Ολυμπιακά παραμύθια - 2. Οι μεταγραφές

Θυμάμαι ακόμη και σήμερα την έκπληξη που ένοιωσα πριν καμμιά εικοσαριά χρόνια, όταν πρωοτοείδα τον κενυάτη Ουίλσον Κίπκετερ (τότε παγκόσμιο πρωταθλητή και ρέκορντμαν των 800 μέτρων) να αγωνίζεται με την φανέλλα τής Δανίας. Βλέπετε, η μόδα των "εθνικών μεταγραφών" στον σύγχρονο αθλητισμό δεν ήταν διαδεδομένη εκείνη την εποχή. Βέβαια, σήμερα το φαινόμενο είναι συνηθισμένο. Ιδού τρία χαρακτηριστικά ελληνικά παραδείγματα, ευρύτατα γνωστά:

- Ο "δικός μας" Κάχι Κακιασβίλι (ευτυχώς, το "Ακάκιος Κακιασβίλης" δεν έπιασε) έχει κερδίσει δυο χρυσά ολυμπιακά μετάλλια για την χώρα μας, αφού προηγουμένως είχε κερδίσει άλλο ένα για την Γεωργία.

- Στους ολυμπιακούς αγώνες τής Αθήνας, ο Τζαρτζίλ Ζβιανταουρί θα μπορούσε να είχε χαρίσει άλλο ένα χρυσό στην Γεωργία αλλά, δυστυχώς για τους γεωργιανούς, πρόλαβε και τον υιοθέτησε ο προπονητής τού τζούντο Νίκος Ηλιάδης. Έτσι απολαύσαμε τον "νεογέννητο" έλληνα χρυσό ολυμπιονίκη Ηλία Ηλιάδη να κάνει δηλώσεις μετά την νίκη του σε έλληνα δημοσιογράφο μέσω...διερμηνέα, αν και είχε στους ώμους του την γαλανόλευκη!

- Ο Πύρρος Δήμας είναι ένας από τους πλέον αγαπητούς στους έλληνες αθλητής, με τέσσερα ολυμπιακά μετάλλια (τα τρία χρυσά). Σήμερα, ο γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αλβανία Πύρρος Δήμας είναι βουλευτής επικρατείας του ΠαΣοΚ, αφού στο μεταξύ είχε ονομαστεί αξιωματικός των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Εννοείται ότι ο Πύρρος, αν δεν ήταν ολυμπιονίκης, θα ήταν απλώς άλλος ένας "βρομοαλβανός μετανάστης".

Κι αν η Ελλάδα έχει να παρουσιάσει άφθονες τέτοιες "εθνικές μεταγραφές" (όρεξη να 'χουμε να απαριθμούμε), φανταστείτε τι γίνεται σε άλλες, πλουσιώτερες χώρες. Στις εθνικές ομάδες στίβου τού Κατάρ και του Μπαχρέιν ψάχνεις με το κυάλι για να βρεις  αυτόχθονα αθλητή. Στους ολυμπιακούς αγώνες τού Πεκίνου, η ουγκαντέζα αρσιβαρίστρια Ρουθ Κασίριε μπήκε ως σημαιοφόρος τής...Νορβηγίας. Στους ίδιους αγώνες, σημαιοφόρος των ΗΠΑ ήταν ο σουδανός πρόσφυγας Λόπεζ Λόμονγκ. Επίσης στο Πεκίνο, στον γυναικείο αγώνα υδατοσφαίρισης ανάμεσα στην Ιταλία και την Ουγγαρία, η ουγγαρέζα πολίστρια Άγκνες Βάλκαϊ βρέθηκε αντίπαλος με την "ιταλίδα" αδελφή της Ερζεμπέτ Βάλκαϊ! Τέλος, πριν λίγες μέρες η παγκόσμια ομοσπονδία στίβου ανακοίνωσε τις "νέες εθνικότητες" δώδεκα ακόμη αθλητών. Κι έχει ο θεός...

Το φαινόμενο βρομοκοπάει από χιλιόμετρα μακρυά. Είναι σαφές ότι "μπούσουλας" όλων αυτών των "εθνικών μεταγραφών" δεν μπορεί να είναι ούτε το "ευ αγωνίζεσθαι" ούτε η "αθλητική ανιδιοτέλεια" ούτε ο...κότινος. Όμως, δεν είναι η "αμαρτωλή δύση" ούτε ο "πολυπράγμων καπιταλισμός" που ανακάλυψαν το συγκεκριμένο κόλπο. Δυστυχώς, ακόμη κι εδώ τα πρωτεία ανήκουν στους έλληνες! Και, μάλιστα, από τα βάθη της Ιστορίας!

Πράγματι, οι "εθνικές μεταγραφές" αποτελούν αρχαιοελληνική ανακάλυψη. Εφ' όσον η ανάδειξη κάποιου αθλητή ως ολυμπιονίκη έφερνε φήμη και δόξα στην πόλη-κράτος του, εξυπακούεται ότι μεγάλο κομμάτι απ' αυτή την φήμη και την δόξα καρπωνόταν και ο βασιλιάς ή ο τύραννος της πόλης. Συνεπώς, όσο περισσότερες ολυμπιακές επιτυχίες είχε να επιδείξει μια πόλη, τόσο μεγαλύτερη δόξα αποκτούσε και ο ανώτατος άρχοντάς της. Έτσι, από νωρίς άρχισαν οι συναλλαγές ανάμεσα σε πλούσιους άρχοντες και ολυμπιονίκες προκειμένου οι τελευταίοι να πάρουν...μεταγραφή.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του πολυολυμπιονίκη δρομέα Άστυλου από τον Κρότωνα της Νότιας Ιταλίας, ο οποίος πρώτευσε στο "στάδιον" και στον "δίαυλον" κατά τους ολυμπιακούς αγώνες τού 488 π.Χ. Τότε, ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων σκέφτηκε να "ενισχύσει" την επόμενη ολυμπιακή ομάδα τής πόλης του με τον Άστυλο. Τα χρήματα και τα χωράφια που χάρισε στον κροτωνιάτη αθλητή ο Ιέρων ήσαν αρκετά ώστε ο Άστυλος να ξεχάσει τους κότινους και τις τιμές των συμπατριωτών του και να δεχτεί την μεταγραφή στις Συρακούσες.

Έτσι, λοιπόν, στους επόμενους ολυμπιακούς αγώνες τού 484 π.Χ. ο Άστυλος ξανακέρδισε και στα δυο αγωνίσματα αλλά τούτη την φορά η δόξα πήγε στις Συρακούσες. Έξαλλοι οι πρώην συμπατριώτες του τον εξόρισαν για πάντα από τον Κρότωνα, κατέστρεψαν τον ανδριάντα του (τον οποίο είχε φιλοτεχνήσει ο Πυθαγόρας), κατέβασαν την εικόνα του από τον ναό τής Λακινίας Ήρας και μετέτρεψαν το σπίτι του σε φυλακή (ύψιστη προσβολή), ενώ η οικογένειά του τον αποκλήρωσε (*). Όμως, το αφτί τού Άστυλου δεν ίδρωσε: στους επόμενους ολυμπιακούς αγώνες, το 480 π.Χ., όχι μόνο κέρδισε και πάλι στα ίδια αγωνίσματα αλλά πρώτευσε και στον "οπλίτη δρόμο"...

Εκτός από την περίπτωση Άστυλου, μεγάλο ντόρο έκανε και η περίπτωση του κρητικού Σωτάδη. Ο Σωτάδης είχε νικήσει στον "δόλιχο" κατά τους 99ους ολυμπιακούς αγώνες τού 384 π.Χ. Τότε, ο σατράπης τής Εφέσου Τιρίβαζος σκέφτηκε ότι δεν θα του έπεφτε άσχημα να αποκτούσε η πόλη του έναν ολυμπιονίκη και γέμισε χρυσάφι τον Σωτάδη προκειμένου να τον πείσει να πάρει μεταγραφή από την Κρήτη στην Έφεσο. Κι επειδή "ήταν πολλά τα λεφτά, Σωτάδη", ο -αποθεωμένος ως κρητικός- ολυμπιονίκης νίκησε στους 100ούς αγώνες τού 380 για λογαριασμό τού Τιρίβαζου και της Εφέσου (**). Φυσικά, οι πρώην αποθεωτές του δεν έμειναν άπραγοι. Δήμευσαν την περιουσία του και του απαγόρευσαν να ξαναπατήσει το πόδι του στο νησί.


Κάπως έτσι, λοιπόν, ο ταπεινός κότινος επιχρυσωνόταν, στέλνοντας το "αγνό" πνεύμα τού ολυμπισμού να κατοικοεδρεύσει αποκλειστικά στο μυαλό και την φαντασία όσων επιμένουν να βλέπουν μόνο ωραία και σωστά πράγματα στην αρχαία μας Ιστορία. Συνεπώς, την επόμενη φορά που θα αγανακτήσετε με τον "αιγαλεώτη" λατινοαμερικανό Γιάννη "Χουάν Ραμόν Ρότσα" Μπουμπλή ή τον "χιώτη" λατινοαμερικανό Εδουάρδο "Κοντογεωργάκη" Ρικάνε, σκεφθείτε ότι απλώς...παραμένουμε πιστοί στις αρχαιοελληνικές μας παραδόσεις!


----------------------------
(*) "Αστύλος δε Κροτωνιάτης Πυθαγόρου μέν εστιν έργον, τρεις δε εφεξής Ολυμπίασι σταδίου τε και διαύλου νίκας έσχεν. ότι δε εν δύο ταις υστέραις ες χάριν την Ιέρωνος του Δεινομένους ανηγόρευσεν αυτόν Συρακούσιον, τούτων ένεκα οι Κροτωνιάται την οικίαν αυτού δεσμωτήριον είναι κατέγνωσαν και την εικόνα καθείλον παρά τη Ήρα τη Λακινία κειμένην" (Παυσανίας, "Ελλάδος περιήγησις", βιβλίο VI, 13, 1). Συγγνώμη για το μονοτονικό, θείε Παυσανία...


(**) "Λαβών χρήματα παρά των Εφεσίων κοινού Εφεσίοις εσεποίησεν αυτός (...) και αυτόν επί τω έργω φυγή ζημιούσιν οι Κρήτες" (Παυσανίας, "Ελλάδος περιήγησις", βιβλίο VI, 18, 6)

Ολυμπιακά παραμύθια - 1. Ο κότινος

"Το έθνος πρέπει να μάθη να θεωρή εθνικόν ό,τι είναι αληθές" (Διονύσιος Σολωμός)


Τώρα που άρχισαν οι ολυμπιακοί αγώνες τού Λονδίνου, μου δίνεται η ευκαιρία να βγάλω ένα παλιό μου άχτι. Έτσι, λοιπόν, κατά την διάρκεια των αγώνων, θα δημοσιεύσω μια σειρά κειμένων με τα οποία θα επιχειρήσω να ανασκευάσω όλη την μυθολογία που έχει στηθεί ανά τους αιώνες περί των ολυμπιακών αγώνων. Κυρίως δε θα επικεντρωθώ στους δυο περισσότερο διαδεδομένους μύθους, δηλαδή στο πολυθρύλητο "ολυμπιακό ιδεώδες" και στην ευγένεια των αθλητών, οι οποίοι τάχατες αγωνίζονταν μόνο για τον "κότινο".

Προκαταβολικά, ζητώ συγγνώμη για την "ακαταστασία" των κειμένων, μιας και δεν έχω χρόνο να τα οργανώσω και να τα "καλουπώσω". Στο κάτω-κάτω, δεν φτιάχνω διδακτορική εργασία. Στο ιστολόγιό μου γράφω, οπότε κεντρική σημασία έχει το περιεχόμενο. Όσο για εκείνους που αισθανθούν να προσβάλλεται η ελληνικότητά τους, ας ρίξουν άλλη μια ματιά στην παραπάνω αποστροφή τού Σολωμού πριν μου ορμήσουν...


Όπως όλοι οι μεγάλοι αγώνες τής αρχαιότητας, έτσι και οι ολυμπιακοί αγώνες χαρακτηρίζονται ως "στεφανίται", επειδή το βραβείο των νικητών δεν ήταν παρά ένα στεφάνι: των ολυμπιονικών από αγριελιά (ο περίφημος κότινος), των ισθμιονικών από πεύκο, των πυθιονικών από δάφνη, των νεμεονικών από σέλινο. Αυτά τα στεφάνια ήσαν για τους τύπους, ακριβώς όπως σήμερα δίνονται μετάλλια. Στην ουσία, όμως, όλοι οι μεγάλοι αθλητικοί αγώνες τής αρχαιότητας ήσαν "χρηματίται".

Πράγματι, όταν οι ολυμπιονίκες επέστρεφαν στις πόλεις τους, όχι απλώς αποθεώνονταν αλλά εξασφάλιζαν και μια σειρά εντυπωσιακών προνομίων. Κατ' αρχάς, έμπαιναν στην πόλη από ένα σημείο των τειχών το οποίο γκρεμιζόταν για να περάσουν, συμβολισμός ο οποίος εννοούσε πως η πόλη δεν χρειάζεται πια τα τείχη εφ' όσον διαθέτει τέτοιον ήρωα. Οι άρχοντες και το ιερατείο ετοίμαζαν πανηγυρική υποδοχή ενώ όλοι οι κάτοικοι έβγαιναν στους δρόμους για να ζητωκραυγάσουν και να αποθεώσουν τον ήρωά τους. Ποιητές έγραφαν ύμνους για τον νικητή, γλύπτες έφτιαχναν τον ανδριάντα του, η πόλη έκοβε νομίσματα με την μορφή του και επιγραφές με υμνητικούς στίχους τοποθετούνταν στα μνημεία τής πόλης.

Όλα αυτά, βεβαίως, αποτελούσαν ηθικές ανταμοιβές και δεν θα είχε νόημα να τις επικρίνουμε αν όλα τελείωναν εδώ. Αλλά ποιός ολυμπιονίκης νοιάζεται για τις ηθικές ανταμοιβές όταν μπορεί να εξασφαλίσει οικονομικά προνόμια; Έτσι, λοιπόν, οι ολυμπιονίκες απαλλάσσονταν για πάντα από οποιαδήποτε φορολογία. Επίσης, απαλλάσσονταν και από κάθε στρατιωτική υποχρέωση (τί ειρωνεία να γκρεμίζεις τα τείχη για να περάσει κάποιος που δεν θα πιάσει ποτέ όπλο στα χέρια του!) αλλά και από κάθε άλλη δημόσια υποχρέωση (κοινωνικό έργο, κοινωφελή υπηρεσία σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών κλπ).

Πάνω απ' όλα, όμως, οι ολυμπιονίκες εξασφάλιζαν ισοβίως γενναία μισθοδοσία από το δημόσιο ταμείο, ενώ παράλληλα σιτίζονταν δωρεάν στο πρυτανείο. Αυτό το τελευταίο εξόργισε ως και τον νηφάλιο Σωκράτη: "Στο πρυτανείο πρέπει να σιτίζεται μόνον ο πολίτης που έχει άριστο ήθος και φρόνηση, που προσφέρει υπηρεσίες στην πατρίδα του, ο φτωχός άνθρωπος αλλά ευεργέτης τής πόλης. Απόδοση τιμών επιβάλλεται σε πολίτη του οποίου ολόκληρος ο βίος αποδεικνύεται ενάρετος" (Πλάτωνος, "Απολογία Σωκράτους", 36 γ-δ).

Παρ' ότι οι ολυμπιονίκες απαλλάσσονταν από κάθε στρατιωτική υποχρέωση, η πολιτεία τούς απένεμε στρατιωτικά αξιώματα (σημ.: κάτι ανάλογο κάνει και η σημερινή Ελλάδα με τους σύγχρονους ολυμπιονίκες της), ενίοτε δε και θρησκευτικά. Όσοι απ' αυτούς ήθελαν, μπορούσαν να πάρουν μέρος στις πολεμικές εκστρατείες, χωρίς όμως να είναι υποχρεωμένοι να πολεμήσουν. Πάντως, σε περίπτωση νίκης, ο "άκαπνος" ολυμπιονίκης είχε δικαίωμα σε σημαντικό μερίδιο από τα λάφυρα. Εννοείται ότι όλες οι παραπάνω υλικές παροχές αυξήθηκαν κατά τους ελληνιστικούς χρόνους και υπερδιογκώθηκαν κατά την ρωμαϊκή εποχή.

Πρέπει να παραδεχθούμε ότι στην αρχή οι ολυμπιακοί αγώνες ήσαν όντως "στεφανίται". Για παράδειγμα, κατά τους πρώτους αγώνες (776 π.Χ.) νικητής στον δρόμο ήταν ένας λαϊκός μάγειρος από την Ηλεία, ο Κόροιβος, ο οποίος έλαβε ως έπαθλο μόνο ένα μήλο! Δυστυχώς, δεν χρειάστηκαν παρά λίγα χρόνια για να αλλάξουν τα πράγματα. Από την έκτη κιόλας ολυμπιάδα η αγνότητα των αγώνων πάει περίπατο και κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες χορηγίες χρημάτων και τιμαλφών δώρων. Αρκεί να αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι ο Σόλων, λίγο μετά το 600 π.Χ., θεώρησε υπερβολικά τα χρήματα που έδινε η πολιτεία στους διάφορους νικητές αθλητικών αγώνων και επενέβη περιορίζοντας την αμοιβή των ολυμπιονικών σε 500 δραχμές, των ισθμιονικών σε 100 δραχμές κλπ. Ο ίδιος, έλεγε με θυμό ότι είναι απαράδεκτο να τιμώνται οι αθλητές και να αγνοούνται εκείνοι που θυσιάζονται στον πόλεμο, των οποίων και τα παιδιά θα έπρεπε να τρέφονται και να μορφώνονται με χρήματα της πολιτείας: "Απειρόκαλλον γαρ το εξαίρειν τας τούτων τιμάς, αλλά μόνον εκείνων των εν πολέμοις τελευτησάντων...ων και τους υιούς δημοσία τρέφεσθαι και παιδεύεσθαι" (Διογένους Λαερτίου, "Βίοι φιλοσόφων" - Σόλων, 55).

