Σαββατιάτικα (117) - των διακοπών

*** Να πάω Ίμπιζα ή θα στενοχωρηθεί ο Ρέμος; *** Ρέμος: "Γαμήστε την Ίμπιζα, μόνο Μύκονος!" *** Κι εγώ Μύκονο θα πήγαινα, Αντώνη μου, αλλά δεν έφταναν τα λεφτά και ψάχνω κάτι φτηνότερο, όπως η Ίμπιζα. *** Η οποία λέγεται Ιμπίθα αλλά μας την στραβόμαθε η διαφήμιση της Σέατ. *** Συγγνώμη, είχε πάει ο Ντι Κάπριο στην συναυλία τού Ρέμου στην Μύκονο; *** Με το που είδε αρκούδα, έτρεξε το κωλόπαιδο. *** Πούστηδες και παλληκάρια γίναμε μαλλιά κουβάρια... *** Άντε τώρα να δούμε και τον Ντε Νίρο σε συναυλία της Θώδη, να ολοκληρωθεί η ευτυχία μας. *** Σταύραξ: "Η δύναμη δεν είναι πια στην σκανδάλη... η δύναμη είναι στην παλάμη." *** Μπράβο, ρε Σταύρακα! *** Μπράβο, γιατί είσαι ο πρώτος μεγάλος ανήρ που το παραδέχεται δημοσίως! *** Σταύραξ Α' ο Μινάρας! *** Ή, μάλλον, Γρόθος, λόγω καταγωγής. *** Να πάω Μαυρίκιο ή είναι ντεμοντέ; *** Μαυρίκιος σκέτος, παιδιά, δεν έχει αγιάσει ακόμη το νησί. *** Ο μόνος Άγιος Μαυρίκιος βρίσκεται στην Ελβετία

"Ονομαστική αξία" ο πιτσιρικάς!

αλλά εσείς τον λέτε Σαιν Μόριτζ. *** Αληθεύει ότι τα 5-κάτι μύρια που έστειλε στην Κύπρο ο Χατζηγιάννης, προέρχονται από εγκληματική δραστηριότητα; *** Βρε γίδια, 5-κάτι μύρια του μαζέψατε με τους αναπτήρες; *** Και να πω ότι δεν σας τό 'λεγα πως αυτός είναι εγκληματίας κι όχι τραγουδιστής... *** Το πήρατε χαμπάρι ότι η Πάρος την γλίτωσε στο παρά τρίχα να γίνει Ντάλλας; *** Ευτυχώς, εκείνον που έγραψε στο FB "πάμε να υποδεχτούμε τον Τσίπρα όπως τον Κέννεντυ στο Ντάλλας" τον πιάσανε και τον αμολήσανε μόλις έφυγε ο πρωθύ από το νησί. *** Γρήγορα, μια λαμπάδα στην Εκατονταπυλιανή, που φύλαξε τον ηγέτη μας! *** Να πάω Μαλδίβες ή θα με πούνε σνομπ; *** Βρούτσης: "Στην Πάρο η πρώτη πολιτική σύλληψη για ανάρτηση στο FB." *** Γιάννη μου, το να τηλεφωνεί ο αστυνομικός "παρακαλώ, περάστε από το τμήμα όταν ευκολυνθείτε", δεν το λες και σύλληψη, ε; *** A propos, είχε δίκιο ο Τσίπρας που είπε ότι, αεροπορικώς, η Πάρος ήταν άγονη γραμμή. *** Έτσι την είχαν χαρακτηρίσει οι προηγούμενες κυβερνήσεις για να επιδοτούν με 4,2 εκατ. ετησίως την Aegean. *** Αυτό που η ΦΑΓΕ πούλησε το εργοστάσιο στο Αμύνταιο και ανοίγει άλλο στο Λουξεμβούργο, δεν το βρίσκετε πολύ λογικό; *** Ξέρετε πού είχαν φτάσει τα μεροκάματα στο Αμύνταιο; *** Αφήστε τα μη μισθολογικά κόστη. *** Να πάω Σεϋχέλλες ή θα με φάει η μονοτονία; *** Σταύραξ: ""Η κυβέρνηση κάνει περικοπές παντού ενώ μοιράζει νέα δώρα,όπως η ελεύθερη μετακίνηση ανέργων, τα οποία θα επιφέρουν ελλείματα." *** Άνεργοι, αυτή η μάστιγα! *** Γρόθε μου εσύ! *** Μέχρι κι ο Ορφανός αγανάχτησε με την μαλακία που δέρνει τους ποταμίσιους. *** Ρε σεις, για να μη τρελλαθώ, αληθεύει ότι η υπερτροφή του μέλλοντος θα είναι το γάλα της κατσαρίδας; *** Και τους επιστήμονες που λένε τέτοια, τους πληρώνουμε εμείς, γαμώ το Νουνού μου μέσα; *** Ας μας πει ένας τους πώς διάβολο θα αρμέγω την κατσαρίδα μου, να του πω μπράβο. *** Είσαστε

Πρώτα το μυαλό, είπαμε!

σίγουροι ότι τις προάλλες το ΔΝΤ παραδέχτηκε πως έκανε λάθος ή μήπως είναι déjà vu; *** Νομίζω ότι τα ίδια τα έχω ακούσει 3-4 φορές στο παρελθόν. *** Εν πάση περιπτώσει, ο Σώυμπλε τι λέει επ' αυτού; *** Να πάω Κούβα ή μήπως δεν θα βρίσκω wi-fi και θα φρικάρω; *** Κορίτσια, αυτό το "εγώ θέλω ο γκόμενος να μου πηδάει πρώτα το μυαλό" μη το παραλέτε γιατί θα μείνετε μπακούρια. *** Ξέρετε πόσο δύσκολο είναι να βρείτε σερνικό που να μπορεί να κάνει τέτοια δουλειά; *** Εξ άλλου, αν ψάχνετε για μυαλογάμηδες, δεν είναι ανάγκη να κυκλοφορείτε ξεκωλέ ολέ. *** Καθήστε σ' ένα παγκάκι με την "Ναυτία" του Σαρτρ αγκαλιά και κάποιος θα σας την πέσει. *** Μητσοντόρα: "Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε και να συγκριθούμε για τις οικογενειακές μας ιστορίες επί Χούντας." *** Έξι μηνών κρατούμενος / εξόριστος στα τρία / κι από τα δώδεκα κι εδώ / με τρώει η μαλακία (ζεϊμπέκικος). *** Ντοράκι, φοβάμαι πως θα χάσετε από το ζαβό, που δούλεψε σκουπιδιάρης στην Σουηδία. *** Να πάω Χαβάη ή θα γίνει κανένα τσουνάμι και θα πάω άκλαφτος; *** Όλα μπορώ να τα αντέξω αλλά όχι και κεφτεδάκια μεζέ στο ούζο, ρε παιδιά! *** Αλλά, θα μου πείτε, εσείς πίνετε ουίσκυ με μεζέ στραγάλια και βότκα με καρότο, τα κεφτεδάκια στο ούζο θα σας πειράξουν; *** Εν πάση περιπτώσει,

Στα θερινά σινεμά: "Η κοιλοτρυπίδα ενός αθώου"

επειδή το καραφάκι θέλει ιεροτελεστία, προτιμήστε μοχίτο. *** Δυόσμοι υπάρχουν. *** Όταν λέμε "MegaSynexizoume", τί ακριβώς εννοούμε; *** Λέτε η πολυπόθητη επανάσταση να ξεκινήσει από το Μέγκα; *** Να δω Καψή με φυσεκλίκια και τί στον κόσμο! *** Την απελπισία τής Σαράφογλου που ψάχνει άδικα να βρει κοινωνικές ομάδες να υποστηρίζουν το Μέγκα, την σκέφτεται κανείς ή μόνο εγώ; *** Να πάω Κυανή Ακτή ή θα με πουν ψωνάρα; *** Μαρινάκης: "Αν δεν προκριθείτε, θα σας διώξω όλους και θα πάρω άλλους παίκτες." *** Αυτή την τρομοκρατία της εργοδοσίας στους εργαζόμενους για πόσο ακόμη θα την ανεχόμαστε; *** Διώξ' τους, χοντρέ, να δεις τι χουνέρι έχεις να πάθεις από τις διαδηλώσεις συμπαράστασης στους απολυμένους. *** Το ΠΑΜΕ ακούει; *** Μητσοντόρα: "Διαβάζοντας Galbraith αναρωτιέμαι μήπως τα αμερικανικά πανεπιστήμια θα πρέπει να επαναπλαισιώσουν τα κριτήρια για να γίνει κάποιος καθηγητής." *** Τί τα θες, Ντόρα μου, μετά το Κολλέγιο Ψυχικού όλα τα άλλα σχολειά είναι για πέταμα. *** Κολοκυθάκια βραστά για μεσημεριανό, ρε γυναίκα; *** Ισορροπημένη διατροφή είναι αυτή ή ανισόρροπη διαστροφή; *** Να πάω Ρίο ή θα γίνεται χαμός με τους ολυμπιακούς; *** Δεν καταλαβαίνω γιατί διαμαρτύρεστε που αναβλήθηκε η δίκη Ψυχάρη λόγω ασάφειας του κλητηρίου θεσπίσματος. *** Αφού δεν έγραφε αν η παρανομία έγινε από αμέλεια ή με δόλο, πώς να πάει ο άνθρωπος στο δικαστήριο; *** Να μη ξέρει για ποιο πράγμα κατηγορείται; *** Να μείνει σε όσα γράφουν οι εφημερίδες, δηλαδή; *** Αυτό με τα δωρεάν GB αυγουστιάτικα, μου την δίνει στα νεύρα. *** Μωρή πουτάνα Κοσμοτέ, θες να καταντήσω ξάπλα στην παραλία με τάμπλετ και κινητό αγκαλιά ολημερίς; *** Χίλιες φορές καλύτερα να αυτοκτονήσω πνιγμένος σε μια σκάφη γαύρο μπουργέτο. *** Nα πάω Μαϊάμι ή θα κινδυνέψω από κανένα ισλαμιστή τρομοκράτη; *** Μπορεί να δυσκολεύομαι να επιλέξω προορισμό

