Το 1975, με την συνεργασία των τότε υπουργών Συντονισμού Παναγή Παπαληγούρα και Οικονομικών Ευάγγελου Δεβλέτογλου, ψηφίστηκε ο Νόμος 128 ο οποίος επέβαλε μια ποσοστιαία επιβάρυνση στα πάσης φύσεως επιτόκια καταναλωτικών, επιχειρηματικών και στεγαστικών δανείων. Σκοπός της περίφημης εισφοράς του Ν. 128/75 ήταν να δημιουργηθεί ένας "κουμπαράς" ο οποίος θα πριμοδοτούσε τον δανεισμό των εξαγωγικών επιχειρήσεων ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικές οι εξαγωγές της χώρας.
Σήμερα ο σκοπός αυτός δεν υφίσταται πλέον, αφού η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύει την πάσης φύσεως πριμοδότηση οποιασδήποτε επιχειρήσεως, στα πλαίσια της ίσης μεταχείρισης. Όμως, η εισφορά του Ν. 128/75 ζει και βασιλεύει! Η επιβάρυνση που φέρνει σήμερα στα επιτόκια των καταναλωτικών και των επιχειρησιακών δανείων είναι 0,60% ενώ στα στεγαστικά δάνεια 0,12%. Το οξύμωρο είναι ότι, εφ' όσον η Ευρωπαϊκή Ένωση (όπως είπα πρωτύτερα) δεν επιτρέπει τις επιδοτήσεις των εξαγωγικών επιχειρήσεων, τα έσοδα από την συγκεκριμένη εισφορά δεν μπορούν να καταγραφούν στον προϋπολογισμό! Πού πάνε τότε; Τηρούνται σε ειδικό λογαριασμό "εκτάκτων εσόδων" του Δημοσίου στην Τράπεζα της Ελλάδος μέχρι να διοχετευθούν όπου αποφασίσει η Κυβέρνηση!
Άποψή μου είναι ότι τα όρια της συνταγματικής νομιμότητας δέχονται ισχυρές πιέσεις από τέτοια "χαράτσια". Άποψή μου είναι, επίσης, ότι τέτοιοι νόμοι αποτελούν κύριο χαρακτηριστικό ενός κράτους-νταβατζή, ενός κράτους-απατεώνα, ενός κράτους-ψεύτη. Επειδή, όμως, ίσως δεν έχει μεγάλη σημασία η άποψή μου, ας πάω λίγο παραπέρα. Τι σημαίνει αυτό το "έκτακτο έσοδο";
Πρώτο στοιχείο: το κράτος μαζεύει περισσότερα λεφτά με τούτη την εισφορά από όσα του προσπορίζει ο φόρος 10% που επιβάλλεται στους τόκους των καταθέσεων, των ομολόγων και των ρέπος! Το στατιστικό δελτίο της Τραπέζης της Ελλάδος αναφέρει ότι στο ενδεκάμηνο Ιανουάριος-Νοέμβριος 2006 τα έσοδα από την εισφορά του Ν. 128/75 ανήλθαν σε 672 εκατομμύρια ευρώ. Παράλληλα, τα στοιχεία του προϋπολογισμού αναφέρουν ότι οι φόροι από τόκους ανήλθαν καθ' όλο το 2006 σε σκάρτα 400 εκατομμύρια ευρώ και, μάλιστα, προβλέπεται μείωση για το 2007!
Δεύτερο στοιχείο: όλα τα τραπεζικά δανειακά προϊόντα που διατηρούν χαμηλές τοκοχρεωλυτικές δόσεις παρατείνουν ουσιαστικά τον χρόνο αποπληρωμής του δανείου και, συνεπώς, αυξάνουν το ποσό που εν τέλει θα καταβάλει ο δανειολήπτης ως εισφορά. Συνεπώς, το κράτος-νταβατζής έχει συμφέρον να διατηρούνται υψηλά τα επίπεδα δανεισμού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Μετριοπαθείς υπολογισμοί προσδιορίζουν την συνολική επιβάρυνση των δανειοληπτών λόγω του Ν. 128/75 σε 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ κατά την τελευταία πενταετία. Είναι πολλά τα λεφτά, Άρη!
Τρίτο στοιχείο: η επιβολή φόρου ή εισφοράς άνευ λόγου (εκτός αν αποτελεί λόγο το "δώστα μου και θα δω τι θα τα κάνω") αποτελεί, εξόν από παγκόσμια πρωτοτυπία, ευθεία αντίθεση στις διεθνώς παραδεκτές -θεσμοθετημένες ή μη- αρχές δικαίου. Αισιοδοξώ ότι μια προσφυγή στα ευρωπαϊκά δικαστήρια θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα αϋπνίας σ' αυτούς που διαχειρίζονται δίκην τσιφλικάδων τα οικονομικά της χώρας.
Συμπέρασμα: η εισφορά του Ν. 128/75 αποτελεί καθαρό χαράτσι το οποίο επιβαρύνει άνευ λόγου και αιτίας το κόστος δανεισμού και το οποίο -κατά πάσα πιθανότητα- συνιστά παράνομη πράξη επενδεδυμένη τον μανδύα της νομιμότητας. Θα χαρώ πολύ όταν δω ότι κάποιος (φυσικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων) προσέφυγε στην δικαιοσύνη ζητώντας την κατάργηση αυτής της επαίσχυντης εισφοράς. Και θα χαρώ διπλά και τρίδιπλα αν εκδοθεί ποτέ δικαστική απόφαση που θα υποχρεώνει την κυβέρνηση να επιστρέψει τα "έκτακτα έσοδά" της, έστω και σε δόσεις (όπως τον ΛΑΦΚΑ).
28 Φεβρουαρίου 2007
27 Φεβρουαρίου 2007
Η οικονομία των ποσοστώσεων
Πολύς λόγος γίνεται και πολύ μελάνι χύνεται τα τελευταία χρόνια γύρω από την προσπάθεια (ή απλώς την ανάγκη) εξευρέσεως ξένων κεφαλαίων τα οποία θα επενδυθούν στον τόπο μας. Στρατηγικοί επενδυτές, πλειοψηφικά πακέτα, μάνατζμεντ και πολλοί άλλοι όροι μας βομβαρδίζουν καθημερινά. Πωλείται ο ΟΤΕ, πωλείται η ΔΕΗ, πωλείται... πωλείται... Η αποθέωση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, η αποθέωση του όπου γης επενδυτού.
Αναρωτιέμαι αν όλοι αυτοί οι υπέρμαχοι του (ξε)πουλήματος έχουν αποκρυσταλλωμένη άποψη του στόχου που κυνηγούν. Θέλουν να κάνουν την Ελλάδα "ακριβώς όπως" κάτι που υπάρχει, έχουν δει κι έχουν μελετήσει ή μήπως "κάπως σαν" κάτι που ονειρεύονται; Γιατί είμαι σίγουρος ότι όποιον απ' αυτούς κι αν ρωτήσω θα αρχίσει τις αόριστες απαντήσεις και τις θεωρητικούρες; Και γιατί βάζω στοίχημα πως δεν θα έχει ιδέα για το συμβαίνει σε μια άλλη βαλκανική χώρα, το Μαυροβούνιο;
Πριν 8 μήνες το Μαυροβούνιο αποδεσμεύθηκε πλήρως από την Σερβία και οι κυβερνήτες του έβαλαν στόχο να βελτιώσουν τα οικονομικά δεδομένα της χώρας με σκοπό την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έβαλαν λοιπόν, ένα τεράστιο "πωλείται" σε ό,τι μπορούσε να πουληθεί. Παράλληλα έρριξαν τον φόρο των επιχειρήσεων στο 9%, περιόρισαν τον μέγιστο φόρο των φυσικών προσώπων στο 23% και όρισαν ως ελάχιστο κεφάλαιο για την ίδρυση μιας εταιρείας τα...10 ευρώ! Τι κατάφεραν μέσα σε 8 μήνες; Ιδού:
Το πλειοψηφικό πακέτο της κρατικής εταιρείας τηλεπικοινωνιών το πήρε η νορβηγική Telenor. Ρώσοι επιχειρηματίες ανέλαβαν το καλύτερο ξενοδοχείο της τουριστικότατης περιοχής Μπούντβα. Στο -επίσης τουριστικότατο- Ντρόμπνι Πίγιεσακ τα ξένα κεφάλαια ετοιμάζουν το μεγαλύτερο συγκρότημα παραθεριστικών βιλλών της χώρας. Βρεττανοί ετοιμάζουν στα ορεινά ένα από τα κορυφαία spa της Ευρώπης. Το μεγαλύτερο κρατικό ναυπηγείο, το εργοστάσιο αλουμινίου, η μοναδική ζυθοποιία και όλη η πετρελαιακή αλυσίδα (βιομηχανίες και διανομή) έχουν ήδη μη-Μαυροβούνια ιδιοκτησία. Απομένουν για πούλημα μερικές παράκτιες περιοχές, η εταιρεία ηλεκτρισμού και το κύριο λιμάνι της χώρας.
Όλα αυτά ανέβασαν το κατα κεφαλή επενδυόμενο ποσό κοντά στα 700 ευρώ. Ποσό που δείχνει υπεραρκετό για να μεταβάλει τη χώρα σε Ελβετία ή σε Μονακό. Δυστυχώς, όμως, η μόνη μεταβολή που είναι ορατή στη χώρα είναι η "τσιφλικοποίησή" της και η άνευ όρων παράδοσή της σε αλλοδαπούς μεγιστάνες. Η Ελβετία και το Μονακό παραμένουν στις θέσεις τους και το μόνο που φαίνεται όλο και πιο αδρά είναι μια βαλκανική...Κολομβία.
Η όλη διαδικασία θυμίζει τα παλιά, "καλά" χρόνια. Τότε που στο Μαυροβούνιο ανθούσαν το λαθρεμπόριο και η παραοικονομία. Τότε που το κράτος εκφραζόταν από τον κάθε κρατικό (χαμηλόβαθμο ή υψηλόβαθμο) λειτουργό ο οποίος ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την "μίζα" του. Ο μαυροβούνιος οικονομολόγος (και αρχηγός της αντιπολίτευσης) Νεμπόισα Μεντόγεβιτς (Nebojša Medojević) αποκαλεί την ακολουθούμενη διαδικασία "οικονομία των ποσοστώσεων": δώσε μου ένα καλό ποσοστό κι εγώ θα σου δώσω μια καλή τιμή για την κρατική περιουσία.
Με τις παραπάνω σκέψεις μου θα διαφωνήσουν πολλοί. Ευκαιρία, λοιπόν, να βάλω μαζί τους άλλο ένα στοίχημα: στοιχηματίζω ότι ουδείς εξ αυτών γνωρίζει ότι σήμερα στο ταχύτατα πλουτίζον Μαυροβούνιο η πραγματική ανεργία πλησιάζει το 20% (επίσημα "μαγειρεμένα" στοιχεία Ιουλίου 2006: 16,14%) και ο μέσος μισθός δεν υπερβαίνει τα 250 ευρώ!
Κάτι τέτοιες σκέψεις κάνω και δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι θα περνάμε καλύτερα αν (και όταν!) πουλήσουμε την προβληματική Ολυμπιακή... Μαζί μου πρέπει να συμφωνούν και οι εξαθλιωμένοι νιγηριανοί των οποίων η χώρα είναι τρίτη σε παραγωγή πετρελαίου παγκοσμίως.
(Αφορμή για το σημερινό σημείωμα στάθηκε το αφιέρωμα της χτεσινοβράδυνης εκπομπής "Εξάντας" στο Δέλτα του Νίγηρα. Συγκλονιστικό!)
Αναρωτιέμαι αν όλοι αυτοί οι υπέρμαχοι του (ξε)πουλήματος έχουν αποκρυσταλλωμένη άποψη του στόχου που κυνηγούν. Θέλουν να κάνουν την Ελλάδα "ακριβώς όπως" κάτι που υπάρχει, έχουν δει κι έχουν μελετήσει ή μήπως "κάπως σαν" κάτι που ονειρεύονται; Γιατί είμαι σίγουρος ότι όποιον απ' αυτούς κι αν ρωτήσω θα αρχίσει τις αόριστες απαντήσεις και τις θεωρητικούρες; Και γιατί βάζω στοίχημα πως δεν θα έχει ιδέα για το συμβαίνει σε μια άλλη βαλκανική χώρα, το Μαυροβούνιο;
Πριν 8 μήνες το Μαυροβούνιο αποδεσμεύθηκε πλήρως από την Σερβία και οι κυβερνήτες του έβαλαν στόχο να βελτιώσουν τα οικονομικά δεδομένα της χώρας με σκοπό την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έβαλαν λοιπόν, ένα τεράστιο "πωλείται" σε ό,τι μπορούσε να πουληθεί. Παράλληλα έρριξαν τον φόρο των επιχειρήσεων στο 9%, περιόρισαν τον μέγιστο φόρο των φυσικών προσώπων στο 23% και όρισαν ως ελάχιστο κεφάλαιο για την ίδρυση μιας εταιρείας τα...10 ευρώ! Τι κατάφεραν μέσα σε 8 μήνες; Ιδού:
Το πλειοψηφικό πακέτο της κρατικής εταιρείας τηλεπικοινωνιών το πήρε η νορβηγική Telenor. Ρώσοι επιχειρηματίες ανέλαβαν το καλύτερο ξενοδοχείο της τουριστικότατης περιοχής Μπούντβα. Στο -επίσης τουριστικότατο- Ντρόμπνι Πίγιεσακ τα ξένα κεφάλαια ετοιμάζουν το μεγαλύτερο συγκρότημα παραθεριστικών βιλλών της χώρας. Βρεττανοί ετοιμάζουν στα ορεινά ένα από τα κορυφαία spa της Ευρώπης. Το μεγαλύτερο κρατικό ναυπηγείο, το εργοστάσιο αλουμινίου, η μοναδική ζυθοποιία και όλη η πετρελαιακή αλυσίδα (βιομηχανίες και διανομή) έχουν ήδη μη-Μαυροβούνια ιδιοκτησία. Απομένουν για πούλημα μερικές παράκτιες περιοχές, η εταιρεία ηλεκτρισμού και το κύριο λιμάνι της χώρας.
Όλα αυτά ανέβασαν το κατα κεφαλή επενδυόμενο ποσό κοντά στα 700 ευρώ. Ποσό που δείχνει υπεραρκετό για να μεταβάλει τη χώρα σε Ελβετία ή σε Μονακό. Δυστυχώς, όμως, η μόνη μεταβολή που είναι ορατή στη χώρα είναι η "τσιφλικοποίησή" της και η άνευ όρων παράδοσή της σε αλλοδαπούς μεγιστάνες. Η Ελβετία και το Μονακό παραμένουν στις θέσεις τους και το μόνο που φαίνεται όλο και πιο αδρά είναι μια βαλκανική...Κολομβία.
Η όλη διαδικασία θυμίζει τα παλιά, "καλά" χρόνια. Τότε που στο Μαυροβούνιο ανθούσαν το λαθρεμπόριο και η παραοικονομία. Τότε που το κράτος εκφραζόταν από τον κάθε κρατικό (χαμηλόβαθμο ή υψηλόβαθμο) λειτουργό ο οποίος ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την "μίζα" του. Ο μαυροβούνιος οικονομολόγος (και αρχηγός της αντιπολίτευσης) Νεμπόισα Μεντόγεβιτς (Nebojša Medojević) αποκαλεί την ακολουθούμενη διαδικασία "οικονομία των ποσοστώσεων": δώσε μου ένα καλό ποσοστό κι εγώ θα σου δώσω μια καλή τιμή για την κρατική περιουσία.
Με τις παραπάνω σκέψεις μου θα διαφωνήσουν πολλοί. Ευκαιρία, λοιπόν, να βάλω μαζί τους άλλο ένα στοίχημα: στοιχηματίζω ότι ουδείς εξ αυτών γνωρίζει ότι σήμερα στο ταχύτατα πλουτίζον Μαυροβούνιο η πραγματική ανεργία πλησιάζει το 20% (επίσημα "μαγειρεμένα" στοιχεία Ιουλίου 2006: 16,14%) και ο μέσος μισθός δεν υπερβαίνει τα 250 ευρώ!
Κάτι τέτοιες σκέψεις κάνω και δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι θα περνάμε καλύτερα αν (και όταν!) πουλήσουμε την προβληματική Ολυμπιακή... Μαζί μου πρέπει να συμφωνούν και οι εξαθλιωμένοι νιγηριανοί των οποίων η χώρα είναι τρίτη σε παραγωγή πετρελαίου παγκοσμίως.
(Αφορμή για το σημερινό σημείωμα στάθηκε το αφιέρωμα της χτεσινοβράδυνης εκπομπής "Εξάντας" στο Δέλτα του Νίγηρα. Συγκλονιστικό!)
26 Φεβρουαρίου 2007
Συμβασιούχοι ή κολλίγοι;
Τελείωσε η υπόθεση των συμβασιούχων του Δημοσίου. Διαδήλωσαν οι συμβασιούχοι, υπέβαλαν υπομνήματα οι δικηγόροι τους, συμπαραστάθηκε η ΓΣΕΕ, φορτίστηκε συναισθηματικά το κλίμα... Τίποτε ο εισαγγελέας. Άτεγκτος. Σπίτι τους οι συμβασιούχοι.
Στη ζωή μου έχω μάθει να μην είμαι απόλυτος. Ειπώθηκε και γράφτηκε κατά κόρον ότι ο εισαγγελέας είχε έκδηλη διάθεση να χειραγωγήσει την απόφαση υπέρ του Δημοσίου. Δεν βιάζομαι να τον κατηγορήσω. Μπορεί ο άνθρωπος να εμφορείται από σύγχρονες πεποιθήσεις και να είναι επηρεασμένος από σύγχρονες μικροοικονομικές αντιλήψεις. Υπάρχει, όμως, κάτι που δεν μπορώ να καταπιώ κι αυτό είναι οι "παραινέσεις" του προς την ΓΣΕΕ.
Από πότε η "ανεξάρτητη" δικαιοσύνη είναι ανώτερη της συλλογικής αυτονομίας των συνδικαλιστικών οργανώσεων; Από πότε νομιμοποιείται ο οποιοσδήποτε να "συμβουλεύει" (και μάλιστα από επίσημο βήμα) συνδικαλιστικό όργανο; Από πότε οι παχυλά αμειβόμενοι καταδικάζουν μια ευνοϊκή συλλογική σύμβαση εργασίας ως "αντισυνταγματική" και παράλληλα μας τραβούν και το αφτί;
Δεν ξέρω από ποια "εκσυγχρονιστική τάση" επηρεάζεται ο κ. εισαγγελέας και ποιες αρχές ή ιδέες υπηρετεί. Εκείνο που ξέρω είναι ότι αγνοεί πως οι συμβασιούχοι παραμένουν χρόνια εγκλωβισμένοι, θύματα μιας πρωτοφανούς ομηρείας κρατικών υπηρεσιών οι οποίες ελέγχουν την νομοθετική εξουσία ρυθμίζοντας τα πάντα προς όφελός τους και εις βάρος της αξιοπρέπειας των εργαζομένων. Με τέτοιες ρυθμίσεις, το Δημόσιο καταντάει καρικατούρα τσιφλικά: προσλαμβάνει όποιον θέλει και για όσον καιρό θέλει, αποπέμποντας όποιον τολμήσει να βγάλει γλώσσα. Τι κι αν οι πάγιες ανάγκες του Δημοσίου δεν μπορούν να καλύπτονται από συμβασιούχους; Αποφασίζομεν, διατάσσομεν και τα σκυλιά δεμένα!
Δεν προσωποποιώ το θέμα, αν και θυμάμαι πάντοτε την περιπέτεια του αδελφού μου ο οποίος ανανέωνε βραχύχρονες συμβάσεις επί εννέα ολόκληρα χρόνια πριν μονιμοποιηθεί κάνοντας χρήση όχι του δικαίου και της λογικής αλλά μιας ευνοϊκής για τα παιδιά των αναπήρων πολέμου διατάξεως. Μιλάω γενικά και υποστηρίζω ότι τέτοιες τακτικές κάθε άλλο παρά εκσυγχρονιστικές είναι, αφού δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές ούτε από τις πλέον νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις περί δικαίου και ισοπολιτείας. Θα τρίζουν τα κόκκαλα του Μαρίνου Αντύπα...
Στη ζωή μου έχω μάθει να μην είμαι απόλυτος. Ειπώθηκε και γράφτηκε κατά κόρον ότι ο εισαγγελέας είχε έκδηλη διάθεση να χειραγωγήσει την απόφαση υπέρ του Δημοσίου. Δεν βιάζομαι να τον κατηγορήσω. Μπορεί ο άνθρωπος να εμφορείται από σύγχρονες πεποιθήσεις και να είναι επηρεασμένος από σύγχρονες μικροοικονομικές αντιλήψεις. Υπάρχει, όμως, κάτι που δεν μπορώ να καταπιώ κι αυτό είναι οι "παραινέσεις" του προς την ΓΣΕΕ.