Αυτά τα ολίγα είχα να πω σήμερα, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα πάψει το παραμύθι πως τάχα οι αρχαίοι αγωνίζονταν μοναχά για έναν κότινο. Διάβολε, ποιός πιστεύει ότι οι πρόγονοί μας ήσαν τόσο "ηλίθιοι" ώστε να βολεύονται με ένα κοτσάνι αγριελιάς ή ένα ματσάκι σέλινο; Αλλά θα συνεχίσουμε.

"Αν με ξαναδείτε γράφτε μου"

Οι Χινετέρας (Jineteras) της Αβάνας δεν είναι σαν τις πόρνες που ξέρουμε, με την έννοια ότι δεν αναζητούν 5-10 πελάτες ημερησίως για να βγάλουν μεροκάματο. Οι Χινετέρας έχουν το δικό τους σύστημα. Σκοπός τους είναι να "ψαρέψουν" κάποιον πλούσιο τουρίστα, ο οποίος θα τις συντηρήσει για 10-15 μέρες και στο τέλος θα τους αφήσει και μερικά ακριβά δώρα. Όνειρό τους είναι κάποιος απ' αυτούς τους πλούσιους τουρίστες να τις ερωτευτεί και να τις παντρευτεί, βγάζοντάς τις για πάντα από την φτώχεια.

Η Αλίσια δεν είναι μια Χινετέρα σαν τις άλλες. Δουλεύει με δικό της σύστημα. Έχοντας καταλάβει ότι διαθέτει ονειρεμένα πόδια και τορνευτά οπίσθια, επενδύει σ' αυτά. Φοράει ένα σορτσάκι δικής της κατασκευής (ξηλωμένο στα πλάγια) και τριγυρίζει στους δρόμους τής πόλης καβάλα στο ποδήλατό της. Σκοπός της είναι να διακρίνει ποιο από τα λιγωμένα βλέμματα που καρφώνονται στα καπούλια της ανήκει σε πραγματικά πλούσιο τουρίστα. Κι η Αλίσια είναι καλή στο να διαλέγει σωστά. Όταν εντοπίζει το "θύμα" της, το ποδηλατό της παθαίνει "βλάβη". Φυσικά, ο λιγωμένος "τζέντλεμαν" σπεύδει να βοηθήσει αλλά το ποδήλατο δεν επισκευάζεται, οπότε προθυμοποιείται να την πάει στο σπίτι της με το αμάξι του. Τα υπόλοιπα είναι εύκολα για την Αλίσια, η οποία έχει και την βοήθεια της μητέρας της.

Με τα πολλά, η Αλίσια κάνει την τύχη της. Γνωρίζει τον Χουανίτο, έναν πολυεκατομμυριούχο αμερικανό, ο οποίος την ερωτεύεται και ξετρελλαίνεται μαζί της ενώ και η ίδια η Αλίσια δέχεται τα βέλη τού έρωτα ίσια στην καρδιά της. Μόνο που ο Χουανίτο δεν είναι αυτό που λέει κι αυτό που δείχνει. Και η περιπέτεια αρχίζει...

Κάπως έτσι ξεκινάει η ιστορία τής Αλίσιας, την οποία διηγείται ο ουρουγουανός συγγραφέας Ντανιέλ Τσαβαρρία στο βιβλίο του με τίτλο "Αν με ξαναδείτε γράφτε μου", το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά στην σειρά Nigra των εκδόσεων "Όπερα".

Ο Τσαβαρρία (γεν. 1933) είχε πλέον κλείσει τα πενήντα του όταν άρχισε να γράφει. Μέχρι τότε δεν είχε χρόνο για γράψιμο. Στα είκοσί του μπάρκαρε ως ναυτεργάτης και κατόπιν βρέθηκε να δουλεύει ως λιμενεργάτης στο Αμβούργο, ως ναύτης σε ελληνικό πλοίο αλλά και να κάνει δουλειές τού ποδαριού στην Ιταλία. Όταν κουράστηκε, επέστρεψε στον τόπο του για να ολοκληρώσει τις σπουδές του ως φιλόλογος, ενώ δούλευε ως ηθοποιός. Νοιώθοντας να ασφυκτιά στην πατρίδα του, ο μαρξιστής Τσαβαρρία φεύγει για την Βραζιλία, όπου μένει ώσπου το πραξικόπημα του 1964 ανατρέπει τον εκλεγμένο πρόεδρο Ζοάο Γκουλάρτ και εγκαθιστά στρατιωτική δικτατορία. Τότε αποσύρεται στα βάθη τού Αμαζονίου όπου επιβιώνει βοηθώντας τούς χρυσοθήρες, ενώ παράλληλα επιδίδεται σε λαθρεμπόριο τσιγάρων και ποτών. Εκεί έρχεται σε επαφή με το Ejercito de Liberacion Nacional (ELN), το κίνημα των ανταρτών τού Φιντέλ Κάστρο. Αυτή η επαφή βάζει την ζωή του σε κίνδυνο και ο Τσαβαρρία, για να γλιτώσει, γίνεται αεροπειρατής. Έτσι, ως αεροπειρατής, φτάνει το 1969 στην Κούβα, όπου ζει μέχρι σήμερα διδάσκοντας κλασσική φιλολογία, λατινικά και αρχαία ελληνικά.

Η πολυτάραχη ζωή τού συγγραφέα αποτελεί εγγύηση ότι το "Αν με ξαναδείτε γράφτε μου" δεν μπορεί παρά να είναι ενδιαφέρον ανάγνωσμα. Και όντως είναι. Η ιστορία αρχίζει ως πίνακας της σύγχρονης Αβάνας, εξελίσσεται ως ηθογραφία και κορυφώνεται ως αστυνομική περιπέτεια, πριν καταλήξει στο απρόσμενο φινάλε της, το οποίο φέρνει ένα αθέλητο χαμόγελο στα χείλη τού αναγνώστη. Κι όλα αυτά με έναν αδιάκοπα έντονο ρυθμό ο οποίος μένει αμείωτος και στις 150 σελίδες τού βιβλίου.

Προσωπικά, το "Αν με ξαναδείτε γράφτε μου" με υποχρέωσε να αναζητήσω περισσότερο Τσαβαρρία στο βιβλιοπωλείο. Συνεπώς, δεν μπορώ παρά να το συστήσω ως εξαιρετική επιλογή για το καλοκαίρι. Όσο για την τιμή του...χαμογελάστε: αν πάτε σε καλό βιβλιοπωλείο, θα πάρετε και ρέστα από ένα δεκάρικο!

Ξεβρακώματα...

Έκλεισα το προχτεσινό μου σημείωμα με την αποστροφή ότι η "προϋπηρεσία" και οι "επιδόσεις" των ελληνικών κυβερνήσεων σε ζητήματα προάσπισης των εθνικών μας συμφερόντων δεν μου επιτρέπουν να αισιοδοξώ, καθώς αναφερόμουν στην απαράδεκτη ολιγωρία περί την ανακήρυξη της ΑΟΖ μας, υποσχέθηκα δε να πω δυο λόγια παραπάνω γι' αυτές τις "επιδόσεις".

Θα μπορούσα να ξεκινήσω την αναδρομή στην Ιστορία από πολύ παλιά. Με μπόλικη καλή θέληση, θα μπορούσα να ανακατέψω ακόμη και τις "ύποπτες" συναλλαγές αθηναίων και σπαρτιατών με τους πέρσες! Αν ήθελα να περιοριστώ στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, θα μπορούσα να μιλήσω για την τραγική πολιτική των ημερών μέχρι τον Όθωνα, για την μυωπική πολιτική η οποία οδήγησε στο φιάσκο τού "ατυχούς πολέμου" τού 1897, για την επί σειρά ετών επονείδιστη στάση τού επίσημου ελληνικού κράτους απέναντι στο "κρητικό ζήτημα", για την πολιτική τού Βενιζέλου η οποία καταδίκασε την βόρεια Ήπειρο χάριν της "μεγάλης ιδέας" ή και -γιατί όχι;- για τις κωμικοτραγικές επιλογές που οδήγησαν στην μικρασιατική καταστροφή τού 1922.

Αλλά, μιας και μιλούσαμε για την ΑΟΖ και τα προβλήματα που μας δημιουργούν οι τούρκοι, λέω να φερθώ μεγαλόκαρδα στους πολιτικούς μας. Όχι μόνο θα περιοριστώ στην μεταπολιτευτική περίοδο αλλά θα παραλείψω και κάθε αναφορά στο κυπριακό. Δυστυχώς, ακόμη και με τόσους περιορισμούς, η Ιστορία πληγώνει, αφού οι μεν τούρκοι επιδίδονται διαρκώς σε προσπάθειες δημιουργίας τετελεσμένων εις βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, οι δε ελληνικές κυβερνήσεις αρνούνται να αντιτάξουν σοβαρή αντίδραση.

Ας αρχίσουμε, λοιπόν, την αναδρομή μας με το πλέον πολύκροτο "ξεβράκωμα" της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η ιστορία των Ιμίων είναι γνωστή και δεν θα την επαναλάβω. Απλώς θέλω να κάνω μια παρατήρηση στην παπαριά τού Σημίτη πως τάχατες "δεν άξιζε να χυθεί αίμα για έναν παλιόβραχο". Τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι, αν σκεφτούμε ότι η ΑΟΖ δεν χαράσσεται με αφετηρία το έσχατο γεωγραφικό όριο του χάρτη αλλά με αφετηρία το έσχατο σημείο στο οποίο υπάρχει δραστηριότητα. Υπ' αυτή την έννοια, τα Ίμια θα μπορούσαν να γίνουν σημείο αφετηρίας για την χάραξη της ΑΟΖ αν εξακολουθούσαν οι κτηνοτρόφοι να βόσκουν εκεί τα γίδια τους κι αν συνέχιζαν οι ψαράδες ν' απλώνουν τα δίχτυα τους στα νερά τους. Από την στιγμή που οι τούρκοι πέτυχαν να μη ξαναπατήσει κανένα πόδι στα Ίμια (και στην Καλόλημνο), η ΑΟΖ μας θα πρέπει να αρχίσει από πολλά μίλια δυτικώτερα. Με απλά λόγια: τα γίδια των Ιμίων μάς πρόσφεραν προς εκμετάλλευση μια θαλάσσια έκταση μεγαλύτερη από την Κάλυμνο κι εμείς την απεμπολήσαμε. Και για όσους δεν κατάλαβαν: η συστάδα των Ιμίων ήταν κανονικά νησιά που είχαν και ΑΟΖ αλλά ο Σημίτης τα κατάντησε "παλιόβραχους" όταν απαγόρευσε την πρόσβαση σ' αυτά! Συνεννοηθήκαμε μέχρις εδώ; Πάμε παρακάτω.

Οι "βόλτες" των τουρκικών ερευνητικών πλοίων στο Αιγαίο είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Τα τελευταίο σοβαρό κρούσμα σημειώθηκε το 2010, με την έξοδο στο Αιγαίο του ωκεανογραφικού "Τσεσμέ" (ανήκει στο τουρκικό πολεμικό ναυτικό). Από τις 29 Ιουνίου και επί τρεις ημέρες, το "Τσεσμέ" πραγματοποίησε ανενόχλητα υποθαλάσσιες έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, λίγο έξω από τα όρια των ελληνικών χωρικών υδάτων, σε μια περιοχή 8 ναυτικά μίλια νότια των ακτών της Θράκης και 15 ναυτικά μίλια βόρεια της Σαμοθράκης.

Η πρόκληση τού "Τσεσμέ" ήταν η τρίτη σοβαρή θαλάσσια πρόκληση των τούρκων κατά την μεταπολιτευτική περίοδο. Είχαν προηγηθεί οι έξοδοι δυο άλλων πλοίων τους, του "Χόρα" το 1976 και του "Σισμίκ" στο 1987, οι οποίες έφεραν τις δυο χώρες στα πρόθυρα πολέμου. Το 1976, ο Ανδρέας Παπανδρέου (το ΠαΣοΚ ήταν τότε τρίτο κόμμα με 13% στις εκλογές τού 1974) φώναξε οργισμένος μέσα στην βουλή προς τον Κωνσταντίνο Καραμανλή "επί τέλους, βυθίσατε το ΄Χόρα΄!". Το 1987, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ως πρωθυπουργός πλέον, σήμανε εθνικό συναγερμό και κάλεσε τον στρατό να βάλει το δάχτυλο στην σκανδάλη.Το 2010, ο γιος του αποδείχθηκε πολύ πιο "ψύχραιμος": περιορίστηκε στο να κοιτάζει το "Τσεσμέ" και να περιμένει πότε θα φύγει από μόνο του.

Φαίνεται πως οι ελληνικές κυβερνήσεις αδυνατούν να συλλάβουν μια απλή πραγματικότητα: οι τουρκικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα καταργούν στην πράξη τις όποιες συμφωνίες επί της διαδικασίας είχαν υπάρξει μεταξύ των δύο χωρών μετά το 1974. Κοινός παρονομαστής αυτών των συμφωνιών ήταν η αμοιβαία δέσμευση για αποχή από έρευνες στην "αμφισβητούμενη" υφαλοκρηπίδα.

Ανοίγω παρένθεση. Με απλά λόγια, μιλάμε για δυο διαδοχικά ενδοτικά βήματα. Κατά πρώτον, δεχθήκαμε ότι η υφαλοκρηπίδα ΜΑΣ είναι αμφισβητούμενη και καλέσαμε τους τούρκους να συζητήσουμε το θέμα (δηλαδή, να συζητήσουμε ποια ακριβώς από τα δικά ΜΑΣ είναι πράγματι δικά ΜΑΣ κατά την γνώμη τους!) και, ως δείγμα καλής θελήσεως, αποδεχθήκαμε να μη κάνουμε έρευνες στις "αμφισβητούμενες" περιοχές. Κατά δεύτερον, ενώ εμείς αποφεύγουμε οποιαδήποτε ερευνητική δραστηριότητα στις εν λόγω περιοχές, έχουμε αφήσει τους τούρκους να αλωνίζουν σ' αυτές, κινδυνεύοντας να δημιουργηθεί κεκτημένο εις βάρος μας. Κλείνω την παρένθεση.

Τελειώνοντας, ας θυμηθούμε τις συμφωνίες στις οποίες αναφερθήκαμε παραπάνω και οι οποίες χαρακτηρίζονται από αρκετούς ως προδοτικές:

(α) Το πρακτικό της Βέρνης: Πρόκειται για την συμφωνία η οποία υπεγράφη από τους πρωθυπουργούς Κωνσταντίνο Καραμανλή και Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ το 1976, αμέσως μετά την κρίση τού "Χόρα". Οι δυο χώρες δεσμεύονταν να μη προβούν σε ενέργειες που θα παρενοχλούσαν τις διαπραγματεύσεις. Έκτοτε πάγωσαν οι ενέργειες για έρευνα και εκμετάλλευση τυχόν κοιτασμάτων πετρελαίου, πέρα από τα χωρικά ύδατα των 6 μιλίων από τις ηπειρωτικές ακτές.

(β) Η συμφωνία του Νταβός: Τον Φεβρουάριο του 1988 (λίγο μετά την κρίση τού "Σισμίκ"), οι πρωθυπουργοί Ανδρέας Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ συναντήθηκαν στο Νταβός τής Ελβετίας και συμφώνησαν ότι οι χώρες τους θα περιορίσουν την ερευνητική τους δραστηριότητα για ανεύρεση κοιτασμάτων πετρελαίου στην αιγιαλίτιδα ζώνη τους. Ουσιαστικά, δηλαδή, επαναβεβαίωσαν το πρακτικό της Βέρνης.

(γ) Η συμφωνία της Μαδρίτης: Τον Ιούλιο του 1997, ενάμιση χρόνο μετά την κρίση των Ιμίων, οι Κώστας Σημίτης και Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ υπέγραψαν την εν λόγω συμφωνία, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα αναγνωρίζει "τα ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα" της Τουρκίας στο Αιγαίο και δεσμεύεται να μην προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες. Σημειώνεται, ότι ως μονομερής ενέργεια θεωρείται η άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, όπως έρευνες στην υφαλοκρηπίδα, επέκταση χωρικών υδάτων στα 12 μίλια κλπ. Λέγεται πως, αν οι τούρκοι προσπάθησαν να μας ξεβρακώσουν τον Γενάρη τού 1996 στα Ίμια, εμείς ξεβρακωθήκαμε μόνοι μας τον Ιούλιο του 1997 στην Μαδρίτη.

Κοντά σε όλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις αποφάσεις τής Συνόδου Κορυφής στο Ελσίνκι (Δεκέμβριος 1999), όπου ενεργοποιήθηκε η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο κείμενο της απόφασης περιλαμβάνεται και η ελληνική παραδοχή ότι υπάρχουν "συνοριακές διαφορές" προς διευθέτηση (!!).

Και τώρα, με γνώμονα τα ιστορικά προηγούμενα, πείτε μου αν έχω άδικο που δεν ελπίζω ότι η ελληνική κυβέρνηση θα ανακηρύξει σύντομα την ΑΟΖ μας. Βλέπετε, φοβάμαι ότι έχουμε συνηθίσει στα ξεβρακώματα...

Γουστάρω τον αράπη, τον μαύρο, τον σκύλο, τον ταμ-ταμ-ταμ...

Προσοχή!!! Ακολουθεί "ρατσιστικό" σχόλιο:

«Με τόσους Αφρικανούς στην Ελλάδα, τουλάχιστον τα κουνούπια του Δυτικού Νείλου θα τρώνε σπιτικό φαγητό!!»

Αυτό ήταν! Μια από τις αναρίθμητες συνηθισμένες μαλακιούλες, απ' αυτές που ακούγονται καθημερινά και που κατακλύζουν τους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης (κυρίως Φέισμπουκ και Τουήτερ), εξαγρίωσε τους απανταχού "πολίτικαλλυ κορρέκτ" και εξανέστησε την νεοαριστερή ορθοφροσύνη: "Εκάς οι ρατσιστές"!

Φοβάμαι ότι η νοητική μου ικανότητα έχει αρχίσει να αμβλύνεται επικίνδυνα γιατί διαβάζω και ξαναδιαβάζω το παραπάνω σχόλιο αλλά δεν μπορώ να βρω κανένα ρατσιστικό χαρακτηριστικό σ' αυτό.