Ευτυχισμένα χρόνια

αλλά το σίγουρο είναι πως την Δευτέρα έρχεται ο Αύγουστος και φεύγω εγώ. *** Συν γυναικί και άνευ τέκνων. *** Μέχρι να μπει ο Σεπτέμβρης, μη περιμένετε να διαβάσετε ο,τιδήποτε καινούργιο σ' αυτό το ιστολόγιο εκτός από τα "Σαββατιάτικα". *** Αυτά θα είναι το ξεχαρμάνιασμά μου. *** Όσοι δεν μπορέσατε να βρείτε το όνομα του πιτσιρικά στην πρώτη φωτογραφία ούτε με την βοήθεια της λεζάντας, δεν πρέπει να έχετε μεγάλη σχέση με το ροκ. *** Οι υπόλοιποι μάλλον δεν δυσκολεύτηκαν να αναγνωρίσουν τον μεγάλο Φιλ Κόλλινς, ο πρώτος προσωπικός δίσκος του οποίου, το Face Value, δεν λείπει από καμμιά σωστή ροκ δισκοθήκη. *** Στην τελευταία φωτογραφία του 1975, οι θρυλικοί Genesis σε στιγμές χαλάρωσης. *** Με την σειρά, από αριστερά, Φιλ Κόλλινς (ντραμς), Μάικ Ράδερφορντ (μπάσσο), Στηβ Χάκετ (κιθάρα) και Τόνυ Μπανκς (κήμπορντ) μας θυμίζουν την εποχή που η μουσική έβγαινε από όργανα κι όχι από υπολογιστές. *** Δεν το θεωρώ ως το καλύτερό του αλλά επειδή είναι ευρύτατα γνωστό διαλέγω από το Face Value το "In the air tonight", υπό τους ήχους του οποίου σας αποχαιρετώ και σας εύχομαι να περάσετε ένα όμορφο Σαββατοκύριακο κι έναν Αύγουστο που θα σας αφήσει μόνο ευχάριστες αναμνήσεις. *** Καλές διακοπές! ***

El Dorado: μύθος και πραγματικότητα

Ο Χουάν Ροδρίγκεζ Φρέυλε δεν είχε κανένα λόγο να μείνει στην ιστορία. Γεννήθηκε το 1566 στην Σάντα Φε, έξω από την Μπογκοτά της Κολομβίας και στα πρώτα εβδομήντα χρόνια της ζωής του δεν έκανε τίποτε περισσότερο από το να συμμετάσχει στους πολέμους κατά των αυτοχθόνων, να παντρευτεί και να δουλέψει ως φοροεισπράκτορας. Μια φορά προσπάθησε να ξεφύγει από την μιζέρια του, στήνοντας μια αγροτική επιχείρηση με έναν συνεταίρο αλλά φαίνεται πως εκείνος ήταν πιο καπάτσος και κατάφερε να τον ρίξει. Έτσι, ο καημένος ο Χουάν Ροδρίγκεζ βρέθηκε πτωχευμένος εις τα δυσμάς του βίου του, προσπαθών να επιβιώσει όπως-όπως.

Όμως, σαν πάτησε τα εβδομήντα, ο Χουάν Ροδρίγκεζ αποφάσισε να γίνει συγγραφέας και να διηγηθεί την ιστορία του τόπου του. Έτσι, συνέγραψε ένα πόνημα με τον σιδηροδρομόμορφο ανέμπνευστο τίτλο "Κατάκτηση και ανακάλυψη του νέου βασιλείου της Γρανάδας των Ινδιών που βρίσκονται δυτικά τής Ωκεανείου Θάλασσας και ίδρυση της πόλεως Σάντα Φε της Μπογκοτά, του πρώτου αυτού βασιλείου όπου συστάθηκε Ανώτερο Βασιλικό Δικαστήριο, κεφαλή του οποίου ήταν η Αρχιεπισκοπή". Βέβαια, ένας τέτοιος τίτλος θα έστελνε άπατο το βιβλίο, οπότε κάποια στιγμή οι εκδότες τον άλλαξαν σε "El Carnero" (To κριάρι). Έτσι, χάρη στο "Κριάρι", το όνομα του κακομοίρη Χουάν Ροδρίγκεζ Φρέυλε εξακολουθεί να μνημονεύεται ως σήμερα. Σ' αυτό το βιβλίο περιέχεται και η εξής ιστοριούλα:

Αριστερά: εξωραϊσμένο πορτραίτο τού Χουάν Ροντρίγκεζ Φρέυλε (ελαιογραφία του Μιγκέλ Ντίας Βάργκας)
Δεξιά: το El Carnero σε έκδοση του 1859 με τον αυθεντικό τίτλο και το όνομα του συγγραφέα γραμμένο λάθος

Ανάμεσα στις δεκάδες αυτόχθονες φυλές τής Κολομβίας ήσαν και οι Μουίσκα. Όταν πέθαινε ένας βασιλιάς Μουίσκα, συνήθως τον διαδεχόταν όχι κάποιος γυιος του αλλά κάποιο ανήψι του. Ο νέος ηγέτης υποβαλλόταν σε μια μακρά ιεροτελεστία ενθρόνισης, η οποία ελάμβανε χώρα στην ιερή λίμνη Γκουαταβίτα. Εκεί, καθώς οι υπήκοοί του στήνονταν τριγύρω στις όχθες κι άρχιζαν να χορεύουν και να τραγουδούν, ο νέος βασιλιάς γδυνόταν και τέσσερις αρχιερείς, στολισμένοι με φτερά, χρυσά στέμματα και χρωματιστές πέτρες, τον άλειφαν με λάσπη και πάνω στην λάσπη έρριχναν χρυσόσκονη. Κατόπιν, ο ολόχρυσος βασιλιάς ανέβαινε όρθιος σε μια σχεδία και, καθώς η σχεδία άρχιζε να κυλάει αργά προς το κέντρο της λίμνης, πρόσφερε θυσία στους θεούς πολύχρωμες και γυαλιστερές πέτρες πετώντας τις στο νερό. Κι όταν η σχεδία έφτανε στο κέντρο κι ο βασιλιάς σήκωνε το χέρι του, οι υπήκοοί του έπαυαν τους χορούς και τα τραγούδια στις όχθες και μέσα πρώτα σε σιωπή κι ύστερα σε επευφημίες ορκίζονταν πίστη στον νέο ηγέτη.

Αυτή την ιστορία δεν την έβγαλε από το μυαλό του ο Χουάν Ροδρίγκεζ Φρέυλε. Ήταν γνωστή ως παραμύθι από πολλά χρόνια. Φυσικά, την είχαν ακούσει και οι εκπολιτιστές στρατιώτες εκείνου του αποτυχημένου τυχοδιώκτη που ξεκίνησε για Λωζάννη και βρέθηκε Κοζάνη, του Χριστόφορου Κολόμβου. Κι ύστερα την έμαθαν κι άλλοι εκπολιτιστές στρατιώτες άλλων διάσημων τυχοδιωκτών, οι οποίοι δεν άργησαν να υποψιαστούν ότι εκείνες οι χρωματιστές και γυαλιστερές πέτρες δεν μπορεί να ήσαν άλλο παρά σμαράγδια και ζαφείρια και ρουμπίνια και μπριλλάντια. Έτσι, σύντομα οι ιστορίες για τον El Rei Dorado (χρυσό βασιλιά), τον El Indio Dorado (χρυσό ινδιάνο) και τον El Ombre Dorado (χρυσό άνθρωπο) άρχισαν να διαδίδονται από στόμα σε στόμα, με καινούργιες κάθε φορά προσθήκες, ώσπου έγιναν μύθος και έκρυψαν την πραγματικότητα. Και κάπως έτσι οι έννοιες απλοποιήθηκαν και ενοποιήθηκαν σε σκέτο El Dorado, που στο μυαλό των νεοφερμένων κατακτητών πήρε την μορφή ενός τόπου γεμάτου με χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες, τον οποίο έπρεπε να ανακαλύψουν πάση θυσία...


