι σε όλη την ελλάδα για χρόνια αλλά υπάρχουν πάντα κάποιοι που κρίνονται καταλληλότεροι από μας για να διδάξουν και αυτοί είναι φυσικά οι αεροσυνοδοί πολλές από τις οποίες διορίστηκαν με μετάταξη και "πολιτική βούληση" (που σημαίνει ότι δεν μπορείς να κάνεις ένσταση) στη θέση καθηγητών ξένων γλωσσών για τους οποίους είχε ανακοινωθεί με ΦΕΚ ο διορισμός εδώ και 2 χρονια και ακόμη περιμένουν να τους πάρουν... σας φαίνεται υπερβολικό για την ελλάδα σίγουρα... εδώ πρώτη μας έννοια είναι μόνο η σωστή παιδεία...

5- να αναφέρω μερικές δουλειές που κάνουν οι δάσκαλοι στο σχολείο γιατί πολλοί τους φθονούν για τους 2 μήνες καθισιό το καλοκαίρι...
- προσέχουν τα παιδιά στην τάξη
- τους μαθαίνουν γράμματα
- ετοιμάζουν φυλλάδια κλπ
- διορθώνουν γραπτά και ετοιμάζουν διαγωνίσματα
- τρέχουν πίσω από τα παιδάκια στα διαλείμματα
- τα συνοδεύουν σε εκδρομές, εκκλησιασμούς κλπ που είναι τελείως ασυγκράτητα
- ετοιμάζουν γιορτές, επισκέψεις σε μουσεία κλπ
- υπολογίζουν τη μισθοδοσία τους (ακούσατε ποτέ για σχολείο με γραμματέα;)
- κάνουν τους ψυχολόγους (υπάρχουν απίστευτα πολλά παρατημένα παιδάκια που έχουν προβλήματα συμπεριφοράς και κάποιος πρέπει να ασχοληθεί μαζί τους)
- κάνουν τους τεχνικούς (πχ αν είσαι πληροφορικός είσαι και system administrator και τεχνικός και ηλεκτρολόγος, αν είσαι θεατρολόγος είσαι και cameraman και φωτιστής και σκηνοθέτης κλπ, αν είσαι δάσκαλος είσαι και βιβλιοθηκονόμος και ψυχολόγος και φύλακας γιατί φύλακα έχουν μόνο τα ούτως ή άλλως ασφαλή σχολεία στα άλλα δε στέλνουν... φοβούνται!! και μια άσχετη σημείωση: ο φύλακας πληρώνεται παραπάνω και από τους διορισμένους καθηγητές!!! συνεχίζω: αν είσαι καλλιτεχνικών είσαι και ελαιοχρωματιστής -ω ναι κάθε χρόνο στολίζουν το σχολείο και του ζωγραφίζουν τους τοίχους, τις πόρτες κλπ, αν είσαι μουσικός πρέπει να οργανώνεις χορωδίες κλπ και πάει λέγοντας) και ο κάθε δάσκαλος έχει κάπου 30 παιδιά που μένουν στο σχολείο 8:00-14:00 ή 8:00-16:00 κάνοντας όλες τις ώρες μάθημα... φανταστείτε τα πώς είναι μετά τις 12:00-13:00 μόνο...!


Σχόλιο δικό μου: Αυτά τα έχεις υπ' όψη σου, Αννούλα; Έτσι θα χτίσουμε το "σχολείο του 21ου αιώνα, τρομάρα σου;