Αλήθεια, τί σημαίνει "ρατσισμός"; Σύμφωνα με την πλέον διαδεομένη ερμηνεία, "ρατσισμός είναι το δόγμα που αναπτύσσεται με σύνδεσμο συγκεκριμένα γνωρίσματα (π.χ. εθνικά, θρησκευτικά, πολιτιστικά κλπ), προκειμένου να αναγάγει μια ομάδα (κοινωνική, φυλετική, θρησκευτική κλπ), ως υπέρτερη άλλων". Εν πολλοίς, η συγκεκριμένη ερμηνεία γίνεται δεκτή και από τους ίδιους τους ρατσιστές αλλά με μια μικρή παραλλαγή, σύμφωνα με την οποία ως ρατσισμός ορίζεται "το δόγμα όπου μία εθνική ομάδα (ethnic group) έχει καταδικαστεί από τη Φύση σε κληρονομική κατωτερότητα (hereditary interiority) ενώ μια άλλη σε κληρονομική ανωτερότητα (hereditary superiority)" (Ρ. Μπένεντικτ).

Είναι σαφές ότι, σύμφωνα με τους παραπάνω ορισμούς το -πολύκροτο πλέον- "ρατσιστικό" σχόλιο δεν είναι καθόλου ρατσιστικό, εφ' όσον δεν περιέχει απολύτως κανέναν μειωτικό χαρακτηρισμό για οποιανδήποτε ομάδα ανθρώπων. Εκτός, βέβαια, αν θεωρείται ρατσιστική η διαπίστωση ότι στην Ελλάδα ζουν σήμερα πολλοί αφρικανοί. Ως εκ τούτου:

α) Διαφωνώ πλήρως με την αποπομπή τής αθλήτριας από τους αγώνες τού Λονδίνου με την κατηγορία τής "ρατσίστριας". Προφανώς, οι "αθάνατοι" της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής χρειάζονταν ένα άλλοθι για το πασίγνωστο φιλοφασιστικό τους παρελθόν και ανακάλυψαν στο πρόσωπο της ελληνίδας αθλήτριας έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Δυστυχώς γι' αυτούς, δεν ξεχνιέται το ποιόν ούτε του Κουμπερταίν ούτε του Σάμαρανκ ούτε του Ρογκ.

β) Αδυνατώ να κατανοήσω την αντίδραση των νεοαριστεροφρόνων τού ΣυΡιζΑ και της ΔημΑρ. Φαίνεται πως εκείνοι οι οποίοι προέβησαν σε δηλώσεις για λογαριασμό αυτών των δυο κομμάτων στερούνται στοιχειώδους λογικής. "Κρείττον το σιγάν", παιδιά!

γ) Αν δεχτώ ως ρατσιστικό το συγκεκριμένο σχόλιο, τότε τί πρέπει να πω για τα αμέτρητα ανέκδοτα που ακούγονται καθημερινά και επί δεκαετίες για τους ποντίους; Δεν νομίζω ότι θεωρήθηκε ποτέ "ρατσιστής" οποιοσδήποτε διακινητής τέτοιων ανεκδότων.

δ) Με αφήνουν αδιάφορο τα πάσης φύσεως διαδικτυακά "ευρήματα" περί της αποπεμφθείσας αθλήτριας. Για παράδειγμα, κάποιοι ανακάλυψαν ότι είχε αναρτήσει φωτογραφία ενός πιστολιού που έφερε την επιγραφή "μολών λαβέ". Και λοιπόν; Κάποιοι άλλοι "ανακάλυψαν" ότι η αθλήτρια είχε κάποιου είδους σχέση με την Χρυσή Αυγή. Ξανά: και λοιπόν; Από πότε -εν μέσω δημοκρατίας, υποτίθεται- τιμωρείται οποιοσδήποτε για τα πιστεύω του;

ε) Τρελλαίνομαι με τις "διαπιστώσεις" των ξένων ΜΜΕ, τα οποία ανακαλύπτουν χιόνια στην Σαχάρα. Π.χ., σύμφωνα με το Skynews, "η αθλήτρια του τριπλούν Βούλα Παπαχρήστου αποβλήθηκε από την αποστολή της χώρας της στους αγώνες του Λονδίνου επειδή διακωμώδησε αφρικανούς μετανάστες και εξέφρασε την στήριξή της σε ακροδεξιό κόμμα, στη σελίδα της στο Τουήτερ" ενώ παρόμοιο ήταν και το δημοσίευμα της Washington Post. Πού διάβολο είδαν "διακωμώδηση" ή "στήριξη σε ακροδεξιό κόμμα" στο επίμαχο σαχλοκαλαμπουράκι;

στ) Συμφωνώ απολύτως με το σχόλιο που διάβασα κάπου στο διαδίκτυο: το επίμαχο σχόλιο θα μπορούσε να είχε ειπωθεί από τον Λάκη Λαζόπουλο στο "Τσαντήρι" του και να προκαλέσει έκρηξη γέλιου αντί για έκρηξη αντιρατσιστικής αγανάκτησης. Ακριβώς όπως συμβαίνει και με την γνωστή διαφήμιση, όπου πρωταγωνιστεί ο καημένος ο Πίου, το "μαύρο πιστόλι"! Μπας και είμαστε ρατσιστές εν αγνοία μας όλοι εμείς που γελάμε; Ευτυχώς που δεν παίζεται πλέον εκείνη η άλλη διαφήμιση, με την μαυρούκα από το Τζιμπουτί...

ζ) Ερωτώ ευθέως και αντρίκια όλους τους αγανακτισμένους "αντιρατσιστές", οι οποίοι ξέσπασαν στην άτυχη αθλήτρια: Αν η κόρη τους ή η αδελφή τους έφερνε στο σπίτι τους έναν μαύρο ή έναν γύφτο (σόρρυ, έπρεπε να πω "ρομά" για να είμαι πολίτικαλλυ κορρέκτ) και τους ανακοίνωνε ότι αυτός είναι ο αγαπημένος της και θέλει να τον παντρευτεί, πώς θα αντιδρούσαν; Θα χαίρονταν με την ευτυχία τής κόρης ή της αδελφής τους ή θα τράβαγαν τα μαλλιά τους για το κακό που τους βρήκε;

Τελικά, "άνθρακες ο θησαυρός". Όπως είπα στην αρχή αυτού του κειμένου, αναγάγαμε σε μείζον ζήτημα μια απλή μαλακιούλα. Όσοι επιμένουν για το αντίθετο, ας βάλουν λίγη μουσική να ηρεμήσουν. Κατά προτίμηση, ας βάλουν εκείνο τα πασίγνωστο κομμάτι τού μακαρίτη τού Ζαμπέτα, που μιλάει για "τον αράπη, τον μαύρο, τον σκύλο, τον ταμ-ταμ-ταμ". Ελπίζω μόνο να μη κατηγορήσουν και τον Ζαμπέτα για ρατσισμό!


ΥΓ: Ξέρω ότι είχα προαναγγείλει άλλου περιεχομένου σημείωμα για σήμερα αλλά ας όψεται η τσαντίλα μου με τους ορκισμένους "αντιρατσιστές" τού κώλου. Υπομονή ως αύριο.

Καλά με τις ΕΟΖ αλλά με την ΑΟΖ τί γίνεται;

Φαίνεται πως η κυβέρνησή μας η δεξιοσοσιαλαριστερή (πώς μπερδευτήκαμε έτσι, ρε γαμώτο;) ψάχνεται και ξαναψάχνεται με το τί και το πώς των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών (ΕΟΖ), τις οποίες κρυφοκοιτάζει και ξερογλείφεται, μιας και ξέρει πως οι απανταχού γης κεφαλαιοκράτες θα χαμογελάσουν ικανοποιημένοι και θα χειροκροτήσουν την σύστασή τους και στον τόπο μας (*). Όμως, ενώ εκεί στην κυβέρνησή μας σκέπτονται, συσκέπτονται και ξαναμανασυσκέπτονται για τις ΕΟΖ, δεν δείχνουν να δίνουν πενταράκι τσακιστό για την ανακήρυξη της ΑΟΖ, της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μας.

Με το θέμα τής ΑΟΖ έχουμε ασχοληθεί κατ' επανάληψη σε τούτο το ιστολόγιο, ενώ το έχουμε εξετάσει διεξοδικά σε μια σειρά πέντε σημειωμάτων (Το διεθνές πλαίσιο, το ευρωπαϊκό πλαίσιο, η στάση της Ελλάδας, η στάση της Τουρκίας, τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου). Όμως, από τότε που γράφαμε εκείνα τα σημειώματα έχουν περάσει κάπου 20 μήνες και σ' αυτό το διάστημα η τουρκική κυβέρνηση ούτε κοιμόταν ούτε "αγρόν ηγόραζε" σαν τις δικές μας.

Πράγματι, εδώ και κάμποσους μήνες οι τούρκοι έχουν ξεσαλώσει. Πέρυσι τον Σεπτέμβρη, για παράδειγμα, έκλεισαν συμφωνία με τους νορβηγούς για έρευνες σε διεθνή ύδατα μεν, σε περιοχή καλυπτόμενη από την ΑΟΖ τού Καστελλόριζου δε (σημ.: αξίζει να σημειώσουμε ότι το νορβηγικό πλοίο συνοδευόταν από τουρκικά πολεμικά πλοία). Εξ άλλου, πρέπει να είναι τυφλός κανείς για να μη παρατηρεί ότι εδώ και ενάμιση χρόνο όλες οι τουρκικές ασκήσεις διεξάγονται σε θαλάσσιες περιοχές εντός τής ελληνικής ΑΟΖ.

Παράλληλα, οι τούρκοι έχουν εμπλέξει σ' αυτό το παιχνίδι και την Αίγυπτο. Ο λόγος είναι απλός: εφ' όσον στόχος τής Άγκυρας είναι να "διαγράψει" την ΑΟΖ του Καστελλόριζου από τον διπλωματικό χάρτη, η τουρκική ΑΟΖ θα συνορεύσει με την αιγυπτιακή. Εξυπακούεται ότι οι ισραηλινοί δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι μια τέτοια εξέλιξη, η οποία θα τους υποχρεώνει να συνδιαλέγονται με την Τουρκία προκειμένου να στέλνουν με υποθαλάσσιους αγωγούς στην Ευρώπη τούς υδρογονάνθρακές τους από το κοίτασμα Λεβιάθαν. Ήδη, το ισραηλινό υπουργείο εξωτερικών αφήνει έμμεσες πλην σαφείς αιχμές ότι οποιαδήποτε συμφωνία Αιγύπτου-Τουρκίας θα θεωρείται εχθρική προς το Ισραήλ και θα δυναμιτίζει το κλίμα των συμφωνιών τού 1979 (Καμπ Ντέηβ).

Κι ενώ η Τουρκία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Κύπρος δίνουν διπλωματικές μάχες, οι ελληνικές κυβερνήσεις απαξιούν τελείως να ασχοληθούν με την ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ. Υπενθυμίζουμε ότι οι ΑΟΖ ανακηρύσσονται μονομερώς από την κάθε χώρα (σύμφωνα, βέβαια, με όσα επιτάσσει το διεθνές δίκαιο της θάλασσας) και δεν προαπαιτούνται διαπραγματεύσεις με τις όμορες χώρες, αρκεί να τηρείται η αρχή τής μέσης απόστασης.

Η πλάκα είναι ότι η Κύπρος έχει ήδη συμφωνήσει τα όρια της ΑΟΖ της με όλες τις υπόλοιπες χώρες πλην της Ελλάδος και της Τουρκίας! Ο λόγος είναι απλός: οι κύπριοι χάραξαν την ΑΟΖ τους στην μέση απόσταση από το Καστελλόριζο και θέλησαν να ενημερώσουν την Ελλάδα για την ενέργειά τους αυτή αλλά η Ελλάδα τούς παράγγειλε να...περιμένουν επειδή υπάρχει εκκρεμότητα με την Τουρκία! Δηλαδή...ήμαρτον!! (**)

Κι επειδή τρώγοντας έρχεται η όρεξη (ή, αν προτιμάτε, δώσε θάρρος στον χωριάτη...), οι τούρκοι έθεσαν ήδη υπό αμφισβήτηση ολόκληρη την ελληνική ΑΟΖ ανατολικά τής γραμμής Κρήτη-Κάρπαθος-Ρόδος. Ουσιαστικά, δηλαδή, διεκδικούν για πάρτη τους ολόκληρη την περιοχή τής ανατολικής Μεσογείου η οποία βρίσκεται βόρεια της Αιγύπτου και δυτικά τής Κύπρου! Προφανώς, το Καστελλόριζο αποτελεί πρόσχημα.

Πριν κλείσω το σημερινό σημείωμα, θέλω να σας θυμίσω την ανακοίνωση του Γιωργάκη, στην οποία αναφερθήκαμε τις προάλλες ("Το σεντούκι με τον θησαυρό"). Ρίξτε πάλι μια ματιά στην εξαγγελία τού -τότε- πρωθυπουργού: "η Ελλάδα ξεκινά έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Ιόνιο και στην Νότια Κρήτη". Προσέξτε πόσο προσεκτική είναι η εξαγγελία: ούτε κιχ για έρευνες ανατολικά τής Θάσου ή ανατολικά τής Κρήτης. Μη στενοχωρήσουμε τους γείτονες...

Κάποιοι άρχισαν κιόλας να μιλούν περί εθνικής μειοδοσίας από πλευράς των κυβερνώντων. Ελπίζω να αποδειχθεί ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι. Δυστυχώς, η "προϋπηρεσία" και οι "επιδόσεις" των ελληνικών κυβερνήσεων σε ζητήματα προάσπισης των εθνικών μας συμφερόντων δεν μου επιτρέπουν να αισιοδοξώ. Σ' αυτές ακριβώς τις "επιδόσεις" θα αναφερθώ στο επόμενο σημείωμα.



(*) Περισσότερα για τις ΕΟΖ, στο σημείωμα "Η γλύκα των ΕΟΖ"
(**) Μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας υπάρχει ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα: οι τούρκοι διεκδικούν ιδιαίτερη ΑΟΖ για την "Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου", όπως αποκαλούν το κατεχόμενο τμήμα τής μεγαλονήσου.

Αποτυχημένος ψιλικαντζής, υπέρμαχος των εργαζομένων

"Η ασυδοσία των συντεχνιών και των ισχυρών, αλλά και η ατιμωρησία των παράνομων, τέλος. Δείξαμε στο προαύλιο της Χαλυβουργίας ότι εννοούμε αυτά που λέμε. Μια ομάδα συνδικαλιστών είχε αποκλείσει ένα εργοστάσιο επί επτά μήνες, εμποδίζοντας όσους ήθελαν να πιάσουν δουλειά και οδηγώντας στην ανεργία εκατοντάδες εργαζομένους. Το εργοστάσιο πήγαινε για κλείσιμο. Αυτό το σταματήσαμε"...

"Έχουμε απόλυτο σεβασμό για τα δικαιώματα των εργαζομένων, κυρίως για το πιο ιερό, το δικαίωμα στην εργασία, το οποίο καταστρατηγούνταν και απειλούνταν άμεσα. Και το αποκαταστήσαμε. Τόσο απλά. Και στέλνουμε ξεκάθαρο μήνυμα προς κάθε πλευρά: όταν μέσα σε τέτοια ανεργία, ασκούνται τέτοιες συνδικαλιστικές πρακτικές που απειλούν με κλείσιμο κι άλλα εργοστάσια, δεν θα μείνουμε αδρανείς να κοιτάμε απελπισμένους εργαζόμενους να χάνουν τη δουλειά τους"...

"Τα εργασιακά δικαιώματα είναι ιερά. Αλλά για να υπάρχουν εργασιακά δικαιώματα πρέπει να υπάρχει εργασία! Αν βρεθεί κάποιος στην ανεργία, καταργούνται με τον πιο βάναυσο τρόπο όλα τα εργασιακά του δικαιώματα"...


Τα παραπάνω λόγια βγήκαν από τα χείλη τού πρωθυπουργού τής χώρας. Του εγγονού τής Πηνελόπης. Του άξιου κρίκου στην αλυσίδα των άχρηστων, η οποία ξεκίνησε με τον Κωστίκα και συνεχίστηκε με τον Γιωρίκα. Μιας απίθανης πλαγγόνας, νευρόσπαστου στα δάχτυλα του αστικού κατεστημένου. Ενός πολιτικού σουρουκλεμέ, ο οποίος απέτυχε παταγωδώς ως ιδιοκτήτης ψιλικατζήδικου αλλά τώρα προσπαθεί να διαπρέψει ως διευθυντής πολυκαταστήματος.

Σϋμφωνα με τον πρωθυπουργό μας, λοιπόν, τα μη ελεγχόμενα από τον κρατικό συνδικαλισμό συνδικάτα αποτελούν "ασύδοτες συντεχνίες", οι οποίες παρανομούν. Αμ, μας τα έχουν πει άλλοι αυτά Αντωνάκη! Μας τα έχουν πει από τα πρώτα κιόλας μεταπολεμικά χρόνια, τότε που κουμάντο στην ΓΣΕΕ έκανε ο αλήστου μνήμης εθνικόφρων Φώτης Μακρής και όποιο συνδικάτο πήγαινε κόντρα στον Μακρή εθεωρείτο ότι παρανομούσε (σημ.: ο Μακρής έκανε τόσο καλά την "δουλειά" του ώστε έμεινε ακλόνητος στην θέση του ακόμη και επί των ημερών τού Γεωργίου Παπανδρέου).

Τόσους μήνες, όλοι νομίζαμε ότι απεργούσε η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων τής Χαλυβουργικής. Προφανώς, ήμασταν παραπληροφορημένοι από την κομμουνιστική προπαγάνδα (σημ.: επί τέλους, ρε γαμώτο, πόση δύναμη έχει αυτό το κουκουέδικο 4,5% και μπορεί να κλείνει εργοστάσια;). Ευτυχώς, ο αρχιψιλικαντζής απεκατέστησε την αλήθεια: το εργοστάσιο δεν το κρατούσαν κλειστό οι εργάτες αλλά μια ομάδα συνδικαλιστών! Τώρα, βέβαια, εγώ άκουσα κάπου ότι οι εργαζόμενοι αποφάσισαν με την ψήφο τους (164 υπέρ - 5 κατά) να συνεχίσουν την απεργία τους αλλά μάλλον έβαλε κι εδώ το χεράκι της αυτή η καταραμένη κομμουνιστική "ομάδα συνδικαλιστών". Όσο για τις φωτογραφίες που δείχνουν δεκάδες άτομα να περιφρουρούν την πύλη του εργοστασίου, σίγουρα κάποιος παίζει με το φώτοσοπ...