Πάμε τώρα να συνδέσουμε την σημερινή αφήγηση με όσα είπαμε τις προηγούμενες μέρες. Σίγουρα η Ελλάδα δεν είναι το μυθικό Ελντοράντο αλλά έχει κι αυτή το δικό της χρυσάφι. Αυτό που θέλει να εκμεταλλευτεί η Ελληνικός Χρυσός Α.Ε., το πλειοψηφικό πακέτο μετοχών τής οποίας ανήκει στο καναδικό μονοπώλιο Eldorado Gold. Για την ακρίβεια, η Ελληνικός Χρυσός δεν ανήκει στην καναδική Eldorado Gold αλλά στο... ολλανδικό ειδικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα Eldorado Gold (Greece) BV. Στοιχηματίζω ότι όσοι έχετε διαβάσει τα δυο προηγούμενα σημειώματα δεν εκπλήσσεσθε καθόλου απ' αυτή την μικρή και ασήμαντη λεπτομέρεια, χάρη στην οποία το εν Ελλάδι δραστηριοποιούμενο καναδικό μονοπώλιο δεν πληρώνει δεκαράκι τσακιστό για φόρους είτε στην Ελλάδα είτε στον Καναδά.

Οι κονκισταδόρες τής Αμερικής άφησαν τα κόκκαλά τους στις ζούγκλες ψάχνοντας τον δρόμο για το μυθικό Ελντοράντο. Λογικόν. Δεν είχαν ούτε δορυφόρους ούτε τζι-πι-ες ούτε όλα τα καλούδια που προσφέρει η σημερινή επιστήμη. Σήμερα, χάρη σ' αυτά τα καλούδια, η Eldorado Gold βρήκε τον δρόμο προς το δικό της Ελντοράντο, παρ' ότι αυτός ο δρόμος δείχνει εξαιρετικά δαιδαλώδης, όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα, το οποίο σας προκαλώ να μελετήσετε κατά την διάρκεια του σαββατοκύριακου (σημ.: για να μη στραβωθείτε προσπαθώντας να ακολουθήσετε τα μονοπάτια του λαβυρίνθου, κάνετε ένα κλικ πάνω του):

Η Eldorado Gold και οι θυγατρικές της. Όπου δεν αναφέρεται ποσοστό συμμετοχής, νοείται το 100%.
[Πράσινο πλαίσιο: ελληνικές θυγατρικές - Πορτοκαλί πλαίσιο: ολλανδικές εταιρείες γραμματοκιβωτίου]

Υπολογίζεται ότι λόγω των τερτιπιών που βλέπουμε, το ελληνικό δημόσιο χάνει ετησίως από την Eldorado Gold φόρους ύψους πάνω από μισό εκατομμύριο, παρ' ότι η παραγωγή δεν έχει καλά-καλά αρχίσει.

Επίλογος. Προχτές, κάποιος αναγνώστης ισχυρίστηκε ότι όλα αυτά είναι γνωστά στον οποιοδήποτε πολίτη μέσης μόρφωσης και ενημέρωσης του δυτικού κόσμου. Ευτυχώς για τους μέσους πολίτες του δυτικού κόσμου, είμαι απολύτως πεπεισμένος ότι δεν έχουν ιδέα για όλα αυτά. Και λέω "ευτυχώς" διότι, αν πραγματικά είχαν γνώση, θα έπρεπε να στερούνταν στοιχειώδους νοημοσύνης για να επιμένουν να στηρίζουν ένα σύστημα που τρέφει και ενδυναμώνει όλες αυτές τις παρασιτικές και ελεεινές διαδικασίες. 

Φοροδιαφυγή με την ευλογία του νόμου (ΙΙ)

Λέγαμε χτες πως οι μεγάλες εταιρείες καταφέρνουν και αποφεύγουν την φορολόγησή τους κάνοντας χρήση των δυνατοτήτων που τους προσφέρουν οι νόμοι ορισμένων χωρών και αναφέραμε ως παραδείγματα τα Κέντρα Συντονισμού (Coordination Center) στο Βέλγιο και τα Ειδικά Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα ή εταιρείες γραμματοκιβωτίου (Letterbox Company) στην Ολλανδία. Επειδή δεν έχουν όλοι οι αναγνώστες σχετικές γνώσεις, ας δώσουμε σήμερα ένα παράδειγμα για το πώς λειτουργεί όλο αυτό το μεγαλοφυές αλλά απλό στην σύλληψή του κόλπο.

Οι τέσσερις μέτοχοι της εταιρείας που φέρει το όνομα ενός παλιού, αγαπημένου ροκ συγκροτήματος, κατά το
πρόσφατο ταξίδι τους στην Κούβα. Η Rolling Stones SA εδρεύει εδώ και χρόνια στο Λονδίνο Άμστερνταμ.

Όλοι γνωρίζουμε την τεράστια εταιρεία που ίδρυσε το 1943 ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ από το Έιμταρυντ του Άγκουναρυντ της Σουηδίας και της έδωσε το όνομα ΙΚΕΑ (από τα αρχικά που υπογράμμισα). Αν, όμως, σας ρωτήσουν πού βρίσκεται η έδρα της ΙΚΕΑ, μη βιαστείτε να απαντήσετε γιατί θα κάνετε λάθος.

Η ΙΚΕΑ δραστηριοποιείται σε καμμιά σαρανταριά χώρες όλου του κόσμου. Κι επειδή είναι πολύ σοβαρή εταιρεία, δεν μπορεί να εξαρτά το μέλλον της (και το μέλλον των κεφαλαιούχων που βρίσκονται πίσω από το όνομά της, φυσικά) από την διάθεση κάθε χώρας να φορολογήσει πολύ ή λίγο τα κέρδη της. Έτσι, λοιπόν, μετέφερε την έδρα της στην Ολλανδία και ανέθεσε την διαχείριση των κεφαλαίων της σε ένα θυγατρικό της Ειδικό Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα, την IΚΕΑ Intersystems BV.

Στον τόπο μας, δραστηριοποιείται η ΙΚΕΑ Ελλάδας. Για να μπορεί αυτή η εταιρεία να χρησιμοποιεί τον τίτλο ΙΚΕΑ, πρέπει να πληρώσει στην μητρική τα αναλογούντα δικαιώματα χρήσης (franchise fees). Παράλληλα δε, όταν χρειάζεται δανεικά, δεν χρειάζεται να τρέχει και να παρακαλάει την κάθε τράπεζα αλλά μπορεί να τα ζητήσει από το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της μητρικής. Έτσι, λοιπόν, προσαρμόζοντας ανάλογα τα δικαιώματα χρήσης σήματος και το επιτόκιο δανεισμού, το μαγαζί τής Ελλάδας φορτώνεται με έξοδα που ελαχιστοποιούν ή και μηδενίζουν τα φορολογητέα κέρδη του (*).

Μ' αυτό το απλό κόλπο, το ελληνικό κράτος εισπράττει από την ΙΚΕΑ Ελλάδας από πενταροδεκάρες έως τίποτε για φόρο εισοδήματος και τα κέρδη μεταφέρονται στον ολλανδικό παράδεισο, όπου τα κέρδη από δικαιώματα και τόκους δεν φορολογούνται. Κι όταν φτάνει η ώρα της διανομής των κερδών, τα μερίσματα πληρώνονται από το Ειδικό Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα και φορολογούνται από 5% έως... καθόλου (**).

Λεπτομέρεια πρώτη: Αν κάποιος είναι υπερβολικά άπληστος, μπορεί να μεταφέρει κατά τον ίδιο τρόπο τα προς διανομή κέρδη σε μια άλλη εταιρεία που θα εδρεύει στα Νησιά Κεϋμάν ή στο Βανουάτου, ώστε να γλιτώσει και αυτό το γλίσχρο 5%, κερδίζοντας επί πλέον την τραπεζική αδιαφάνεια αυτών των φορολογικών παραδείσων, χάρη στην οποία χάνονται οι διαδρομές τού χρήματος.

Εννοείται ότι όσα είπαμε παραπάνω για την ΙΚΕΑ ισχύουν και για την Starbucks και για την Shell και για την Nestle και για την CocaCola και για όλες τις πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στην χώρα μας. Όλες τους ανεξαιρέτως βγάζουν τα κέρδη τους στο εξωτερικό, πληρώνοντας στο κράτος ψίχουλα (όταν τα πληρώνουν κι αυτά). Υπολογίζεται ότι μόνο μέσω Ολλανδίας και μόνο το 2011 γλίτωσαν από εθνικές φορολογήσεις κεφάλαια ύψους τεσσάρων τρισεκατομμυρίων ευρώ, ήτοι πάνω από είκοσι φορές το ελληνικό ΑΕΠ. Αυτά τα κεφάλαια αντιστοιχούν στο πενταπλάσιο του ολλανδικού ΑΕΠ και έχουν καταστήσει την Ολλανδία μία από τις πρώτες παγκοσμίως χώρες στις άμεσες ξένες επενδύσεις.

