Τι δεν άκουσα για τα πανεπιστήμια

Παρακολουθώ με ανάμεικτα συναισθήματα όλον αυτόν τον διάλογο που γίνεται για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Άκουσα δεκάδες επιχειρήματα υπέρ ή κατά του δημόσιου χαρακτήρα που πρέπει ή δεν πρέπει να έχουν τα πανεπιστήμια. Παρά ταύτα, ομολογώ ότι δεν ικανοποιήθηκα. Ίσως, επειδή δεν άκουσα πράγματα που -κατά την γνώμη μου- θα έπρεπε να ειπωθούν.

Δεν άκουσα ότι ένα πανεπιστήμιο-επιχείρηση μοιάζει λιγότερο με πανεπιστήμιο και περισσότερο με επιχείρηση. Μια επιχείρηση που, για να επιβιώσει, οφείλει να ενταχθεί στο κρατούν σύστημα και, συνεπώς, να τα έχει καλά με την εξουσία πάσης μορφής. Και, για να τα έχει καλά με την εξουσία, οφείλει να εκπαιδεύει τους φοιτητές της ως μελλοντικά γρανάζια της συνολικής μηχανής κι όχι ως ελεύθερα σκεπτόμενους πολίτες. Οι υπεύθυνοι μιας τέτοιας επιχείρησης σκέφτονται υποχρεωτικά με τους νόμους της αγοράς κι όχι με γνώμονα την γνώση. Έτσι εξαφανίζεται η διαφορά "προϊόντος" και "ιδέας", οδηγώντας μας σε άκρατη εμπορευματοποίηση της γνώσης και μετατροπή του "φοιτητή" σε "πελάτη".

Δεν άκουσα ότι το πανεπιστήμιο δεν πρέπει απλώς να προετοιμάζει την ένταξη των φοιτητών του στην παραγωγή. Πρέπει πρωτίστως να εκπαιδεύει τους φοιτητές του στην αμφισβήτηση της παραγωγικής εκμετάλλευσης και να τους μπολιάζει με αλλεργιογόνα στις κοινωνικές ανισότητες. Το πανεπιστήμιο δεν πρέπει να αρκείται στην εκμάθηση εργασιακών δεξιοτήτων. Πρέπει κυρίως να συνδαυλίζει την δημιουργική φαντασία των φοιτητών του, οδηγώντας τους στην ανατροπή κι όχι στην υιοθέτηση των κακώς κειμένων, με στόχο την δημιουργία ενός καλύτερου αύριο κι όχι τη διατήρηση του αρρωστημένου σήμερα.

Δεν άκουσα ότι όλη η "επιχειρηματολογία" υπέρ της ιδιωτικοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υποκρύπτει τη διάθεση επίθεσης εναντίον του σημαντικότερου κυττάρου αντίστασης στην καρκινικά αναπτυσσόμενη προσπάθεια φαλκίδευσης των προσωπικών ελευθεριών. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει χώρος επικίνδυνος για κάθε εξουσία όπου θα συνεχίσουν να εκφράζονται η διαφωνία, η αμφισβήτηση και η δημιουργία. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει χώρος απειλής για κάθε φονταμενταλισμό, για κάθε νεοφιλελευθερισμό, για κάθε ατομικισμό, για κάθε επιχειρούμενο πνευματικό εξανδραποδισμό.

Δεν άκουσα ότι είναι απαράδεκτος ο συσχετισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την παραγωγική-καταναλωτική κουλτούρα. Το πανεπιστήμιο δεν επιτρέπεται να γίνει φροντιστήριο για αυριανά μέλη μιας διαμορφωμένης κοινωνίας. Το πανεπιστήμιο πρέπει να παραμείνει τόπος δράσης για ελεύθερους πολίτες που θέλουν να εμβαθύνουν στα σημερινά κοινωνικά προβλήματα για να διαμορφώσουν εν τέλει την δική τους αυριανή κοινωνία.

Αυτά δεν τα άκουσα ούτε στις συζητήσεις που έγιναν στο κοινοβούλιο ούτε στον αχταρμά των τηλεοπτικών παραθύρων. Όμως, είμαι σίγουρος ότι ειπώθηκαν και θα τα άκουγα κι εγώ αν μπορούσα να παρευρεθώ σε κάποια από τις αμέτρητες φοιτητικές συνελεύσεις που πραγματοποιήθηκαν τούτο τον καιρό σε όλα τα πανεπιστήμια της χώρας. Στα δημόσια πανεπιστήμια, φυσικά.


Υστερόγραφο: Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν οι απόψεις του Ανρί Ζιρού (Henry Giroux) στο κείμενό του "Οι εκπαιδευτικοί ως διανοούμενοι της κοινωνικής αλλαγής" (δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Ρωγμές εν τάξει", σε μετάφραση του Κώστα Θεριανού).