Μπάι δε γουαίυ, ρε συ Αντώνη, είναι δικαίωμα η εργασία ή όχι; Σόρρυ που ρωτάω αλλά τις προάλλες ο Μπαρόζο δεν ήταν που αναρωτήθηκε φωναχτά "από πότε είναι δικαίωμα η εργασία;" ή δεν θυμάμαι καλά; Όχι τίποτ' άλλο αλλά, αν όντως είναι δικαίωμα η εργασία, να μαζευτούν αύριο το πρωί όλοι οι άνεργοι της χώρας, να μπουκάρουν στις διάφορες δημόσιες υπηρεσίες και να ασκήσουν το δικαίωμά τους πιάνοντας δουλειά με το ζόρι. Απ' όσα ξέρω, δεν απαιτείται κανενός είδους άδεια προκειμένου να ασκήσω οποιοδήποτε δικαίωμά μου, έτσι δεν είναι;

Α προπό, γιορ έξελλενσυ, όταν λες ότι έχετε "απόλυτο σεβασμό για τα δικαιώματα των εργαζομένων, κυρίως για το πιο ιερό, το δικαίωμα στην εργασία", τί ακριβώς εννοείς; Θέλω να πω, πώς διάβολο εκφράζεται αυτός ο σεβασμός; Με την θέσπιση της εφεδρείας; Με τα πεντάμηνα προγράμματα εθελοντικής εργασίας, από τα οποία κονομάνε μερικοί επιτήδειοι μέσω κάποιων αθλιεστάτων "Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων"; Με την ελαστική εργασία; Με την μετατροπή των εργαζομένων σε απασχολήσιμους; Με τα εξοντωτικά ωράρια έναντι φιλοδωρήματος αντί μισθού; Μάλιστα.... Άστο καλύτερα, ρε Αντώνη, τόσος σεβασμός δεν υποφέρεται...

Επίσης, πρωθυπουργέ μου, ομολογώ -και με το μπαρδόν- ότι δεν κατάλαβα το "ξεκάθαρο μήνυμα" που στέλνεις "προς κάθε πλευρά". Δηλαδη, τί; Επιτρέπονται οι απεργίες αρκεί να μη κλείνουν τα εργοστάσια; Παναπεί ότι είμαστε ελεύθεροι να απεργούμε αρκεί να μη σταματάει η παραγωγή; Και πώς σκατά θα γίνεται αυτό; Θα απεργούμε σαν τους ιάπωνες, οι οποίοι φοράνε ένα περιβραχιόνιο που γράφει "απεργός" και συνεχίζουν κανονικά την δουλειά τους; Δεν φοβάσαι ότι έτσι θα καταρρακωθεί ψυχολογικά ο δόλιος ο εργοστασιάρχης που θα βλέπει τόσους "απεργούς" να δουλεύουν γύρω του;


Ωραία τα είπε ο αποτυχημένος ψιλικαντζής. Αν δεν καταλάβατε, (αυτο)αναγορεύτηκε σε κορυφαίο ειλικρινή υπέρμαχο των εργασιακών δικαιωμάτων. Μόνο που, πάνω στον δημηγορικό οίστρο του, ξέφυγε η γλώσσα του και στράφηκε κατά του εαυτού του: "Όσοι υπερασπίζονται, τάχα τα δικαιώματα των εργαζομένων, στέλνοντάς τους μιαν ώρα αρχύτερα στην ανεργία, είναι ανάλγητοι! Είναι εχθροί και των εργαζομένων και των εργασιακών δικαιωμάτων"...

Αυτό λέω κι εγώ, ρε Αντώνη! Συμφωνήσαμε!

Λαϊκή σοφία

Έχω αμφισβητήσει κατ' επανάληψη το κοινώς λεγόμενον ότι "ο λαός είναι σοφός". Δηλαδή, δεν έχω αμφισβητήσει απλώς την σοφία του λαού. Για να είμαι ακριβέστερος, θεωρώ ότι θα ήμασταν πιο κοντά στην πραγματικότητα αν μιλάγαμε για "λαϊκή μαλακία" παρά για "λαϊκή σοφία". Ιδού τρία πρόσφατα περιστατικά, τα οποία επιβεβαιώνουν την άποψή μου:


(α) Σκηνικό: η Α' ΔΟΥ Πατρών. Η βούληση του κράτους να διαλύσει τις δημόσιες υπηρεσίες (προφανώς για να γίνει ευκολώτερα αποδεκτό από την κοινή γνώμη το ξεπούλημά τους σε ιδιώτες), έχει δημιουργήσει κενά παντού, με αποτέλεσμα οι ουρές να αποτελούν καθημερινό φαινόμενο (προσωπικά, επειδή γνωρίζω τις επικρατούσες συνθήκες, φροντίζω να έχω πάντοτε μαζί μου ένα βιβλίο ώστε να γεμίζω δημιουργικά την ώρα της αναμονής). Ενώ η ουρά κοντεύει να φτάσει στον παρακάτω όροφο, εμφανίζεται ο διευθυντής τής ΔΟΥ και προσφέρεται να εξυπηρετήσει όσους περιμένουν για μια απλή υπογραφή ή για μια σκέτη σφραγίδα.

Αξιοσημείωτη η ενέργεια του διευθυντή, ο οποίος θα μπορούσε να μείνει κλεισμένος στο γραφείο του και να αδιαφορήσει. Αλλά από το βάθος τής ουράς πετιέται σοβαρή μεσόκοπη κυρία και βάζει τις φωνές: "μας έχετε και περιμένουμε τρεις ώρες και δεν βάζετε έναν υπάλληλο να βάζει σφραγίδες να τελειώνουμε".

Αντιπαρέρχομαι το ότι εγώ ήμουν στην ουρά δέκα λεπτά και η κυρία βρισκόταν πίσω μου, άρα περίμενε λιγώτερο. Το θέμα είναι ότι αυτός ο άνθρωπος, ο οποίος καλείται με την ψήφο του να δρομολογήσει το μέλλον αυτού του τόπου, έχει την απαίτηση να διατεθεί ένας υπάλληλος για να βάζει σφραγίδες! Εξυπακούεται ότι τέτοιας διανοητικής ικανότητος πολίτες θα χειροκροτήσουν μια πιθανή απόφαση για εκχώρηση των ΔΟΥ σε ιδιώτες. Προφανώς, είναι σίγουροι ότι ο ιδιώτης, ο οποίος θα πάρει την δουλειά, θα πληρώνει έναν υπάλληλο για να βάζει σφραγίδες...


(β) Σκηνικό: η ίδια ουρά. Ο κύριος που περιμένει ακριβώς μπροστά μου, αγανακτεί και ξεσπάει, στρεφόμενος προς το μέρος μου: "θα μπορούσαν να φέρουν για βοήθεια κάποιους από εκείνους που κάθονται σε άλλες υπηρεσίες". Τον κοίταξα ψύχραιμα και τον ρώτησα: "ξέρετε κάποια υπηρεσία όπου οι υπάλληλοι κάθονται;". Γούλρωσε τα μάτια. "Ξέρω υπαλλήλους στην Νομαρχία που κάθε μέρα φεύγουν από τις 11 και πάνε για ψώνια", μου δήλωσε με ύφος που δεν σήκωνε αντίρρηση. Χαμογέλασα ειρωνικά. "Πρέπει να είναι πολύ κονομημένοι για να πηγαίνουν κάθε μέρα για ψώνια", αντέτεινα χαμογελαστά. Μου γύρισε φουρκισμένος την πλάτη και δεν μου ξαναμίλησε.

Είναι προφανές ότι στον συγκεκριμένο κύριο (και σε χιλιάδες άλλους με τα ίδια μυαλά) έχει πιάσει τόπο η μουμουέδικη προπαγάνδα για δημόσιους υπαλλήλους που τεμπελιάζουν. Δεν είμαι τόσο ηλίθιος για να υποστηρίξω ότι δεν υπάρχουν και τέτοιοι, έτσι; Αλλά θα ρωτήσω ευθέως: Ποιός ιδιωτικός υπάλληλος δεν "ξεκλέβει" χρόνο από την δουλειά του για να διευθετήσει προσωπικές του υποχρεώσεις; Ποιός ελέυθερος επαγγελματίας δεν έλειψε ποτέ από την δουλειά του για να πάει για ένα ουζάκι; Ποιός έμπορος δεν έφυγε ποτέ από το μαγαζί του, αφήνοντας τον υπάλληλο μόνο του στο μαγαζί; Για ποιόν από αυτούς τέθηκε ποτέ η απαίτηση να διωχτεί από την δουλειά του;

Προσωπική μου εκτίμηση, μετά από 27 χρόνια συναλλαγών με τον δημόσιο τομέα: οι "γραψαρχίδηδες" υπάλληλοι είναι εκείνοι που είτε διορίστηκαν με "δόντι" είτε έχουν εξασφαλίσει την θέση τους με κάποιο "δόντι". Επομένως, σε οποιονδήποτε "μετασχηματισμό" τής δημόσιας διοίκησης, αυτοί οι άνθρωποι έχουν εξασφαλισμένη την "σταδιοδρομία" τους. Όμως, η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΕΝ ΕΡΓΑΣΙΑ, οι οποίοι αγωνίζονται για το ψωμί των παιδιών τους. Αλήθεια, πότε ήταν η τελευταία φορά που είδαμε έναν δημόσιο υπάλληλο ως έναν άνθρωπο που παλεύει για το ψωμί των παιδιών του;


(γ) Αφήνουμε την Α΄ ΔΟΥ Πατρών και πάμε στα περίχωρα, στο όμορφο προάστιο που λέγεται Κρήνη. Ένα προάστιο το οποίο η αδιαφορία των υπευθύνων είχε επί μακρό χρονικό διάστημα καταδικάσει σε τεράστιο πρόβλημα ύδρευσης. Η λαϊκή σοφία βρήκε κι εδώ την λύση: κάλεσε σε βοήθεια την "Χρυσή Αυγή". Φυσικά, τα "λεβεντόπαιδα" ανταποκρίθηκαν, έστειλαν μηχανήματα κι εργάτες και το πρόβλημα της υδροδότησης λύθηκε. Καθ' ότι ο λαϊκός νους σκέφτεται και λίγο πούστικα: αν δεν θες εσύ να με εξυπηρετήσεις στα ίσα, θα εξυπηρετηθώ κι εγώ από πίσω.

Πρακτικός ο λαϊκός νους. Γιατί να μπαίνει σε διαδικασίες διεκδίκησης, μαχητικών εκδηλώσεων και μαζικών διαμαρτυριών; Χέστηκε. Την δουλειά του θέλει να κάνει. Άμα λάχει, συμμαχεί και με τον διάβολο προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του. Πώς το λέει η "λαϊκή σοφία"; "Ε, ρε, Χρυσή Αυγή που σας χρειάζεται"... Έτσι, ακριβώς. Και μετά κοκορεύεται "τους χρειαζόταν, τους πούστηδες"! Μόνο που εδώ το συζητάμε το ποιοι είναι τελικά οι πούστηδες...


Η σοφία του λαού... Ποιά σοφία, καλέ; Αυτή που εξόρισε τον Αριστείδη τον Δίκαιο, που ζήτησε την απελευθέρωση του Βαρραβά, που ονειρεύτηκε την "μεγάλη Ελλάδα" ή που στήριξε τον Χίτλερ στην εξουσία; Αυτή που ονόμασε "εθνάρχη" τον Καραμανλή και "γέρο τής δημοκρατίας" τον γερο-Παπανδρέου; Ή, μήπως, αυτή που πρόσφατα επέλεξε ως κυβερνήτες της τον Κωστάκη, τον Γιωργάκη και τον Αντωνάκη; Σοβαρή σοφία, ρε σεις! Να την κάνουμε και δημοτικό τραγούδι, π' ανάθεμά μας...

Καίρια δημοσιογραφική ερώτηση

Κυριακή βράδυ. Στην μικρή οθόνη, ο ρεπόρτερ μεγάλου και έγκυρου ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού, κρατώντας με καμάρι το μαρκούτσι στο χέρι, κορδώνεται με ύφος Λάρρυ Κινγκ (τουλάχιστον): "Ρώτησα τον κύριο Κλίντον αν πιστεύει ότι υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες στην Ελλάδα, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τον τόπο μας να βγει από την κρίση. Ο κύριος Κλίντον μού απάντησε κατηγορηματικά ότι ναι, πιστεύει....". Δυστυχώς, δεν άκουσα την συνέχεια επειδή άλλαξα κανάλι. Επίσης, δεν συγκράτησα το όνομα του "δαιμόνιου" ρεπόρτερ αλλά στοιχηματίζω ότι σύντομα θα βραβευτεί για την δουλειά του (άλλωστε, οι περισσότεροι φελλοί όλο και κάποιο βραβείο παίρνουν).

Έτσι είναι. Άμα έχεις βγάλει σχολές δημοσιογραφίας τύπου Αντέννα ή Μαλέλη, τέτοιες απροσδόκητες και σημαντικές ερωτήσεις απευθύνεις. Δείξτε λίγη προσοχή στα δεδομένα, παρακαλώ. Ο Κλίντον έρχεται στην Ελλάδα επί κεφαλής μιας ομάδας λεφτάδων, οι οποίοι εμφανίζονται ως υποψήφιοι επενδυτές σε μια χώρα που βγάζει στο σφυρί την εθνική της περιουσία. Είναι σαφές ότι ο πρώην τής Μόνικας δεν έρχεται για πολιτικές συζητήσεις (με ποια ιδιότητα θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο, άλλωστε;) αλλά για να προσδώσει κύρος στα κοράκια που τον συνοδεύουν. Με απλά λόγια: ο άνθρωπος ήρθε με το τσούρμο του αποκλειστικά για μπίζνες.

Και, βέβαια, όλοι αυτοί δεν θα έκαναν τόσο ταξίδι αν δεν ήσαν σίγουροι για το αποτέλεσμα. Ήρθαν από την απέναντι πλευρά τής υδρογείου για να κλείσουν δουλειές, όχι για να κουβεντιάσουν απλώς. Οι σοβαροί επιχειρηματίες δεν πάνε βόλτα στα μαγαζιά, σαν την κάθε βλαμμένη νεόπλουτη που σκοτώνει την ώρα της γυρνώντας από μπουτίκ σε μπουτίκ. Οι άνθρωποι κάνουν τις έρευνές τους από τα γραφεία τους, μαζεύουν τις πληροφορίες τους, γραδάρουν τα υπέρ και κατά και εξετάζουν εξονυχιστικά κάθε λεπτομέρεια οποιασδήποτε μελλοντικής επιχειρηματικής ενέργειάς τους δίχως να σηκωθούν από τις καρέκλες τους. Μετά σηκώνουν το τηλέφωνο για να ολοκληρώσουν τις προκαταρκτικές συμφωνίες. Κι όταν το μόνο που απομένει είναι να δώσουν τα χέρια και να υπογράψουν τα συμβόλαια, τότε και μόνο τότε συναντιώνται με τον πωλητή. Έτσι γίνονται οι δουλειές τον 21ο αιώνα.

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι οι άνθρωποι ήρθαν μόνο για τις υπογραφές. Όλα τα άλλα που ακούσαμε για συζητήσεις, διαβουλεύσεις κλπ είναι σκέτες παπαριές. Εξ άλλου, ποιός λεφτάς κάνει προσωπικά τις διαβουλεύσεις του; Όλοι έχουν τους συμβουλάτορές τους, τους αναλυτές τους, τους οικονομικάριούς τους κι ένα σωρό ακόμη καλοπληρωμένα στελέχη ειδικά για να αξιολογούν πιθανές επιχειρηματικές ενέργειες. Αυτοί το μόνο που κάνουν είναι να βάζουν υπογραφές (και να καρπώνονται τα κέρδη, φυσικά).

Τώρα πλέον, γίνεται κατανοητή σε όλη της την έκταση η καίρια ερώτηση του απίθανου δημοσιογράφου προς τον Κλίντον. Ακούτε μωρέ τι ρώτησε έναν άνθρωπο, που ήρθε για να κλείσει δουλειές; Αν πιστεύει ότι υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες! Όχι, βρε ηλίθιε, δεν το πιστεύει. Έτσι, για πλάκα ήρθε ένα τσούρμο καπιτάλες από την άλλη άκρη τού κόσμου, επειδή τους την έδωσε μια μέρα και είπαν να πεταχτούν μέχρι την Ελλάδα για να αποδείξουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να κονομήσουν κάνοντας αλισβερίσι με το ελληνικό κράτος!

Μεταξύ μας, όμως, τί θέλατε να πει ένας δημοσιογράφος; Ότι όσα λένε τα επίσημα χείλη περί διαπραγματεύσεων, διαγωνισμών, προκηρύξεων κλπ είναι φούμαρα για τους χαχόλους κι ότι το ξεπούλημα του τόπου έχει ήδη συμφωνηθεί στα παρασκήνια; Μα, στον θεό σας, λέγονται τέτοια πράγματα; Τί θέλετε, δηλαδή; Να χάσει την δουλειά του ο ανθρωπάκος; Αφού για να ταΐσει τα παιδάκια του πρέπει να πείσει τους χαχόλους ότι η κυβέρνηση κάνει σκληρές και δύσκολες διαπραγματεύσεις για το συμφέρον τους, πώς θέλετε να κάνει κάτι διαφορετικό;

Όσοι ετοιμάζεστε να λιθοβολήσετε αυτόν τον φουκαρά, αφήστε τις πέτρες σας κάτω. Ας όψονται όσοι διατυμπανίζουν ότι η δημοσιογραφία είναι λειτούργημα. Το σωστό είναι ότι η δημοσιογραφία θα έπρεπε να είναι λειτούργημα, αλλά...