Λεπτομέρεια δεύτερη: O πληθυσμός τού Βελγίου είναι όσος σχεδόν της Ελλάδας και της Ολλανδίας είναι μισή φορά μεγαλύτερος. Χάρη στα τερτίπια στα οποία αναφερόμαστε εδώ (για την ακρίβεια: κυρίως σε αυτά), το ΑΕΠ τού Βελγίου είναι υπερδιπλάσιο της Ελλάδας ενώ εκείνο της Ολλανδίας είναι τρεισήμισυ φορές υψηλότερο.

Σύμφωνα με την μελέτη "Offshore shell games 2015" τής πολιτειακής μη κυβερνητικής οργάνωσης "Citizens for Tax and Justice" (CTJ), το 43% των εταιρειών τού καταλόγου Fortune-500 (οι 500 μεγαλύτερες χρηματοπιστωτικές εταιρείες του κόσμου) έχουν θυγατρικές στην Ολλανδία, η οποία αναδεικνύεται παγκόσμια πρωταθλήτρια στον συγκεκριμένο τομέα. Το παραπάνω διάγραμμα από την εν λόγω μελέτη είναι χαρακτηριστικό.

Πριν κλείσουμε για σήμερα, ας προσθέσουμε κι ένα κερασάκι. Ο ολλανδικός παράδεισος δεν άφησε ασυγκίνητες ούτε τις "εντιμώτατες" γερμανικές εταιρείες, οκτακόσιες των οποίων έχουν ιδρύσει εκεί μερικές εκατοντάδες "ειδικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα" (μόνο η BASF έχει 21!). Όποιος μαντέψει ποια μεγάλη τράπεζα βρίσκεται ανάμεσά τους, κερδίζει χρυσούν ωρολόγιον!


------------------------------------------------------------
(*) Από το 2012, η ΙΚΕΑ Ελλάδας εμφανίζει ζημιές στους ισολογισμούς της. Για τον λόγο αυτό, εκείνη την χρονιά επέβαλε στους εργαζομένους της μειώσεις αποδοχών κατά 11%, με ταυτόχρονη κατάργηση των επιδομάτων γάμου και διαχειριστικών λαθών. Το 2011, η ΙΚΕΑ Intersystems BV κατέγραψε αύξηση κερδών από 2,69 σε 2,97 δισ. ευρώ.

(**) Σύμφωνα με την Australian Financial Review, κατά την περίοδο 2003-2013 η ΙΚΕΑ Αυστραλίας είχε συνολικά κέρδη ενός δισεκατομμυρίου δολλαρίων, τα οποία μεταφέρθηκαν σχεδόν στο σύνολό τους αφορολόγητα σε Λουξεμβούργο και Ολλανδία, με την βοήθεια της γνωστής εταιρείας ελεγκτών και συμβούλων PricewaterhouseCoopers (Neil Chenoweth, "Why IKEA's profits are mostly tax free", 6/11/2014). 

Φοροδιαφυγή με την ευλογία του νόμου (Ι)

Σε επίπεδο θεωρίας, δεν θα διαφωνήσω ότι η φοροδιαφυγή πλήττει τον οικονομικό σχεδιασμό ενός κράτους και αποτελεί βόμβα στα θεμέλια της κοινωνικής του πολιτικής. Όμως, θα διαφωνήσω έντονα με όσους υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα είναι η πρωταθλήτρια της φοροδιαφυγής και με όσους βλέπουν ως βασική παράμετρο εξόδου από την κρίση την πάταξη της φοροδιαφυγής. Κυρίως δε, θα εναντιωθώ σε όσους επιμένουν να παραβλέπουν ότι ο συντριπτικά μεγαλύτερος όγκος φοροδιαφυγής πραγματοποιείται με την ευλογία του νόμου. Βεβαίως, αναφέρομαι στην νόμιμη φοροδιαφυγή: την φοροαποφυγή.

Έχετε ψωνίσει ποτέ από τον ΑΒ-Βασιλόπουλο ή τον Μαρινόπουλο χωρίς απόδειξη; Έχετε ταξιδέψει ποτέ με την Aegean ή την Blue Ferries χωρίς νόμιμο εισιτήριο; Έχετε κάνει ποτέ συναλλαγή με τράπεζα χωρίς να εκδοθεί παραστατικό; Ποτέ. Όλες αυτές οι επιχειρήσεις δεν έχουν λόγο να φοροδιαφυγήσουν παρανόμως εφ' όσον μπορούν να φοροαποφυγήσουν νομίμως. Για παράδειγμα, η Attica Group (Blue Ferries) κατά το 2015 σημείωσε κέρδη 33,4 εκατ. στα οποία αναλογεί φόρος 217 χιλιάδες. Όταν ο συντελεστής φορολόγησής σου είναι 0,65%, γιατί να μην είσαι νόμιμος;

Διάγραμμα του γερμανικού περιοδικού Der Spiegel, με τα ποσοστά των φόρων που πλήρωσαν στο Βέλγιο
μερικές γερμανικές επιχειρήσεις το 2011. Με μπλε χρώμα ο επίσημος εταιρικός φορολογικός συντελεστής

Η αδήριτη πραγματικότητα είναι ότι καμμιά χώρα δεν αναμετράται με το τέρας τής φοροαποφυγής των πολυεθνικών και των μονοπωλίων, μιας και όλες οι κυβερνήσεις στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία είναι ταγμένες στην υπηρεσία των αγορών. Όλες οι κυβερνήσεις επιδεικνύουν άριστα αποτελέσματα στο κυνήγι των μικρομεσαίων φοροφυγάδων και όλες τους στερούνται αναστολών προκειμένου να στείλουν φυλακή αυτούς τους φουκαράδες ή να κλείσουν την επιχείρησή τους. Την ίδια στιγμή, όλες δείχνουν εξαιρετική αδυναμία στην αντιμετώπιση των τεχνασμάτων που χρησιμοποιούν οι μεγάλες επιχειρήσεις προκειμένου να αποφύγουν την φορολόγησή τους.

Η αλήθεια είναι πως το θέσφατο της ελεύθερης οικονομίας, σύμφωνα με το οποίο η διακίνηση κεφαλαίων πρέπει να γίνεται απρόσκοπτα, έχει αποτελέσει την στιβαρή βάση πάνω στην οποία έχουν χτιστεί πάμπολλα νόμιμα τεχνάσματα φοροαποφυγής. Όπως, για παράδειγμα, οι πολλαπλοί τιμοκατάλογοι μιας μητρικής πολυεθνικής προς τις θυγατρικές της (ανάλογα με το φορολογικό καθεστώς κάθε χώρας), τα δάνεια των μητρικών προς τις θυγατρικές τους με κατά περίπτωση βολικό επιτόκιο, η κατά το δοκούν τιμολόγηση άυλων στοιχείων (π.χ. δικαίωμα χρήσης σήματος), η μεταφορά ζημιών και κερδών από ή προς τις θυγατρικές κλπ.

Η πλάκα είναι ότι, ενώ ο λουξεμβουργιανός Γιούνκερ έχει επανειλημμένα στηλιτεύσει αυτό το φαινόμενο, η χώρα που άνοιξε διάπλατα την λεωφόρο τής νόμιμης φοροαποφυγής είναι το διπλανό του Βέλγιο, χάρη στα περίφημα Kέντρα Συντονισμού (Coordination Center), τα οποία ιδρύθηκαν το 1983 στις Βρυξέλλες, την πρωτεύουσα της Ευρώπης (!), φυσικά με νόμο τού βελγικού κράτους. Θεωρητικά, σκοπός αυτών των Κέντρων είναι ο συντονισμός των χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων μητρικών και θυγατρικών. Μέχρι το 1990, είχαν συσταθεί στο Βέλγιο διακόσια τέτοια Κέντρα από ισάριθμες πολυεθνικές (*), οι οποίες δέχτηκαν ευχαρίστως την πρόσκληση της βελγικής κυβερνήσεως για εγκατάσταση στην χώρα, με δέλεαρ την εξαιρετικά χαμηλή φορολόγηση των κερδών τους (**).


Αν, όμως, το Βέλγιο άνοιξε διάπλατα την λεωφόρο της, η σύγχρονη Μέκκα τής φοροαποφυγής είναι η Ολλανδία. Ακούγεται απίστευτο αλλά αυτή η χώρα, οι ηγέτες της οποίας κουνάνε διαρκώς το δάχτυλό τους στην μούρη των ελλήνων, θεωρείται σήμερα ο κορυφαίος φορολογικός παράδεισος της Ευρώπης, κάνοντας το Λουξεμβούργο να ωχριά. Πάμε μια βόλτα από εκεί, να την δούμε καλύτερα.