Από πότε η "ανεξάρτητη" δικαιοσύνη είναι ανώτερη της συλλογικής αυτονομίας των συνδικαλιστικών οργανώσεων; Από πότε νομιμοποιείται ο οποιοσδήποτε να "συμβουλεύει" (και μάλιστα από επίσημο βήμα) συνδικαλιστικό όργανο; Από πότε οι παχυλά αμειβόμενοι καταδικάζουν μια ευνοϊκή συλλογική σύμβαση εργασίας ως "αντισυνταγματική" και παράλληλα μας τραβούν και το αφτί;
Δεν ξέρω από ποια "εκσυγχρονιστική τάση" επηρεάζεται ο κ. εισαγγελέας και ποιες αρχές ή ιδέες υπηρετεί. Εκείνο που ξέρω είναι ότι αγνοεί πως οι συμβασιούχοι παραμένουν χρόνια εγκλωβισμένοι, θύματα μιας πρωτοφανούς ομηρείας κρατικών υπηρεσιών οι οποίες ελέγχουν την νομοθετική εξουσία ρυθμίζοντας τα πάντα προς όφελός τους και εις βάρος της αξιοπρέπειας των εργαζομένων. Με τέτοιες ρυθμίσεις, το Δημόσιο καταντάει καρικατούρα τσιφλικά: προσλαμβάνει όποιον θέλει και για όσον καιρό θέλει, αποπέμποντας όποιον τολμήσει να βγάλει γλώσσα. Τι κι αν οι πάγιες ανάγκες του Δημοσίου δεν μπορούν να καλύπτονται από συμβασιούχους; Αποφασίζομεν, διατάσσομεν και τα σκυλιά δεμένα!
Δεν προσωποποιώ το θέμα, αν και θυμάμαι πάντοτε την περιπέτεια του αδελφού μου ο οποίος ανανέωνε βραχύχρονες συμβάσεις επί εννέα ολόκληρα χρόνια πριν μονιμοποιηθεί κάνοντας χρήση όχι του δικαίου και της λογικής αλλά μιας ευνοϊκής για τα παιδιά των αναπήρων πολέμου διατάξεως. Μιλάω γενικά και υποστηρίζω ότι τέτοιες τακτικές κάθε άλλο παρά εκσυγχρονιστικές είναι, αφού δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές ούτε από τις πλέον νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις περί δικαίου και ισοπολιτείας. Θα τρίζουν τα κόκκαλα του Μαρίνου Αντύπα...
25 Φεβρουαρίου 2007
Κρίση και άποψη computerized
Τι ήταν πάλι αυτό που διάβασα; Υπάρχει -λέει- μια εταιρεία υψηλής τεχνολογίας στην Βαρκελώνη η οποία έχει κατασκευάσει ένα λογισμικό ικανό να διαπιστώσει αν ένα τραγούδι πρόκειται να γίνει επιτυχία ή όχι!
Βάλανε, λένε, σε μια βάση δεδομένων όλα τα τραγούδια που μπήκαν στο Billboard-100 και στο βρεττανικό Top-40 από το 1960 μέχρι σήμερα. Το πρωτοποριακό λογισμικό αναλαμβάνει να "διαλύσει" κάθε τραγούδι σε επί μέρους δομικά στοιχεία τα οποία αναλύει και διαπιστώνει ποια από αυτά έστειλαν το τραγούδι ψηλά στις προτιμήσεις του κοινού.
Ξεχάστε, λοιπόν, όσα που ξέρατε. Τώρα, την θέση των μουσικών παραγωγών παίρνουν οι χειριστές του εν λόγω λογισμικού. Παίρνουν το demo του κάθε φιλόδοξου μουσικού, το φορτώνουν στον υπολογιστή και βάζουν το πρόγραμμα να το επεξεργαστεί και να διαπιστώσει αν υπάρχουν δομικά στοιχεία παρόμοια με κάποιων κομματιών που έγιναν επιτυχίες στο παρελθόν. Κι αν το λογισμικό "ανάψει πράσινο φως", σπεύδουν να "αποκτήσουν" τα δικαιώματα του συγκεκριμένου τραγουδιού και να επενδύσουν πάνω του. Τέλος οι αγωνίες και οι φόβοι για αποτυχημένες κυκλοφορίες. Η επιτυχία εξασφαλίζεται με ένα κομπιούτερ!
Δεν χρειάστηκε να διαβάσω περισσότερα για να αρχίσει το μυαλό μου να δουλεύει ανάποδα. Άλλαξαν οι εποχές για τους καλλιτέχνες. Ποια έμπνευση; Ποια ευαισθησία; Ποια ανάγκη για επικοινωνία; Ποια επαναστατικότητα; Ποια βαθυστόχαστα μηνύματα; Τρίχες, τρίχες, τρίχες! Θέλω να κάνω καρριέρα στο τραγούδι; Αρκεί να αποκτήσω το πολύτιμο λογισμικό! Γράφω κάτι (ό,τι μου κατεβεί στο κεφάλι) και το αναλύω. Όπου έχει αντιρρήσεις ο υπολογιστής, επεμβαίνω, διορθώνω, αφαιρώ, προσθέτω... Τελικά θα φτιάξω κάτι που μπορεί να μη με εκφράζει και να μη μου λέει τίποτε αλλά η δική μου κρίση θα περισσεύει αφού θα συμφωνεί ο υπολογιστής.
Άιντε και με το καλό να φυτέψουμε κι έναν υπολογιστή στο κεφάλι για να ελέγχει αυτά που σκεφτόμαστε...
Βάλανε, λένε, σε μια βάση δεδομένων όλα τα τραγούδια που μπήκαν στο Billboard-100 και στο βρεττανικό Top-40 από το 1960 μέχρι σήμερα. Το πρωτοποριακό λογισμικό αναλαμβάνει να "διαλύσει" κάθε τραγούδι σε επί μέρους δομικά στοιχεία τα οποία αναλύει και διαπιστώνει ποια από αυτά έστειλαν το τραγούδι ψηλά στις προτιμήσεις του κοινού.
Ξεχάστε, λοιπόν, όσα που ξέρατε. Τώρα, την θέση των μουσικών παραγωγών παίρνουν οι χειριστές του εν λόγω λογισμικού. Παίρνουν το demo του κάθε φιλόδοξου μουσικού, το φορτώνουν στον υπολογιστή και βάζουν το πρόγραμμα να το επεξεργαστεί και να διαπιστώσει αν υπάρχουν δομικά στοιχεία παρόμοια με κάποιων κομματιών που έγιναν επιτυχίες στο παρελθόν. Κι αν το λογισμικό "ανάψει πράσινο φως", σπεύδουν να "αποκτήσουν" τα δικαιώματα του συγκεκριμένου τραγουδιού και να επενδύσουν πάνω του. Τέλος οι αγωνίες και οι φόβοι για αποτυχημένες κυκλοφορίες. Η επιτυχία εξασφαλίζεται με ένα κομπιούτερ!
Δεν χρειάστηκε να διαβάσω περισσότερα για να αρχίσει το μυαλό μου να δουλεύει ανάποδα. Άλλαξαν οι εποχές για τους καλλιτέχνες. Ποια έμπνευση; Ποια ευαισθησία; Ποια ανάγκη για επικοινωνία; Ποια επαναστατικότητα; Ποια βαθυστόχαστα μηνύματα; Τρίχες, τρίχες, τρίχες! Θέλω να κάνω καρριέρα στο τραγούδι; Αρκεί να αποκτήσω το πολύτιμο λογισμικό! Γράφω κάτι (ό,τι μου κατεβεί στο κεφάλι) και το αναλύω. Όπου έχει αντιρρήσεις ο υπολογιστής, επεμβαίνω, διορθώνω, αφαιρώ, προσθέτω... Τελικά θα φτιάξω κάτι που μπορεί να μη με εκφράζει και να μη μου λέει τίποτε αλλά η δική μου κρίση θα περισσεύει αφού θα συμφωνεί ο υπολογιστής.
Άιντε και με το καλό να φυτέψουμε κι έναν υπολογιστή στο κεφάλι για να ελέγχει αυτά που σκεφτόμαστε...
23 Φεβρουαρίου 2007
Ο σοφράς
Οι τοίχοι της φτωχικής καμαρούλας της κυρίας Σίας αφήνουν έκπληκτο όποιον τους πρωτοαντικρύζει. Κατ' αρχάς, είναι έμφορτοι από φτηνές, χάρτινες εικόνες και εικονίτσες αγίων όλων των μεγεθών. Βέβαια, αυτό δεν είναι παράξενο για μια ηλικιωμένη γυναίκα που ζη μόνη της. Το παράξενο είναι ότι ανάμεσα στις εικόνες φιγουράρουν αποκόμματα εφημερίδων με στίχους του Ρίτσου και φωτογραφίες του Κατράκη, του Μπελογιάννη, του Λαμπράκη και του Βελουχιώτη. Και πάνω στα ράφια βρίσκονται φυλαγμένοι παλιοί "Ριζοσπάστες" με εξόδια αφιερώματα στον Κουν, τον Βανδή, τον Φλωράκη...
Χτες βράδυ, πηγαίνοντας στο σπίτι μου, είδα φως στην καμαρούλα της κυρίας Σίας και χτύπησα να πω μια καλησπέρα. Η τηλεόραση -ως συνήθως- έπαιζε στην διαπασών, μιας κι η κυρία Σία δεν διαθέτει πλέον την ακοή παιδούλας. Ήταν η ώρα των ειδήσεων και στα παράθυρα διεξάγονταν "διαλογικοί μονόλογοι" με θέμα κάποια επεισόδια όπου πρωταγωνίστησαν και πάλι οι διαβόητοι "γνωστοί άγνωστοι". Μοιραία, έκανα κάποιο σχετικό σχόλιο.
"Άκου να σου πω, αγόρι μου", έκανε ήρεμα η κυρία Σία, "ποιος πιστεύει ότι η αστυνομία δεν τους ξέρει όλους αυτούς; Αν ήσουν κομμουνιστής πριν πενήντα χρόνια, σε βρίσκανε και σε μπαγλαρώνανε ακόμα κι αν είχες κρυφτεί κάτω από το σοφρά. Τώρα θέλουν να πιστέψουμε ότι δεν μπορούν να πιάσουν μια χούφτα αλήτες; Για τόσο ζώα μας περνάνε;"
Η "αμόρφωτη" ηλικιωμένη βλέπει αυτό που δεν βλέπουν (ή, μήπως, δεν θέλουν να δουν;) οι εξωνημένοι κονδυλοφόροι της ενημέρωσης: όλα τούτα τα επεισόδια ωθούν την άβουλη μάζα στην αγανάκτηση που εκδηλώνεται με το φιλοσοφικό ερώτημα "τι κάνει η αστυνομία;". Και σαν ωριμάσει αυτή η αγανάκτηση, η εξουσία θα είναι έτοιμη για τις απαντήσεις της: κατάργηση του ασύλου, κάμερες, φακελλώματα και πάσης λογής ενέργειες καταστολής των κατακτημένων με αγώνες κι αίμα ελευθεριών, όλα στο όνομα της "δημοκρατίας" και της "τάξης".
Αλήθεια, πόσο βόηθησαν τους λαϊκούς αγώνες ενέργειες όπως τα επεισόδια των κουκουλοφόρων, η ρουκέτα στην αμερικανική πρεσβεία ή η εκτέλεση/δολοφονία του Σώντερς; Πόσο προωθούν όλα τούτα τις διεκδικήσεις για δημοκρατία και ελευθερία; Καθόλου! Ίσα-ίσα, προλειαίνουν το έδαφος για το αντίθετο. Κι αυτό το καταλαβαίνει ο καθένας, ακόμα κι ο πιο αμόρφωτος. Όποιος έχει μυαλό και μάτια ανοιχτά συνειδητοποιεί ότι συμφέρον από όλα τούτα αποκομίζει μόνο η εξουσία. Μόνο η εξουσία ωφελείται απ' αυτά και μόνο αυτή έχει λόγο να τα συνδαυλίζει.
Κι εμείς περάσαμε από πανεπιστήμια. Κι εμείς βγήκαμε στους δρόμους διαδηλώνοντας, διεκδικώντας κι απαιτώντας. Ποτέ, όμως, δεν πετάξαμε πέτρες στις βιτρίνες. Όχι επειδή λυπόμασταν τις βιτρίνες, αλλά επειδή δεν πιστέψαμε ποτέ ότι τα οράματά μας θα μπορούσαν να εκφραστούν με μια πέτρα ή μια ρουκέτα. Γι' αυτό "δεν μασάμε" την σημερινή προβοκάτσια. Ό,τι κρύβεται κάτω από τον σοφρά μπορεί να βρεθεί.
Χτες βράδυ, πηγαίνοντας στο σπίτι μου, είδα φως στην καμαρούλα της κυρίας Σίας και χτύπησα να πω μια καλησπέρα. Η τηλεόραση -ως συνήθως- έπαιζε στην διαπασών, μιας κι η κυρία Σία δεν διαθέτει πλέον την ακοή παιδούλας. Ήταν η ώρα των ειδήσεων και στα παράθυρα διεξάγονταν "διαλογικοί μονόλογοι" με θέμα κάποια επεισόδια όπου πρωταγωνίστησαν και πάλι οι διαβόητοι "γνωστοί άγνωστοι". Μοιραία, έκανα κάποιο σχετικό σχόλιο.
"Άκου να σου πω, αγόρι μου", έκανε ήρεμα η κυρία Σία, "ποιος πιστεύει ότι η αστυνομία δεν τους ξέρει όλους αυτούς; Αν ήσουν κομμουνιστής πριν πενήντα χρόνια, σε βρίσκανε και σε μπαγλαρώνανε ακόμα κι αν είχες κρυφτεί κάτω από το σοφρά. Τώρα θέλουν να πιστέψουμε ότι δεν μπορούν να πιάσουν μια χούφτα αλήτες; Για τόσο ζώα μας περνάνε;"
Η "αμόρφωτη" ηλικιωμένη βλέπει αυτό που δεν βλέπουν (ή, μήπως, δεν θέλουν να δουν;) οι εξωνημένοι κονδυλοφόροι της ενημέρωσης: όλα τούτα τα επεισόδια ωθούν την άβουλη μάζα στην αγανάκτηση που εκδηλώνεται με το φιλοσοφικό ερώτημα "τι κάνει η αστυνομία;". Και σαν ωριμάσει αυτή η αγανάκτηση, η εξουσία θα είναι έτοιμη για τις απαντήσεις της: κατάργηση του ασύλου, κάμερες, φακελλώματα και πάσης λογής ενέργειες καταστολής των κατακτημένων με αγώνες κι αίμα ελευθεριών, όλα στο όνομα της "δημοκρατίας" και της "τάξης".
Αλήθεια, πόσο βόηθησαν τους λαϊκούς αγώνες ενέργειες όπως τα επεισόδια των κουκουλοφόρων, η ρουκέτα στην αμερικανική πρεσβεία ή η εκτέλεση/δολοφονία του Σώντερς; Πόσο προωθούν όλα τούτα τις διεκδικήσεις για δημοκρατία και ελευθερία; Καθόλου! Ίσα-ίσα, προλειαίνουν το έδαφος για το αντίθετο. Κι αυτό το καταλαβαίνει ο καθένας, ακόμα κι ο πιο αμόρφωτος. Όποιος έχει μυαλό και μάτια ανοιχτά συνειδητοποιεί ότι συμφέρον από όλα τούτα αποκομίζει μόνο η εξουσία. Μόνο η εξουσία ωφελείται απ' αυτά και μόνο αυτή έχει λόγο να τα συνδαυλίζει.
Κι εμείς περάσαμε από πανεπιστήμια. Κι εμείς βγήκαμε στους δρόμους διαδηλώνοντας, διεκδικώντας κι απαιτώντας. Ποτέ, όμως, δεν πετάξαμε πέτρες στις βιτρίνες. Όχι επειδή λυπόμασταν τις βιτρίνες, αλλά επειδή δεν πιστέψαμε ποτέ ότι τα οράματά μας θα μπορούσαν να εκφραστούν με μια πέτρα ή μια ρουκέτα. Γι' αυτό "δεν μασάμε" την σημερινή προβοκάτσια. Ό,τι κρύβεται κάτω από τον σοφρά μπορεί να βρεθεί.
22 Φεβρουαρίου 2007
Η "συγκεκριμένη ουτοπία" του σοσιαλισμού
Ο εικοστός αιώνας ανακίνησε ένα κρίσιμο ερώτημα ως προς τη διάγνωση του Μαρξ για το ρόλο του προλεταριάτου (με την ευρύτερη δυνατή έννοια) ως ιστορικού υποκειμένου μιας διαδικασίας απελευθέρωσης ολόκληρης της ανθρωπότητας. Βέβαια, ούτε οι πόλεμοι ούτε οι ολοκληρωτισμοί (με τις βιαιότητες και τις σφαγές που τους ακολούθησαν) εξάλειψαν ποτέ την πάλη των τάξεων, η οποία μάλιστα γνώρισε μια επέκταση σε κλίμακα αδιανόητη πριν το 1914.
Αλλά κι αν ακόμα υποθέσουμε ότι η διάγνωση του Μαρξ δεν επαληθεύτηκε, η βιωσιμότητά της μπορεί να αποδειχθεί. Το κρίσιμο δίπολο "σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα", που διατύπωσε η Ρόζα Λούξεμπουργκ (Rosa Luxemburg) λίγο πριν ξεσπάσει ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, παραμένει αμείλικτο. Οι ολοκληρωτισμοί αποκαλύφθηκαν ως δυνατά πρόσωπα του πολιτισμού μας. Αντίθετα, ο σοσιαλισμός παραμένει όραμα και -ως όραμα- εν μέρει ουτοπία. Μια "συγκεκριμένη ουτοπία", σύμφωνα με τον ορισμό του Ερνστ Μπλοχ (Ernst Bloch), αλλά όχι μια μάχη εκ των προτέρων κερδισμένη, αναπόφευκτα εγγεγραμμένη μέσα στον ρου της ιστορίας και επιστημονικά διασφαλισμένη από την ισχύ των νόμων της. Η μάχη αυτή είναι φορτωμένη με ένα πικρό συναίσθημα από τις ήττες, από τις πάντα δυνατές καταστροφές και το συναίσθημα αυτό γίνεται το κόκκινο νήμα που πλέκει τη συνέχεια της ιστορίας ως ιστορία των καταπιεσμένων. Η κληρονομιά αυτού του βάρβαρου αιώνα φτιάχθηκε από εκατομμύρια θύματα, τα οποία συχνά έμειναν ανώνυμα και απρόσωπα.
Η αναγνώριση του ρόλου της μνήμης στους αγώνες εμπερικλείει και μια συνέπεια: η δημοκρατία δεν είναι μια απλή διαδικασιακή νόρμα αλλά μια ιστορική κατάκτηση, πράγμα που σημαίνει ότι ο αντιφασισμός είναι απαραίτητος για να διατηρήσουμε έναν χειραφετητικό ορίζοντα. Μια "μη-αντιφασιστική" δημοκρατία θα ήταν αρκετά εύθραυστη, μια πολυτέλεια που η Ευρώπη (η οποία γνώρισε πολύ καλά τους Χίτλερ, Μουσολίνι και Φράνκο) δεν μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό της. Ο φιλελευθερισμός, αποκαθιστώμενος σήμερα από τους απολογητές της καθεστηκυίας τάξης ως ο ανυπέρβλητος ορίζοντας της εποχής μας, δεν είναι καθόλου αθώος ιστορικών ευθυνών. Γιατί είναι η κρίση της παραδοσιακής φιλελεύθερης τάξης -θεμελιωμένης στις αποικιακές σφαγές και στον αποκλεισμό των εργαζόμενων μαζών- η οποία, την επαύριο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, γέννησε τους φασισμούς. Οι παλιές φιλελεύθερες ελίτ υπέκυψαν στον Μουσολίνι το 1922, στον Χίτλερ το 1933, στον Φράνκο τρία χρόνια αργότερα, μέσω μιας πολιτικής μη - επέμβασης, που θα γίνει μια πολιτική συνθηκολόγησης, στο Μόναχο το 1938.