"Η φάρμα των ζώων"

Στην σημερινή βιβλιοπαρουσίαση επιτρέψτε μου μια μικρή εισαγωγή. Ανήκω σ' εκείνους που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει βιβλίο το οποίο δεν πρέπει να διαβαστεί λόγω των όσων περιέχει. Με απλά λόγια: δεν θεωρώ ότι κανένα βιβλίο δεν πρέπει να μπαίνει σε index prohibitorum και να πέφτει θύμα λογοκρισίας. Οι ιδέες πρέπει να είναι σαν τον άνεμο: να κυκλοφορούν ελεύθερα, έστω κι αν δημιουργούν προβλήματα. Άλλωστε, στην πραγματική δημοκρατία, σύμφωνα με τον ανεπανάληπτο Βολταίρο, όσο κι αν διαφωνείς με όσα λέει κάποιος, οφείλεις να υπερασπίζεσαι το δικαίωμά του να τα λέει. Αυτά τα ολίγα ως εισαγωγή και συνεχίζω.

Σήμερα θα αναφερθώ σε ένα κλασσικό και πολυδιαβασμένο (τουλάχιστον τα παλιότερα χρόνια) βιβλίο ενός διάσημου βρεττανού συγγραφέα, του Έρικ Μπλαιρ, ο οποίος πέρασε στην ιστορία με το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο Τζωρτζ Όργουελ. Βέβαια, το σημαντικώτερο έργο τού Όργουελ είναι το περίφημο "1984", αλλά εδώ θα μιλήσουμε για το παρεξηγημένο "Η φάρμα των ζώων", το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε το 1944. Υποθέτω ότι πολλοί το έχουν ήδη διαβάσει. Για τους υπόλοιπους, όμως, ας πούμε δυο λόγια για την υπόθεση:

Βρισκόμαστε στην Αγγλία, αρχές του περασμένου αιώνα. Σε ένα αγρόκτημα τα ζώα επαναστατούν κατά της ανθρώπινης τυραννίας, εκδιώκουν τον άνθρωπο-αφεντικό τους και αναλαμβάνουν την αυτοδιαχείριση της φάρμας. Μέσα σε ένα κλίμα ισότητας και αδελφοσύνης, λοιπόν, τα ζώα αρχίζουν την οικοδόμηση της κοινωνίας τους, βάζοντας ορισμένους όρους, σημαντικώτεροι των οποίων είναι δύο: "κανένα ζώο δεν επιτρέπεται να σκοτώσει άλλο ζώο" και "όλα τα ζώα είναι ίσα".

Όλα δείχνουν θαυμάσια, σαν σε όνειρο. Μόνο που σιγά-σιγά το όνειρο ξεφτίζει. Ανάμεσα στα ζώα αρχίζουν να ξεχωρίζουν τα γουρούνια, ως ευφυέστερα και, ανάμεσα σ' αυτά, ξεχωρίζουν δυο: ο Ναπολέων και ο Σνόουμπωλ. Παρ' ότι "όλα τα ζώα είναι ίσα", ο Ναπολέων και ο Σνόουμπωλ ερίζουν συνεχώς για την θέση τού ηγέτη τής φάρμας. Τελικά, ο Ναπολέων, υποστηριζόμενος από μια ομάδα φανατισμένων σκύλων, εκδιώκει τον Σνόουμπωλ και μένει μόνος κι αδιαφιλονίκητος ηγέτης. Με τον καιρό, ο Ναπολέων γίνεται παντοδύναμος και οι όροι που ρυθμίζουν την ζωή στην φάρμα αλλάζουν. Για παράδειγμα, τώρα πια "κανένα ζώο δεν επιτρέπεται να σκοτώσει άλλο ζώο χωρίς λόγο" και "όλα τα ζωα είναι ίσα αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα".

Επί δεκαετίες, "Η φάρμα των ζώων" θεωρήθηκε ως αντικομμουνιστικό (για την ακρίβεια: αντισταλινικό) βιβλίο: η επανάσταση των ζώων ταυτοποιήθηκε με την επανάσταση του 1917, ο Ναπολέων με τον Στάλιν, ο Σνόουμπωλ με τον Τρότσκι κλπ. Η δυτική προπαγάνδα μπορεί να έθαβε το "1984" αλλά συνιστούσε ολόθερμα αυτό το έργο τού Όργουελ στους μαθητές, μιας και -υποτίθεται πως- αναπαριστά θαυμάσια την σκληρότητα του Στάλιν. Προσωπικά, θυμάμαι ότι στα μέσα της δεκαετίας τού '70 υποχρεώθηκα να το διαβάσω (στα αγγλικά, παρακαλώ!) στο φροντιστήριο αγγλικών όπου πήγαινα (μια ώρα κάθε βδομάδα μάθημα "Animal Farm"...ήμαρτον).

Φυσικά, η αλήθεια είναι διαφορετική. Ο ίδιος ο Όργουελ ξεκαθαρίζει ότι δεν πήγε ποτέ στην Σοβιετική Ένωση και όσα γνωρίζει γι' αυτήν προέρχονται από δημοσιεύματα. Εξ άλλου, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο συγγραφέας εμφορείται από την μαρξιστική-κομμουνιστική ιδεολογία σε σημείο να πηγαίνει εθελοντής στο πλευρό των δημοκρατικών κατά τον ισπανικό εμφύλιο. Επίσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι "Η φάρμα των ζώων" γράφτηκε κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή σε μια περίοδο τελείως ακατάλληλη για να μιλήσει κάποιος περί "σταλινικών εγκλημάτων" και πάντως πολύ πριν εκδηλωθούν οι περίφημες "σταλινικές εκκαθαρίσεις". Λεπτομέρεια: ο Όργουελ δεν "δολοφονεί" τον Σνόουμπωλ, κάτι που θα είχε κάνει αν είχε στο μυαλό του τον Τρότσκι, ο οποίος πέθανε 4 χρόνια πριν βγει το βιβλίο.

Τα πράγματα είναι πολύ απλούστερα. Το δαιμόνιο μυαλό τού Όργουελ συλλαμβάνει τον κίνδυνο εκφυλισμού της κομμουνιστικής επανάστασης σε ένα οπορτουνιστικό σύστημα ελεγχόμενο από μια ολιγομελή κομματική νομενκλατούρα και αυτό ακριβώς περιγράφει. Δείτε τα τελευταία κεφάλαια, όπου ο Ναπολέων αρχίζει να συναλλάσσεται με τις διπλανές φάρμες και να επιδίδεται σε οικονομικά αλισβερίσια με τους ανθρώπους, ενώ παράλληλα μαθαίνει να περπατάει στα δυο πισινά του πόδια και να ντύνεται σαν αυτούς. Και τώρα, παραλληλίστε τα όσα ακολούθησαν τον θάνατο του Στάλιν στην Σοβιετική Ένωση και τον τρόπο με τον οποίο το Σοβιετικό κράτος άρχισε τις συναλλαγές με την δύση, χάρη στην οπορτουνιστική στροφή που πάρθηκε με τις αποφάσεις τού 20ου συνεδρίου τού ΚΚΣΕ το 1956.

Τελικά, "Η φάρμα των ζώων" δεν καταγγέλει αλλά προειδοποιεί και προφητεύει. Κι αν κάπου ενοχλεί...διάβολε, αυτό δεν είναι που πρέπει να κάνει ένα βιβλίο; Ή, μήπως, η ενόχληση δεν είναι πάντοτε προαπαιτούμενο κάθε αντίδρασης;

Εν πάση περιπτώσει, "Η φάρμα των ζώων" παραμένει ένα κλασσικό μυθιστόρημα, το οποίο αξίζει να διαβαστεί από τους πάντες. Κυκλοφορεί σε μια ευπαρουσίαστη έκδοση από τον "Κάκτο" και οι 140 σελίδες της (μαζί με το σημείωμα της μεταφράστριας και τον πρόλογο του ίδιου του Όργουελ στην ουκρανική έκδοση) κυλούν αβίαστα σαν νεράκι. Όσο για την τιμή, χαμογελάστε: στα καλά βιλιοπωλεία θα δώσετε 6 ευρώ και θα πάρετε και ρέστα. Σκέφτεστε τίποτε καλύτερο για την παραλία;

Το σεντούκι με τον θησαυρό

Στις 11 Δεκεμβρίου 2009, ο νεοεκλεγμένος -τότε- πρωθυπουργός μας (ο Γιωργάκης, ντε!) δίνει συνέντευξη τύπου στις Βρυξέλλες και ξεστομίζει ένα από τα μεγαλύτερα ψέμματα που έχει ποτέ ακουστεί από πρωθυπουργικά χείλη: "Πετρέλαιο δεν έχουμε ή, τουλάχιστον μέχρι τώρα, δεν έχουν βρει παρά ελάχιστα"!

Η παραπάνω φράση τού Γιωργάκη έχει μείνει κλασσική για το ψέμμα που περιέχει. Ένα ψέμμα το οποίο φροντίζει (αθελά του, προφανώς) να υπογραμμίσει ο ίδιος ο πρωθυπουργός τόσο με το ένοχο βλέμμα του όσο και με το ακούσιο τρίψιμο της μύτης του, μια κίνηση σώματος χαρακτηριστική σε όσους λένε ψέμματα. Όμως, θα ήθελα να υπογραμμίσω εκείνο το απίθανο "δεν έχουν βρει". Ποιοί, καλέ; Οι γείτονες; Το φυσιολογικό είναι να πεις "δεν έχουμε βρει", αφού μιλάς ως πρωθυπουργός των ελλήνων. Για την Ελλάδα μιλάς, όχι για την Ζανζιβάρη ή την Γουαδελούπη! Τόσο "έλληνας" νοιώθεις πια; Εκτός αν αναφέρεσαι σε τίποτε ξένες εταιρείες ερευνών... Σαρδάμ, θα μου πείτε. Χμμμ... Το "ελάχιστα" είναι σίγουρα σαρδάμ ("ελάχιστο" έπρεπε να πει) αλλά το "δεν έχουν βρει" είναι; Εμένα μου κάνει περισσότερο ως "γλώττα λανθάνουσα τ' αληθή λέγει"... Τέλος πάντων, πάμε παρακάτω.

Είκοσι έναν μήνες αργότερα, στις 10 Σεπτεμβρίου 2011, δυο μήνες πριν χάσει την πρωθυπουργία, ο Γιωργάκης δηλώνει ενθουσιασμένος από το βήμα τής Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης: "Ανακοινώνω σήμερα από την Θεσσαλονίκη ότι η Ελλάδα ξεκινά έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Ιόνιο και στην Νότια Κρήτη και η απόφαση αυτή, η σχετική προκήρυξη, υπογράφεται άμεσα". Προφανώς, μέσα σ' αυτούς τους 21 μήνες ο Γιωργάκης ξεστραβώθηκε και έμαθε ότι κάποιοι φουκαράδες επιστήμονες, πριν πολλά χρόνια, είχαν ανακαλύψει κοιτάσματα υδρογονανθράκων στον τόπο μας. Μάλιστα δε, αυτοί οι φουκαράδες επέμεναν φορτικά και μέχρι γραφικότητος ότι έκαναν λόγο για κοιτάσματα δεκάδων εκατομμυρίων βαρελιών απολήψιμου πετρελαίου.

Βέβαια, ο Γιωργάκης μάλλον δεν είχε πειστεί απολύτως από τις πολύχρονες επιστημονικές έρευνες και γι' αυτό εξήγγειλε όχι την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων αλλά την έρευνα για την ύπαρξή τους. Μην είμαστε άδικοι, όμως. Ένας σοβαρός πρωθυπουργός δεν αντιδρά παρορμητικά ποτέ αλλά ενεργεί πάντοτε κατόπιν εμπεριστατωμένων αναλύσεων και ερευνών.

Ανοίγω παρένθεση και γυρίζω τριάντα πέντε χρόνια πριν ο Γιωργάκης εξαγγείλει την έναρξη ερευνών για πετρέλαιο. Το 1976, σε ομιλία του στην Καβάλα, ο γερο-Καραμανλής ανακοινώνει ότι έχει ήδη διαθέσει πιστώσεις για έρευνες, οι οποίες είχαν ήδη αποκαλύψει την ύπαρξη πετρελαίου (βόρειο Αιγαίο), λιγνίτη (Πτολεμαΐδα - νέα κοιτάσματα), αμίαντου (Κοζάνη), φωσφοριτών (Ήπειρος), ουρανίου (Σέρρες), σιδηρομεταλλευμάτων (Θάσος) κλπ. Μάλιστα, σε μια αποστροφή τού λόγου του, ο γερο-Καραμανλής είχε πει ότι "προκειμένου να γνωρίζουμε ποιο είναι το μέλλον αυτού του τόπου, πρέπει να γνωρίσουμε ποιος είναι ο πλούτος του". Μάλιστα! Χάρη σε έρευνες από το 1976, λοιπόν, οι επιστήμονες ανακάλυψαν τους υδρογονάνθρακες τους οποίους θέλησε να ξαναανακαλύψει ο Γιωργάκης το 2011. Προφανώς, ο πρόεδρος της σοσιαλιστικής διεθνούς δεν είχε ιδέα για όσα έλεγε ο γερο-Καραμανλής 35 χρόνια πρωτύτερα. Φαίνεται ότι, κοντά σε όλα τα άλλα κουσούρια του, ο Γιωργάκης είναι και ανιστόρητος... Κλείνω την παρένθεση και επιστρέφω στο παρόν.

Το θέμα είναι γιατί ο πρωθυπουργός έκανε τις εξαγγελίες του (έστω για έρευνα) τον Σεπτέμβριο του 2011. Αναρωτιέμαι: επί είκοσι έναν μήνες δεν βρέθηκε κανένας να του πει ότι στις Βρυξέλλες είπε μαλακία; Απ' ότι θυμάμαι, ξέσπασε σάλος αμέσως μετά από εκείνες τις δηλώσεις. Ο Γιωργάκης δεν πήρε χαμπάρι τίποτε; Πόσο δύσκολο ήταν να βγει μια-δυο βδομάδες αργότερα και να πει ότι, επειδή υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις (δηλαδή, η δική του από την μια και των επιστημόνων από την άλλη), ξεκινούν αμέσως έρευνες;

Τί ρωτάω κι εγώ ο βλαξ, ε; Πρώτα-πρώτα, φταίει εκείνος ο ηλίθιος ο δημοσιογράφος που ρώτησε τον Γιωργάκη για τα πετρέλαια. Τί περίμενε να πει ο πρωθυπουργός; Ότι υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία που πιστοποιούν την ύπαρξη μαύρου χρυσού; Αμ, αν έλεγε κάτι τέτοιο, πώς θα έβγαινε στις 23 Απριλίου 2010 από το Καστελλόριζο να μας πει τις παπαριές που μας είπε; Αν έλεγε ότι η Ελλάδα διαθέτει τεράστιο πετρελαιικό πλούτο, πώς θα υπέγραφε τον Μάιο του 2010 το μνημόνιο με το ΔΝΤ;

Τα συμπεράσματα είναι απλά και εύλογα. Αν έχεις σεντούκι με θησαυρό, δεν χρειάζεσαι δανεικά. Έστω, αν έχεις τέτοιο σεντούκι, βρίσκεις όποια ώρα θέλεις τα δανεικά που χρειάζεσαι για να αξιοποιήσεις τον θησαυρό που περιέχει. Όμως, αν δεν νοιάζεσαι για την οικογένειά σου και θέλεις, ντε και καλά, να σώσεις τον φίλο σου (τον τραπεζίτη, τον βιομήχανο κλπ) που αγκομαχάει, παίρνεις δανεικά με δυσβάσταχτους όρους και βάζεις το σεντούκι ενέχυρο.

Τώρα, το γιατί η οικογένειά σου δεν ξεσηκώνεται, δεν σε πλακώνει στις καταμουτσουνιές και δεν σε διαολοστέλνει προκειμένου να διαχειριστεί το περιεχόμενο του σεντουκιού μόνη της, αυτό είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο...


ΥΓ: Τα φιλμάκια με τις παπαριές τού Γιωργάκη και με την ομιλία τού γερο-Καραμανλή στην Καβάλα είναι διαθέσιμα στο YouTube και, μάλιστα, σε πολλές διαφορετικές εκδόσεις.

Ο χαμένος κόσμος του κομμουνισμού: (ιδ) η ουγγρική ελευθερία

Η Ουγγαρία, ως γνωστόν, είναι μία από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, οι οποίες κάπου εκεί στα τέλη τής δεκαετίας τού 1980 αποτίναξαν τον κομμουνιστικό ζυγό και απέκτησαν την ελευθερία τους.

Πράγματι, ο μαγυάρικος λαός υπέφερε τα πάνδεινα από τον επάρατο κομμουνισμό. Βέβαια, δεν αντιμετώπιζε ορισμένα από τα μικροπροβλήματα που ταλαιπωρούν την δύση. Για παράδειγμα, δεν ήξερε τι σημαίνει η λέξη "ανεργία", δεν σκεφτόταν πώς θα επιβιώσει στα γεράματά του, δεν σκοτιζόταν για το πώς θα σπουδάσει τα παιδιά του, δεν ανησυχούσε για το τι θα κάνει αν αρρωστήσει, δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα στέγασης κλπ. Βλέπετε, ο κομμουνισμός, στην προσπάθειά του να εκμαυλίσει τις ανθρώπινες συνειδήσεις, είχε σκαρφιστεί μια ωραιότατη παγίδα: πρόσφερε στον κόσμο εργασία, κοινωνική ασφάλιση, δωρεάν παιδεία και υγεία καθώς και τζάμπα ή πάμφθηνες κοινωνικές παροχές, προκειμένου να τους πείσει ότι ο κομμουνισμός είναι ωραίο πράγμα.