Κάπου στα νότια του Άμστερνταμ, καμμιά διακοσαριά μέτρα βορειοδυτικά τού σιδηροδρομικού σταθμού Άμστελ, στον αριθμό 200 της Prins Bernhardplein, βρίσκεται το κτηριάκι τής Intertrust. Όσο κι αν δεν το πιστεύετε, σ' αυτό το κτηριάκι στεγάζονται πάνω από δυο χιλιάδες επιχειρήσεις! Μερικές απ' αυτές δε είναι κολοσσοί, όπως η Gazprom, η Danone, η Saab κλπ. Μόνο που καμμιάς απ' αυτές τις επιχειρήσεις το όνομα δεν βρίσκεται γραμμένο στην πρόσοψη. Δεν υπάρχει καν γραμματοκιβώτιο με το όνομά τους! Δεν υπάρχει λόγος, άλλωστε. Όλων αυτών των επιχειρήσεων οι δουλειές διεκπεραιώνονται από τους υπαλλήλους της Intertrust.

Μα ποιά είναι αυτή η Intertrust, επί τέλους;  Είναι μια εταιρεία η οποία διαχειρίζεται τα κεφάλαια των πελατών της. Όπως αναφέρεται στον ιστότοπό της, "αν ψάχνετε για μία επιχειρηματική υποδομή υψηλής ποιότητας, για ευνοϊκές φορολογικές συνθήκες και για εξυπηρέτηση από πρώτο χέρι, τότε η Intertrust είναι το γραφείο σας". Η εταιρεία διαθέτει 37 υποκαταστήματα με 1.714 υπαλλήλους σε 26 χώρες και εξυπηρετεί 17.000 πελάτες από 100 χώρες.

Το κτηριάκι της Intertrust δίπλα στον ποταμό Άμστελ

Φυσικά, στον ολλανδικό παράδεισο δεν φυτρώνει μόνο η Intertrust. Την ίδια δουλειά κάνουν δεκάδες άλλες παρόμοιες εταιρείες αφού η ζήτηση είναι μεγάλη. Οι εξευτελιστικά χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές έχουν προσελκύσει στην χώρα περισσότερες από δώδεκα χιλιάδες ξένες μεγάλες εταιρείες, οι οποίες έχουν ιδρύσει εκεί χρηματοπιστωτικές θυγατρικές χωρίς προσωπικό. Επίσημα, αυτές οι θυγατρικές αποκαλούνται "ειδικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα" αλλά στην γλώσσα της αγοράς είναι γνωστές ως "εταιρείες γραμματοκιβωτίου" (letterbox companies).

Επειδή έχουμε πολλά να πούμε, θα συνεχίσουμε αύριο την βόλτα μας στην Ολλανδία. Για να σας δελεάσω, μπορώ να σας πω από σήμερα ότι μεταξύ των "εταιρειών γραμματοκιβωτίου" που έχουν στηθεί στην Ολλανδία, υπάρχουν και μερικές με ελληνικό χρώμα. Μεταξύ αυτών η Τρία Έψιλον (CocaCola), η Lamda Development (του ομίλου Λάτση, που του χαρίσαμε το Ελληνικό) και ο Όμιλος Αντέννα (που μας απειλούσε με εθνική καταστροφή αν βγαίναμε από το ευρώ). 


--------------------------------------------------------
(*) Ενδεικτικά: 3Μ, Adecco, AT&T, BASF, BMW, Carrefour, Continental, Daikin, Daimler, Du Pont, Estee Lauder, Exxon Mobil, Ferrero, General Motors, Glaxo, Goodyear, Henkel, Hertz, Hewlett Packard, Kodak, Kraft, L'oreal, Nestle, Shell, Siemens, Volvo, Whirlpool, Yves Rocher κλπ. Περισσότερα για τα Coordination Center και για τα Financial Center του Βελγίου, στο: Marius Petter Styczen, "Financial Centers in Belgium", 2010.

(**) Το 2003, το CC της Volkswagen κατέγραψε 81 εκατ. κέρδη για τα οποί πλήρωσε 87 χιλ. φόρο (0,107%) ενώ συνολικά 207 CC κατέγραψαν κέρδη 5 δισ. και κατέβαλαν φόρους 73 εκατ. (1,46%).

Πατέντα και για το... φουσκί!

Επειδή δοκίμασα ιδιαίτερα ευχάριστη έκπληξη από την υποδοχή που είχε το χτεσινό κείμενο, λέω σήμερα να συνεχίσουμε το ταξίδι μας στον κόσμο της τομάτας αλλά από άλλον δρόμο, όχι λιγώτερο βρόμικο από τον χτεσινό αλλά εξ ίσου ενδιαφέροντα.

Κατά πάσα πιθανότητα, δεν έχετε ακούσει για την ελβετική εταιρεία Syngenta. Πρόκειται για μια μεγάλη εταιρεία, η οποία δραστηριοποιείται στην παραγωγή φυτοφαρμάκων αλλά και σπόρων τόσο μεγάλης καλλιέργειας (καλαμπόκι, ηλίανθος, ελαιοκράμβη) όσο και κηπευτικών (αγγούρι, γλυκό καλαμπόκι, καρότο, καρπούζι, κολοκύθι, κουνουπίδι, κρεμμύδι, μαρούλι, μπρόκολο, πιπεριά, σπανάκι, τομάτα). Από το 2011 βρίσκεται και στην χώρα μας ως Syngenta Hellas.

Πέρυσι, λοιπόν, η Syngenta κατέθεσε στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνιών - ΕΓΔΕ (European Patent Office - EPO) αίτημα κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας, ζητώντας να πατεντάρει τα δικαιώματα μιας νέας ποικιλίας τομάτας, η οποία περιέχει υψηλότερες των συνήθων ποσότητες φλαβονοειδών. Το ΕΓΔΕ έκανε δεκτό το αίτημα της εταιρείας και στις 12 Αυγούστου 2015 εξέδωσε το σχετικό πιστοποιητικό ευρεσιτεχνίας ΕΡ1515600Β1, το οποίο καλύπτει ολόκληρο το φυτό, τον καρπό και τον σπόρο του:

Η πατέντα της φύσης!

Είμαι σίγουρος ότι δεν βλέπετε κάτι κακό ως εδώ διότι δεν γνωρίζετε μια βασική λεπτομέρεια: η εν λόγω ποικιλία τομάτας δεν προήλθε από γενετική τροποποίηση αλλά με απολύτως φυσικό τρόπο. Με άλλα λόγια, η εταιρεία δεν επενέβη στον γενετικό κώδικα της τομάτας αλλ' απλώς διασταύρωσε άγριες τομάτες με εξημερωμένες ποικιλίες. Έκανε, δηλαδή, κάτι που μπορεί είτε να συμβεί αφ' εαυτού στην φύση είτε να το κάνει ο οποιοσδήποτε στον μπαξέ του. Για να το πούμε πιο απλά: η Syngenta πατεντάρισε για πάρτη της την φύση!

Στις 6 Ιουλίου 1998, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εξέδωσε την Οδηγία 98/44/ΕΚ για την έννομη προστασία των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων, η οποία αναφέρει καθαρά και ξάστερα στο άρθρο 4, παράγραφος 1:

Δεν κατοχυρώνονται με διπλώματα ευρεσιτεχνίας:
α) οι φυτικές ποικιλίες και οι φυλές ζώων,
β) οι κυρίως βιολογικές μέθοδοι για την παραγωγή φυτών ή ζώων.

Η υπόθεση με την τομάτα τής Syngenta δεν είναι η πρώτη φορά που το ΕΓΔΕ παραβιάζει όχι μόνο τις κοινοτικές οδηγίες αλλά και την απλή λογική. Προσπαθώντας να βρει έσοδα, το ΕΓΔΕ δείχνει σαφώς διατεθειμένο να εκδώσει διπλώματα ευρεσιτεχνιών ακόμη και για... παγάκια ή για... φουσκί, αρκεί να εισπράξει τα σχετικά παράβολα. Φαίνεται δε ότι αυτό το κακό είχε παραγίνει σε τέτοιο σημείο ώστε ακόμη και οι Βρυξέλλες αγανάκτησαν. Έτσι, το ευρωκοινοβούλιο εξέδωσε στις 10/5/2012 φήφισμα, με το οποίο, μεταξύ άλλων, "ζητεί από το ΕΓΔΕ να αποκλείσει επίσης από την κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τα προϊόντα που προέρχονται από συμβατική αναπαραγωγή και όλες τις συμβατικές μεθόδους αναπαραγωγής, μεταξύ άλλων την «ευφυή αναπαραγωγή» (αναπαραγωγή «ακριβείας») και το υλικό αναπαραγωγής που χρησιμοποιείται για την συμβατική αναπαραγωγή". Όμως, για το ΕΓΔΕ... πέρα βρέχει. Τον Μάρτιο του 2015, με τις αποφάσεις του  G2/12 και G2/13 (γνωστές ως "broccoli and tomato II"), αποφάσισε πως σπόροι φυτών και οι καρποί που προέρχονται από κλασσική αναπαραγωγή μπορούν να κατοχυρωθούν με διπλώματα ευρεσιτεχνίας (*).