Και σήμερα, είναι ο νεοφιλελευθερισμός, ο οποίος προετοιμάζει τους ολοκληρωτισμούς της αγοράς και τα αυριανά "παγκοσμιο-ολοκληρωτικά" καθεστώτα. Eίναι ο νεοφολελευθερισμός, που θα στρέφει τμήματα των μεσαίων τάξεων προς το συντηρητισμό και τη φασιστική ιδεολογία. Το να σκεφτούμε τον σοσιαλισμό σήμερα σημαίνει ότι πρέπει να τον αποσπάσουμε από τις μυθολογίες της προόδου και από κάθε τελεολογική θεώρηση της ιστορίας. Η κοινωνική, οικολογική και ηθική του αναγκαιότητα σε καμία περίπτωση δεν προδικάζουν τη νίκη του. Παραμένει ένα ενδεχόμενο, μια συγκεκριμένη και δυνατή ουτοπία, ένα ορθολογικό στοίχημα που θεμελιώνει και επιβεβαιώνει τους αγώνες μας.
Ένας απρόσωπος από την εμπορευματική εμπραγμάτωση πλανήτης αποτελεί σήμερα το προγραμματισμένο μέλλον μας. Όμως, τίποτε δεν εμποδίζει το μέλλον αυτό να τεθεί αύριο υπό αμφισβήτηση, να αποπρογραμματιστεί, ακόμη και να τροποποιηθεί ριζικά μέσω των αντιστάσεών μας, των αγώνων μας και των εξεγέρσεών μας.
Αλλά κι αν ακόμα υποθέσουμε ότι η διάγνωση του Μαρξ δεν επαληθεύτηκε, η βιωσιμότητά της μπορεί να αποδειχθεί. Το κρίσιμο δίπολο "σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα", που διατύπωσε η Ρόζα Λούξεμπουργκ (Rosa Luxemburg) λίγο πριν ξεσπάσει ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, παραμένει αμείλικτο. Οι ολοκληρωτισμοί αποκαλύφθηκαν ως δυνατά πρόσωπα του πολιτισμού μας. Αντίθετα, ο σοσιαλισμός παραμένει όραμα και -ως όραμα- εν μέρει ουτοπία. Μια "συγκεκριμένη ουτοπία", σύμφωνα με τον ορισμό του Ερνστ Μπλοχ (Ernst Bloch), αλλά όχι μια μάχη εκ των προτέρων κερδισμένη, αναπόφευκτα εγγεγραμμένη μέσα στον ρου της ιστορίας και επιστημονικά διασφαλισμένη από την ισχύ των νόμων της. Η μάχη αυτή είναι φορτωμένη με ένα πικρό συναίσθημα από τις ήττες, από τις πάντα δυνατές καταστροφές και το συναίσθημα αυτό γίνεται το κόκκινο νήμα που πλέκει τη συνέχεια της ιστορίας ως ιστορία των καταπιεσμένων. Η κληρονομιά αυτού του βάρβαρου αιώνα φτιάχθηκε από εκατομμύρια θύματα, τα οποία συχνά έμειναν ανώνυμα και απρόσωπα.
Η αναγνώριση του ρόλου της μνήμης στους αγώνες εμπερικλείει και μια συνέπεια: η δημοκρατία δεν είναι μια απλή διαδικασιακή νόρμα αλλά μια ιστορική κατάκτηση, πράγμα που σημαίνει ότι ο αντιφασισμός είναι απαραίτητος για να διατηρήσουμε έναν χειραφετητικό ορίζοντα. Μια "μη-αντιφασιστική" δημοκρατία θα ήταν αρκετά εύθραυστη, μια πολυτέλεια που η Ευρώπη (η οποία γνώρισε πολύ καλά τους Χίτλερ, Μουσολίνι και Φράνκο) δεν μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό της. Ο φιλελευθερισμός, αποκαθιστώμενος σήμερα από τους απολογητές της καθεστηκυίας τάξης ως ο ανυπέρβλητος ορίζοντας της εποχής μας, δεν είναι καθόλου αθώος ιστορικών ευθυνών. Γιατί είναι η κρίση της παραδοσιακής φιλελεύθερης τάξης -θεμελιωμένης στις αποικιακές σφαγές και στον αποκλεισμό των εργαζόμενων μαζών- η οποία, την επαύριο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, γέννησε τους φασισμούς. Οι παλιές φιλελεύθερες ελίτ υπέκυψαν στον Μουσολίνι το 1922, στον Χίτλερ το 1933, στον Φράνκο τρία χρόνια αργότερα, μέσω μιας πολιτικής μη - επέμβασης, που θα γίνει μια πολιτική συνθηκολόγησης, στο Μόναχο το 1938.
Και σήμερα, είναι ο νεοφιλελευθερισμός, ο οποίος προετοιμάζει τους ολοκληρωτισμούς της αγοράς και τα αυριανά "παγκοσμιο-ολοκληρωτικά" καθεστώτα. Eίναι ο νεοφολελευθερισμός, που θα στρέφει τμήματα των μεσαίων τάξεων προς το συντηρητισμό και τη φασιστική ιδεολογία. Το να σκεφτούμε τον σοσιαλισμό σήμερα σημαίνει ότι πρέπει να τον αποσπάσουμε από τις μυθολογίες της προόδου και από κάθε τελεολογική θεώρηση της ιστορίας. Η κοινωνική, οικολογική και ηθική του αναγκαιότητα σε καμία περίπτωση δεν προδικάζουν τη νίκη του. Παραμένει ένα ενδεχόμενο, μια συγκεκριμένη και δυνατή ουτοπία, ένα ορθολογικό στοίχημα που θεμελιώνει και επιβεβαιώνει τους αγώνες μας.
Ένας απρόσωπος από την εμπορευματική εμπραγμάτωση πλανήτης αποτελεί σήμερα το προγραμματισμένο μέλλον μας. Όμως, τίποτε δεν εμποδίζει το μέλλον αυτό να τεθεί αύριο υπό αμφισβήτηση, να αποπρογραμματιστεί, ακόμη και να τροποποιηθεί ριζικά μέσω των αντιστάσεών μας, των αγώνων μας και των εξεγέρσεών μας.
21 Φεβρουαρίου 2007
Η συνθήκη του Προυμ
Πρώτα πήγαν στο Σένγκεν, ένα μέχρι το 1985 άγνωστο χωριουδάκι του Λουξεμβούργου, όπου χάλκεψαν τους πρώτους κρίκους της αλυσίδας με την οποία σκοπεύουν να δέσουν τους πολίτες της ενωμένης Ευρώπης. Κατόπιν μετακόμισαν στο Προυμ, μια πολίχνη της Βεστφαλίας, για να συνεχίσουν το...θεάρεστο έργο τους.
Για τους κεχαγιάδες της Ευρώπης μιλάω. Για τις μεγάλες και ισχυρές χώρες που, όντας υπηρέτες απροσδιόριστων συμφερόντων, σκαρφίζονται συνέχεια τρόπους για να μανιπουλάρουν τη σκέψη μας, να χαλιναγωγήσουν το μυαλό μας και να καλιμπράρουν τις ελευθερίες για τις οποίες τόσο αίμα χύθηκε (και χύνεται) ανά τους αιώνες. Αυτές που ανάγκασαν τον δικό μας υπουργό να υπογράψει την καινούργια συνθήκη ψελλίζοντας "τι να κάνω; δεν αντέχω τη μοναξιά, δεν μπορώ να μείνω μόνος".
Όλα ξεκίνησαν το 1977 στο Άμστερνταμ, συνεχίστηκαν το 2004 στη Χάγη και ολοκληρώθηκαν το 2005 στο Προυμ με την υπογραφή μιας συμφωνίας που συνυπέγραψαν αρχικά Βέλγιο, Ολλανδία, Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο και Αυστρία ενώ αργότερα προστέθηκαν άλλες 11 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μεταξύ αυτών η Ελλάδα αλλά και οι "φρέσκιες" Βουλγαρία και Ρουμανία που θέλουν ν' αποδείξουν το πόσο καλά και υπάκουα παιδιά είναι). Σκοπός του καταχθόνιου σχεδίου που καταχωρίστηκε ως συνθήκη του Προυμ (Prüm Convention) είναι η ανάπτυξη μιας βάσης δεδομένων όπου θα φακελλώνονται οι "ελεύθεροι" ευρωπαίοι πολίτες. Δακτυλικά αποτυπώματα, αριθμοί κυκλοφορίας οχημάτων, αριθμοί τηλεφώνων, βιομετρικά στοιχεία, ιατρικά ιστορικά, ακόμη και στοιχεία DNA θα βρίσκονται στη διάθεση των ευρωπαϊκών αρχών. Ο λόγος; Μα, τι άλλο; Η διαβόητη καταπολέμηση της εγκληματικότητος και της τρομοκρατίας ("convention on the stepping up of cross-border cooperation, particularly in combating terrorism, cross-border crime and illegal migration")!
Να το πω πιο λιανά. Μοιάζει το DNA σου με το DNA του Κάρλος; Είσαι ύποπτος για τρομοκρατία. Μοιάζει με του Κοσκωτά; Είσαι ύποπτος για απάτες. Έκανες τελευταία απανωτές ιατρικές εξετάσεις; Είσαι ύποπτος ως φορέας επικίνδυνης νόσου. Τηλεφωνείς σε κάποιον που είναι μέλος κομμουνιστικού κόμματος; Είσαι ύποπτος για κομμουνιστική προπαγάνδα. Πας στον κουρέα κάθε 20 μέρες; Εϊσαι ύποπτος ως συμπαθών τους φασιστοειδείς σκίνχεντς. Έχεις Χιουντάι; Είσαι ύποπτος για σαμποτάρισμα των ευρωπαϊκών αυτοκινητοβιομηχανιών. Είσαι άνω των 60 και παραγγέλνεις βιάγκρα μέσω διαδικτύου; Είσαι ύποπτος είτε για κεράτωμα της συζύγου σου είτε για βιασμούς ανηλίκων.
Τι έκανε ο δικός μας υπουργός μπροστά σ' αυτή την καταιγίδα φασιστικών μέτρων που θυμίζει τον Όργουελ; Μα, είπαμε ότι δεν ήθελε να αισθάνεται μοναξιά. Και σαν καλό παιδί έκανε και τη δική του πρόταση: να εμπλουτιστεί αυτή η βάση δεδομένων με τα στοιχεία των αλκοτέστ της τροχαίας! Όχι, παίζουμε!
Λέει κι άλλα ωραία η συνθήκη του Προυμ. Λέει π.χ. ότι θα καταχωρίζονται στοιχεία ατόμων τα οποία "προβαίνουν σε πράξεις που γεννούν υποψίες" και όχι απλώς άτομα που έχουν κάνει παράνομες πράξεις. Γιατί έκλασες, κύριε, μπροστά από την αμερικανική πρεσβεία αλλά δεν έκλασες έξω και από την ρωσική; Λέει ακόμα ότι επιτρέπονται οι διασυνοριακές επιχειρήσεις της αστυνομίας. Ποια "εθνική κυριαρχία"; Μπαίνει ο άγγλος αστυφύλακας στο καφενείο και σε παίρνει σηκωτό δίχως να δίνει λογαριασμό σε κανένα.
Οι καιροί ου μενετοί. Τα εφιαλτικά μας όνειρα αποκτούν σιγά-σιγά σάρκα και οστά. Όσο δεν διαμαρτυρόμαστε ως λαοί για τις αλυσίδες που μας ετοιμάζουν τόσο εκπαιδευόμαστε στον ρόλο των πειθήνιων σκλάβων.
Για τους κεχαγιάδες της Ευρώπης μιλάω. Για τις μεγάλες και ισχυρές χώρες που, όντας υπηρέτες απροσδιόριστων συμφερόντων, σκαρφίζονται συνέχεια τρόπους για να μανιπουλάρουν τη σκέψη μας, να χαλιναγωγήσουν το μυαλό μας και να καλιμπράρουν τις ελευθερίες για τις οποίες τόσο αίμα χύθηκε (και χύνεται) ανά τους αιώνες. Αυτές που ανάγκασαν τον δικό μας υπουργό να υπογράψει την καινούργια συνθήκη ψελλίζοντας "τι να κάνω; δεν αντέχω τη μοναξιά, δεν μπορώ να μείνω μόνος".
Όλα ξεκίνησαν το 1977 στο Άμστερνταμ, συνεχίστηκαν το 2004 στη Χάγη και ολοκληρώθηκαν το 2005 στο Προυμ με την υπογραφή μιας συμφωνίας που συνυπέγραψαν αρχικά Βέλγιο, Ολλανδία, Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο και Αυστρία ενώ αργότερα προστέθηκαν άλλες 11 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μεταξύ αυτών η Ελλάδα αλλά και οι "φρέσκιες" Βουλγαρία και Ρουμανία που θέλουν ν' αποδείξουν το πόσο καλά και υπάκουα παιδιά είναι). Σκοπός του καταχθόνιου σχεδίου που καταχωρίστηκε ως συνθήκη του Προυμ (Prüm Convention) είναι η ανάπτυξη μιας βάσης δεδομένων όπου θα φακελλώνονται οι "ελεύθεροι" ευρωπαίοι πολίτες. Δακτυλικά αποτυπώματα, αριθμοί κυκλοφορίας οχημάτων, αριθμοί τηλεφώνων, βιομετρικά στοιχεία, ιατρικά ιστορικά, ακόμη και στοιχεία DNA θα βρίσκονται στη διάθεση των ευρωπαϊκών αρχών. Ο λόγος; Μα, τι άλλο; Η διαβόητη καταπολέμηση της εγκληματικότητος και της τρομοκρατίας ("convention on the stepping up of cross-border cooperation, particularly in combating terrorism, cross-border crime and illegal migration")!
Να το πω πιο λιανά. Μοιάζει το DNA σου με το DNA του Κάρλος; Είσαι ύποπτος για τρομοκρατία. Μοιάζει με του Κοσκωτά; Είσαι ύποπτος για απάτες. Έκανες τελευταία απανωτές ιατρικές εξετάσεις; Είσαι ύποπτος ως φορέας επικίνδυνης νόσου. Τηλεφωνείς σε κάποιον που είναι μέλος κομμουνιστικού κόμματος; Είσαι ύποπτος για κομμουνιστική προπαγάνδα. Πας στον κουρέα κάθε 20 μέρες; Εϊσαι ύποπτος ως συμπαθών τους φασιστοειδείς σκίνχεντς. Έχεις Χιουντάι; Είσαι ύποπτος για σαμποτάρισμα των ευρωπαϊκών αυτοκινητοβιομηχανιών. Είσαι άνω των 60 και παραγγέλνεις βιάγκρα μέσω διαδικτύου; Είσαι ύποπτος είτε για κεράτωμα της συζύγου σου είτε για βιασμούς ανηλίκων.
Τι έκανε ο δικός μας υπουργός μπροστά σ' αυτή την καταιγίδα φασιστικών μέτρων που θυμίζει τον Όργουελ; Μα, είπαμε ότι δεν ήθελε να αισθάνεται μοναξιά. Και σαν καλό παιδί έκανε και τη δική του πρόταση: να εμπλουτιστεί αυτή η βάση δεδομένων με τα στοιχεία των αλκοτέστ της τροχαίας! Όχι, παίζουμε!
Λέει κι άλλα ωραία η συνθήκη του Προυμ. Λέει π.χ. ότι θα καταχωρίζονται στοιχεία ατόμων τα οποία "προβαίνουν σε πράξεις που γεννούν υποψίες" και όχι απλώς άτομα που έχουν κάνει παράνομες πράξεις. Γιατί έκλασες, κύριε, μπροστά από την αμερικανική πρεσβεία αλλά δεν έκλασες έξω και από την ρωσική; Λέει ακόμα ότι επιτρέπονται οι διασυνοριακές επιχειρήσεις της αστυνομίας. Ποια "εθνική κυριαρχία"; Μπαίνει ο άγγλος αστυφύλακας στο καφενείο και σε παίρνει σηκωτό δίχως να δίνει λογαριασμό σε κανένα.
Οι καιροί ου μενετοί. Τα εφιαλτικά μας όνειρα αποκτούν σιγά-σιγά σάρκα και οστά. Όσο δεν διαμαρτυρόμαστε ως λαοί για τις αλυσίδες που μας ετοιμάζουν τόσο εκπαιδευόμαστε στον ρόλο των πειθήνιων σκλάβων.
20 Φεβρουαρίου 2007
Τι δεν άκουσα για τα πανεπιστήμια
Παρακολουθώ με ανάμεικτα συναισθήματα όλον αυτόν τον διάλογο που γίνεται για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Άκουσα δεκάδες επιχειρήματα υπέρ ή κατά του δημόσιου χαρακτήρα που πρέπει ή δεν πρέπει να έχουν τα πανεπιστήμια. Παρά ταύτα, ομολογώ ότι δεν ικανοποιήθηκα. Ίσως, επειδή δεν άκουσα πράγματα που -κατά την γνώμη μου- θα έπρεπε να ειπωθούν.
Δεν άκουσα ότι ένα πανεπιστήμιο-επιχείρηση μοιάζει λιγότερο με πανεπιστήμιο και περισσότερο με επιχείρηση. Μια επιχείρηση που, για να επιβιώσει, οφείλει να ενταχθεί στο κρατούν σύστημα και, συνεπώς, να τα έχει καλά με την εξουσία πάσης μορφής. Και, για να τα έχει καλά με την εξουσία, οφείλει να εκπαιδεύει τους φοιτητές της ως μελλοντικά γρανάζια της συνολικής μηχανής κι όχι ως ελεύθερα σκεπτόμενους πολίτες. Οι υπεύθυνοι μιας τέτοιας επιχείρησης σκέφτονται υποχρεωτικά με τους νόμους της αγοράς κι όχι με γνώμονα την γνώση. Έτσι εξαφανίζεται η διαφορά "προϊόντος" και "ιδέας", οδηγώντας μας σε άκρατη εμπορευματοποίηση της γνώσης και μετατροπή του "φοιτητή" σε "πελάτη".
Δεν άκουσα ότι το πανεπιστήμιο δεν πρέπει απλώς να προετοιμάζει την ένταξη των φοιτητών του στην παραγωγή. Πρέπει πρωτίστως να εκπαιδεύει τους φοιτητές του στην αμφισβήτηση της παραγωγικής εκμετάλλευσης και να τους μπολιάζει με αλλεργιογόνα στις κοινωνικές ανισότητες. Το πανεπιστήμιο δεν πρέπει να αρκείται στην εκμάθηση εργασιακών δεξιοτήτων. Πρέπει κυρίως να συνδαυλίζει την δημιουργική φαντασία των φοιτητών του, οδηγώντας τους στην ανατροπή κι όχι στην υιοθέτηση των κακώς κειμένων, με στόχο την δημιουργία ενός καλύτερου αύριο κι όχι τη διατήρηση του αρρωστημένου σήμερα.
Δεν άκουσα ότι όλη η "επιχειρηματολογία" υπέρ της ιδιωτικοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υποκρύπτει τη διάθεση επίθεσης εναντίον του σημαντικότερου κυττάρου αντίστασης στην καρκινικά αναπτυσσόμενη προσπάθεια φαλκίδευσης των προσωπικών ελευθεριών. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει χώρος επικίνδυνος για κάθε εξουσία όπου θα συνεχίσουν να εκφράζονται η διαφωνία, η αμφισβήτηση και η δημιουργία. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει χώρος απειλής για κάθε φονταμενταλισμό, για κάθε νεοφιλελευθερισμό, για κάθε ατομικισμό, για κάθε επιχειρούμενο πνευματικό εξανδραποδισμό.
Δεν άκουσα ότι είναι απαράδεκτος ο συσχετισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την παραγωγική-καταναλωτική κουλτούρα. Το πανεπιστήμιο δεν επιτρέπεται να γίνει φροντιστήριο για αυριανά μέλη μιας διαμορφωμένης κοινωνίας. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει τόπος δράσης για ελεύθερους πολίτες που θέλουν να εμβαθύνουν στα σημερινά κοινωνικά προβλήματα για να διαμορφώσουν εν τέλει την δική τους αυριανή κοινωνία.
Αυτά δεν τα άκουσα ούτε στις συζητήσεις που έγιναν στο κοινοβούλιο ούτε στον αχταρμά των τηλεοπτικών παραθύρων. Όμως, είμαι σίγουρος ότι ειπώθηκαν και θα τα άκουγα κι εγώ αν μπορούσα να παρευρεθώ σε κάποια από τις αμέτρητες φοιτητικές συνελεύσεις που πραγματοποιήθηκαν τούτο τον καιρό σε όλα τα πανεπιστήμια της χώρας. Στα δημόσια πανεπιστήμια, φυσικά.
Υστερόγραφο: Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν οι απόψεις του Ανρί Ζιρού (Henry Giroux) στο κείμενό του "Οι εκπαιδευτικοί ως διανοούμενοι της κοινωνικής αλλαγής" (δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Ρωγμές εν τάξει", σε μετάφραση του Κώστα Θεριανού).