Όμως, ο λαός ήξερε την αλήθεια. Π.χ. τα σούπερ-μάρκετ ήσαν άδεια, οι τσίκλες και τα προφυλακτικά με γεύση φράουλα ήσαν ανύπαρκτα ενώ μπλουτζήν δεν υπήρχαν ούτε για δείγμα. Επίσης, έπρεπε να βολευτούν με κάτι Λάντα, κάτι Τράμπαντ και και κάτι Μόσκβιτς, μιας και οι κομμουνιστές ηγέτες δεν επέτρεπαν την απόκτηση Μερσεντέδων και ΜπεΕμΒέδων. Και, βέβαια, μη ξεχνάμε ότι ο κάθε τουρίστας μπορούσε να πηδήξει την ωραιότερη μαγυαροπούλα με αντάλλαγμα ένα ζευγάρι νάυλον κάλτσες. Αυτά έχουν αποδειχτεί από εμπεριστατωμένες αμερικανικές αναλύσεις και δεν επιδέχονται αμφισβητήσεως.

Ευτυχώς, όμως, το τείχος τού αίσχους γκρεμίστηκε, ο κομμουνισμός νικήθηκε και η Ουγγαρία απέκτησε και πάλι την ελευθερία που της είχαν στερήσει ο Στάλιν και η παρέα του. Έτσι, σήμερα ο μαγυάρικος λαός, μετά από είκοσι τόσα χρόνια γνήσιας δημοκρατίας, έχει την ευτυχία να απολαμβάνει τα δώρα αυτής της δημοκρατικής ελευθερίας. Το τελευταίο απ' αυτά τα δώρα είναι ο πρόσφατος εργατικός νόμος τής χώρας, ο οποίος προβλέπει, μεταξύ άλλων:

- Κατάργηση όλων των περιορισμών επί των απολύσεων, ώστε οι πάντες (δημόσιο και ιδιώτες) να μπορούν να απολύουν τους πάντες ελεύθερα. Φυσικά, στον καινούργιο νόμο δεν υπάρχουν εξαιρέσεις που θυμίζουν κομμουνισμό, π.χ. δεν υπάρχει καμμία προστασία εγκύων, λεχώνων, σπουδαστών ή ατόμων που πλησιάζουν την ηλικία συνταξιοδότησης. Τέτοιος προστατευτισμός μόνο σε κομμουνιστικά καθεστώτα ταιριάζει ενώ η δημοκρατία πρέπει να εμφορείται από απόλυτη ελευθερία!

- Κατάργηση των διατάξεων περί υποχρεωτικής ετήσιας άδειας. Κάθε εργοδότης είναι απολύτως ελεύθερος να αποφασίσει όχι μόνο πόσες μέρες αδείας θα χορηγήσει στο προσωπικό του αλλά και αν θα χορηγήσει άδειες ή όχι. Πού ήξεραν τέτοια ελευθερία οι κομμουνιστές;

- Μείωση της αποζημίωσης επί των απολύσεων. Κανονικά, θα έπρεπε να καταργηθούν τελείως οι αποζημιώσεις αλλά, σε αντάλλαγμα, ο καινούργιος νόμος θεσπίζει αποζημίωση που θα πρέπει να καταβάλει ο απολυόμενος αν ο εργοδότης του αποδείξει ότι έχει υποστεί ζημιά από την συμπεριφορά τού απολυομένου. Αυτό θα πει ίση αντιμετώπιση απέναντι στον νόμο!

- Κατάργηση των δικαιωμάτων των συνδικάτων. Στο εξής, τα συνδικάτα δεν θα μπορούν να εκπροσωπούν τους εργαζομένους σε δικαστήρια και αρχές ούτε να διαπραγματεύονται με τον οποιονδήποτε για λογαριασμό τους. Θα μπορούν, όμως, να διοργανώνουν εκδρομές, να στήνουν θεατρικές παραστάσεις κλπ. Τυχεροί οι ούγγροι! Κανένα συνδικάτο δεν πρόκειται να τους κλείσει εργοστάσιο, όπως έκαναν τα ελληνικά συνδικάτα κάποτε με την Πιρέλλι και την Γκουντγίαρ ή όπως κάνουν ακόμη και σήμερα με την Χαλυβουργική!

- Θέσπιση τριακοσίων ωρών υποχρεωτικής υπερωρίας ετησίως, κατανεμημένων κατά την κρίση τού εργοδότη. Γι' αυτές τις υπερωρίες ο εργοδότης δεν υποχρεούται να πληρώσει τίποτε περισσότερο από τον κανονικά καταβαλλόμενο μισθό αλλά μπορεί, αν θέλει, να χορηγήσει κάποια "ρεπό", αν κρίνει ότι οι εργαζόμενοι παρακουράστηκαν από την υπερωριακή απασχόληση. Αν θέλει! Είπαμε, όλα είναι απολύτως ελεύθερα!

- Κατάργηση των αναχρονιστικών καμμουνιστικών καταλοίπων των εθνικών ή γενικών συμβάσεων εργασίας. Κάθε εργαζόμενος και κάθε εργοδότης είναι πλέον απολύτως ελεύθεροι να διαπραγματευτούν τετ-α-τετ την αμοιβή τής παρεχόμενης εργασίας. Έτσι, οι εργαζόμενοι αποδεσμεύονται από τα ασφυκτικά πλαίσια των "κατώτερων μισθών" και μπορούν να διεκδικήσουν μισθούς δυο και τριών χιλιάδων ευρώ. Αδιανόητα πράγματα επί κομμουνισμού, έτσι;


Φυσικά, ο κόσμος αγκάλιασε τον καινούργιο νόμο από την πρώτη μέρα. Άλλωστε, τα είκοσι τόσα χρόνια ελευθερίας είχαν καλλιεργήσει κατάλληλα το έδαφος. Θέλετε απόδειξη; Την χρονιά που νικήθηκε ο κομμουνισμός, το 83% των εργαζομένων (3,9 εκατομμύρια άνθρωποι) ήσαν οργανωμένοι στα εργατικά τους συνδικάτα, ενώ σήμερα μόλις το 15% των εργαζομένων (λιγώτεροι από 500 χιλιάδες) είναι γραμμένοι σε κάποιο συνδικάτο.

Όλα καλά, λοιπόν. Με τόση ελευθερία, ποιός αναπολεί άραγε τον χαμένο κόσμο τού κομμουνισμού;


Πηγές
(α) Ξένες δημοσιεύσεις: "Labour affairs Hungary", "Labour law in Hungary", "Hungary: new labor code passed", "New labor code in Hungary", "Insight to the new hungarian labour code".
(β) Ελληνικές δημοσιεύσεις: "Ουγγαρία: μεγάλη αντικυβερνητική διαδήλωση με αφορμή το νέο συντηρητικό σύνταγμα", "Ουγγαρία: επιβάλλουν απάνθρωπα μέτρα στους εργαζόμενους", "Ουγγαρία: ολομέτωπη επίθεση στα εργατικά δικαιώματα"

Συνελόντι ειπείν...

Ο Στουρνάρας (ο υπουργός οικονομικών, ντε!) ήταν ξεκάθαρος: "πρέπει πρώτα να τηρήσουμε τις δεσμεύσεις μας ώστε να μπορέσουμε κατόπιν να διαπραγματευτούμε". Ξεκάθαρος μεν, παράλογος δε. Πώς να διαπραγματευτώ με τον δήμιο αν πρέπει πρώτα να κάτσω να μου κόψει το κεφάλι;

Ο Φώτης (ο δημοκρατικός αριστερός, ντε!) ήταν κατηγορηματικός: "οι κυβερνητικοί εταίροι εργάζονται σκληρά στην κατεύθυνση της ανακούφισης των φτωχότερων λαϊκών στρωμάτων με στόχο την απαγκίστρωση από τις επώδυνες διατάξεις τού μνημονίου". Ερώτηση πρώτη, κυρ-Φώτη: μόνο από τις "επώδυνες διατάξεις" θα απαγκιστρωθούμε τώρα; (σόρρυ που ρωτάω αλλά προεκλογικά μας μίλαγες για απαγκίστρωση από το μνημόνιο εν γένει). Ερώτηση δεύτερη, κυρ-Φώτη: με τον γοργό ρυθμό που φτωχαίνουν οι έλληνες και με την κυβερνητική βούληση να μειωθούν οι φορολογικές επιβαρύνσεις των εταιρειών, από ποιούς θα μαζέψετε τελικά τους παράδες που ψάχνετε;

Ο Βρούτσης (ο υπουργός εργασίας, ντε!) ήταν κυνικός: "αν οι στόχοι επιτευχθούν μέσω μιας νέας σύμβασης έχει καλώς, αλλιώς θα εφαρμοστεί ο νόμος". Πουτάνα δημοκρατία με τα ωραία σου! Θέλουμε να μειώσουμε το κόστος εργασίας κατά 20%; Φτιάχνουμε τον σχετικό νόμο και μετά καλούμε τους εργαζόμενους να συμφωνήσουν. Αν συμφωνήσουν με τον ευνουχισμό τους, πάει καλά. Αν διαφωνήσουν, πρόβλημα ουδέν: εφαρμόζουμε τον νόμο. Τόσο απλά!

Ο Αλέξης (της αξιωματικής, ντε!) ήταν καταπέλτης, αναφερόμενος στο Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων Δημόσιας Περιουσίας: "μέχρι σήμερα...έχει αποκλειστικά μόνο δαπάνες για αμοιβές, μισθούς και αποζημιώσεις παχυλά αμειβομένων φίλων και προσκείμενων στην κυβέρνηση προσώπων, χωρίς την εκτέλεση οποιουδήποτε ουσιαστικού έργου το οποίο να εξυπηρετεί το συμφέρον του Ελληνικού Δημοσίου". Οποίον σκάνδαλον! Δηλαδή, αν απομακρυνθούν όλοι αυτοί οι κηφήνες, οι "αντιμνημονιακοί" τού ΣυΡιζΑ δεν θα έχουν πρόβλημα με το συγκεκριμένο Ταμείο; Με μπερδεύεις, ρε Αλέξη...πολύ με μπερδεύεις!

Ο Μπάμπης (ένας είναι ο Μπάμπης και είναι στον Σκάι, ντε!) ήταν αναστατωμένος με την αδυναμία τής κυβερνητικής τρόικας να πάρει αποφάσεις για τα εντεκάμισι που απαιτεί η ξένη τρόικα: "...........!". Δεν μπορεί, δίκιο θα 'χει ο Μπάμπης. Άλλωστε, δεν είναι ένας απλός δημοσιογράφος. Έχει θητεύσει στο υπουργείο εθνικής οικονομίας κι έχει συνεργαστεί τόσο με την Τράπεζα Ελλάδος όσο και με μεγάλες εμπορικές τράπεζες. Οπότε, αν δεν ξέρει ο Μπάμπης, ποιός ξέρει; Ο Φούφουτος; (Σημ.: επέλεξα τα αποσιωπητικά επειδή, έτσι κι αλλοιώς, ο Μπάμπης πάντοτε τα ίδια λέει.)

Ο Κορκίδης (ο πρόεδρος της συνομοσπονδίας των εμπόρων, ντε!) ήταν κατηγορηματικός: "αν επανέλθουν οι μισθοί στα προ μνημονίου επίπεδα, θα πέσουν στην αγορά δυο δισεκατομμύρια". Δυο δισεκατομμύρια κάθε μήνα εννοείς πρόεδρε, έτσι; Δηλαδή, έχουμε χάσει...δυο επί δεκατέσσερα....είκοσι οκτώ χοντρά τον χρόνο; Συν καμμιά δεκαριά από την αύξηση της φορολογίας, άμεσης και έμμεσης...συν κάτι γαμησιάτικα σε νοσοκομεία και φάρμακα...συν κάτι καπέλλα στο σούπερ μάρκετ...συν τρεις το λάδι...συν τρεις το ξύδι...συν έξι το λαδόξυδο...βάλε και κάτι για την μαμή...και κάτι για την λεχώνα... Τελικά, πόσα πληρώνουμε για πανωπροίκια, ρε πούστη μου, κάθε χρόνο; Δε θα 'ναι μια πενηντάρα γεμάτη; Θα 'ναι. Ε, πού στον διάολο πάνε τόσα λεφτά, ρε πρόεδρε; Στον γάμο τού Καραγκιόζη;

Συνελόντι ειπείν, ο ένας ανησυχεί, ο άλλος καταγγέλει κι ο τρίτος αναστατώνεται αλλά εμάς το αγγούρι συνέχεια μας ζορίζει και ποτέ δεν μας δροσίζει. Τί κάνουμε;...

Βαρβάρα! Το δίκαννο!!!

Σχόλια από δω κι από κει...

*** Εντεκάμισι ψωροδισεκατομμυριάκια πρέπει να μαζέψει η κυβέρνηση Φ.Α.ΒΑ (Φώτης-Αντώνης-Βαγγέλης) για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις τής τρόικας. Μην ανησυχείτε, όμως. Όχι μόνο θα βρεθούν τα λεφτά δίχως να γίνουν οριζόντιες περικοπές μισθών αλλά θα αβγατίσει και το αφορολόγητο από τα πέντε χιλιάρικα στα οκτώ. Κάποιον λάκκο έχει η Φ.Α.ΒΑ....

*** Δεν έχω καταλάβει την έννοια των "οριζόντιων περικοπών". Υποθέτω ότι θα πρέπει να υπάρχουν και "κάθετες περικοπές", σε αντίστιξη προς τις οριζόντιες, αλλά ούτε κι αυτές τις καταλαβαίνω. Εν πάση περιπτώσει, από τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι "κάθετες περικοπές" επιτρέπονται. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό...

*** Δηλαδή, αν και όταν πάει το αφορολόγητο στα οκτώ χιλιάρικα, θα πρέπει να πανηγυρίσουμε και να ξεχάσουμε ότι πριν ενάμισι χρόνο είχαμε δώδεκα χιλιάρικα αφορολόγητο; Χειρότερα από την οικογένεια του Χότζα καταντήσαμε. Τουλάχιστον, ο Χότζας έβγαλε όλα τα ζώα από το σπίτι...

*** Από τα πέντε στα οκτώ; Ας είναι. "Και το λίγο τής γριάς καλό της κάνει" έλεγε ο μακαρίτης ο Νίκος ο "Μουστάκιας", όταν αντί για εξάρες έφερνε τριόδυο στο μάζεμα. Φυσικά, το "λίγο" μόνο στις γριές κάνει καλό. Οι νέες δεν βολεύονται με το "λίγο"...

*** Όπου "νέες", διάβαζε "μονοπώλια" ή "βιομηχανίες" ή "τράπεζες" κλπ. Μπορεί οι γριές να πληρώνουν φόρο εισοδήματος μέχρι 45% αλλά οι νέες αγανακτούν και με το 25% που πληρώνουν σήμερα. Γι' αυτό η Φ.Α.ΒΑ. προγραμματίζει μείωση στο φόρο τους πρώτα στο 20% και μετά στο 15%. Έχουν έξοδα τα κορίτσια, μη κρυβόμαστε. Τόσα χρόνια έχει το ίδιο ελικόπτερο ο Σάλλας...

*** Περικοπές μισθών (τουλάχιστον οριζόντιες) δεν θα γίνουν, αυτό το εξασφαλίσαμε. Μόνο το "χαράτσι" θα ανεβεί λιγουλάκι... και το πετρέλαιο θα τσιμπήσει ένα 40%... και η ΔΕΗ θα μας πιάσει λίγο παραπάνω τον κώλο... και τα τσιγάρα θα ακριβήνουν "νια ολιά" (που λένε οι κρητικοί)... και μερικές ΕΟΖ θα φτιαχτούν για να δουλεύουν μερικοί σκλάβοι... και οι υπερωρίες θα καταργηθούν... και μερικά όρια θα μπουν σε απαράδεκτα υψηλές συντάξεις... και ορισμένα απαράδεκτα επιδόματα θα καταργηθούν... Αλλά περικοπές δεν θα γίνουν! Αυτό το εξασφαλίσαμε. Αρκεί, βεβαίως, να πάνε όλα καλά...

*** Αν δεν λογικευτούν οι απεργοί, θα το κλείσει το εργοστάσιο ο Μάνεσης. Δίκιο έχει ο άνθρωπος. Χάνει τόσο καιρό το ψωμάκι του, επειδή κάποιοι παλιοκομμουνιστές την έχουν αράξει σε τεμπελίκι και βολεύονται με τους εράνους που γίνονται για πάρτη τους. Μεγάλο το πλήγμα για την εθνική μας οικονομία. Αφήστε δε που οι ξένοι επενδυτές βλέπουν κάτι τέτοια και κωλώνουν να φέρουν τα κεφάλαιά τους στον τόπο μας. Ευτυχώς, ανέλαβε δράση ο Βρούτσης...

*** Ίσως να φταίνε τα πενήντα τόσα χρόνια που έχω φορτωθεί στην πλάτη αλλά χτες ένοιωσα βαθειά θλίψη μαθαίνοντας τον θάνατο του Γιον Λορντ των Ντηπ Περπλ και του Γιώργου Μούτσιου. Πάντως, για να είμαι ειλικρινής, θλίβομαι πολύ περισσότερο όταν βλέπω τον Μικ Τζάγγερ και τον Πωλ ΜακΚάρτνεϋ να τραγουδούν ακόμη. Για να μη θυμηθώ το ζόμπι Πητ Τάουνσεντ να επιμένει να μου θυμίζει την "γενιά του", κάπου μισόν αιώνα αργότερα....

*** Αμέσως μετά την είδηση των δυο θανάτων που προανέφερα, το τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων φρόντισε να μου δείξει την Μαντόννα να μοστράρει το βυζί και τον κώλο της. Το ίδιο δελτίο με ενημέρωσε ότι έγινε της πουτάνας μ' αυτή την επίδειξη. Πόσο στερημένος πρέπει να είσαι για να "δονείσαι" με τα σπατουλαρισμένα απόκρυφα μιας πενηντατετράχρονης, ρε γαμώτο; Πού 'σαι, ρε Πητ; Ρίξε το "μάυ τζενερέισον" και γάμα τα 67 σου χρόνια...

...και για την Goodyear στην Σίνδο

Στο χτεσινό σημείωμα είδαμε πώς έκλεισε το εργοστάσιο της Pirelli στην Πάτρα το 1991. Σήμερα αφήνουμε την Πάτρα και την Pirelli για να ανηφορήσουμε στην Σίνδο της Θεσσαλονίκης και την Goodyear. Το ιδρυμένο από το 1978 εργοστάσιο της αμερικανικής εταιρείας, μένοντας δίχως ανταγωνιστή πια, γνωρίζει ημέρες δόξας και καταγράφει αποτελέσματα αξιοζήλευτα για τα εργοστάσια της εταιρείας σε άλλες χώρες.