Η τακτική αυτή του ΕΓΔΕ, σε συνδυασμό με την επαπειλούμενη εφόρμηση της Monsanto στην Ευρώπη, έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ήδη έχει δημιουργηθεί ο συνασπισμός No Patents On Seeds, ο οποίος υποστηρίζεται από δεκάδες οργανώσεις (**), με κεντρική απαίτηση την αναθεώρηση του ευρωπαϊκού δικαίου ευρεσιτεχνίας ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα κατοχύρωσης πατεντών σε υλικό αναπαραγωγής, σε φυτά και ζώα και στα τρόφιμα που προέρχονται από αυτά. Ο Κριστόφ Δεν είναι κατηγορηματικός:

"Με τη χορήγηση αυτών των πατεντών, το ΕΓΔΕ αγνοεί το κοινό συμφέρον και απλώς εξυπηρετεί τα συμφέροντα των λόμπυ των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Αν συνεχιστεί αυτό, θα γίνουμε όλο και περισσότερο εξαρτημένοι από λίγες μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις όπως η Monsanto, η Syngenta και η DuPont, οι οποίες συγκεντρώνουν όλο και περισσότερες πατέντες στα φυτά από τα οποία τρεφόμαστε. Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι μια σαφής δήλωση από τις κυβερνήσεις μας, ότι θα περιορίσουν δραστικά τις πρακτικές του ΕΓΔΕ. Σε αντίθετη περίπτωση, θα γίνουμε μάρτυρες του ξεπουλήματος των πόρων που απαιτούνται για την καθημερινή διατροφή μας".

Από την καμπάνια που διοργανώθηκε την άνοιξη στην Γερμανία κατά της πατέντας της Syngenta.
Το αίτημα ακύρωσης που υποβλήθηκε στο ΕΓΔΕ συγκέντρωσε 65.000 υπογραφές.

Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά πάνω σ' αυτό το θέμα. Θα μπορούσαμε να μιλάμε με τις ώρες για θέματα που σχετίζονται με το ξεπούλημα της ίδιας της φύσης, είτε άμεσα (όπως η "κατοχύρωση" φυτών από φαρμακευτικές εταιρείες για αποκλειστική εκμετάλλευση των δραστικών ουσιών που περιέχουν) είτε έμμεσα (όπως η παροχή "αποκλειστικότητας" στην εκμετάλλευση του υδάτινου πλούτου μιας χώρας). Όμως το κεντρικό νόημα δεν αλλάζει και έχει διατυπωθεί στυγνά από τον Πήτερ Μπράμπεκ, διευθύνοντα σύμβουλο της Νεστλέ: "Υπάρχει η εξτρεμιστική άποψη ότι το νερό είναι δημόσιο αγαθό και κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει πρόσβαση σ' αυτό. Όμως, υπάρχει και η άλλη άποψη, την οποία εγώ ασπάζομαι, ότι το νερό είναι ένα τρόφιμο όπως όλα και πρέπει να έχει την τιμή του στην αγορά".

Κλείνω επαναλαμβάνοντας τον γνωστό αφορισμό "αν μπορούσαν να μας πουλήσουν και τον αέρα που αναπνέουμε, θα μας τον πουλούσαν" και παραπέμποντάς σας στην μπροσούρα τής No Patents On Seeds "Patents on plants and animals - time to act for european politicians", την οποία θα βρουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα όσοι δεν έχουν πρόβλημα με τα αγγλικά τους.


------------------------------------------
(*) Δείτε και: The "melon patent" case, από τον ιστότοπο του ΕΓΔΕ.

(**) Ενδεικτικά: Bionext (Ολλανδία), Berne Declaration και Swissaid (Ελβετία), GeneWatch (Βρεττανία), Greenpeace, Misereor και No Patents on Life (Γερμανία), Development Fund (Νορβηγία), Red de Semillas (Ισπανία), Rete Semi Rurali (Ιταλία), Reseau Semences Paysannes (Γαλλία), BiotechWatch.gr και Πελίτι (Ελλάδα) κλπ.

Συμφωνίες Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης... για πολλές τομάτες!

Στα τέλη της περασμένης χρονιάς (11-12 Νοεμβρίου) έγινε στην Μάλτα μια σύσκεψη κορυφής μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Αφρικανικής Ένωσης. Στην σύσκεψη συμμετείχαν εκπρόσωποι 60 και πλέον χωρών, οι οποίοι αναζήτησαν τρόπους για να μειωθεί η μεταναστευτική ροή από την Αφρική προς την Ευρώπη, ώστε να πάψουν πλέον να πνίγονται στην Μεσόγειο χιλιάδες άνθρωποι κάθε χρόνο. Με το τελικό ψήφισμα, όλοι οι συμμετέχοντες δεσμεύθηκαν να εργαστούν για την καταπολέμηση της φτώχειας στην Αφρική αλλά και για την προώθηση της ανάπτυξης στην περιοχή. Μέχρις εδώ όλα ακούγονται καλά, αφού κανείς δεν διαφωνεί ως προς το ότι η μετανάστευση οφείλεται πρωτίστως στην φτώχεια.

Η ανησυχία των ευρωπαίων για τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές από την Αφρική είναι μάλλον δικαιολογημένη. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών με καταγωγή από την Μαύρη Ήπειρο, γεγονός που αρκεί από μόνο του να πείσει έναν αφρικανό ότι το όνειρο της μετανάστευσης δεν είναι άπιαστο. Πολύ περισσότερο δε όταν ένα μεγάλο ποσοστό αυτοχθόνων έχει ήδη κάποιον συγγενή ή γνωστό ή και φίλο γνωστού του κάπου στην Ευρώπη. Έτσι, είναι απόλυτα λογική η πρόβλεψη πως πολύ σύντομα η πλειονότητα των μεταναστών στην Ευρώπη δεν θα προέρχονται από χώρες της Ασίας αλλά από την Αφρική.

Επειδή, όμως, στον καπιταλισμό τίποτε δεν είναι δωρεάν, η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να βοηθήσει την ανάπτυξη στις αφρικανικές χώρες εκφράζεται με την επιθυμία για περαιτέρω οικονομική συνεργασία μ' αυτές τις χώρες. Στην κατεύθυνση αυτή, η Ε.Ε. έχει υιοθετήσει εδώ και χρόνια τις περίφημες Συμφωνίες Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης - ΣΟΕΣ (Economic Partnership Agreements - EPA ή Wirtschaftspartnerschaftsabkommen - WPA). Αν θέλετε να πάρετε μια ιδέα για το πώς λειτουργούν αυτές οι ΣΟΕΣ, σκεφτείτε μια λάιτ εκδοχή τής διαβόητης ΤΤΙΡ και δεν θα πέσετε πολύ έξω (*). Κι αν θέλετε μια πιο αδρή εικόνα, ας πάμε μια βόλτα στην Αφρική...

Από την σύσκεψη για την μετανάστευση στην Βαλέττα (12/11/2015).

Στην νότια πλευρά της δυτικής Αφρικής, σφηνωμένη ανάμεσα στην Ακτή Ελεφαντόδοντος και το Τόγκο, βρίσκεται μια χώρα-υπόδειγμα (για χώρα της Αφρικής, εννοείται): δεν έχει δικτατορία, δεν σπαράσσεται από εμφυλίους και σημειώνει ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της 4% κατά μέσο όρο. Ο λόγος για την Γκάνα. Η Γκάνα είναι μια χώρα κατά βάση γεωργική (δεύτερη κακαοπαραγωγός χώρα του κόσμου) αλλά διαθέτει και μεγάλο ορυκτό πλούτο (χρυσός, μαγγάνιο, βωξίτης κλπ) ενώ ο τουρισμός της αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς (**). Παρ' όλα αυτά, το εμπορικό της ισοζύγιο είναι μονίμως αρνητικό, κάτι που έχει στείλει το δημόσιο χρέος της στο 68% του ΑΕΠ. Γιατί;

Το πρόβλημα εστιάζεται στην απαξίωση της γεωργικής παραγωγής. Σε μια χώρα όπου η γεωργία συνεισέφερε στην εθνική οικονομία πάνω από 50%, η συντριπτική πλειοψηφία των γεωργών της καλύπτουν απλώς τις οικογενειακές τους ανάγκες πλέον, αφού δεν μπορούν να συναγωνιστούν τις τιμές στις οποίες πωλούνται τα εισαγόμενα τρόφιμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει με την τομάτα.