Δεν άκουσα ότι ένα πανεπιστήμιο-επιχείρηση μοιάζει λιγότερο με πανεπιστήμιο και περισσότερο με επιχείρηση. Μια επιχείρηση που, για να επιβιώσει, οφείλει να ενταχθεί στο κρατούν σύστημα και, συνεπώς, να τα έχει καλά με την εξουσία πάσης μορφής. Και, για να τα έχει καλά με την εξουσία, οφείλει να εκπαιδεύει τους φοιτητές της ως μελλοντικά γρανάζια της συνολικής μηχανής κι όχι ως ελεύθερα σκεπτόμενους πολίτες. Οι υπεύθυνοι μιας τέτοιας επιχείρησης σκέφτονται υποχρεωτικά με τους νόμους της αγοράς κι όχι με γνώμονα την γνώση. Έτσι εξαφανίζεται η διαφορά "προϊόντος" και "ιδέας", οδηγώντας μας σε άκρατη εμπορευματοποίηση της γνώσης και μετατροπή του "φοιτητή" σε "πελάτη".
Δεν άκουσα ότι το πανεπιστήμιο δεν πρέπει απλώς να προετοιμάζει την ένταξη των φοιτητών του στην παραγωγή. Πρέπει πρωτίστως να εκπαιδεύει τους φοιτητές του στην αμφισβήτηση της παραγωγικής εκμετάλλευσης και να τους μπολιάζει με αλλεργιογόνα στις κοινωνικές ανισότητες. Το πανεπιστήμιο δεν πρέπει να αρκείται στην εκμάθηση εργασιακών δεξιοτήτων. Πρέπει κυρίως να συνδαυλίζει την δημιουργική φαντασία των φοιτητών του, οδηγώντας τους στην ανατροπή κι όχι στην υιοθέτηση των κακώς κειμένων, με στόχο την δημιουργία ενός καλύτερου αύριο κι όχι τη διατήρηση του αρρωστημένου σήμερα.
Δεν άκουσα ότι όλη η "επιχειρηματολογία" υπέρ της ιδιωτικοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υποκρύπτει τη διάθεση επίθεσης εναντίον του σημαντικότερου κυττάρου αντίστασης στην καρκινικά αναπτυσσόμενη προσπάθεια φαλκίδευσης των προσωπικών ελευθεριών. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει χώρος επικίνδυνος για κάθε εξουσία όπου θα συνεχίσουν να εκφράζονται η διαφωνία, η αμφισβήτηση και η δημιουργία. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει χώρος απειλής για κάθε φονταμενταλισμό, για κάθε νεοφιλελευθερισμό, για κάθε ατομικισμό, για κάθε επιχειρούμενο πνευματικό εξανδραποδισμό.
Δεν άκουσα ότι είναι απαράδεκτος ο συσχετισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την παραγωγική-καταναλωτική κουλτούρα. Το πανεπιστήμιο δεν επιτρέπεται να γίνει φροντιστήριο για αυριανά μέλη μιας διαμορφωμένης κοινωνίας. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει τόπος δράσης για ελεύθερους πολίτες που θέλουν να εμβαθύνουν στα σημερινά κοινωνικά προβλήματα για να διαμορφώσουν εν τέλει την δική τους αυριανή κοινωνία.
Αυτά δεν τα άκουσα ούτε στις συζητήσεις που έγιναν στο κοινοβούλιο ούτε στον αχταρμά των τηλεοπτικών παραθύρων. Όμως, είμαι σίγουρος ότι ειπώθηκαν και θα τα άκουγα κι εγώ αν μπορούσα να παρευρεθώ σε κάποια από τις αμέτρητες φοιτητικές συνελεύσεις που πραγματοποιήθηκαν τούτο τον καιρό σε όλα τα πανεπιστήμια της χώρας. Στα δημόσια πανεπιστήμια, φυσικά.
Υστερόγραφο: Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν οι απόψεις του Ανρί Ζιρού (Henry Giroux) στο κείμενό του "Οι εκπαιδευτικοί ως διανοούμενοι της κοινωνικής αλλαγής" (δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Ρωγμές εν τάξει", σε μετάφραση του Κώστα Θεριανού).
19 Φεβρουαρίου 2007
"Εθνικισμός, κοινωνικές μεταβολές και μειονότητες" (Πόλη, Σεπτέμβρης 1955)
Παρασυρμένος από το ραχάτι της Καθαρής Δευτέρας, σκέφτηκα προς στιγμήν να περάσω την ώρα μου διαβάζοντας κάτι ελαφρύ. Όμως, αντί το χέρι μου να κατεβάσει από το ράφι κάποιο αστυνομικό μυθιστόρημα, τράβηξε ένα βιβλίο της Ντιλέκ Γκιουβέν (Dilek Güven) το οποίο διαπραγματεύεται το πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινουπόλεως τον Σεπτέμβριο του '55. Τίτλος του: "Εθνικισμός, κοινωνικές μεταβολές και μειονότητες" (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006, σελ. 387). Θεώρησα ότι είχε φάει αρκετή σκόνη κι είχε φτάσει πλέον η ώρα να το διαβάσω.
Είναι από μόνο του περίεργο που ένα τέτοιο βιβλίο έχει τούρκο συγγραφέα και δεν είναι στρατευμένο. Η -γεννημένη στην Γερμανία- καθηγήτρια αποκαλύπτει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε το "βαθύ κράτος" της Τουρκίας στα Σεπτεμβριανά. Η έρευνά της στηρίχθηκε στο ανέκδοτο υλικό του στρατιωτικού δικαστή Φαχρί Τσοκέρ, ο οποίος διεξήγαγε τις ανακρίσεις και συνέταξε τη δικογραφία της υπόθεσης. Για πρώτη φορά δημοσιεύονται έγγραφα και περισσότερες από διακόσιες φωτογραφίες που επιβεβαιώνουν την ενεργή συμμετοχή του στρατού και της αστυνομίας στα γεγονότα μέσα σε ένα γενικότερο σχέδιο όπου, κατά τη συγγραφέα, "όλα είχαν σχεδιαστεί από καιρό με κάθε λεπτομέρεια και αποτελούσαν μέρος ενός γενικότερου σχεδίου κατά των μειονοτήτων".
O βασικός σκοπός της κρίσης, σύμφωνα με την Γκιουβέν, ήταν να αποδυναμωθούν αριθμητικά οι μειονότητες. Η έκρηξη στη Θεσσαλονίκη ήταν η αφορμή, ενώ το κυπριακό ζήτημα δεν αποτελούσε τη βασική αιτία για τις επιθέσεις. Την περίοδο βρισκόταν ακόμα σε εξέλιξη η δημιουργία του "εθνικού κράτους" που είχε ξεκινήσει με την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας. Από τη δεκαετία του ’20 η ηγεσία της Τουρκίας δεν εμπιστευόταν τις μειονότητες, φοβούμενη ότι θα συνεργάζονταν με τους ομοεθνείς τους που ζούσαν στα γειτονικά ανεξάρτητα κράτη. Για τον λόγο αυτό προηγήθηκε μια σειρά από ενέργειες σε βάρος των μειονοτήτων, όπως ο φόρος Περιουσίας ή ο εκτοπισμός των Αρμενίων και των Εβραίων από την περιφέρεια τη δεκαετία του ’30. Σε έκθεση που είχε συνταχθεί το 1944 υπογραμμιζόταν ότι "οι Ρωμιοί είναι η πολυπληθέστερη και η πλέον επικίνδυνη μειονότητα γιατί μπορεί να συνεργαστεί με την Ελλάδα". Αυτό μαρτυρεί γιατί οι Έλληνες δέχθηκαν τον μεγαλύτερο όγκο των επιθέσεων χωρίς ωστόσο να είναι οι μόνοι. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα Σεπτεμβριανά δεν χτυπήθηκαν μόνον οι Έλληνες. Στους καταλόγους που κρατούσαν στα χέρια τους οι καθοδηγητές, τους οποίους παραθέτει στο βιβλίο της η Γκιουβέν, υπήρχαν και τα αρμενικά καταστήματα και οι αρμενικές οικογένειες. Κατά συνέπεια αν η αιτία ήταν το Κυπριακό για ποιο λόγο στράφηκαν εναντίον και των δύο άλλων κοινοτήτων;
Στο βιβλίο είναι σημαντική η εκτεταμένη κάλυψη του ρόλου της Βρετανικής διπλωματίας. Τον Αύγουστο του 1955 αποφασίσθηκε η διάσκεψη του Λονδίνου οπότε και η Τουρκία εμπλέκεται πλέον οριστικά στο Κυπριακό. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι ένα χρόνο πριν από τα γεγονότα Άγγλος διπλωμάτης που υπηρετούσε στην Αθήνα σε τηλεγράφημά του ενημέρωνε το Λονδίνο ότι "αρκεί ένα χτύπημα στο σπίτι όπου γεννήθηκε ο Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη για να προκληθεί μείζονα κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών, οι οποίες την περίοδο αυτή είναι άριστες". Τα γεγονότα εξυπηρετούσαν τους Βρετανούς και γι’ αυτό στα βρετανικά αρχεία, που διήλθε η συγγραφέας, δεν γίνεται λόγος για τις επιθέσεις κατά Αρμενίων και Εβραίων παρά μόνο πως "Τούρκοι και Έλληνες συγκρούσθηκαν για το Κυπριακό". Ταυτόχρονα απέτρεψαν τις ΗΠΑ να σταθούν στο πλευρό της Ελλάδας, η οποία σκόπευε να φέρει το πρόβλημα της Κύπρου στον ΟΗΕ.
Μετά τα γεγονότα κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος και ξεκίνησε η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης. Στην πρώτη δίκη οι κατηγορούμενοι ανάμεσα στους οποίους και τα μέλη του σωματείου "Η Κύπρος είναι τουρκική" αθωώθηκαν, προκειμένου να μην αποκαλύψουν τα ονόματα των οργανωτών των επιθέσεων. Ο Φαχρί Τσόκερ, το αρχείο του οποίου αποτελεί τη βάση του βιβλίου, ήταν ο δικαστής του 2ου Δικαστηρίου Μπέγιογλου. Τότε του είχαν ζητήσει να αποκρύψει τα στοιχεία που προέκυπταν από την έρευνά του, προκειμένου να επιρρίψουν τις ευθύνες για τα γεγονότα στους κομμουνιστές. Για 45 χρόνια φύλαγε τον φάκελο με τα αποδεικτικά έγγραφα, κατηγορητήρια, τον κατάλογο των συλληφθέντων, τα ονόματα των ιδιοκτητών των καταστημάτων που καταστράφηκαν, καθώς επίσης και περίπου 200 φωτογραφίες τραβηγμένες από την Ασφάλεια και ξένους δημοσιογράφους. Στις φωτογραφίες φαίνονται οι αστυνομικοί να γελούν και να βοηθούν τους δράστες, ακόμη και να καταστρέφουν. Επίσης πολλά από τα εικονιζόμενα πρόσωπα είναι σημαδεμένα με ένα σταυρό και δίπλα υπάρχουν χειρόγραφες σημειώσεις όπως "είναι ο Τζιχάρ που μένει στο Τζιχανγκίρ". Οι δράστες δηλαδή δεν ήταν ένα απρόσωπο πλήθος, αλλά είχαν αναγνωρισθεί. Ο συνταξιούχος στρατηγός, ίσως επειδή τον ενοχλούσε η συνείδησή του, άφησε το φάκελο αυτό στο Ίδρυμα Ιστορίας ζητώντας να αξιοποιηθεί, όπως και έγινε, μετά τον θάνατό του.
Συμπερασματικά μπορώ να πω ότι το βιβλίο της Γκιουβέν κάλυψε απολύτως την ανάγκη να μάθω με λεπτομέρειες τι ακριβώς συνέβη στην Πόλη εκείνες τις αποφράδες μέρες του 1955. Άριστο επίλογο απετέλεσε το κείμενο του Βασίλη Κυρατζόπουλου "Τα Σεπτεμβριανά ήταν Γενοκτονία" που βρήκα στο διαδίκτυο. Όσο κι αν μελαγχόλησα, ήταν -ίσως- ο καλύτερος τρόπος για να συνέλθω από την κραιπάλη της Αποκριάς.
16 Φεβρουαρίου 2007
Το φοβικό σύνδρομο της λογοκρισίας
Πριν λίγες μέρες έγινε σάλος επειδή κάποιος καθηγητής του Αρσακείου έδωσε στους μαθητές του μια λίστα με βιβλία προτεινόμενα για διάβασμα, τολμώντας να συμπεριλάβει και το "Η αγάπη άργησε μια μέρα" της Λιλής Ζωγράφου. Με αφορμή αυτό το περιστατικό, έγραψα σε κάποιο δικτυακό Φόρουμ:
"Η Λιλή Ζωγράφου δεν μου άρεσε ποτέ και δεν θεωρώ το "Η αγάπη άργησε μια μέρα" ένα σημαντικό βιβλίο. Από το σημείο αυτό μέχρι το να ξεσηκωθεί ο "καθωσπρεπεισμός" για να προφυλάξει τη νεολαία από το "πρόστυχο" περιεχόμενο, η απόσταση είναι τεράστια. Αναρωτιέμαι αν όλοι αυτοί οι "καθωσπρέπει" έχουν διαβάσει τα "Ματωμένα Χώματα", το αριστούργημα της καταξιωμένης (και "politically correct") Διδούς Σωτηρίου. Μάλλον όχι. Θα το είχαν βγάλει πρόστυχο κι αυτό..."
Βέβαια, αυτό δεν είναι ένα περιστασιακό κρούσμα λογοκρισίας στη χώρα μας. Θυμάμαι προ καιρού τον ντόρο που είχε γίνει με ένα δικτυακό ημερολόγιο, το Blogme, το οποίο αναδημοσίευε αποσπάσματα άλλων ημερολογίων και του οποίου ο υπεύθυνος σύρθηκε στα κρατητήρια κατόπιν παραγγελίας του "θιγομένου" από κάποιο δημοσίευμα γνωστού τηλεπλασιέ βιβλίων.
Μάθαμε να γελάμε με τα χάλια της νεοσυντηρητικής Αμερικής, όπου γερουσιαστές ζητούν την λογοκρισία των ταινιών "Οι αδιάφθοροι"και "Star Trek", ενός ντοκυμανταίρ για τον αμερικανικό εμφύλιο και του...καρτούν "χελωνονιντζάκια"(!) Φοβάμαι, όμως, ότι και στην Ελλάδα υπάρχουν κάποιοι που θα επεβράβευαν ασμένως ένα ψαλίδισμα στην Ιλιάδα, στην αρχαία λυρική ποίηση (φουκαριάρα Σαπφώ!) και στις αριστοφανικές κωμωδίες ενώ θα εξαφάνιζαν με άνεση αρκετά αγάλματα, πολλούς πίνακες ζωγραφικής κι ένα σωρό αρχαιοελληνικά αγγεία με "πρόστυχες" ζωγραφιές.
Για μένα η λογοκρισία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η "εκπαίδευση" της κοινωνίας να δέχεται περιορισμούς και απαγορεύσεις. Με πρόσχημα την προφύλαξη της ηθικής, τα καθεστώτα εθίζουν τον κόσμο στην αποδοχή των απαγορεύσεων. Προσωπικώς, ανησυχώ πολύ όταν βλέπω (όπως στην περίπτωση του Αρσακείου) δυο-τρία άτομα να συμφωνούν σε ζήτημα λογοκρισίας και ανατριχιάζω όταν βλέπω αρωγούς τους τα ΜΜΕ.
Είναι τέτοιος ο εθισμός της κοινωνίας στην λογοκρισία ώστε σπανίως το "λαϊκό αίτημα" για ψαλίδισμα προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας ισορροπημένης εξέτασης. Σχεδόν πάντοτε συνιστά ενστικτώδη ενέργεια προερχόμενη από απότομα αντανακλαστικά και εκφράζει φοβικά σύνδρομα. Κι όταν η συντεταγμένη πολιτεία αποδέχεται τέτοια αιτήματα, εκφράζει απλώς εξουσιαστικά σύνδρομα που δείχνουν σαφή έλλειψη δημοκρατίας.
Τελικά, η λογοκρισία βρίσκει γόνιμο έδαφος όταν υπάρχει έλλειμμα παιδείας. Ποίου παιδευμένου ανθρώπου θίχτηκαν η τιμή, η υπόληψη ή οι ιδέες του από ένα πίνακα που απεικόνιζε κάποιον να συνουσιάζεται με ένα καρπούζι; Ποιο μορφωμένο ηθικό στοιχείο θίγεται από τα αγαλματίδια των αρχαιοελληνικών σατύρων;
Η έλλειψη παιδείας γεννά φόβους. Φοβισμένες κοινωνίες είναι οι αμόρφωτες κοινωνίες. Κι όσο τα πάσης φύσεως καθεστώτα ευνοούνται από την έλλειψη παιδείας τόσο τα φαινόμενα λογοκρισίας θα ανθούν.
"Η Λιλή Ζωγράφου δεν μου άρεσε ποτέ και δεν θεωρώ το "Η αγάπη άργησε μια μέρα" ένα σημαντικό βιβλίο. Από το σημείο αυτό μέχρι το να ξεσηκωθεί ο "καθωσπρεπεισμός" για να προφυλάξει τη νεολαία από το "πρόστυχο" περιεχόμενο, η απόσταση είναι τεράστια. Αναρωτιέμαι αν όλοι αυτοί οι "καθωσπρέπει" έχουν διαβάσει τα "Ματωμένα Χώματα", το αριστούργημα της καταξιωμένης (και "politically correct") Διδούς Σωτηρίου. Μάλλον όχι. Θα το είχαν βγάλει πρόστυχο κι αυτό..."
Βέβαια, αυτό δεν είναι ένα περιστασιακό κρούσμα λογοκρισίας στη χώρα μας. Θυμάμαι προ καιρού τον ντόρο που είχε γίνει με ένα δικτυακό ημερολόγιο, το Blogme, το οποίο αναδημοσίευε αποσπάσματα άλλων ημερολογίων και του οποίου ο υπεύθυνος σύρθηκε στα κρατητήρια κατόπιν παραγγελίας του "θιγομένου" από κάποιο δημοσίευμα γνωστού τηλεπλασιέ βιβλίων.
Μάθαμε να γελάμε με τα χάλια της νεοσυντηρητικής Αμερικής, όπου γερουσιαστές ζητούν την λογοκρισία των ταινιών "Οι αδιάφθοροι"και "Star Trek", ενός ντοκυμανταίρ για τον αμερικανικό εμφύλιο και του...καρτούν "χελωνονιντζάκια"(!) Φοβάμαι, όμως, ότι και στην Ελλάδα υπάρχουν κάποιοι που θα επεβράβευαν ασμένως ένα ψαλίδισμα στην Ιλιάδα, στην αρχαία λυρική ποίηση (φουκαριάρα Σαπφώ!) και στις αριστοφανικές κωμωδίες ενώ θα εξαφάνιζαν με άνεση αρκετά αγάλματα, πολλούς πίνακες ζωγραφικής κι ένα σωρό αρχαιοελληνικά αγγεία με "πρόστυχες" ζωγραφιές.
Για μένα η λογοκρισία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η "εκπαίδευση" της κοινωνίας να δέχεται περιορισμούς και απαγορεύσεις. Με πρόσχημα την προφύλαξη της ηθικής, τα καθεστώτα εθίζουν τον κόσμο στην αποδοχή των απαγορεύσεων. Προσωπικώς, ανησυχώ πολύ όταν βλέπω (όπως στην περίπτωση του Αρσακείου) δυο-τρία άτομα να συμφωνούν σε ζήτημα λογοκρισίας και ανατριχιάζω όταν βλέπω αρωγούς τους τα ΜΜΕ.
Είναι τέτοιος ο εθισμός της κοινωνίας στην λογοκρισία ώστε σπανίως το "λαϊκό αίτημα" για ψαλίδισμα προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας ισορροπημένης εξέτασης. Σχεδόν πάντοτε συνιστά ενστικτώδη ενέργεια προερχόμενη από απότομα αντανακλαστικά και εκφράζει φοβικά σύνδρομα. Κι όταν η συντεταγμένη πολιτεία αποδέχεται τέτοια αιτήματα, εκφράζει απλώς εξουσιαστικά σύνδρομα που δείχνουν σαφή έλλειψη δημοκρατίας.