Πράγματι, οι πωλήσεις της Goodyear Hellas εκτινάσσονται από 15,2 δισ. δρχ. το 1992, σε 18 δισ. δρχ. το 1993 και σε 23,3 δισ. δρχ. το 1995. Ταυτόχρονα, τα κέρδη της επιχείρησης στην Ελλάδα αυξάνονται κατακόρυφα, από το 1 δισ. δρχ. το 1992, σε 1,8 δισ. το 1994. Το 1995, το εργοστάσιο εκσυγχρονίζεται και η εταιρεία επενδύει 900 εκατ. δρχ. σε νέο μηχανολογικό εξοπλισμό. Παρά το τεράστιο (για την εποχή) ύψος τής επένδυσης, τα κέρδη τού 1995 φτάνουν τα 1,7 δισ. Σύμφωνα με δημοσιεύματα στα οικονομικά φύλλα της εποχής, η μέση απόδοση των ιδίων κεφαλαίων ξεπερνούσε ακόμα και το 35%!

Τέλος, για όσους καταλαβαίνουν λίγο περισσότερο τους οικονομικούς δείκτες, σημειώνω ότι το 1995 το εργοστάσιο της Σίνδου κάλυπτε το 0,9% της παγκόσμιας παραγωγής τής Goodyear και συνεισέφερε κατά 3,5% στα παγκόσμια κέρδη της πολυεθνικής. Ξαναλέω και υπογραμμίζω: το 0,9% της παραγωγής έφερνε το 3,5% των κερδών! Και πώς θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά από την στιγμή που το σύνολο των κρατικών παραγγελιών σε ελαστικά (κυρίως των ενόπλων δυνάμεων) πήγαινε στην Goodyear (με τις γνωστές υψηλές τιμές), διασφαλίζοντας την υψηλή κεδοφορία τής εταιρείας;

Τί έγινε, λοιπόν, κι έκλεισε το εργοστάσιο; Η ΝΔ και οι άλλοι συκοφάντες του εργατικού κινήματος λένε πως η εταιρεία έβαλε λουκέτο λόγω των εξωπραγματικών απαιτήσεων των εργαζομένων. Στην πραγματικότητα, η τότε κυβέρνηση του ΠαΣοΚ είχε παρέμβει ανοιχτά υπέρ της πολυεθνικής και είχε σύρει την πασοκική πλειοψηφία τής διοίκησης του σωματείου σε συμβιβασμό με την εργοδοσία. Όπως ανακοίνωσε η ίδια η διοίκηση, "εφέτος, όπως επιθυμούσε η εταιρεία, υπογράψαμε σύμβαση και δεχτήκαμε μειώσεις επιδομάτων, μείωση προσωπικού, λειτουργία 4ης βάρδιας εκεί που η εταιρεία επιθυμούσε για φέτος, με δυνατότητα επέκτασης σε όλο το εργοστάσιο, όταν η εταιρεία το επιθυμούσε. Όλα τα παραπάνω, με στόχο τη μείωση του κόστους...". Άρα, το παραμύθι των "κακών εργαζομένων", που με τις "μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις τους κλείνουν τα εργοστάσια", δεν μπορεί να σταθεί ούτε για αστείο στην περίπτωση της Goodyear. Ο λόγος για τον οποίο έκλεισε το εργοστάσιο, είναι ο ίδιος για τον οποίο ο κάθε καπιταλιστής επενδύει ή αποσύρει τα κεφάλαιά του από έναν κλάδο, από μια χώρα, μια επιχείρηση: η μεγιστοποίηση του κέρδους του.

Η πραγματικότητα είναι απλή: εβδομήντα χρόνια μετά την εμφάνισή της στην Ευρώπη, η αμερικάνικη Goodyear (όπως και άλλες πολυεθνικές) έσπευσε να εκμεταλλευτεί τις σαρωτικές ανατροπές στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και να μεταφέρει μέρος τής παραγωγής σε χώρες με μικρότερο εργατικό κόστος, αναδιαρθρώνοντας εκ βάθρων τα εργοστάσιά της.

Λίγους μήνες πριν βάλει λουκέτο στο εργοστάσιο της Σίνδου, η Goodyear διέθετε σε 8 χώρες στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αφρική 10 μονάδες, εκ των οποίων οι δύο στην Τουρκία, με 13.000 εργαζομένους. Την διαφορά, όμως, την έκανε η υπερσύγχρονη -πρώην κρατική!- μονάδα παραγωγής ελαστικών αυτοκινήτων, την οποία απέκτησε η πολυεθνική στην Πολωνία. Έτσι, η εταιρεία αποφάσισε να κλείσει την κερδοφόρο Σίνδο, μιας και η Πολωνία τής εξασφάλιζε ακόμη μεγαλύτερη κερδοφορία.

Το κακό για τους επικριτές των εργαζομένων είναι ότι, μαζί με την Σίνδο, η εταιρεία έκλεισε τα εργοστάσιά της στην Ιταλία, την Γαλλία και το Μαρόκο. Οι "μαξιμαλιστές" εργάτες έφταιγαν κι εκεί (σημ.: να δω μαροκινό κομμουνιστή απεργό κι ας πεθάνω!) για το κλείσιμο των εργοστασίων; Τους συκοφάντες των εργαζομένων ξεβρακώνει η ίδια η πολυεθνική με ανακοίνωση που εξέδωσε στις 22/06/1996, όπου παραδεχόταν ότι το λουκέτο στη Σίνδο ήταν αποτέλεσμα "διαρθρωτικών αλλαγών στην ευρωπαϊκή στρατηγική της εταιρείας στην παραγωγή ελαστικών".

Ακόμα και το "Βήμα", σε σχετικό δημοσίευμα της 28/07/1996 αναγκαζόταν να ομολογήσει: "Κάποιες θυγατρικές μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών στην Ελλάδα κερδίζουν για λογαριασμό τους τη μάχη της ανταγωνιστικότητας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, κάποιες τη χάνουν. Οι πολυεθνικές συγκεντρώνουν λοιπόν τις δραστηριότητές τους σε ορισμένες χώρες, συνεκτιμώντας το κόστος παραγωγής και πολλά άλλα κριτήρια. Αυτό συμβαίνει και με την Goodyear...". Αξίζει τον κόπο να διαβάσετε ολόκληρο το δημοσίευμα μιας εφημερίδας την οποία ουδείς θα μπορούσε ποτέ να κατηγορήσει ως...φιλοκομμουνιστική.


Το συμπέρασμα από τα δυο τελευταία σημειώματά μας είναι απλό: τα εργοστάσια δεν κλείνουν εξ αιτίας των εργατικών αγώνων. Κλείνουν για τον ίδιο λόγο με τον οποίο ανοίγουν: την μεγιστοποίηση της κερδοφορίας των επενδυομένων κεφαλαίων. Συνεπώς, ακόμη κι ένα κερδοφόρο εργοστάσιο μπορεί να κλείσει (όπως εκείνα της Pirelli και της Goodyear) εφ' όσον μπορεί να ανοίξει κάπου αλλού κάποιο άλλο με μεγαλύτερη κερδοφορία. Αυτή είναι η αλήθεια κι όλα τ' άλλα δεν αποτελούν παρά αντεργατική προπαγάνδα.

Η αλήθεια για την Pirelli στην Πάτρα...

Λίγο πριν τις εκλογές τού περασμένου Μαΐου, συνάντησα στον δρόμο κάποιον γνωστό (και παλιό πελάτη μου), με τον οποίο ανοίξαμε κουβέντα επί παντός επιστητού, μιας κι είχαμε καιρό να ιδωθούμε. Μοιραία, ο λόγος ήρθε και στις επικείμενες -τότε- εκλογές. Μεταξύ των άλλων "ωραίων" που υποχρεώθηκα να ακούσω ήταν και η εξής πολυπιπιλισμένη καραμέλλα: "Ε, όχι και να ψηφίσουμε Παπαρήγα, ρε φίλε! Αυτοί έχουνε κλείσει όλες τις επιχειρήσεις, με τις απεργίες τους"(!) Σημειωτέον, ότι ο εν λόγω γνωστός διατηρεί κατάστημα με τον αδελφό του και τα παιδιά τους, δίχως να απασχολούν προσωπικό. Φυσικά, η υπό τύπον ερωτήσεως ένστασή μου "ρε Γιώργο, για το ότι εσείς παλεύετε με νύχια και δόντια να μη κλείσετε το μαγαζί σας, το ΠΑΜΕ φταίει και γι' αυτό;" έμεινε αναπάντητη...

Αυτή η μπουρδολογία κάνει θραύση εδώ στην Πάτρα, όπου βρισκόταν το εργοστάσιο της Πιρέλλι, το οποίο έκλεισε το 1991. Αν κέρδιζα ένα χιλιάρικο κάθε φορά που άκουγα ότι "την Πιρέλλι την έκλεισαν οι συνδικαλιστές με τις παράλογες απαιτήσεις τους" (το θέμα παραμένει "must" στον τοπικό τύπο), σήμερα θα είχα μια πολυκατοικία ολοδικιά μου. Κι επειδή το ξανάκουσα πριν λίγη ώρα, σκέφτηκα να αφιερώσω το σημερινό μου σημείωμα σε τούτη την ιστορία.

Το 1991, λοιπόν, η μητρική Πιρέλλι ανήγγειλε την αναδιοργάνωση της εταιρείας σε όλον τον κόσμο. Στα πλαίσια αυτής της αναδιοργάνωσης, η ελληνική Πιρέλλι προχώρησε σε μείωση προσωπικού κατά 20%, απολύοντας 200 από τους 1.000 εργαζομένους της. Αυτή η ενέργεια έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία στην τοπική κοινωνία, μιας και το εργοστάσιο της Πάτρας ήταν εξαιρετικά κερδοφόρο και ο κύκλος εργασιών του αυξανόταν χρόνο με τον χρόνο. Η ιδέα τής εργοδοσίας ήταν να πιεστούν οι υπόλοιποι εργαζόμενοι ώστε να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και έτσι η εταιρεία να πραγματοποιεί την ίδια παραγωγή με 20% μικρότερο εργατικό κόστος. Όπως είναι φυσικό, οι εργαζόμενοι αντέδρασαν και κορύφωσαν τις αντιδράσεις τους με απεργία διαρκείας.

Κανείς δεν είπε ότι οι ιθύνοντες νόες τής Πιρέλλι είναι ηλίθιοι. Σίγουρα γνώριζαν ότι η απόφασή τους θα προκαλούσε έντονες αντιδράσεις και, βεβαίως, δεν αιφνιδιάστηκαν από την κήρυξη της απεργίας. Γι' αυτό είχαν φροντίσει να προετοιμάσουν έγκαιρα το εργοστάσιό τους στo Κοτσαέλι τής Τουρκίας, το οποίο θα υποδεχόταν και την ελληνική παραγωγή. Γιατί στο Κοτσαέλι; Μα επειδή εκεί εύρισκαν εργαζόμενους διατεθειμένους να δουλεύουν σαν σκλάβοι με αμοιβές ψίχουλα. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, ας σημειώσουμε ότι το εργοστάσιο της "Turk Pirelli Lastikleri" στο Κοτσαέλι (*) είναι το μεγαλύτερο εργοστάσιο της Pirelli στον κόσμο (οι εγκαταστάσεις του εκτείνονται σε 340 στρέμματα) αλλά απασχολεί μόλις 1.900 εργαζομένους (με τουρκικούς μισθούς, ε;), ενώ το "μια χεσιά τόπος" εργοστάσιο της Πάτρας απασχολούσε χίλιους (με μεγαλύτερους μισθούς).

Σύμφωνα με όλους τους επικριτές εκείνης της απεργίας, λοιπόν, οι πατρινοί εργάτες τής Pirelli είχαν "πατριωτικό καθήκον" να μεταβληθούν σε σκλάβους ώστε να γίνουν ανταγωνιστικοί των τούρκων συναδέλφων τους. Κι είναι οι ίδιοι "παντογνώστες" και "μορφωμένοι" επικριτές που δικαιώνουν την Pirelli για την απόφασή της να κλείσει το εργοστάσιο της Πάτρας όχι επειδή ήταν ζημιογόνο (κάθε άλλο!) αλλά..."έτσι, για να μάθουν οι αλήτες οι συνδικαλιστές".

Βεβαίως, όλοι αυτοί κάνουν μαστίχα μια κυνική δήλωση ανώτερου στελέχους τής εταιρείας, η οποία έγινε λίγα χρόνια αργότερα, το 1996, ως σχόλιο για το κλείσιμο του εργοστασίου μιας άλλης εταιρείας ελαστικών, της Goodyear, στην Θεσσαλονίκη: "Σήμερα, δεν πρέπει να λέμε ότι το κόστος εργασίας στην Ελλάδα είναι υψηλό και γι' αυτό η παραγωγή δεν συμφέρει εδώ, αλλά να λέμε ότι το κόστος αυτό είναι αλλού χαμηλότερο σε σχέση με το ελληνικό και γι' αυτό συμφέρει η παραγωγή αλλού"(**). Κι ανάμεσα σ' εκείνους που μασούν αυτή την μαστίχα είναι και ο πρωθυπουργός μας, τρομάρα του...

Πριν κλείσουμε το σημερινό σημείωμα, αξίζει τον κόπο να σημειώσουμε μια "μικρή" λεπτομέρεια, η οποία αποδεικνύει ότι η απόφαση για το κλείσιμο του εργοστασίου της Πάτρας είχε παρθεί στο Μιλάνο πολύ πριν ξεσπάσει εκείνη η περίφημη απεργία: την ώρα που τόσο ο ανταγωνισμός όσο και η ίδια η Pirelli εκσυγχρόνιζαν τον εξοπλισμό τους, το εργοστάσιο της Πάτρας είχε πάνω από μια πενταετία να δει καινούργιο μηχάνημα. Έτσι, όταν το εργοστάσιο έκλεισε, το συντριπτικά μεγαλύτερο τμήμα τού μηχανολογικού του εξοπλισμού πήγε για...σκραπ. Μήπως έφταιγε η απεργία και γι' αυτό;

Κανονικά, κάπου εδώ θα έπρεπε να τελειώσω. Όμως, επειδή δεν έχω ξεθυμάνει ακόμη, θα συνεχίσω και αύριο με την Goodyear. Άλλωστε, έχουμε να κάνουμε με παράλληλους βίους...


(*) Τα στοιχεία για το εργοστάσιο στο Κοτσαέλι τα πήρα από τον ιστοτόπο "Invest in Turkey".

(**) Την περασμένη Παρασκευή 13/7/2012, στην εφημερίδα "Ριζοσπάστης" αναφέρθηκε ότι η συγκεκριμένη δήλωση έγινε μεν κατά το κλείσιμο του εργοστασίου τής Goodyear αλλά "πολύ πριν το λουκέτο τής Πάτρας". Προφανώς, πρόκειται περί αβλεψίας τού συντάκτη, μιας και η Pirelli έκλεισε πέντε χρόνια πριν την Goodyear.

"Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης"

Η συνάδελφος έβαλε τα γέλια, κοιτώντας με με νόημα, όταν είδε τον τίτλο τού μικρού βιβλίου που κρατούσα στα χέρια: "Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης". Μα σαν της έδωσα να διαβάσει το οπισθόφυλλο αλλά και το σύντομο βιογραφικό τού συγγραφέα στα "αφτιά" τού βιβλίου, της κόπηκε το γέλιο με το μαχαίρι.

Έχουμε αναφερθεί επανειλημμένα στον Λουίς Σεπούλβεδα κι έχουμε ήδη παρουσιάσει δυο από τα βιβλία του ("Το ημερολόγιο ενός ευαίσθητου killer", "Ιστορίες από δω κι από κει"). Όμως, θα ήταν εξαιρετική αβλεψία αν δεν λέγαμε δυο λόγια και για το "Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης", το πρώτο του μυθιστόρημα, το οποίο του χάρισε πολλά βραβεία και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Ρολφ ντε Χέερ (με πρωταγωνιστή τον Ρίτσαρντ Ντρέυφους).

Όπως έχουμε σημειώσει κατά το παρελθόν, ο Σεπούλβδα, ανάμεσα στις ατέλειωτες περιπλανήσεις του (πράγματι δικαιούται τον χαρακτηρισμό "πολίτης τού κόσμου"), έζησε ένα ολόκληρο εξάμηνο στα δάση τού Αμαζονίου μαζί με τους ιθαγενείς Σουάρ. Από την διαβίωσή του με τους Σουάρ εμπνεύσθηκε το θέμα αυτού του μυθιστορήματος, το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί βασικό ανάγνωσμα για όσους διατηρούν οποιαδήποτε οικολογική ευαισθησία. Η ιστορία με δυο λόγια:

Βρισκόμαστε στην ζούγκλα, στα σύνορα του Ισημερινού με την Βραζιλία. Μια ομάδα ξιπασμένων γκρίνγκος επιδίδεται σε "σαφάρι" (της κακιάς ώρας) και σκοτώνει το μικρό ενός οσελότου, ενός άγριου αιλουροειδούς. Η μητέρα τού δολοφονημένου μικρού εξαγριώνεται και αρχίζει να εκδικείται, σκοτώνοντας όποιον συναντά στο διάβα της. Οι κάτοικοι ενός κοντινού μικρού χωριού αναστατώνονται, καθώς φοβούνται ότι το εξαγριωμένο αιλουροειδές δεν θα διστάσει να χτυπήσει ως και μέσα στο χωριό τους. Έτσι, αποφασίζουν να φτιάξουν ένα απόσπασμα που θα κυνηγήσει και θα εξοντώσει τον θηλυκό οσελότο.