Η Γκάνα ήταν κάποτε μια από τις μεγαλύτερες χώρες-παραγωγούς τομάτας, ενός προϊόντος με εξασφαλισμένες πωλήσεις αφού στην Αφρική δυσκολεύεσαι να βρεις ένα φαγητό που να μη περιέχει τομάτα. Δεν γινόταν τυχαία λόγος για "κόκκινο χρυσό". Κι όμως, σήμερα στους δρόμους και στα μαγαζιά πωλούνται τομάτες εισαγόμενες, κυρίως από την Ιταλία, την τρίτη τοματοπαραγωγό χώρα του κόσμου με πάνω από μισό εκατομμύριο τόννους ετησίως, το 80% των οποίων εξάγονται σε Ευρώπη και Αφρική. Η επίθεση των ιταλικών μονοπωλίων τομάτας άρχισε με μια συμφωνία που καταργούσε τους δασμούς στις εισαγωγές και ήταν τόσο σφοδρή ώστε μέσα στην πενταετία 1998-2003 οι εισαγόμενες στην Γκάνα ιταλικές τομάτες αυξήθηκαν κατά 650% και μέσα στην δεκαπενταετία 1998-2013 κατά... 3.400%!

Αδυνατώντας να ανταγωνιστούν τις εξευτελιστικές τιμές των εισαγόμενων τοματών, οι παραγωγοί τής Γκάνας άρχισαν να παίρνουν των ομματιών τους. Κι αφού αυτό που ήξεραν ήταν να καλλιεργούν τομάτες, έπρεπε να πάνε σ' έναν τόπο που να βγάζει τομάτες ώστε να βρουν εύκολα δουλειά. Πού; Μα... στην Ιταλία! Και κάπως έτσι, οι απουλιανές και καλαβρέζικες πεδιάδες γέμισαν με χιλιάδες γκανέζους μετανάστες, οι οποίοι, αντί να βγάζουν τομάτες στα χωράφια τους για να ταΐζουν τις φαμελιές τους και τους συμπατριώτες τους, βρέθηκαν χιλιάδες χιλιόμετρα μακρυά από τις εστίες τους για να κάνουν την ίδια δουλειά, προς δόξαν και κέρδος των ιταλικών μονοπωλίων.

Ας προσθέσω στην ιστορία κι ένα κερασάκι, το οποίο δείχνει ανάγλυφα την ζημιά που έχουν κάνει τα ιταλικά μονοπώλια στην γκανέζικη τομάτα. Μεταξύ των κονσερβών τομάτας που πλημμυρίζουν την γκανέζικη αγορά, είναι και ένα προϊόν που λέγεται Gino και έχει ως σήμα την τρίχρωμη ιταλική σημαία. Το συγκεκριμένο προϊόν είναι... κινέζικο!

Ώρα για τον επίλογο. Φαίνεται πως η λέξη "βοήθεια" ερμηνεύεται στην Ευρώπη διαφορετικά απ' ό,τι στην Αφρική. Κι όσο θα ριζώνουν οι διάφορες ΣΟΕΣ, που θα καταργούν τους δασμούς και τις αντισταθμιστικές εισφορές στις εισαγωγές, τόσο η διάσταση στις εκατέρωθεν ερμηνείες θα μεγαλώνει και τόσο η φτώχεια των φτωχών θα βαθαίνει. Μια φτώχεια που, βεβαίως, δεν θα σταματήσει μέχρι να ξυπνήσουν οι φτωχοί και να πάρουν τους εκμεταλλευτές τους με τις τομάτες. Με πολλές τομάτες!


Κλείνοντας, σας συνιστώ να ρίξετε μια λεπτομερή ματιά στο μικρό αφιέρωμα του Al Jazeera με θέμα "The dark side of the italian tomato". Ακόμη κι αν δεν έχετε μεγάλη άνεση με τα αγγλικά σας, θα βρείτε τα συνοδευτικά βιντεάκια εξόχως αποκαλυπτικά.

---------------------------------
(*) Στις 10 Ιουνίου υπεγράφη μια τέτοια ΣΟΕΣ μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της SADC (Southern African Development Community - Κοινότητα Ανάπτυξης Νότιας Αφρικής). Στην SADC συμμετέχουν έξι χώρες (Λεσότο, Μοζαμβίκη, Μποτσουάνα, Ναμίμπια, Νότιος Αφρική και Σουαζιλάνδη). Ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες αυτής της συμφωνίας έδωσε στην δημοσιότητα η Κομμισσιόν στον επίσημο ιστότοπό της ("EU signs Economic Partnership Agreement with Southern African countries").

(**) "Η Γκάνα... νέος παράδεισος της νυχτερινής ζωής - Στην Αφρική η επόμενη Ιμπίθα", εφημ. Το Βήμα, 20/8/2013.

Σαββατιάτικα (116) - των πόκεμον

*** Pokemon Gaou *** Kυριάκουλας: "Εγώ ήμουν πολιτικός κρατούμενος έξι μηνών από την χούντα." *** Και από δυο χρονών στην πρέζα, έτσι Κούλη; *** Έχεις και ταττού από την φυλακή; *** Βρε μπετόστοκε, τό 'καψες τελείως; *** Πολιτικός κρατούμενος από τα Lidl. *** Άκου έξι μηνών πολιτικός κρατούμενος! *** Και πενήντα χρονών πολιτικός μαλάκας. *** Για να μη τρελλαθώ, μπορείτε να μου εξηγήσετε πώς ο Ερντογκάν ξετρύπωσε 50.000 εχθρούς της δημοκρατίας μέσα σε δυο μέρες; *** Καλά, εκεί στην CIA πρέπει να έχουν πάθει ψυχολογική τζιριτζάντζουλα.  *** Όταν λέτε ότι τους είχε φακελλωμένους, πώς το εννοείτε; *** Φακελλώνουν οι δημοκρατίες τους πολίτες τους; *** Μα, αν δεν ήταν δημοκρατία, τι πήγαν να καταλύσουν οι άλλοι; *** Αχ, μπερδεύτηκα πάλι... *** Pokemoney *** Αυτός ο

Μην αφήσεις ξανθιά για ξανθιά, νεαρέ!

Σκλαβούνης που κουτουπώσανε είναι αυτός που έχει βάλει ο Κούλης υπεύθυνο του προγράμματος ανάπτυξης της ΝουΔου; *** Αυτός που είχε βάλει ο Γκαβός πρόεδρο του ΤΧΣ; *** Δεν μπορεί, ρε παιδιά, κάποιο λάθος έχει γίνει. *** Ναι στο "No Border Money", όχι στο "No Border Camp". *** Πατουλίδου: "Ξέφραγο αμπέλι το ΑΠΘ." *** Ξεσπάθωσε κατά του ασύλου μία που έγινε κάποια επειδή μια άλλη σκόνταψε. *** Βουλίτσα, περιορίσου σε ένα "γαμώτο" και άσε τις πολιτικές τοποθετήσεις. *** Δεν καταλαβαίνω τι λύσσα σας έπιασε με την Μελανία Τραμπ. *** Τι παναπεί αντέγραψε την Μισέλ Ομπάμα; *** Και ποια να αντιγράψει, δηλαδή; *** Την Φωτίου ή την Στικούδη; *** Α propos, η Στικούδη είναι όντως κορμάρα ή εγώ μπαίνω σε ηλικία φάτε-μάτια-ψάρια; *** Pokemonoor1 *** Δελτίο ειδήσεων ΕΡΤ1: "Βαρύς έπεσε ο πέλεκυς της δικαιοσύνης για τους πρωταγωνιστές της πολύκροτης υπόθεσης μεταφοράς δυο τόννων ηρωίνης με το δεξαμενόπλοιο Noor1." *** Βαρειά καταδικάστηκε ένας ινδός που συνόδευε το φορτίο και πολύ βαρειά αθωώθηκαν ο καπετάνιος, ο πλοιοκτήτης, ο εφοπλιστής και όλο το υπόλοιπο πλήρωμα. *** Παρεμπιπτόντως, είναι εξακριβωμένο ότι ήταν ηρωίνη και όχι λουκουμόσκονη; *** Noor1: το πλοίο που φορτώνει ηρωίνη μόνο του και ταξιδεύει μόνο του. *** Α, ρε Εσκομπάρ... εσύ πέθανες νωρίς. *** Αλήθεια, εκείνο το βαπόρι από την Περσία με τους έντεκα τόννους, είχε πλήρωμα; *** Ο Τσιτσάνης πάντως δεν λέει τίποτε επ' αυτού. *** Τελικά, η γκαβή με την ζυγαριά είναι ηλίθια, πουλημένη ή και τα δυο; *** Poke mon dieu *** Ξέρει κανείς να μου πει τι να κάνω τα Πόκεμον που έχω μαζέψει; *** Πικατσού ή τσουτσού; *** Αυτό που πηγαίνανε για αποποινικοποίηση της κάνναβης και καταλήξανε σε αποποινικοποίηση της βλασφημίας, πώς το εξηγείτε; *** Ρε παιδιά, ας ενημερώσει κάποιος τον Χιώτη ότι ιατρική κάνναβη και μπάφος δεν είναι το ίδιο πράγμα. *** Επίσης,

Κάποια πράγματα δεν διδάσκονται...