Τελικά, η λογοκρισία βρίσκει γόνιμο έδαφος όταν υπάρχει έλλειμμα παιδείας. Ποίου παιδευμένου ανθρώπου θίχτηκαν η τιμή, η υπόληψη ή οι ιδέες του από ένα πίνακα που απεικόνιζε κάποιον να συνουσιάζεται με ένα καρπούζι; Ποιο μορφωμένο ηθικό στοιχείο θίγεται από τα αγαλματίδια των αρχαιοελληνικών σατύρων;
Η έλλειψη παιδείας γεννά φόβους. Φοβισμένες κοινωνίες είναι οι αμόρφωτες κοινωνίες. Κι όσο τα πάσης φύσεως καθεστώτα ευνοούνται από την έλλειψη παιδείας τόσο τα φαινόμενα λογοκρισίας θα ανθούν.
15 Φεβρουαρίου 2007
Νεοφιλελεύθερη ευημερία
Δημοσιεύθηκε σήμερα στις εφημερίδες η έκθεση της Unicef η οποία περιλαμβάνει την αξιολόγηση για το επίπεδο διαβίωσης των παιδιών σε 21 χώρες που βρίσκονται ψηλά (από απόψεως πλούτου) στην λίστα του ΟΟΣΑ. Μέχρι τώρα είχαμε μάθει να ακούμε (και να φρίττουμε) για το επίπεδο διαβίωσης των παιδιών στον τρίτο κόσμο και στις υπανάπτυκτες χώρες. Μαθαίναμε για παιδική εργασία, παιδικό εμπόριο λευκής σαρκός, θανάτους παιδιών από δίψα ή πείνα κλπ και σταυρώναμε τα δάχτυλα κουνώντας με θλίψη το κεφάλι. Ίσως δε κάποιοι από μας να αγοράζαμε και άλλοθι ανθρωπιάς με μια συνδρομή στην ActionAid ή με 2-3 τετράδια της Unicef τα Χριστούγεννα.
Η τελευταία έρευνα , όμως, χτύπησε την πόρτα μας. Τώρα πια δεν έχουμε να κάνουμε με Μπαγκλαντές, Μπουργκίνα Φάσο και Σομαλία. Τώρα μιλάμε για ΗΠΑ, Αγγλία, Καναδά, Ευρωπαϊκή Ένωση και σκανδιναβικές χώρες. Εκεί μετρήθηκαν έξι επί μέρους δείκτες (υλική ευημερία, υγεία & ασφάλεια, εκπαίδευση, φιλικές & οικογενειακές σχέσεις, συμπεριφορές & κίνδυνοι, γνώμη των νέων για το επίπεδο ζωής) οι οποίοι προσδιόρισαν τον γενικό συντελεστή ευημερίας. Τα αποτελέσματα σπάνε κόκκαλα:
Τελευταία και καταϊδρωμένη στη λίστα η "προοδευμένη" Αγγλία και πολύ κοντά της στην προτελευταία θέση η "δημοκρατική" Αμερική του Μπους. Το 18,3% των παιδιών στην πρώτη και το 18% στη δεύτερη ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Κάπως καλύτερα αλλά πάντοτε άσχημα είναι τα πράγματα στις μεσογειακές χώρες (της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης) με ποσοστά από 12% μέχρι 15%. Τα επιτεύγματα της παγκοσμιοποίησης είναι πλέον ορατά.
Την "τιμή" του ανεπτυγμένου κόσμου σώζουν οι σκανδιναβικές χώρες όπου το "παλιομοδίτικο" κοινωνικό κράτος (που χρόνια τώρα έστηναν οι "ανελεύθερες" σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις) επιμένει να υπάρχει, κόντρα στα μηνύματα φιλελευθερισμού που φτάνουν τόσο από την αντίπερα όσο και από την καθ' ημάς όχθη του Ατλαντικού. Τα επίπεδα παιδικής φτώχειας σε Νορβηγία, Φινλανδία και Σουηδία βρίσκονται κάτω από το 5% με μειούμενες τάσεις, την ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες καταργούν σιγά-σιγά την κοινωνική πρόνοια και ασφάλιση (αν θέλεις γιατρό, πλήρωνε κι αν θέλεις σύνταξη, στην Ιντεραμέρικαν).
Κάτι δεν πάει καλά στον δυτικό μας πολιτισμό. Τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξάνονται με εντυπωσιακούς ρυθμούς αλλά οι απολαβές των πολιτών υπολείπονται διαρκώς του πληθωρισμού. Οι άνεργοι πολλαπλασιάζονται αλλά το σύστημα επιμένει να τους χαρακτηρίζει ως περιθωριακά στοιχεία που υποφέρουν εξ αιτίας της τεμπελιάς τους, των ναρκωτικών και της νοσούσης (σωματικά ή νοητικά) φύσεώς τους.
Φυσικά, τα λάθη είναι αποκλειστικά δικά μας. Η ισχυρή τάξη που καλιμπράρει όλον τον πλανήτη ουδεμίαν ευθύνην φέρει από τη στιγμή που ασκεί τα δικαιώματα που εμείς της παραχωρήσαμε. Τουλάχιστον, οι επαναστάσεις παραμένουν προνόμιο των λαών.
Η τελευταία έρευνα , όμως, χτύπησε την πόρτα μας. Τώρα πια δεν έχουμε να κάνουμε με Μπαγκλαντές, Μπουργκίνα Φάσο και Σομαλία. Τώρα μιλάμε για ΗΠΑ, Αγγλία, Καναδά, Ευρωπαϊκή Ένωση και σκανδιναβικές χώρες. Εκεί μετρήθηκαν έξι επί μέρους δείκτες (υλική ευημερία, υγεία & ασφάλεια, εκπαίδευση, φιλικές & οικογενειακές σχέσεις, συμπεριφορές & κίνδυνοι, γνώμη των νέων για το επίπεδο ζωής) οι οποίοι προσδιόρισαν τον γενικό συντελεστή ευημερίας. Τα αποτελέσματα σπάνε κόκκαλα:
Τελευταία και καταϊδρωμένη στη λίστα η "προοδευμένη" Αγγλία και πολύ κοντά της στην προτελευταία θέση η "δημοκρατική" Αμερική του Μπους. Το 18,3% των παιδιών στην πρώτη και το 18% στη δεύτερη ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Κάπως καλύτερα αλλά πάντοτε άσχημα είναι τα πράγματα στις μεσογειακές χώρες (της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης) με ποσοστά από 12% μέχρι 15%. Τα επιτεύγματα της παγκοσμιοποίησης είναι πλέον ορατά.
Την "τιμή" του ανεπτυγμένου κόσμου σώζουν οι σκανδιναβικές χώρες όπου το "παλιομοδίτικο" κοινωνικό κράτος (που χρόνια τώρα έστηναν οι "ανελεύθερες" σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις) επιμένει να υπάρχει, κόντρα στα μηνύματα φιλελευθερισμού που φτάνουν τόσο από την αντίπερα όσο και από την καθ' ημάς όχθη του Ατλαντικού. Τα επίπεδα παιδικής φτώχειας σε Νορβηγία, Φινλανδία και Σουηδία βρίσκονται κάτω από το 5% με μειούμενες τάσεις, την ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες καταργούν σιγά-σιγά την κοινωνική πρόνοια και ασφάλιση (αν θέλεις γιατρό, πλήρωνε κι αν θέλεις σύνταξη, στην Ιντεραμέρικαν).
Κάτι δεν πάει καλά στον δυτικό μας πολιτισμό. Τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξάνονται με εντυπωσιακούς ρυθμούς αλλά οι απολαβές των πολιτών υπολείπονται διαρκώς του πληθωρισμού. Οι άνεργοι πολλαπλασιάζονται αλλά το σύστημα επιμένει να τους χαρακτηρίζει ως περιθωριακά στοιχεία που υποφέρουν εξ αιτίας της τεμπελιάς τους, των ναρκωτικών και της νοσούσης (σωματικά ή νοητικά) φύσεώς τους.
Φυσικά, τα λάθη είναι αποκλειστικά δικά μας. Η ισχυρή τάξη που καλιμπράρει όλον τον πλανήτη ουδεμίαν ευθύνην φέρει από τη στιγμή που ασκεί τα δικαιώματα που εμείς της παραχωρήσαμε. Τουλάχιστον, οι επαναστάσεις παραμένουν προνόμιο των λαών.
Το τραπεζικό "θαύμα"
Ξαναχτύπησε, λοιπόν, ο κύριος Γκαργκάνας. Ο μεγαλοτραπεζίτης, ντε, που παίρνει μηνιάτικο όσα εγώ χρονιάτικο; Αυτός λέω ξαναχτύπησε. Τι μας είπε τώρα; Μας είπε ότι το γεγονός πως έχουμε υψηλή κατανάλωση δεν σημαίνει ότι έχουμε και ανάπτυξη. Σοφή κουβέντα! Μόνο που αυτή την κουβέντα δεν χρειάζεται να απευθυνθείς σε χρυσοπληρωμένο τραπεζίτη για να την ακούσεις. Πέρνα από οποιοδήποτε αμφιθέατρο πρωτοετών φοιτητών οικονομικής σχολής και θα την ακούσεις τζάμπα.
Άλλο περιμένω ν' ακούσω από τον κύριο Γκαργκάνα. Περιμένω ν' ακούσω πώς και από πού βγήκαν τα τεράστια κέρδη που παρουσιάζουν οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια. Το μάτι του απλού ανθρώπου ζαλίζεται με τα απόλυτα ποσά που διαβάζει στις εφημερίδες, όμως το δικό μου -μάτι οικονομολόγου- αλλοιθωρίζει με τα ποσοστά. Αυξήσεις κερδών από χρόνο σε χρόνο 60%, 75%, 95%... Αυξήσεις κερδών που βάζουν τον τραπεζικό κλάδο μπροστάρη στην επόμενη φούσκα του χρηματιστηρίου το οποίο άρχισε να θυμίζει εποχές 1989 και 1999.
Ας είμαστε λίγο ψύχραιμοι κι ας προσπαθήσουμε να δούμε μερικές λεπτομέρειες με βάση τα όσα διδαχτήκαμε στο πανεπιστήμιο. Απλοποιώντας τις εξωτερικές παραμέτρους (προς χάριν του υποδείγματος και της ανάλυσής του), τα κέρδη μιας επιχείρησης αυξάνονται με δυο τρόπους: αύξηση του συντελεστή κέρδους και αύξηση του κύκλου εργασιών (τζίρου).
Όσον αφορά τον συντελεστή κέρδους (το περιθώριο κέρδους επί το επιστημονικώτερον) η κατάσταση όσο πάει και καλυτερεύει για τις τράπεζες. Αγοράζουν το χρήμα από τους καταθέτες με επιτόκια ακόμα και μικρότερα της μονάδας και το πωλούν μέχρι και 20 φορές ακριβώτερα (δείτε τα επιτόκια με τα οποία επιβαρύνεται η πιστωτική σας κάρτα και θα πάθετε εγκεφαλικό). Αν οποιοσδήποτε επιχειρηματίας πωλούσε τα εμπορεύματά του με κέρδος 2.000% (αυτό σημαίνει το "20 φορές ακριβώτερα") θα πήγαινε αμέσως φυλακή για κερδοσκοπία του αισχίστου βαθμού. Για να μη μιλήσω για τις "ψιλές χρεώσεις" σε οποιαδήποτε συναλλαγή.
Αλήθεια, τι σημαίνει η λέξη "τοκογλυφία"; Την χρέωση τόκων πάνω από κάποιο λογικό όριο ή απλώς την χρέωση τόκων πάνω από το όριο που βάζουν οι τράπεζες; Στο κάτω-κάτω ο τοκογλύφος σού ζητάει 3% τον μήνα αλλά δεν σε παραμυθιάζει, δεν σου χρεώνει "ψιλά γράμματα", δεν σου ζητάει εγγυητές, δεν σου προσημειώνει το σπίτι. Κι όταν σου λέει 3% εννοεί 3%. Όχι 3% κι επί πλέον έξοδα φακέλλου, έξοδα δικηγόρου, έξοδα μηχανικού, έξοδα προσημείωσης, έξοδα επικοινωνίας (ναι! οι τράπεζες σου χρεώνουν και τα τηλεφωνήματα!), έξοδα αποστολής λογαριασμού (ναι! οι τράπεζες σου χρεώνουν και τα ταχυδρομικά!), έξοδα που τον απασχόλησες (ναι! οι τράπεζες σε χρεώνουν επειδή απασχόλησες τον υπάλληλό τους!), έξοδα... έξοδα... Ούτε αναπροσαρμόζει το 3% με βάση το euribor, το διατραπεζικό επιτόκιο, την τιμή του πετρελαίου ή το αν στραβόκλασε το πρωί. Από μια άποψη, ο τοκογλύφος είναι πιο τίμιος.
Όσον αφορά τον κύκλο εργασιών, τι να πω; Η συντριπτκή πλειοψηφία των διαφημίσων στην τηλεόραση και στον τύπο αφορούν τραπεζικά προϊόντα, αυτοκίνητα (πωλούμενα με δόσεις μέσω τραπεζικών χρηματοδοτήσεων) και κινητή τηλεφωνία (χρεούμενη κατά μείζονα λόγο σε πιστωτικές κάρτες). Η κάθε κουτσή Μαρία έχει πλέον συνάψει καταναλωτικό δάνειο και ο κάθε φουκαράς έχει ένα φέσι πιστωτικής κάρτας που το μεταφέρει από τράπεζα σε τράπεζα προσπαθώντας να γλιτώσει. Εορτοδάνεια, μετοχοδάνεια, φοροδάνεια, διακοποδάνεια, παπαροδάνεια για όλο τον κόσμο από "την μεγάλη μας φίλη", από "την τράπεζα που μας σκέφτεται", από "την τράπεζα που υλοποιεί τα όνειρά μας", από "τον πιστό μας συνεργάτη", από... από...
Κάποτε φάγαμε το παραμύθι των στεγαστικών δανείων με μόττο το "πάρε το δικό σου σπίτι πληρώνοντας όσα δίνεις για νοίκι". Σήμερα, αντί για ένα νοίκι, δίνεις έναν ολόκληρο μισθό για 30-40 χρόνια. Πήγες στα 30 σου ν' αποκτήσεις σπίτι κι απέκτησες κεχαγιά στο κεφάλι σου ίσαμε τα 70 σου. Άντε βρε! Με το καλό να το ξεχρεώσεις και να καλέσεις τους φίλους σου για πάρτυ με μεταλλικό νερό και γιαουρτάκι χωρίς λιπαρά (χάπια δεν θα χρειαστούν γιατί ο καθένας θα έχει τα δικά του).
Δεν θέλω να ακούγομαι ως αντιδραστικός μικροαστός. Βεβαίως και ένα γερό τραπεζικό σύστημα είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη ενός τόπου. Άλλο, όμως, ένα γερό τραπεζικό σύστημα κι άλλο μια κάστα που "γδέρνει τον κοσμάκη" όπως είπε κι ο βαρύκοος υπουργός της κυβέρνησης η οποία "επανιδρύει" το κράτος προσλαμβάνοντας ως αναδόχους του έργου τις τράπεζες.
Άλλο περιμένω ν' ακούσω από τον κύριο Γκαργκάνα. Περιμένω ν' ακούσω πώς και από πού βγήκαν τα τεράστια κέρδη που παρουσιάζουν οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια. Το μάτι του απλού ανθρώπου ζαλίζεται με τα απόλυτα ποσά που διαβάζει στις εφημερίδες, όμως το δικό μου -μάτι οικονομολόγου- αλλοιθωρίζει με τα ποσοστά. Αυξήσεις κερδών από χρόνο σε χρόνο 60%, 75%, 95%... Αυξήσεις κερδών που βάζουν τον τραπεζικό κλάδο μπροστάρη στην επόμενη φούσκα του χρηματιστηρίου το οποίο άρχισε να θυμίζει εποχές 1989 και 1999.
Ας είμαστε λίγο ψύχραιμοι κι ας προσπαθήσουμε να δούμε μερικές λεπτομέρειες με βάση τα όσα διδαχτήκαμε στο πανεπιστήμιο. Απλοποιώντας τις εξωτερικές παραμέτρους (προς χάριν του υποδείγματος και της ανάλυσής του), τα κέρδη μιας επιχείρησης αυξάνονται με δυο τρόπους: αύξηση του συντελεστή κέρδους και αύξηση του κύκλου εργασιών (τζίρου).
Όσον αφορά τον συντελεστή κέρδους (το περιθώριο κέρδους επί το επιστημονικώτερον) η κατάσταση όσο πάει και καλυτερεύει για τις τράπεζες. Αγοράζουν το χρήμα από τους καταθέτες με επιτόκια ακόμα και μικρότερα της μονάδας και το πωλούν μέχρι και 20 φορές ακριβώτερα (δείτε τα επιτόκια με τα οποία επιβαρύνεται η πιστωτική σας κάρτα και θα πάθετε εγκεφαλικό). Αν οποιοσδήποτε επιχειρηματίας πωλούσε τα εμπορεύματά του με κέρδος 2.000% (αυτό σημαίνει το "20 φορές ακριβώτερα") θα πήγαινε αμέσως φυλακή για κερδοσκοπία του αισχίστου βαθμού. Για να μη μιλήσω για τις "ψιλές χρεώσεις" σε οποιαδήποτε συναλλαγή.
Αλήθεια, τι σημαίνει η λέξη "τοκογλυφία"; Την χρέωση τόκων πάνω από κάποιο λογικό όριο ή απλώς την χρέωση τόκων πάνω από το όριο που βάζουν οι τράπεζες; Στο κάτω-κάτω ο τοκογλύφος σού ζητάει 3% τον μήνα αλλά δεν σε παραμυθιάζει, δεν σου χρεώνει "ψιλά γράμματα", δεν σου ζητάει εγγυητές, δεν σου προσημειώνει το σπίτι. Κι όταν σου λέει 3% εννοεί 3%. Όχι 3% κι επί πλέον έξοδα φακέλλου, έξοδα δικηγόρου, έξοδα μηχανικού, έξοδα προσημείωσης, έξοδα επικοινωνίας (ναι! οι τράπεζες σου χρεώνουν και τα τηλεφωνήματα!), έξοδα αποστολής λογαριασμού (ναι! οι τράπεζες σου χρεώνουν και τα ταχυδρομικά!), έξοδα που τον απασχόλησες (ναι! οι τράπεζες σε χρεώνουν επειδή απασχόλησες τον υπάλληλό τους!), έξοδα... έξοδα... Ούτε αναπροσαρμόζει το 3% με βάση το euribor, το διατραπεζικό επιτόκιο, την τιμή του πετρελαίου ή το αν στραβόκλασε το πρωί. Από μια άποψη, ο τοκογλύφος είναι πιο τίμιος.
Όσον αφορά τον κύκλο εργασιών, τι να πω; Η συντριπτκή πλειοψηφία των διαφημίσων στην τηλεόραση και στον τύπο αφορούν τραπεζικά προϊόντα, αυτοκίνητα (πωλούμενα με δόσεις μέσω τραπεζικών χρηματοδοτήσεων) και κινητή τηλεφωνία (χρεούμενη κατά μείζονα λόγο σε πιστωτικές κάρτες). Η κάθε κουτσή Μαρία έχει πλέον συνάψει καταναλωτικό δάνειο και ο κάθε φουκαράς έχει ένα φέσι πιστωτικής κάρτας που το μεταφέρει από τράπεζα σε τράπεζα προσπαθώντας να γλιτώσει. Εορτοδάνεια, μετοχοδάνεια, φοροδάνεια, διακοποδάνεια, παπαροδάνεια για όλο τον κόσμο από "την μεγάλη μας φίλη", από "την τράπεζα που μας σκέφτεται", από "την τράπεζα που υλοποιεί τα όνειρά μας", από "τον πιστό μας συνεργάτη", από... από...
Κάποτε φάγαμε το παραμύθι των στεγαστικών δανείων με μόττο το "πάρε το δικό σου σπίτι πληρώνοντας όσα δίνεις για νοίκι". Σήμερα, αντί για ένα νοίκι, δίνεις έναν ολόκληρο μισθό για 30-40 χρόνια. Πήγες στα 30 σου ν' αποκτήσεις σπίτι κι απέκτησες κεχαγιά στο κεφάλι σου ίσαμε τα 70 σου. Άντε βρε! Με το καλό να το ξεχρεώσεις και να καλέσεις τους φίλους σου για πάρτυ με μεταλλικό νερό και γιαουρτάκι χωρίς λιπαρά (χάπια δεν θα χρειαστούν γιατί ο καθένας θα έχει τα δικά του).
Δεν θέλω να ακούγομαι ως αντιδραστικός μικροαστός. Βεβαίως και ένα γερό τραπεζικό σύστημα είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη ενός τόπου. Άλλο, όμως, ένα γερό τραπεζικό σύστημα κι άλλο μια κάστα που "γδέρνει τον κοσμάκη" όπως είπε κι ο βαρύκοος υπουργός της κυβέρνησης η οποία "επανιδρύει" το κράτος προσλαμβάνοντας ως αναδόχους του έργου τις τράπεζες.