Απαραίτητο μέλος του αποσπάσματος θεωρείται (παρά την θέλησή του) ο γερο-φαφούτης Αντόνιο Χοσέ Μπολίβαρ, επειδή είχε ζήσει 40 χρόνια με τους ιθαγενείς Σουάρ μέσα στην ζούγκλα και, συνεπώς, γνωρίζει καλύτερα απ' όλους και το δάσος και τις συνήθειες του ζώου. Ο γερο-Αντόνιο δεν θέλει να ανακατευτεί, γιατί βαθειά μέσα του πιστεύει ότι ο οσελότος έχει δίκιο να διψάει για εκδίκηση. Άλλωστε, σε τέτοια ηλικία πλέον, η μόνη του ευχαρίστηση είναι να ξαπλώνει στην αιώρα του και να διαβάζει βιβλία με ιστορίες ερώτων. Όμως, αναγκάζεται να πάρει μέρος στην αποστολή, καθώς εκβιάζεται από τον δήμαρχο...

Το εντυπωσιακά απλό αφηγηματικό ύφος τού Σεπούλβεδα και το αριστοτεχνικά δομημένο σασπένς τής ιστορίας, σε συνδυασμό με την θαυμάσια μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, συνθέτουν μια απολαυστική αναγνωστική εμπειρία. Ειδικά η ώρα τής κορύφωσης, όταν ο γερο-Αντόνιο συναντά το θηλυκό αιλουροειδές, συνιστούν μιαν απρόσμενα συγκινητική έκπληξη και δημιουργούν μια μοναδική φόρτιση, η οποία παραμένει και μετά το πέρας τής ανάγνωσης.

Όπως όλοι οι συγγραφείς που πραγματικά έχουν κάτι να πουν, ο Σεπούλβεδα δεν χρειάζεται να καταφύγει στην φλυαρία: το "Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης" απλώνεται σε λιγώτερες από 130 σελίδες καθαρού κι ευκολοδιάβαστου κειμένου. Το βιβλιαράκι κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Opera" (όπως όλα τα έργα τού Σεπούλβεδα) και θα διαθέσετε λιγώτερα από 11 ευρώ (στα καλά βιβλιοπωλεία) για να το αποκτήσετε.

Συμβουλή: επειδή δύσκολα θα το αφήσετε από τα χέρια σας πριν το τελειώσετε, το "Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης" δεν ενδείκνυται ως ανάγνωσμα που θα συντροφέψει την ηλιοθεραπεία σας στην παραλία διότι θα κινδυνεύσετε με ηλίαση...

Ποίηση Τάσου Λειβαδίτη

Όταν η βιοτική μέριμνα δεν σου αφήνει χρόνο να συλλογιστείς, υπάρχουν -ευτυχώς!- οι ποιητές που συλλογιούνται για σένα. Σήμερα, λοιπόν, καταφεύγω για βοήθεια στον Τάσο Λειβαδίτη:


Πίσω από τις γρίλιες παίζονται δράματα σκοτεινά
αυτοί που οραματίστηκαν χάθηκαν τόσο νέοι -

ζήσαμε με χαμένα όνειρα και σκοτωμένη μουσική.

("Χρόνια της φωτιάς")

----------------------------

Καμιά φορά, ενώ είναι ησυχία, το σπίτι τραντάζεται άξαφνα,

τα ποτήρια τρέμουν πάνω στο τραπέζι, ένα κάδρο μετακινείται -

και τότε σκέφτομαι πως κάποιοι είναι έξω και βαδίζουν,

είναι έξω και βαδίζουν προς νέες εποχές.

("Εποχές")

----------------------------

Το βράδυ, καθώς σκοτεινιάζει, αν δεν έχετε τίποτα καλύτερο,

αφήστε ένα μικρό νόμισμα πάνω στο παράθυρό σας -

σε όποιο σημείο τής πόλης.

Αμέσως θα σας γίνω κατανοητός.

("Οι μυστηριώδεις ιδιότητες του χρήματος")

----------------------------

Γι' αυτό σου λέω, μην κοιμάσαι: είναι επικίνδυνο.

Μην ξυπνάς: θα μετανοιώσεις.

("Πείρα αιώνων")

----------------------------

Οι παλιοί σύντροφοι δεν πέθαναν,

αλλά κατοικούν τώρα στο βάθος των δρόμων -

όποιον κι αν πάρεις θα τους συναντήσεις.

("Αθανασία")

----------------------------

Ένα σπίτι για να γεννηθείς

ένα δέντρο για ν' ανασάνεις

ένας στίχος για να κρυφτείς

κι ο κόσμος για να πεθάνεις.

("Απλοί στίχοι")

----------------------------

[Τάσος Λειβαδίτης, "Ποίηση" - Τόμος 3, εκδόσεις "Κέδρος"]

Οι επιδειξίες της εξουσίας

Δεν πρόλαβα καλά-καλά να διαφωνήσω με τον ισχυρισμό ότι εν μέσω κρίσης πωλούνται όλο και περισσότερα αυτοκίνητα κι ήρθε να με επιβεβαιώσει η τρέχουσα ειδησεογραφία, σύμφωνα με την οποία ο όμιλος Πεζώ-Σιτροέν απολύει 8.000 εργαζομένους από τρία εργοστάσια, εκ των οποίων κλείνει τελείως το ένα. Βέβαια, οι εργαζόμενοι ισχυρίζονται ότι ο όμιλος προγραμματίζει μεταφορά τής παραγωγής του σε χώρες με φτηνότερα εργατικά χέρια αλλά ποιός παίρνει στα σοβαρά την άποψη κάποιων που είναι τόσο ηλίθιοι ώστε πριν κανα-δυο μήνες ψήφισαν Ολάντ επειδή πίστεψαν ότι επί προεδρίας του θα δουν καλύτερες μέρες;

Πάντως η αλήθεια είναι ότι ο Ολάντ και η κυβέρνησή του "αγανάκτησαν" με την απόφαση του κολοσσού και καταδίκασαν την επιλογή των απολύσεων. Άμα έχεις σοσιαλιστή πρόεδρο, ε; Αλλά κάτι τέτοια μας τα 'χουν πει κι άλλοι σοσιαλιστές, εγχώριοι. Μπας κι έχουμε ξεχάσει τον αλήστου μνήμης υπουργό-εγκέφαλο Παπακωνσταντίνου ο οποίος έβλεπε να "ρηχαίνει η κρίση" (ακόμη αναρωτιέμαι πού το 'βλεπε, ο πούστης!); Ή, μήπως, ξεχνιέται ο "πόνος ψυχής" με τον οποίο ο πρόεδρος της σοσιαλιστικής διεθνούς (σημ.: οι ντόπιοι τού ΠαΣοΚ τον ξεφορτώθηκαν, οι ξένοι δεν μπορούν να τον ξεφορτωθούν με τίποτε) μας πέταγε κατακέφαλα το ένα μέτρο μετά το άλλο; Με τα λόγια όλοι μάς συμπονούν, αλλά στην κραυγή "πεινάμε" μάς απαντούν "κουνιώνται".

Από την άλλη πάλι, ο θενιόρ Ραχόι δεν είναι σοσιαλιστής και ως εκ τούτου είναι πιο ειλικρινής. Τί είπε ο γίγαντας στους ισπανούς που τον άκουγαν ζαλισμένοι από τις κατακεφαλιές; "Είχα πει ότι θα μειώσω τους φόρους και τώρα τους αυξάνω, αλλά οι συνθήκες έχουν αλλάξει και πρέπει να προσαρμοστώ σε αυτές". Βέβαια, το δεύτερο μισό τής φράσης του θα μπορούσε να ήταν "αλλά σας έδειξα τ' αρχίδια μου", όμως ένας θοβαρόθ πρωθυπουργόθ δεν μιλάει ποτέ με τέτοιον τρόπο. Ειδικά, μάλιστα, από την στιγμή που παίρνει τέτοια μέτρα ΧΩΡΙΣ να έχει υπογράψει μνημόνιο (προς τέρψιν και αγαλλίασιν των συριζαίων)!

Τώρα, βέβαια, θα αναρωτιέστε πόσο άλλαξαν αυτές οι γαμημένες οι συνθήκες μέσα σε 200 μέρες (ο Ραχόι έγινε πρωθυπουργός στις 21/12/2011) και πόση πολιτική στραβομάρα πρέπει να έχει κάποιος για να μη μπορεί να δει 200 μέρες μπροστά αυτά που έβλεπε ο Μαρξ 150 χρόνια πριν. Έχετε δίκιο. Ο Ραχόι ήξερε από την αρχή ότι όχι μόνο δεν επρόκειτο ποτέ να μειώσει οποιονδήποτε φόρο αλλ' αντιθέτως θα επέβαλλε σκληρή λιτότητα. Το ήξερε αλλά έπρεπε και να εκλεγεί κιόλας. Πώς να εκλεγεί δίχως να τάξει κάτι καλό; Ο μπουχέσας που κατέβηκε στις εκλογές τού 2009 προαναγγέλοντας μαύρες μέρες, πέρασε στα αζήτητα της Ιστορίας. Οπότε σού λέει ο θενιόρ "κάτσε να βγω πρώτα πρωθυπουργός και μετά τους δείχνω τ' αρχίδια μου".

Ξέρω ότι όλοι κατηγορούν τον θενιόρ Ραχόι γι' αυτό που τόλμησε να ξεστομίσει αλλά, μεταξύ μας, δεν δεν έγινε τώρα στα γεράματα επιδειξίας ο ισπανός πρωθυπουργός. Πρέπει να το 'χε από τα νιάτα του αυτό το χούι. Το λάθος, συνεπώς, βαρύνει όλους εκείνους που τον έστειλαν με την ψήφο τους να κυβερνήσει. Διότι όταν ζεις σε μια χώρα όπου η ανεργία σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο και πιστεύεις ότι οι λογής-λογής Ραχόιδες θα λύσουν τα προβλήματά σου, είσαι άξιος της μοίρας σου. Κι όταν, ενώ βλέπεις να καταρρέουν όλα τα δικαιώματά σου ως εργαζόμενου, ασφαλισμένου, συνταξιούχου, φοιτητή, μητέρας κλπ, εσύ εναποθέτεις τις ελπίδες σου για ένα καλύτερο αύριο στα χέρια ενός εγνωσμένα και αποδεδειγμένα αποτυχημένου και ανίκανου σαν τον Αντωνάκη (τον εγγονό τής Πηνελόπης, ντε!), είσαι κι εσύ άξιος της μοίρας σου.

Συνελόντι ειπείν, σύντροφοι και φίλοι, ας κοιτάξουμε κι εμείς οι ψηφοφόροι τα μούτρα μας στον καθρέφτη. Κανένας Αντώνης, κανένας Ολάντ και κανένας Ραχόι δεν πήρε την εξουσία με τα τανκς. Όλοι οι επιδειξίες τής εξουσίας είναι νομιμοποιημένοι με την ψήφο μας. Συνεννοηθήκαμε;

Και πάλι η υπερσυσσώρευση (με αφορμή ένα σχόλιο)

Στο χτεσινό σημείωμα προστέθηκε ένα σχόλιο εξαιρετικά ενδιαφέρον από την άποψη ότι ανοίγει μια μεγάλη συζήτηση. Σήμερα, λοιπόν, θα παραβιάσω την αρχή μου να μη σχολιάζω σχόλια αναγνωστών και θα υποκύψω στον πειρασμό να συνεχίσω αυτήν την συζήτηση. Φυσικά, έχω ορισμένες διαφωνίες με το περιεχόμενο του σχολίου αλλά, διάβολε, οι γονιμώτερες συζητήσεις γίνονται όταν υπάρχουν διαφωνίες! Αν είναι να συμφωνούμε σε όλα, τί να κουβεντιάζουμε;

Για παράδειγμα, η πρώτη μου διαφωνία (ελάχιστης σημασίας, το παραδέχομαι) έχει να κάνει με τον ισχυρισμό ότι "εν μέσω κρίσης, παράγονται και πωλούνται κάθε χρόνο περισσότερα αυτοκίνητα". Τα δημοσιευμένα στοιχεία δείχνουν ακριβώς το αντίθετο: στην Ευρώπη, η οποία βρίσκεται στο κέντρο τής κρίσης, οι πωλήσεις αυτοκινήτων μειώνονται διαρκώς ("Europe's car market keeps shrinking", "Σε ελεύθερη πτώση οι πωλήσεις αυτοκινήτων στην Ευρώπη", "Μείωση των πωλήσεων αυτοκινήτων σε όλη την Ευρώπη-άνοδος στη Γερμανία" κλπ). Αλλά είπαμε ότι αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό.

Σημαντικώτερη είναι η διαφωνία μου ως προς το ότι "υπάρχουν...πολλοί τρόποι στο τρέχον σύστημα για να αντιμετωπισθεί η υπερσυσσώρευση κεφαλαίων, αποτελεσματικότεροι από τους παγκόσμιους πολέμους". Λυπάμαι που το λέω αλλά η αποτελεσματικώτερη ώθηση που δέχτηκε ποτέ ο καπιταλισμός στην ιστορία του είναι εκείνη που του πρόσφερε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος (πιο σωστά: η καταστροφή που προκάλεσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος). Ανάλογα σημαντική ήταν η ωφέλεια των καπιταλιστών και από τον πόλεμο στο Ιράκ ενώ εξαιρετικά σημαντική είναι η "βοήθεια" που δέχονται από τις -εντέχνως διατηρούμενες- εστίες πολέμων στην Αφρική. Επίσης, αξίζει να σημειώσουμε τα οφέλη τού καπιταλισμού ακόμη και από μικρότερης έκτασης συγκρούσης, όπως στην πρώην Γιουγκοσλαβία ή, πιο πρόσφατα, στην Λιβύη. Τέλος, ας μη ξεχνάμε ότι η θεωρία τού Κέυνς δοξάστηκε ακριβώς με την λήξη τού Β' Π.Π.

Όσο για τους "πολλούς τρόπους" στους οποίους αναφέρεται αόριστα ο σχολιογράφος, τούτο "έδει δείξαι" (= έπρεπε να αποδεικνύεται). Προσωπικώς, πλην της καταστροφής τμήματος του συσσωρευμένου κεφαλαίου, δεν γνωρίζω άλλον τρόπο ο οποίος να οδηγεί σε διευρυμένη αναπαραγωγή των αποθησαυρισμάτων. Όλα τα άλλα είναι ημίμετρα αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας. Κραυγαλέο παράδειγμα αποτελούν τα διάφορα μνημόνια, τα οποία επιχειρούν να "επανεκκινήσουν" τα βαλτωμένα κεφάλαια, δίχως αποτέλεσμα.

Εκεί όπου συμφωνώ -εν πολλοίς- με τον σχολιογράφο είναι σε όσα σχετίζονται με την "κρίση χρέους" (ακριβέστερα: με την "κρίση κρατικού χρέους"). Είναι εμφανές ότι το χρέος είναι αποτέλεσμα της παρέμβασης του καπιταλιστικού κράτους στον οικονομικό κύκλο, με στόχο να διευκολύνει την αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου σε διευρυμένη κλίμακα. Με απλούστερα λόγια: το κρατικό χρέος συνίσταται στην πολύμορφη ενίσχυση του κεφαλαίου από τα κρατικά ταμεία. Βεβαίως, η οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με την εκτόξευση του κρατικού χρέους στα ύψη (λόγω της παρέμβασης που προαναφέρθηκε), δυσκολεύει αφάνταστα την εξεύρεση πολιτικής λύσης προς όφελος του κεφαλαίου, αφού τα διογκωμένα χρέη στερούν αυτήν την δυνατότητα.

Κλασσικό -και γνωστό σε όλους- παράδειγμα συνιστούν οι κρατικές παρεμβάσεις ύψους τρισεκατομμυρίων ευρώ, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν προκειμένου να στηριχθούν τραπεζικοί και άλλοι επιχειρηματικοί όμιλοι που πλήγηκαν από την καπιταλιστική κρίση. Όμως, εμείς θα κλείσουμε το σημερινό μας σημείωμα με ένα πολύ λιγώτερο γνωστό παράδειγμα: της Ιαπωνίας.

Η ιδιομορφία τής Ιαπωνίας είναι ότι την περίοδο 2000-2005 παρουσίασε αρνητικό πληθωρισμό, το 2006 ο πληθωρισμός ανήλθε στο 0,24%, το 2007 στο 0,06% και το 2008 στο 1,38%. Ουσιαστικά, δηλαδή, μιλάμε για αποπληθωρισμό κι έχουμε ξαναπεί ότι ο αποπληθωρισμός αποτελεί αρνητική εξέλιξη για τον καπιταλισμό. Γιατί; Διότι όταν φέτος οι τιμές είναι 100 και του χρόνου μειώνονται στο 99, αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι δεν μπορεί να αναπαραχθεί το κεφάλαιο. Οι καπιταλιστές επένδυσαν κεφάλαιο 100 και αυτό, μετά από μια πλήρη περιστροφή, επέστρεψε μόλις 99. Άρα έχουμε καταγραφή ζημιών. Κατανοητό ως εδώ; Ταυτόχρονα, βλέπουμε την ιαπωνική οικονομία της περιόδου 2000-2008 να ψευτοαναπτύσσεται με μέσο ετήσιο ρυθμό 0,84% αλλά το 2009 να καταγράφει πτώση 5,2%. Καραμπινάτη κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου.

Πάμε παρακάτω. Κατά την ίδια περίοδο, το κρατικό χρέος της Ιαπωνίας εκτινάχτηκε από 106,1% του ΑΕΠ το 2000, στο 178% το 2008, δίνοντας στην χώρα την "τιμή" να διαθέτει το μεγαλύτερο χρέος στον κόσμο, τόσο σε απόλυτους όσο και σε σχετικούς αριθμούς. Είναι γνωστό ότι οι κυβερνήσεις τής χώρας αυτής επιδοτούν με τεράστια ποσά τις εξαγωγικές τους βιομηχανίες, ώστε οι τελευταίες να πωλούν τα εμπορεύματά τους στη διεθνή αγορά σε ανταγωνιστικές τιμές. Από την άλλη, όταν η χώρα αντιμετωπίζει οικονομική κρίση, για να είναι κερδοφόρες οι επιχειρήσεις στην εσωτερική αγορά, πρέπει επίσης να τις επιχορηγήσει το καπιταλιστικό κράτος όσο κι αν δυσκολεύεται. Φυσικά, ο μόνος ζημιωμένος είναι ο ιαπωνικός λαός, στις πλάτες του οποίου φορτώνεται το τεράστιο αυτό κρατικό χρέος.