14 Φεβρουαρίου 2007
Αντικαπνιστικός φασισμός
Ανακάλυψα τον Ίταλο Σβέβο (Italo Svevo) μάλλον κατά λάθος. Φαίνεται ότι ο Ιταλός συγγραφέας (κατά βάση επιτυχημένος επιχειρηματίας με το πραγματικό του όνομα Εττόρε Σμιτς), παρ' ότι χαρακτηρίστηκε ως "Ιταλός Προυστ", δεν συγκινεί ιδιαίτερα μιας και τα βιβλία του κυκλοφορούν από διάφορους εκδοτικούς οίκους :"Μια φάρσα επιτυχημένη" από την «Πορεία» (2003, σελ. 271), "Ο φόνος της οδού Μπελπότζο" από την «Αστάρτη» (2000, σελ. 123), "Το καρναβάλι του Εμίλιο" από τον «Λιβάνη» (1980, σελ. 242) και "Η συνείδηση του Ζήνωνα" από τον «Εξάντα» (1987, σελ. 484).
Η γραφή του Σβέβο δεν έχει τίποτε το εξεζητημένο. Τα βιβλία του είναι μικρά σε μέγεθος και η γραφή του κοφτή και περιεκτική δίχως περιττές φιοριτούρες. Θα έλεγα ότι ο Σβέβο προσπαθεί να αποφύγει τον χαρακτηρισμό του συγγραφέα και επιζητά τον τίτλο του παρατηρητή, του διανοητή και του αναλυτή των μικρών, καθημερινών στιγμών που περνούν κατά κανόνα απαρατήρητες.
Για παράδειγμα, το 1923 γράφει την απλή ιστορία ενός καθημερινού ανθρώπου, του Ζήνωνα, ο οποίος προσπαθεί να κόψει το κάπνισμα επειδή πιστεύει ότι έτσι θα γίνει καλύτερος και στην δουλειά του και στην κοινωνία και στο σπίτι του. Όσο δεν τα καταφέρνει τόσο ρίχνει στο τσιγάρο την ευθύνη των προσωπικών του ηττών και αποτυχιών. Κατά βάθος, ο Ζήνωνας δεν θέλει να κόψει το τσιγάρο γιατί φοβάται τη ζωή και τον εαυτό του. Το τσιγάρο που κρατάει αποτελεί στην ουσία τον φταίχτη των όσων του συμβαίνουν. Αν το κόψει, οι ευθύνες θα πέσουν στους ώμους του.
Η γραφή του Σβέβο δεν έχει τίποτε το εξεζητημένο. Τα βιβλία του είναι μικρά σε μέγεθος και η γραφή του κοφτή και περιεκτική δίχως περιττές φιοριτούρες. Θα έλεγα ότι ο Σβέβο προσπαθεί να αποφύγει τον χαρακτηρισμό του συγγραφέα και επιζητά τον τίτλο του παρατηρητή, του διανοητή και του αναλυτή των μικρών, καθημερινών στιγμών που περνούν κατά κανόνα απαρατήρητες.
Για παράδειγμα, το 1923 γράφει την απλή ιστορία ενός καθημερινού ανθρώπου, του Ζήνωνα, ο οποίος προσπαθεί να κόψει το κάπνισμα επειδή πιστεύει ότι έτσι θα γίνει καλύτερος και στην δουλειά του και στην κοινωνία και στο σπίτι του. Όσο δεν τα καταφέρνει τόσο ρίχνει στο τσιγάρο την ευθύνη των προσωπικών του ηττών και αποτυχιών. Κατά βάθος, ο Ζήνωνας δεν θέλει να κόψει το τσιγάρο γιατί φοβάται τη ζωή και τον εαυτό του. Το τσιγάρο που κρατάει αποτελεί στην ουσία τον φταίχτη των όσων του συμβαίνουν. Αν το κόψει, οι ευθύνες θα πέσουν στους ώμους του.
Η ιστορία δείχνει περιορισμένου ενδιαφέροντος αλλά είπαμε ότι ο Σβέβο δεν είναι συγγραφέας αλλά διανοητής. Στον πρόλογο του βιβλίου διαβάζουμε ότι ο Σβέβο "μιλώντας αργότερα σ' ένα δοκίμιο του για το θέμα αυτό, θα πει ότι οι μυθιστοριογράφοι που καταπιάνονται με τις μεγάλες φιλοσοφίες δεν είναι ασφαλώς οι καταλληλότεροι για να τις ερμηνεύσουν και θα προσθέσει ότι πλαστογραφούν, αλλά τις εξανθρωπίζουν". Το γεγονός ότι ο Ζήνωνας επιμένει στο κάπνισμα δεν συνιστά αδυναμία αλλά ανυπακοή στον φασισμό. Ο Μουσσολίνι έχει ήδη πάρει την εξουσία στην Ιταλία και θεωρεί ότι το κάπνισμα δείχνει αδυναμία. Το ίδιο θεωρεί και ο Χίτλερ, η αντικαπνιστική εκστρατεία του οποίου στηρίζεται στο σύνθημα «το σώμα σου ανήκει στον φύρερ και στο έθνος». Πολέμιος του καπνίσματος, άλλωστε, θα αποδειχθεί λίγα χρόνια αργότερα και ο Φράνκο.
Αντίθετα, η Αριστερά είχε πάντοτε κλίση στο κάπνισμα. Ο Μαρξ ισχυριζόταν ότι από τις πωλήσεις του «Κεφαλαίου» δεν έβγαλε ούτε τα τσιγάρα που κάπνισε όσο το έγραφε. Ο Ένγκελς κάπνιζε σαν τζιμινιέρα. Ο Μάο το ίδιο. Ο Στάλιν σπάνια εθεάτο δίχως την πίπα του κι είναι αδύνατο να σκεφτούμε τον Φιντέλ ή τον Τσε δίχως το πούρο τους.
Μέσα από τα «ανάλαφρα» αδιέξοδα του Ζήνωνα, ο Σβέβο βρίσκει την ευκαιρία να κάνει δυο πράγματα: στην επιφάνεια μεν επιχειρεί μια ψυχανάλυση της συμπεριφοράς του καημένου του Ζήνωνα αλλά υπόγεια καταγγέλλει τον φασιστικό τρόπο με τον οποίο τα καθεστώτα αναλαμβάνουν να μας σώσουν από τις αδυναμίες μας. Το μήνυμά του παραμένει ζωντανό έναν αιώνα αργότερα: το κάπνισμα αντιμετωπίζεται σήμερα όπως η πανούκλα τον μεσαίωνα. Τα οιασδήποτε μορφής καθεστώτα προσπαθούν πάντοτε να μας «σώσουν» από τις κακές μας συνήθειες. Κι εμείς αναρωτιόμαστε πώς θα ήταν ο κόσμος μας δίχως καπνιστές, δίχως πότες, δίχως αμαρτωλούς, γεμάτος μόνο με μουρόχαυλους παρθένους χορτοφάγους θαμώνες γυμναστηρίων…
Θυμάμαι τον στίχο "δεν μ' αρέσουν οι σωτήρες, δε γουστάρω να σωθώ" και ανατριχιάζω. Στο κάτω-κάτω ο Χίτλερ μισούσε το κάπνισμα κι ο Στάλιν το λάτρευε αλλά στρατόπεδα συγκεντρώσεως είχαν κι οι δυο...
13 Φεβρουαρίου 2007
"Σκελετοί στο κελλάρι"
Ο Ίαν Ράνκιν (Ian Rankin) έχει κάτι που μ' αρέσει. Κατ' αρχήν, είμαστε συνομίληκοι. Δεύτερον, μοιάζει πολύ με τον αγαπημένο μου Στήβεν Κινγκ. Τρίτον, είναι σκωτσέζος κι έχω αδυναμία στους σκωτσέζους συγγραφείς (Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον, Ουώλτερ Σκοτ κλπ). Τέταρτον, ο πρωταγωνιστής των βιβλίων του, ο επιθεωρητής Τζων Ρέμπους, είναι τόσο έντιμος και τόσο δύσθυμος όσο θα έπρεπε να ήσαν όλοι οι πρωταγωνιστές των αστυνομικών μυθιστορημάτων. Πέμπτον, μέσα από τα βιβλία του ανακαλύπτει κανείς την πραγματική σημερινή Σκωτία. Και, έκτον... έτσι μ'αρέσει!
Κάτι δεν μου πάει καλά, όμως. Τόσο "Οι αναστημένοι" όσο και "Οι καταρράκτες" μού άφησαν μια περίεργη γεύση. Από τη μια με συνεπήραν αλλά από την άλλη με κούρασαν. Μόλις έμαθα ότι κυκλοφόρησε το τελευταίο του βιβλίο "Σκελετοί στο κελλάρι" (Μεταίχμιο, 2007, σελ. 566) έσπευσα στο βιβλιοπωλείο να το δω από κοντά. Ήταν όπως το περίμενα.
Η δράση εκτυλίσσεται πάλι στο Εδιμβούργο κι αυτή τη φορά ο επιθεωρητής Ρέμπους μπλέκει με τα προβλήματα της λαθρομετανάστευσης. Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπω αστυνομικό να αντιμετωπίζει το πρόβλημα των μεταναστών. Το έχει κάνει κατ' επανάληψη ο επιθεωρητής Βαλάντερ του Χένινγκ Μανκέλ ("Εκτελεστές δίχως πρόσωπο", Ψυχογιός, 2002, σελ 368). Ο Ράνκιν, όμως, ρίχνει την ματιά του ειδικά στους λαθρομετανάστες και στο δίκτυο εκμετάλλευσης που στήνεται γύρω απ' αυτούς κάθε φορά. Το θέμα είναι εξαιρετικά αβανταδόρικο κι είμαι σίγουρος ότι το καινούργιο βιβλίο του σκωτσέζου δεν θα είναι λιγώτερο συναρπαστικό από τα προηγούμενα. Όμως...
Όμως, έφυγα από το βιβλιοπωλείο δίχως να το αγοράσω. Μάλλον δίστασα μπροστά στον όγκο των 566 σελίδων. Εδώ και χρόνια έχω κάνει κάτι σαν τάμα: σπανίως διαβάζω βιβλία με περισσότερες από 400 σελίδες, εκτός από τα καθαρά ιστορικά. Ο Βίκτωρ Ουγκώ κατάφερε στις 1000 σελίδες των "Αθλίων" του να γράψει το κορυφαίο κοινωνικό ευαγγέλιο όλων των εποχών, αγγίζοντας όλα τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής του (και όχι μόνο). Αναρωτιέμαι, λοιπόν, πόσο σημαντικό είναι αυτό που έχει να μας πει ο οποιοσδήποτε σύγχρονος συγγραφέας ώστε να χρειάζεται 500, 600 ή 800 σελίδες;
Τελικά, μάλλον θα επιστρέψω στο βιβλιοπωλείο. Αισθάνομαι ότι δεν μπορώ να αντισταθώ στην γοητεία του Ράνκιν. Θα του δώσω μια τελευταία ευκαιρία γιατί οι "Σκελετοί στο κελλάρι" κατάφεραν και αιχμαλώτισαν την προσοχή μου.
12 Φεβρουαρίου 2007
Ο Αββάς Πιερ
Στις 22 Ιανουαρίου απεδήμησε εις Κύριον σε ηλικία 94 ετών η δημοφιλέστερη και πιο σεβαστή προσωπικότητα της Γαλλίας της τελευταίας 50ετίας, ο Αββάς Πιερ. Αμείλικτος προστάτης των φτωχών, αδιάλλακτος μαχητής κατά της κοινωνικής ανισότητος και της αδικίας, είχε ιδρύσει από το 1949 το κίνημα κοινωνικής αλληλεγγύης "Εμμαούς", με υποδειγματική απήχηση στη Γαλλία αλλά στη συνέχεια και στον υπόλοιπο κόσμο. Δεκάδες χιλιάδες δωρητών στο ξεκίνημα και εκατοντάδες χιλιάδες στη συνέχεια προσέφεραν εντυπωσιακά ποσά υπέρ των αδικημένων και εξαθλιωμένων στη σύγχρονη κοινωνία. Το 1954, ο Τσάρλι Τσάπλιν είχε προσφέρει 2 εκατομμύρια φράγκα, λέγοντας: "Δεν σας τα χαρίζω, σας αποδίδω αυτά που ανήκουν στους περιπλανώμενους αλήτες, ένας από τους οποίους υπήρξα και εγώ στη ζωή και στη συνέχεια στις ταινίες μου. Αυτή είναι η δίκαιη επαναφορά των πραγμάτων".
Κατά την τελευταία δεκαετία, ο εκλιπών δεν έπαυε να καταγγέλλει τη στροφή των κυβερνήσεων προς τον νεοφιλελευθερισμό και τις ολέθριες συνέπειες της επιλογής αυτής στο πεδίο της κοινωνικής αδικίας, των ανισοτήτων και των αποκλεισμών...
Η αυθόρμητη αλληλεγγύη της κοινωνίας προς τους φτωχούς δεν βρήκε ανάλογη απήχηση στις κυβερνητικές πολιτικές. Με πικρό χιούμορ, η σατιρική εφημερίσα "Κανάρ Ανσαϊνέ" εμφανίζει τον Αββά στην επιθανάτια κλίνη τουνα δηλώνει με νόημα: "Κληροδοτώ στα Παιδιά του Δον Κιχώτη όλες τις αθετημένες υποσχέσεις των κυβερνητικών υπευθύνων"...
Το παραπάνω κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το άρθρο του Κώστα Βεργόπουλου "Οι άθλιοι είναι εδώ", το οποίο δημοσιεύθηκε στην χθεσινή "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία". Το αναδημοσιεύω δίχως άδεια. Το μόνο που προσθέτω είναι η λύπη μου για το γεγονός ότι έπρεπε να πεθάνει ο Αββάς Πιερ για να μάθω γι' αυτόν και το έργο του.
Περισσότερες πληροφορίες στο εκτενέστατο λήμμα Abbé Pierre της Wikipedia και στο ηλεκτρονικό ημερολόγιο phronesisaical.
11 Φεβρουαρίου 2007
Όταν φτάνει ο στόλος...
Γέλασε όλη η Ελλάδα όταν πέρυσι ο Υπουργός Οικονομίας ανακοίνωσε την αύξηση του εθνικού μας πλούτου λόγω της προσμέτρησης των "αφανών" εισοδημάτων, όπως αυτά της συμπαθούς τάξεως των ιεροδούλων. Επειδή, όμως, είμαι σίγουρος ότι η πολιτεία δεν είχε σκοπό να μας διασκεδάσει, ας προσπαθήσω να δω τις πραγματικές διαστάσεις της συγκεκριμένης ενέργειας.
Πρώτα-πρώτα, βγήκαμε δίκην μετανενοημένων Μαγδαληνών και δηλώσαμε (με την περίφημη "απογραφή") στους συνεταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (και όπου αλλού) ότι τόσα χρόνια τους κοροϊδεύαμε κι ότι η οικονομική μας κατάσταση είναι τραγική. Το κέρδος γι' αυτούς που παραδέχτηκαν (ή που κατασκεύασαν) εξ ονόματός μας την τραγωδία φάνταζε πολλαπλό: (α) για όλα έφταιγαν οι προκάτοχοί τους που δεν είχαν μπέσα, (β) με τόσο χάλι γύρω ό,τι και να κάνανε αυτοί δεν θα μπορούσε να χειροτερέψει τα πράγματα, (γ) με τέτοια μαύρη τρύπα εδικαιούντο να μη τηρήσουν υποσχέσεις για παροχές στο πόπολο κλπ κλπ.
Όλα καλά κι όλα ωραία, λοιπόν, αλλά κάτι στράβωσε. Αβγατίζοντας (έστω, εικονικά) τις υποχρεώσεις μας, χάλασε η παλάντζα και το έλλειμμα πέρασε τα επιτρεπτά όρια. Αποτέλεσμα; Μπήκαμε σε καθεστώς επιτήρησης και -όπως γίνεται με όλους τους κακούς οφειλέτες- έκλεισαν οι κάνουλες του δανεισμού. Κακό αυτό! Αντί να αποκτήσουμε άνεση κινήσεων βρεθήκαμε με κεχαγιά στο κεφάλι μας. Κάτι έπρεπε να σκαρφιστούμε.
Τότε ήταν που βγήκαμε και δηλώσαμε στον κόσμο (δηλαδή, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Παγκόσμια Τράπεζα, στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κλπ) ότι δεν είμαστε τόσο μπατίρια όσο μας λογάριαζαν αλλά το 'χουμε κι εμείς το κατιτίς μας. Αμ, τι νόμιζαν οι Ευρωπαίοι; Ότι περιμέναμε να ζήσουμε μόνο από το μισθό μας ή ότι ζούμε μόνο απ' αυτά που δηλώνουμε στην Εφορία; Όχι, κύριοι! Και ολόκληρες κατηγορίες επαγγελματιών υπάρχουν που δεν δηλώνουν αυτά που βγάζουν (ιερόδουλοι, ταξιτζήδες, φορτηγατζήδες, ενοικιαζόμενα δωμάτια κλπ) και ολόκληρες κατηγορίες εισοδημάτων υπάρχουν που μένουν στο σκοτάδι (ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι, μαστροπεία, προστασία, μίζες, φακελλάκια, αέρας, τοκογλυφία κλπ). Με απλά λόγια: έχουμε περιουσία αλλά σας την κρύβαμε ως τώρα.
Η "έξυπνη" γυριστή έπιασε. Αβγατίζοντας (έστω, εικονικά) το εισόδημα, μειώσαμε το ποσοστό του ελλείμματος κάτω από το όριο (από το 104% στο 8ο% του ΑΕΠ). Έτσι, η χώρα βγήκε από το καθεστώς επιτήρησης και η στρόφιγγα του διεθνούς δανεισμού ξανάνοιξε κάνοντας το χρήμα επαρκές για τις απαραίτητες προεκλογικές παροχές. Μια χαρά!
Μια χαρά; Χμμμ... όχι και τόσο. Βλέπετε, οι "κουτόφραγκοι" μας το κράτησαν μανιάτικο. "Ώστε τον έχετε τον τρόπο σας, μάγκες", μας είπαν. "Οπότε, κακώς εμείς τόσα χρόνια σας θεωρούσαμε φτωχοσυμπέθερους και σας δίναμε επιχορηγήσεις από το Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης κι από τα άλλα προγράμματα σύγκλισης. Συγγνώμη για την παρανόηση αλλά δώστε μας πίσω αυτά που κακώς πήρατε". Και μας έστειλαν την πρώτη δόση. Άιντε τώρα να δούμε τι άλλο τερτίπι θα σκεφτούμε για να ξεφύγουμε από το στρίμωγμα.
Τελικά, βρήκα πού είναι το λάθος. Κακώς λογαριάσαμε ότι πλουτίσαμε από το εισόδημα των ιεροδούλων. Όταν φτάνει ο στόλος στο λιμάνι, δεν πλουτίζουν οι πουτάνες. Οι νταβατζήδες πλουτίζουν.
Πρώτα-πρώτα, βγήκαμε δίκην μετανενοημένων Μαγδαληνών και δηλώσαμε (με την περίφημη "απογραφή") στους συνεταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (και όπου αλλού) ότι τόσα χρόνια τους κοροϊδεύαμε κι ότι η οικονομική μας κατάσταση είναι τραγική. Το κέρδος γι' αυτούς που παραδέχτηκαν (ή που κατασκεύασαν) εξ ονόματός μας την τραγωδία φάνταζε πολλαπλό: (α) για όλα έφταιγαν οι προκάτοχοί τους που δεν είχαν μπέσα, (β) με τόσο χάλι γύρω ό,τι και να κάνανε αυτοί δεν θα μπορούσε να χειροτερέψει τα πράγματα, (γ) με τέτοια μαύρη τρύπα εδικαιούντο να μη τηρήσουν υποσχέσεις για παροχές στο πόπολο κλπ κλπ.
Όλα καλά κι όλα ωραία, λοιπόν, αλλά κάτι στράβωσε. Αβγατίζοντας (έστω, εικονικά) τις υποχρεώσεις μας, χάλασε η παλάντζα και το έλλειμμα πέρασε τα επιτρεπτά όρια. Αποτέλεσμα; Μπήκαμε σε καθεστώς επιτήρησης και -όπως γίνεται με όλους τους κακούς οφειλέτες- έκλεισαν οι κάνουλες του δανεισμού. Κακό αυτό! Αντί να αποκτήσουμε άνεση κινήσεων βρεθήκαμε με κεχαγιά στο κεφάλι μας. Κάτι έπρεπε να σκαρφιστούμε.
Τότε ήταν που βγήκαμε και δηλώσαμε στον κόσμο (δηλαδή, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Παγκόσμια Τράπεζα, στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κλπ) ότι δεν είμαστε τόσο μπατίρια όσο μας λογάριαζαν αλλά το 'χουμε κι εμείς το κατιτίς μας. Αμ, τι νόμιζαν οι Ευρωπαίοι; Ότι περιμέναμε να ζήσουμε μόνο από το μισθό μας ή ότι ζούμε μόνο απ' αυτά που δηλώνουμε στην Εφορία; Όχι, κύριοι! Και ολόκληρες κατηγορίες επαγγελματιών υπάρχουν που δεν δηλώνουν αυτά που βγάζουν (ιερόδουλοι, ταξιτζήδες, φορτηγατζήδες, ενοικιαζόμενα δωμάτια κλπ) και ολόκληρες κατηγορίες εισοδημάτων υπάρχουν που μένουν στο σκοτάδι (ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι, μαστροπεία, προστασία, μίζες, φακελλάκια, αέρας, τοκογλυφία κλπ). Με απλά λόγια: έχουμε περιουσία αλλά σας την κρύβαμε ως τώρα.
Η "έξυπνη" γυριστή έπιασε. Αβγατίζοντας (έστω, εικονικά) το εισόδημα, μειώσαμε το ποσοστό του ελλείμματος κάτω από το όριο (από το 104% στο 8ο% του ΑΕΠ). Έτσι, η χώρα βγήκε από το καθεστώς επιτήρησης και η στρόφιγγα του διεθνούς δανεισμού ξανάνοιξε κάνοντας το χρήμα επαρκές για τις απαραίτητες προεκλογικές παροχές. Μια χαρά!
Μια χαρά; Χμμμ... όχι και τόσο. Βλέπετε, οι "κουτόφραγκοι" μας το κράτησαν μανιάτικο. "Ώστε τον έχετε τον τρόπο σας, μάγκες", μας είπαν. "Οπότε, κακώς εμείς τόσα χρόνια σας θεωρούσαμε φτωχοσυμπέθερους και σας δίναμε επιχορηγήσεις από το Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης κι από τα άλλα προγράμματα σύγκλισης. Συγγνώμη για την παρανόηση αλλά δώστε μας πίσω αυτά που κακώς πήρατε". Και μας έστειλαν την πρώτη δόση. Άιντε τώρα να δούμε τι άλλο τερτίπι θα σκεφτούμε για να ξεφύγουμε από το στρίμωγμα.
Τελικά, βρήκα πού είναι το λάθος. Κακώς λογαριάσαμε ότι πλουτίσαμε από το εισόδημα των ιεροδούλων. Όταν φτάνει ο στόλος στο λιμάνι, δεν πλουτίζουν οι πουτάνες. Οι νταβατζήδες πλουτίζουν.
10 Φεβρουαρίου 2007
Πας μην ων μεθ' ημών, καθ' ημών
Ομολογώ ότι τις τελευταίες μέρες δοκίμασα μεγάλη έκπληξη βλέποντας σύσσωμο τον φιλικά προς την αξιωματική αντιπολίτευση προσκείμενο τύπο να αφιερώνει σελίδες επί σελίδων στο "βρόμικο '89" και να αναλύει τις κατά το παρελθόν "παρά φύσιν" κόντρες του ΚΚΕ με το ΠΑΣΟΚ. Δυσκολεύτηκα, επίσης, να καταλάβω τον λόγο για τον οποίο πολλοί εκ των "σοβαρών" δημοσιογράφων ανάλωσαν χώρο και χρόνο για να αναλύσουν τις κόντρες αυτές.
Δυσκολεύτηκα, αλλά κατάλαβα. Όλο αυτό το μελάνι χύθηκε για να δικαιολογήσει την αποστροφή του αργηγού της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως προς την γενική γραμματέα του ΚΚΕ: "είσαστε ο αριστερός ψάλτης της δεξιάς". Φοβάμαι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα κλασσικό δείγμα στρατευμένης δημοσιογραφίας.
Όλη η βαβούρα γίνεται εξ αιτίας της στάσης των κομμουνιστών βουλευτών να αποχωρήσουν από την Βουλή δίχως να λάβουν μέρος στην ψηφοφορία για ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Κύριο επιχείρημα των αποχωρούντων ήταν ότι το κόμμα τους καταδικάζει την πολιτική και των δυο μεγάλων κομμάτων αλλά η διαδικασία της ψήφου εμπιστοσύνης επιτρέπει την καταδίκη μόνο της συμπολίτευσης. Και κύριο επιχείρημα όσων στηλιτεύουν την συγκεκριμένη πολιτική πράξη είναι ότι οι κομμουνιστές ξεχνούν ότι τώρα κυβερνά η δεξιά.
Ωραίο επιχείρημα! Λες και ο πολίτης πρέπει να ενδιαφέρεται για το τι χρώμα κουστούμι φοράει αυτός που τον κυβερνά. Λες και δεν πρέπει να αντιδρά όταν προσπαθεί ο οποιοσδήποτε να τον σύρει από την μύτη με το δίλημμα "έλα σήμερα να βαρέσουμε αυτόν που κυβερνάει και αύριο που θα πάμε εμείς στη θέση του βλέπουμε". Λες και η μόνη του επιλογή είναι το ΠΟΙΟΣ θα διαφεντέψει την τύχη του και όχι το ΠΩΣ θα την διαφεντέψει.
Δεν ξέρω γιατί αλλά όλη αυτή η "βαθυστόχαστη ανάλυση" μου θύμισε εκείνο το κρετινικό "όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας" που είχε πει ο Μπους τζούνιορ λίγο πριν αρχίσει την εισβολή του στο Αφγανιστάν και το "πας μην ων μεθ' ημών, καθ' ημών" των Αθηναίων στους Μηλίους πριν καταστρέψουν το νησί τους. Ή με μας ή με τους άλλους.
Περίπτωση να ακολουθήσουμε τον δικό μας δρόμο υπάρχει; Κι αν υπάρχει, επιτρέπεται;
Δυσκολεύτηκα, αλλά κατάλαβα. Όλο αυτό το μελάνι χύθηκε για να δικαιολογήσει την αποστροφή του αργηγού της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως προς την γενική γραμματέα του ΚΚΕ: "είσαστε ο αριστερός ψάλτης της δεξιάς". Φοβάμαι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα κλασσικό δείγμα στρατευμένης δημοσιογραφίας.
Όλη η βαβούρα γίνεται εξ αιτίας της στάσης των κομμουνιστών βουλευτών να αποχωρήσουν από την Βουλή δίχως να λάβουν μέρος στην ψηφοφορία για ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Κύριο επιχείρημα των αποχωρούντων ήταν ότι το κόμμα τους καταδικάζει την πολιτική και των δυο μεγάλων κομμάτων αλλά η διαδικασία της ψήφου εμπιστοσύνης επιτρέπει την καταδίκη μόνο της συμπολίτευσης. Και κύριο επιχείρημα όσων στηλιτεύουν την συγκεκριμένη πολιτική πράξη είναι ότι οι κομμουνιστές ξεχνούν ότι τώρα κυβερνά η δεξιά.
Ωραίο επιχείρημα! Λες και ο πολίτης πρέπει να ενδιαφέρεται για το τι χρώμα κουστούμι φοράει αυτός που τον κυβερνά. Λες και δεν πρέπει να αντιδρά όταν προσπαθεί ο οποιοσδήποτε να τον σύρει από την μύτη με το δίλημμα "έλα σήμερα να βαρέσουμε αυτόν που κυβερνάει και αύριο που θα πάμε εμείς στη θέση του βλέπουμε". Λες και η μόνη του επιλογή είναι το ΠΟΙΟΣ θα διαφεντέψει την τύχη του και όχι το ΠΩΣ θα την διαφεντέψει.
Δεν ξέρω γιατί αλλά όλη αυτή η "βαθυστόχαστη ανάλυση" μου θύμισε εκείνο το κρετινικό "όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας" που είχε πει ο Μπους τζούνιορ λίγο πριν αρχίσει την εισβολή του στο Αφγανιστάν και το "πας μην ων μεθ' ημών, καθ' ημών" των Αθηναίων στους Μηλίους πριν καταστρέψουν το νησί τους. Ή με μας ή με τους άλλους.
Περίπτωση να ακολουθήσουμε τον δικό μας δρόμο υπάρχει; Κι αν υπάρχει, επιτρέπεται;
9 Φεβρουαρίου 2007
Τηλεόραση και παρασκήνιο
Διάβασα στο ενδιαφέρον περιοδικό “Strange” (τεύχος 95, Ιανουάριος 2007 – εκδόσεις «Άγνωστο») ένα πολυσέλιδο θαυμάσιο αφιέρωμα στην τηλεόραση, το οποίο κατέβασα μονορούφι. Η αλήθεια είναι ότι δεν τρέφω ιδιαίτερη συμπάθεια στην τηλοψία και ο χρόνος που ξοδεύω παρακολουθώντας τηλεόραση είναι –σχετικά- ελάχιστος, όμως βρήκα το αφιέρωμα του “Strange” τόσο ενδιαφέρον ώστε δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό της καταγραφής ορισμένων ερανισμάτων.
Α) Στο κεφάλαιο «Τι σου κάνει και πώς στο κάνει» (γράφει ο Παντελής Γιαννουλάκης) σημείωσα το κυνικό «ό,τι σου λέω τρεις φορές είναι αλήθεια» αλλά και το παρακάτω απόσπασμα:
«Όπως επισημαίνει και ο μεγάλος στοχαστής συγγραφέας του καιρού μας, ο Ρόμπερτ Άντον Γουίλσον, αν σου πουν αρκετά συχνά ότι ‘η Budweiser είναι η καλύτερη μπύρα του κόσμου’, η Budweiser τελικά θα έχει όλο και κάπως καλύτερη γεύση –ίσως ακόμη και πολύ καλύτερη από όλες τις άλλες- απ’ ό,τι είχε πριν γίνει αυτή η μαγική επίκληση.»
Β) Στο κεφάλαιο «Μορφογεννητικά πεδία και τηλεόραση» (γράφει ο Λουκάς Καβακόπουλος) παρουσιάζεται με ανατριχιαστικό τρόπο η διαδικασία της δημιουργίας τεχνητών αναγκών στον σύγχρονο καταναλωτή. Εδώ υπογράμμισα την διαπίστωση του Σλαβόι Ζίτεκ, Σλοβένου φιλοσόφου και ψυχαναλυτή:
«Το πρόβλημά μας δεν είναι αν θα ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες μας. Το πρόβλημα είναι πώς ξέρουμε τι είναι αυτό που επιθυμούμε… Οι επιθυμίες μας είναι τεχνητές… Το σινεμά κι η τηλεόραση δεν σου δίνουν αυτό που επιθυμείς αλλά σου διδάσκουν τι να επιθυμείς.»
Γ) Το άρθρο «Η ιστορία και τα ‘βρώμικα μυστικά’ της τηλεόρασης (τηλε-διαφημίσεις)» του Γιώργου Στάμκου είναι πιο οργισμένο. Σημειώνω τον παρακάτω αφορισμό του Ντάνιελ Σνάιντερμαν:
«Μια εικόνα της τηλεόρασης, σε αντιδιαστολή με την λεπίδα της γκιλοτίνας, είναι δυο και τρεις και τέσσερις φορές πιο κοφτερή… Η τηλεόραση μετουσιώνει την άμυνα σε αξιοπρέπεια, την αδιαλλαξία σε επιθετικότητα, τη φυσική συμπεριφορά σε αθωότητα.»
Δ) Εξαιρετικά αποκαλυπτικό για το πώς παίζεται το παιγνίδι της τηλεθέασης είναι το άρθρο «Μετρήσεις τηλεθέασης» του Λουκά Καβακόπουλου, όπου αποκαλύπτεται η συμπαιγνία μεταξύ των εταιρειών δημοσκοπήσεων και της AGB. Ομολογώ ότι τέτοιο πράγμα δεν το είχα ποτέ φανταστεί.
Ε) Καταπληκτικό είναι άλλο ένα άρθρο του ιδίου με τίτλο «Η συνωμοσιολογία της TV και των ΜΜΕ». Η δήλωση του Γουίλλιαμ Ράντολφ Χηρστ «φτιάξε μου τις φωτογραφίες και θα σου φτιάξω τον πόλεμο» προκαλεί ρίγος με την ωμότητά της. Ο Χηρστ ήταν ο φιλοναζί αμερικανός μεγαλοεκδότης που χειραγωγούσε την κοινή γνώμη με τα ΜΜΕ που κατείχε και τον οποίο ενσάρκωσε ως «Πολίτη Κέην» ο Όρσον Ουέλλς.
Τέλος, δεν είναι ήσσονος ενδιαφέροντος τα υπόλοιπα άρθρα του αφιερώματος, με πιο χαρακτηριστικό εκείνο που αναζητεί την προέλευση των «ριάλιτι» στον…μαρκήσιο Ντε Σαντ(!) ενώ προκαλεί πολλά γέλια η παρουσίαση των σκουπιδιών της Ιαπωνικής τηλεόρασης.
Συνοπτικά, μπορώ να πω ότι το συγκεκριμένο αφιέρωμα του “Strange” θα μπορούσε να συζητηθεί ακόμα και στις σχολικές αίθουσες. Μόνο καλό θα έκανε.
Α) Στο κεφάλαιο «Τι σου κάνει και πώς στο κάνει» (γράφει ο Παντελής Γιαννουλάκης) σημείωσα το κυνικό «ό,τι σου λέω τρεις φορές είναι αλήθεια» αλλά και το παρακάτω απόσπασμα:
«Όπως επισημαίνει και ο μεγάλος στοχαστής συγγραφέας του καιρού μας, ο Ρόμπερτ Άντον Γουίλσον, αν σου πουν αρκετά συχνά ότι ‘η Budweiser είναι η καλύτερη μπύρα του κόσμου’, η Budweiser τελικά θα έχει όλο και κάπως καλύτερη γεύση –ίσως ακόμη και πολύ καλύτερη από όλες τις άλλες- απ’ ό,τι είχε πριν γίνει αυτή η μαγική επίκληση.»
Β) Στο κεφάλαιο «Μορφογεννητικά πεδία και τηλεόραση» (γράφει ο Λουκάς Καβακόπουλος) παρουσιάζεται με ανατριχιαστικό τρόπο η διαδικασία της δημιουργίας τεχνητών αναγκών στον σύγχρονο καταναλωτή. Εδώ υπογράμμισα την διαπίστωση του Σλαβόι Ζίτεκ, Σλοβένου φιλοσόφου και ψυχαναλυτή:
«Το πρόβλημά μας δεν είναι αν θα ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες μας. Το πρόβλημα είναι πώς ξέρουμε τι είναι αυτό που επιθυμούμε… Οι επιθυμίες μας είναι τεχνητές… Το σινεμά κι η τηλεόραση δεν σου δίνουν αυτό που επιθυμείς αλλά σου διδάσκουν τι να επιθυμείς.»
Γ) Το άρθρο «Η ιστορία και τα ‘βρώμικα μυστικά’ της τηλεόρασης (τηλε-διαφημίσεις)» του Γιώργου Στάμκου είναι πιο οργισμένο. Σημειώνω τον παρακάτω αφορισμό του Ντάνιελ Σνάιντερμαν:
«Μια εικόνα της τηλεόρασης, σε αντιδιαστολή με την λεπίδα της γκιλοτίνας, είναι δυο και τρεις και τέσσερις φορές πιο κοφτερή… Η τηλεόραση μετουσιώνει την άμυνα σε αξιοπρέπεια, την αδιαλλαξία σε επιθετικότητα, τη φυσική συμπεριφορά σε αθωότητα.»
Δ) Εξαιρετικά αποκαλυπτικό για το πώς παίζεται το παιγνίδι της τηλεθέασης είναι το άρθρο «Μετρήσεις τηλεθέασης» του Λουκά Καβακόπουλου, όπου αποκαλύπτεται η συμπαιγνία μεταξύ των εταιρειών δημοσκοπήσεων και της AGB. Ομολογώ ότι τέτοιο πράγμα δεν το είχα ποτέ φανταστεί.
Ε) Καταπληκτικό είναι άλλο ένα άρθρο του ιδίου με τίτλο «Η συνωμοσιολογία της TV και των ΜΜΕ». Η δήλωση του Γουίλλιαμ Ράντολφ Χηρστ «φτιάξε μου τις φωτογραφίες και θα σου φτιάξω τον πόλεμο» προκαλεί ρίγος με την ωμότητά της. Ο Χηρστ ήταν ο φιλοναζί αμερικανός μεγαλοεκδότης που χειραγωγούσε την κοινή γνώμη με τα ΜΜΕ που κατείχε και τον οποίο ενσάρκωσε ως «Πολίτη Κέην» ο Όρσον Ουέλλς.
Τέλος, δεν είναι ήσσονος ενδιαφέροντος τα υπόλοιπα άρθρα του αφιερώματος, με πιο χαρακτηριστικό εκείνο που αναζητεί την προέλευση των «ριάλιτι» στον…μαρκήσιο Ντε Σαντ(!) ενώ προκαλεί πολλά γέλια η παρουσίαση των σκουπιδιών της Ιαπωνικής τηλεόρασης.
Συνοπτικά, μπορώ να πω ότι το συγκεκριμένο αφιέρωμα του “Strange” θα μπορούσε να συζητηθεί ακόμα και στις σχολικές αίθουσες. Μόνο καλό θα έκανε.
8 Φεβρουαρίου 2007
"Στρατιώτες της Σαλαμίνας"
Τον Άντονυ Μπήβορ (Antony Beevor) τον ήξερα από τα θαυμάσια ιστορικά βιβλία του "Στάλινγκραντ" και "Βερολίνο: η πτώση". Όταν διάβασα, λοιπόν, ότι κυκλοφόρησε το νέο του βιβλίο για τον Ισπανικό Εμφύλιο, ενθουσιάστηκα. Τελώντας εν αναμονή, αποφάσισα να ξαναδιαβάσω ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της σύγχρονης ισπανικής λογοτεχνίας τα οποία διαπραγματεύονται πτυχές αυτού του μεγάλου θέματος. Πρόκειται για το βιβλίο του Χαβιέρ Θέρκας (Javier Cercas) "Στρατιώτες της Σαλαμίνας" (Πατάκης, 2002, σελ. 269).
Όταν εμείς οι "προοδευτικοί" μιλάμε για εμφύλιο πόλεμο, οι "άλλοι" σπεύδουν να μας διορθώσουν: όχι εμφύλιος αλλά συμμοριτοπόλεμος. Μπορεί κάπου να έχουμε βολευτεί κι οι δυο με την λέξη "ανταρτοπόλεμος" αλλά το παράξενο είναι ότι εμείς, ενώ επιμένουμε να μιλάμε για εμφύλιο, συνεχίζουμε να βλέπουμε εγκλήματα μόνο στην πλευρά των άλλων. Σαν να μη μας έχει διδάξει τίποτε η ιστορία.
Ο Θέρκας γράφει σε πρώτο πρόσωπο, υποδυόμενος τον εαυτό του που θέλει να γράψει ένα βιβλίο για έναν στασιαστή με το ποιητικό όνομα Ραφαέλ Σάντσεθ Μάθας, μπερδεύοντας με καταπληκτικό τρόπο τα γεγονότα με την μυθοπλασία ("στη Σαραγόσα υπάρχει ένας δρόμος με το όνομά του"). Στα τέλη του ισπανικού εμφυλίου, οι Δημοκράτες υποχωρούν κατατροπωμένοι από τα φρανκικά στρατεύματα κι ετοιμάζονται να περάσουν τα σύνορα προς την Γαλλία. Τότε, σε κάποιο μοναστήρι-φυλακή της Καταλωνίας αποφασίζουν την μαζική εκτέλεση 8.000 φυλακισμένων φρανκικών. Ο Σάντσεθ Μάθας καταφέρνει να ξεφύγει αλλά πέφτει πάνω σε έναν πολιτοφύλακα. Κι ενώ περιμένει το μοιραίο, ο πολιτοφύλακας απομακρύνεται χαρίζοντάς του τη ζωή.
Φαίνεται παράξενο το ότι ο Θέρκας γράφει για έναν φρανκικό, "ίσως τον παλιότερο φαλαγγίτη". Παρά το ότι φροντίζει να ξεκαθαρίσει τη θέση του ("άρθρα αρχικά υιοθετημένα ως επαναστατική ιδεολογία σύγκρουσης μπροστά στον επικείμενο πόλεμο και αργότερα υποβαθμισμένα στην κατηγορία του ιδεολογικού διακοσμητικού στοιχείου από τον χοντρούλη, θηλυπρεπή, ανίκανο, πονηρό και συντηρητικό στρατηγίσκο που τα σφετερίστηκε, κατέληξαν να μετατραπούν στα όλο και πιο διεφθαρμένα και άνευ σημασίας σύμβολα με τα οποία μια χούφτα αγροίκων αγωνίστηκε επί σαράντα χρόνια να επιβάλει ένα καθεστώς του κώλου"), οι αντιδράσεις για το βιβλίο που ετοιμάζει είναι έντονες ("μα να θέλεις να γράψεις για ένα φασίστα με τόσους καλούς κομμουνιστές εκεί έξω;", "στο 'πα να μη γράψεις γι' αυτόν τον φασίστα, αυτοί γαμάνε ό,τι βρεθεί στον δρόμο τους").
Το κείμενο του Θέρκας έχει μια χαλαρή ροή που δεν κουράζει και οι δύσκολες εικόνες απαλύνονται με συχνές προσφυγές σε ποιητικούς στοχασμούς. Άλλωστε, ο Θέρκας αποδεικνύεται εραστής της ποίησης, όχι μόνο παρουσιάζοντας τον πρωταγωνιστή του ως ποιητή στα νιάτα του και βάζοντάς τον να τραγουδά ή να απαγγέλλει σονέτα αλλά παραθέτοντας και αφορισμούς που σχετίζονται με την ποίηση ("όποιος κι αν κερδίσει στους πολέμους, οι ποιητές πάντα χάνουν", "τους λαούς δεν τους παρακινεί ποτέ κανείς άλλος παρά μόνο οι ποιητές", "ο πόλεμος είναι η κατεξοχήν εποχή των ποιητών και των ηρώων").
Οι γωνίες αμβλύνονται κι οι αντιπαραθέσεις του παρελθόντος έχουν χάσει την αρχική τους ένταση διατηρώντας μόνο την πατίνα του χρόνου. Ο πολιτοφύλακας δεν θυμίζει τις προπαγανδιστικές αφίσσες που δείχνουν ένα σκληροτράχηλο άντρα με την γροθιά υψωμένη και το όπλο προτεταμένο. Είναι απλώς "ο ανώνυμος και ηττημένος στρατιώτης" το βλέμμα του οποίου "δεν περιέχει συμπόνοια ούτε μίσος, ούτε καν περιφρόνηση". Ο φαλαγγίτης γίνεται συμπαθής, ως άνθρωπος που έζησε την ουτοπία των ιδεών του. Και στο τέλος, ο ογδοντάχρονος παλαίμαχος δημοκράτης μάς αναγκάζει να αναρωτηθούμε "αν κι οι βετεράνοι της Σαλαμίνας έδιναν αυτή την εγκαταλειμμένη εικόνα του παλιού τρακαρισμένου φορτηγατζή".
Η ματιά που ρίχνει στα 60 τελευταία χρόνια της ισπανικής ιστορίας ο Θέρκας είναι διαπεραστική και συγκλονιστική μα και κατευναστική συγχρόνως. Η εξιλέωση έρχεται στην πλατειά αγκαλιά του γέρου βετεράνου πολεμιστή και στην τελευταία εικόνα του βιβλίου με τον στρατιώτη που κινείται προς τα εμπρός ανεμίζοντας τη σημαία μιας ανύπαρκτης χώρας.
Οι "Στρατιώτες της Σαλαμίνας" δίκαια γνώρισαν αναγνώριση και διακρίσεις.
Όταν εμείς οι "προοδευτικοί" μιλάμε για εμφύλιο πόλεμο, οι "άλλοι" σπεύδουν να μας διορθώσουν: όχι εμφύλιος αλλά συμμοριτοπόλεμος. Μπορεί κάπου να έχουμε βολευτεί κι οι δυο με την λέξη "ανταρτοπόλεμος" αλλά το παράξενο είναι ότι εμείς, ενώ επιμένουμε να μιλάμε για εμφύλιο, συνεχίζουμε να βλέπουμε εγκλήματα μόνο στην πλευρά των άλλων. Σαν να μη μας έχει διδάξει τίποτε η ιστορία.
Ο Θέρκας γράφει σε πρώτο πρόσωπο, υποδυόμενος τον εαυτό του που θέλει να γράψει ένα βιβλίο για έναν στασιαστή με το ποιητικό όνομα Ραφαέλ Σάντσεθ Μάθας, μπερδεύοντας με καταπληκτικό τρόπο τα γεγονότα με την μυθοπλασία ("στη Σαραγόσα υπάρχει ένας δρόμος με το όνομά του"). Στα τέλη του ισπανικού εμφυλίου, οι Δημοκράτες υποχωρούν κατατροπωμένοι από τα φρανκικά στρατεύματα κι ετοιμάζονται να περάσουν τα σύνορα προς την Γαλλία. Τότε, σε κάποιο μοναστήρι-φυλακή της Καταλωνίας αποφασίζουν την μαζική εκτέλεση 8.000 φυλακισμένων φρανκικών. Ο Σάντσεθ Μάθας καταφέρνει να ξεφύγει αλλά πέφτει πάνω σε έναν πολιτοφύλακα. Κι ενώ περιμένει το μοιραίο, ο πολιτοφύλακας απομακρύνεται χαρίζοντάς του τη ζωή.
Φαίνεται παράξενο το ότι ο Θέρκας γράφει για έναν φρανκικό, "ίσως τον παλιότερο φαλαγγίτη". Παρά το ότι φροντίζει να ξεκαθαρίσει τη θέση του ("άρθρα αρχικά υιοθετημένα ως επαναστατική ιδεολογία σύγκρουσης μπροστά στον επικείμενο πόλεμο και αργότερα υποβαθμισμένα στην κατηγορία του ιδεολογικού διακοσμητικού στοιχείου από τον χοντρούλη, θηλυπρεπή, ανίκανο, πονηρό και συντηρητικό στρατηγίσκο που τα σφετερίστηκε, κατέληξαν να μετατραπούν στα όλο και πιο διεφθαρμένα και άνευ σημασίας σύμβολα με τα οποία μια χούφτα αγροίκων αγωνίστηκε επί σαράντα χρόνια να επιβάλει ένα καθεστώς του κώλου"), οι αντιδράσεις για το βιβλίο που ετοιμάζει είναι έντονες ("μα να θέλεις να γράψεις για ένα φασίστα με τόσους καλούς κομμουνιστές εκεί έξω;", "στο 'πα να μη γράψεις γι' αυτόν τον φασίστα, αυτοί γαμάνε ό,τι βρεθεί στον δρόμο τους").
Το κείμενο του Θέρκας έχει μια χαλαρή ροή που δεν κουράζει και οι δύσκολες εικόνες απαλύνονται με συχνές προσφυγές σε ποιητικούς στοχασμούς. Άλλωστε, ο Θέρκας αποδεικνύεται εραστής της ποίησης, όχι μόνο παρουσιάζοντας τον πρωταγωνιστή του ως ποιητή στα νιάτα του και βάζοντάς τον να τραγουδά ή να απαγγέλλει σονέτα αλλά παραθέτοντας και αφορισμούς που σχετίζονται με την ποίηση ("όποιος κι αν κερδίσει στους πολέμους, οι ποιητές πάντα χάνουν", "τους λαούς δεν τους παρακινεί ποτέ κανείς άλλος παρά μόνο οι ποιητές", "ο πόλεμος είναι η κατεξοχήν εποχή των ποιητών και των ηρώων").
Οι γωνίες αμβλύνονται κι οι αντιπαραθέσεις του παρελθόντος έχουν χάσει την αρχική τους ένταση διατηρώντας μόνο την πατίνα του χρόνου. Ο πολιτοφύλακας δεν θυμίζει τις προπαγανδιστικές αφίσσες που δείχνουν ένα σκληροτράχηλο άντρα με την γροθιά υψωμένη και το όπλο προτεταμένο. Είναι απλώς "ο ανώνυμος και ηττημένος στρατιώτης" το βλέμμα του οποίου "δεν περιέχει συμπόνοια ούτε μίσος, ούτε καν περιφρόνηση". Ο φαλαγγίτης γίνεται συμπαθής, ως άνθρωπος που έζησε την ουτοπία των ιδεών του. Και στο τέλος, ο ογδοντάχρονος παλαίμαχος δημοκράτης μάς αναγκάζει να αναρωτηθούμε "αν κι οι βετεράνοι της Σαλαμίνας έδιναν αυτή την εγκαταλειμμένη εικόνα του παλιού τρακαρισμένου φορτηγατζή".
Η ματιά που ρίχνει στα 60 τελευταία χρόνια της ισπανικής ιστορίας ο Θέρκας είναι διαπεραστική και συγκλονιστική μα και κατευναστική συγχρόνως. Η εξιλέωση έρχεται στην πλατειά αγκαλιά του γέρου βετεράνου πολεμιστή και στην τελευταία εικόνα του βιβλίου με τον στρατιώτη που κινείται προς τα εμπρός ανεμίζοντας τη σημαία μιας ανύπαρκτης χώρας.
Οι "Στρατιώτες της Σαλαμίνας" δίκαια γνώρισαν αναγνώριση και διακρίσεις.
7 Φεβρουαρίου 2007
Τι είναι σοσιαλισμός;
Πριν λίγες μέρες διάβασα κάπου (δυστυχώς, δεν θυμάμαι πού) ένα κείμενο του πολωνού φιλοσόφου Λέστζεκ Κολακόβσκι (Leszek Kołakowski), γραμμένο πριν από 50 χρόνια. Το κείμενο προοριζόταν για δημοσίευση στο περιοδικό "Pro Postu" αλλά η κυβέρνηση Γκομούλκα το απαγόρευσε (τι πρωτότυπο!). Το κείμενο είναι εκτενέστατο. Εδώ παρατίθενται αποσπάσματα:
Θα σας πούμε τι είναι ο σοσιαλισμός. Οφείλουμε όμως πριν απ' όλα να σας πούμε τι δεν είναι σοσιαλισμός. Ο σοσιαλισμός, λοιπόν, δεν είναι:
... μια κοινωνία στην οποία κάποιος είναι δυστυχής επειδή λέει αυτό που σκέφτεται και κάποιος άλλος είναι ευτυχής επειδή δεν λέει αυτό που σκέφτεται,
... μια κοινωνία στην οποία κάποιος είναι ακόμα καλύτερα επειδή δεν σκέφτεται καθόλου,
... ένα κράτος στο οποίο όποιος πλέκει το εγκώμιο των ηγετών βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση,
... ένα κράτος στο οποίο μπορεί κάποιος να καταδικαστεί δίχως δίκη,
... μια κοινωνία στην οποία οι ηγέτες διορίζονται από μόνοι τους στα αξιώματά τους,
... μια κοινωνία στην οποία δέκα άνθρωποι ζουν σε ένα μόνο δωμάτιο,
... μια κοινωνία που έχει αναλφάβητους,
... ένα κράτος στο οποίο οι άνθρωποι υποχρεώνονται να προσφεύγουν στα ψεύδη,
... ένα κράτος στο οποίο οι άνθρωποι υποχρεώνονται να γίνουν κλέφτες,
... ένα κράτος στο οποίο οι άνθρωποι υποχρεώνονται να διαπράττουν εγκλήματα,
... ένα κράτος στο οποίο όποιος είναι τεμπέλης ζη καλύτερα από όποιον έχει θάρρος,
... ένα κράτος στο οποίο οι δικηγόροι συμφωνούν με τον εισαγγελέα,
... ένα κράτος στο οποίο οι πολίτες αναζητούν στον Θεό παρηγοριά για την αθλιότητά τους,
... ένα έθνος που καταπιέζει άλλα έθνη,
... ένα κράτος στο οποίο η κυβέρνηση ορίζει τα δικαιώματα των πολιτών ενώ οι πολίτες δεν ορίζουν τις δικαιοδοσίες της κυβέρνησης,
... ένα κράτος στο οποίο ένα μέρος του πληθυσμού παίρνει μισθούς σαράντα φορές μεγαλύτερους από τους μισθούς των άλλων,
... ένα κράτος που χρησιμοποιεί εθνικιστικά συνθήματα,
... ένα κράτος του οποίου οι κυβερνήσεις θεωρούν ότι τίποτε δεν είναι σημαντικώτερο από την εξουσία τους,
... ένα κράτος που συμβιβάζεται με το έγκλημα και προσαρμόζει την ιδεολογία του σε αυτόν τον συμβιβασμό,
... ένα κράτος στο οποίο οι ρατσιστές δημεγέρτες απολαμβάνουν πλήρους ελευθερίας,
... ένα κράτος στο οποίο υπάρχει ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής,
... ένα κράτος που δυκολεύεται να διακρίνει μια κοινωνική επανάσταση από μια ένοπλη επίθεση,
... ένα κράτος που δεν πιστεύει ότι οι άνθρωποι πρέπει να είναι πιο ευτυχισμένοι στον σοσιαλισμό,
... μια κοινωνία που είναι ή ίδια η θλίψη,
... ένα σύστημα με κάστες,
... ένα κράτος που γνωρίζει την βούληση των ανθρώπων πριν ακόμη τους ρωτήσει γι' αυτήν,
... ένα κράτος που μπορεί να κακομεταχειρίζεται ατιμώρητα αυτή τη βούληση,
... ένα κράτος στο οποίο μια αντίληψη της ιστορίας είναι νόμος,
... ένα κράτος στο οποίο τα αποτελέσματα των εκλογών μπορούν να προαναγγελθούν,
... ένα κράτος στο οποίο οι εργαζόμενοι δεν ασκούν καμμιά επιρροή στην κυβέρνηση,
... ένα κράτος που θεωρεί ότι πάντοτε έχει δίκιο,
... ένα κράτος στο οποίο η ιστορία είναι υπηρέτρια της πολιτικής,
... ένα κράτος που αποφασίζει ποιος μπορεί να ασκεί κριτική και πώς.
Και τώρα προσοχή! Θα σας πούμε τι είναι ο σοσιαλισμός. Ε, λοιπόν, ο σοσιαλισμός είναι καλό πράγμα.
Ομολογώ ότι με δυσκολία αντιστάθηκα στον πειρασμό να μη συμπληρώσω μερικές από τις αποστροφές του Κολακόβσκι. Π.χ. θα ήθελα να πω ότι σοσιαλισμός δεν είναι ένα κράτος στο οποίο η απόφαση μιας δίκης είναι γνωστή εκ των προτέρων, ένα κράτος στο οποίο οι καταδικασμένοι από τις ψήφους του λαού διορίζονται διοικητές μεγάλων οργανισμών, μια κοινωνία με αστέγους, μια κοινωνία με ανέργους, ένα κράτος του οποίου οι πολίτες παίρνουν δάνεια για να πληρώσουν τους γιατρούς, μια κοινωνία με ανύπαρκτη υποδομή για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, ένα κράτος με υπουργείο τύπου, ένα κράτος στο οποίο βρίσκει ακόμη εφαρμογή ο αφορισμός του Όργουελ "όλα τα ζώα είναι ίσα αλλά μερικά είναι πιο ίσα από τα άλλα" κλπ κλπ.
Αποφάσισα να μη προσθέσω τίποτε. Αρκετή θλίψη προξενεί ο λόγος του Κολακόβσκι. Ας μη την επιτείνω περαιτέρω.
Θα σας πούμε τι είναι ο σοσιαλισμός. Οφείλουμε όμως πριν απ' όλα να σας πούμε τι δεν είναι σοσιαλισμός. Ο σοσιαλισμός, λοιπόν, δεν είναι:
... μια κοινωνία στην οποία κάποιος είναι δυστυχής επειδή λέει αυτό που σκέφτεται και κάποιος άλλος είναι ευτυχής επειδή δεν λέει αυτό που σκέφτεται,
... μια κοινωνία στην οποία κάποιος είναι ακόμα καλύτερα επειδή δεν σκέφτεται καθόλου,
... ένα κράτος στο οποίο όποιος πλέκει το εγκώμιο των ηγετών βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση,
... ένα κράτος στο οποίο μπορεί κάποιος να καταδικαστεί δίχως δίκη,
... μια κοινωνία στην οποία οι ηγέτες διορίζονται από μόνοι τους στα αξιώματά τους,
... μια κοινωνία στην οποία δέκα άνθρωποι ζουν σε ένα μόνο δωμάτιο,
... μια κοινωνία που έχει αναλφάβητους,
... ένα κράτος στο οποίο οι άνθρωποι υποχρεώνονται να προσφεύγουν στα ψεύδη,
... ένα κράτος στο οποίο οι άνθρωποι υποχρεώνονται να γίνουν κλέφτες,
... ένα κράτος στο οποίο οι άνθρωποι υποχρεώνονται να διαπράττουν εγκλήματα,
... ένα κράτος στο οποίο όποιος είναι τεμπέλης ζη καλύτερα από όποιον έχει θάρρος,
... ένα κράτος στο οποίο οι δικηγόροι συμφωνούν με τον εισαγγελέα,
... ένα κράτος στο οποίο οι πολίτες αναζητούν στον Θεό παρηγοριά για την αθλιότητά τους,
... ένα έθνος που καταπιέζει άλλα έθνη,
... ένα κράτος στο οποίο η κυβέρνηση ορίζει τα δικαιώματα των πολιτών ενώ οι πολίτες δεν ορίζουν τις δικαιοδοσίες της κυβέρνησης,
... ένα κράτος στο οποίο ένα μέρος του πληθυσμού παίρνει μισθούς σαράντα φορές μεγαλύτερους από τους μισθούς των άλλων,
... ένα κράτος που χρησιμοποιεί εθνικιστικά συνθήματα,
... ένα κράτος του οποίου οι κυβερνήσεις θεωρούν ότι τίποτε δεν είναι σημαντικώτερο από την εξουσία τους,
... ένα κράτος που συμβιβάζεται με το έγκλημα και προσαρμόζει την ιδεολογία του σε αυτόν τον συμβιβασμό,
... ένα κράτος στο οποίο οι ρατσιστές δημεγέρτες απολαμβάνουν πλήρους ελευθερίας,
... ένα κράτος στο οποίο υπάρχει ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής,
... ένα κράτος που δυκολεύεται να διακρίνει μια κοινωνική επανάσταση από μια ένοπλη επίθεση,
... ένα κράτος που δεν πιστεύει ότι οι άνθρωποι πρέπει να είναι πιο ευτυχισμένοι στον σοσιαλισμό,
... μια κοινωνία που είναι ή ίδια η θλίψη,
... ένα σύστημα με κάστες,
... ένα κράτος που γνωρίζει την βούληση των ανθρώπων πριν ακόμη τους ρωτήσει γι' αυτήν,
... ένα κράτος που μπορεί να κακομεταχειρίζεται ατιμώρητα αυτή τη βούληση,
... ένα κράτος στο οποίο μια αντίληψη της ιστορίας είναι νόμος,
... ένα κράτος στο οποίο τα αποτελέσματα των εκλογών μπορούν να προαναγγελθούν,
... ένα κράτος στο οποίο οι εργαζόμενοι δεν ασκούν καμμιά επιρροή στην κυβέρνηση,
... ένα κράτος που θεωρεί ότι πάντοτε έχει δίκιο,
... ένα κράτος στο οποίο η ιστορία είναι υπηρέτρια της πολιτικής,
... ένα κράτος που αποφασίζει ποιος μπορεί να ασκεί κριτική και πώς.
Και τώρα προσοχή! Θα σας πούμε τι είναι ο σοσιαλισμός. Ε, λοιπόν, ο σοσιαλισμός είναι καλό πράγμα.
Ομολογώ ότι με δυσκολία αντιστάθηκα στον πειρασμό να μη συμπληρώσω μερικές από τις αποστροφές του Κολακόβσκι. Π.χ. θα ήθελα να πω ότι σοσιαλισμός δεν είναι ένα κράτος στο οποίο η απόφαση μιας δίκης είναι γνωστή εκ των προτέρων, ένα κράτος στο οποίο οι καταδικασμένοι από τις ψήφους του λαού διορίζονται διοικητές μεγάλων οργανισμών, μια κοινωνία με αστέγους, μια κοινωνία με ανέργους, ένα κράτος του οποίου οι πολίτες παίρνουν δάνεια για να πληρώσουν τους γιατρούς, μια κοινωνία με ανύπαρκτη υποδομή για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, ένα κράτος με υπουργείο τύπου, ένα κράτος στο οποίο βρίσκει ακόμη εφαρμογή ο αφορισμός του Όργουελ "όλα τα ζώα είναι ίσα αλλά μερικά είναι πιο ίσα από τα άλλα" κλπ κλπ.
Αποφάσισα να μη προσθέσω τίποτε. Αρκετή θλίψη προξενεί ο λόγος του Κολακόβσκι. Ας μη την επιτείνω περαιτέρω.