ιατρική κάνναβη δεν είναι οι μπάφοι που κάνουν οι γιατροί. *** Βασιλάκη, άλλο το σώβρακο κι άλλο η φανέλλα. *** Po-po-po-ke-catastrophe! *** Παραιτήθηκε ο Σάλλας; *** Και τώρα, δηλαδή, είναι άνεργος, σαν την κουμπάρα του, την Τρέμη; *** Άτιμη κοινωνία, άλλους τους ανεβάζεις κι άλλους τους κατεβάζεις. *** Εκτός αν ο κυρ-Μιχάλης έχει κλείσει καμμιά καλή μεταγραφή για Ντώυτσε Μπανκ και μας κάνει να τρίβουμε τα μάτια μας. *** Αληθεύει ότι δεν προκρίθηκε η αίτηση του Μέγκα για άδεια; *** Θεέ μου, πόσα πλήγματα μαζεμένα... *** Ευτυχώς, προκρίθηκε του Σκάι. *** Είδες ο Αλαφούζος; *** Πάλι καλά που έχεις και τον Σκάι, Γιάννη μου, γιατί αν περιμένεις πρόκριση από τον Παναθηναϊκό... *** Pokemon ΧΧΧ *** Αμβρόσιος: "Το κομπιούτερ δεν είναι μόνο για να βλέπεις τσόντες." *** Σεβασμιώτατε, εγώ παίζω και Φάρμβιλ. *** Εσείς, εκτός από τσόντες, πού αλλού το χρησιμοποιείτε; *** Μάθαμε αν ο δράστης χτες στο Μόναχο ήταν μουσουλμάνος, χριστιανός ή άθεος; *** Έτσι, για να ξέρουμε ποιους θα βάλουμε στο στόχαστρο. *** Αυτό, όμως, που συνδυάσατε το επεισόδιο στο Μόναχο με την Ζήμενς και τον Χριστοφοράκο, πόσο διεστραμμένο! *** Κυριάκουλας: "Άλλη μια επίθεση εναντίον ευρωπαίων πολιτών (...) ας μην υπάρξουν άλλα θύματα απόψε." *** Από Δευτέρα, Κούλη, ε; *** Τελικά, η μαλακία κυκλοφορεί εις ποσότητας

Αμήν, παναγία μου!

στο αίμα τού μικροδράκουλα. *** Po-kke-mon *** Κ.Κ.Ε.: "Απλή αναλογική σημαίνει κανένα μπόνους, κανένα πλαφόν." *** Σύντροφοι, τέτοια λέτε και δεν σας παίζει κανένας. *** Ρε σεις, γίνεται πολιτική δίχως "ναι μεν, αλλά"; *** Τι διάολο, δεν μάθατε τίποτε τόσα χρόνια; *** Το απλό δεν είναι ποτέ απλό στην πολιτική, χρειάζεται και το φτιασίδι του, την πισινή του. *** Κυρ-Ψυχάρη μου, να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά; *** Ο Ερντογκάν ανακαλεί τις άδειες των ΜΜΕ, ο Παππάς θέλει να δώσει άδειες στα ΜΜΕ. *** Θέλεις και να σου το ζωγραφίσω για να καταλάβεις ότι αυτά δεν είναι ίδια; *** Ποιός πιστεύει ότι τώρα που ανέλαβε γυναίκα πρωθυπουργός στην Αγγλία, θα καλυτερέψουν τα πράγματα; *** Παππού Αριστοφάνη, μήπως έλεγες μαλακίες στην Λυσιστράτη σου; *** Pokemon siempre! *** Χατζηνίκος: "Πολιτικό άσυλο δικαιούται όποιος διώχθηκε από αυταρχικό καθεστώς, όχι όποιος προσπάθησε να το επιβάλλει." *** Κυρ-Νίκο, έχεις σπουδάσει Διεθνές Δίκαιο; *** Να μου συστήσεις τον καθηγητή σου, βρε μπαγλαμά. *** Δεν ξέρω αν προλάβατε να το μάθετε αλλά πριν λίγο ο Κώστας Βουτσάς έγινε μπαμπάς για πέμπτη φορά. *** Στα 84 παρακαλώ! *** Νά 'σαι καλά, βρε Κώστα μου... κάτι Φορτούνηδες και κάτι Μέσσιδες στο 84 γίνονται αλλαγή, όχι μπαμπάδες. *** Επιμένει

Ευτυχισμένα χρόνια

ο Ερντογκάν στην έκδοση Γκιουλέν; *** Την απλή ή την άλλη με τις προσφορές στα 4,5 ευρώ; *** Πρώτη μέρα στη δουλειά η άλλη, την ρωτάω ηλικία, μου λέει 22. *** Μανάρι μου, το 22 δεν είναι ηλικία, είναι η ρύθμιση του ερκοντίσιου το καλοκαίρι. *** Poke mon amour *** Το ιστολόγιο προσπαθεί να βρίσκεται πάντοτε στο κλίμα της εποχής, οπότε δεν μπορεί να μη συμμετέχει στην τρέλλα των πόκεμον. *** Αυτό που με φώναξε στην βεράντα η γυναίκα μου να δούμε την πανσέληνο και διαπίστωσε ότι "αυτά τα κάγκελα από το Πάσχα λες πως θα τα βάψεις", συνέβη και σε άλλους; *** Ο πιτσιρικάς της πρώτης φωτογραφίας μάς έχει χαρίσει μισόν αιώνα ανεπανάληπτες ροκ στιγμές. *** Γεννήθηκε ως Ρόμπερτ Άλλεν Τσίμμερμαν αλλά στις καρδιές μας έκανε κατάληψη ως Μπομπ Ντύλαν. *** Επειδή αύριο είναι η "γιορτή της δημοκρατίας", κλείνω για σήμερα με μια φωτογραφία από την δεξίωση που έγινε στο προεδρικό μέγαρο το 1984, μια μέρα σαν κι αυτή. *** Για να μελαγχολήσετε, σκεφτείτε ότι αύριο στην καρέκλα του Παπανδρέου θα κάθεται ο Αλέξης και στην καρέκλα του Καραμανλή ο Πάκης. *** Για να σας συνεφέρω από την μελαγχολία, επιστρέφω στον Μπομπ Ντύλαν και σας χαιρετώ καθώς από τα ηχεία ξεχύνονται οι πρώτες νότες του Slow Train Coming... *** Καλό σαββατοκύριακο! ***

Η γνωριμία μου με τον Φώτη Αγγουλέ

Από προχτές μού 'χει καρφωθεί η επιθυμία να σας διηγηθώ πώς γνώρισα τον Φώτη Αγγουλέ. Κι επειδή ίσως κάποιοι από σας να μη γνωρίζουν (ή, τουλάχιστον, να μη γνωρίζουν πολλά) γι' αυτόν, επιτρέψτε μου να αρχίσω την διήγηση από πολύ παλιότερα. Όσο δε για σας που ήδη αναρωτιέστε "καλά, γνώρισε αυτός τον Αγγουλέ;", δείξτε λίγη υπομονή.

Η σημερινή μας ιστορία αρχίζει κάπου στα 1911, όταν στον Τσεσμέ ο ψαράς Σιδερής Χονδρουλάκης αποκτά επί τέλους, μετά από τρία κορίτσια, τον γυιο που τόσο ήθελε. Μόνο που ο μικρός Φώτης δεν έμελλε να μείνει πολύ στην Μικρασία. Με το που ξεσπάει ο Α' Παγκόσμιος κι οι τούρκοι αρχίζουν να κυνηγούν τους χριστιανούς, ο Σιδερής παίρνει την μεγάλη απόφαση να γίνει πρόσφυγας. Έτσι, το 1914, βάζει την οικογένειά του σ' ένα καΐκι και βγαίνει απέναντι από τον Τσεσμέ, στην Χίο.

Ο Φώτης Αγγουλές (αριστερά) στο κρατητήριο

Ο Φώτης μεγαλώνει ως παραχαϊδεμένο στερνοπούλι κι αυτό τον κάνει ατίθασο και πρώτο στις σκανταλιές. Όταν ο δάσκαλός του στην δευτέρα δημοτικού τον φώναξε στον πίνακα, προφανώς για να τον τιμωρήσει, ο Φώτης πήδηξε από το παράθυρο και δεν ξαναπάτησε σχολείο. Προτίμησε να πάει για δουλειά στο ψαρομανάβικο του πατέρα του. Εκεί, θά 'ταν - δεν θά 'ταν 15 χρόνων, σε μια από τις εφημερίδες που τύλιγαν τα ψάρια διάβασε ένα ποίημα και εντυπωσιάστηκε τόσο ώστε άρχισε να διαβάζει ό,τι έπεφτε στα χέρια του προκειμένου να μάθει γράμματα και να μπορέσει να γράψει κι αυτός ποιήματα.

Λίγο αργότερα, παρατάει το ψαράδικο και πάει μαθητευόμενος τυπογράφος στην τοπική εφημερίδα Ελευθερία. Ενώ μαθαίνει την δουλειά, συνεχίζει τα διαβάσματά του και σκαρώνει τους πρώτους του στίχους. Στα 18 του τολμά να εκδώσει μια βραχύβια σατιρική εφημεριδούλα με τον τίτλο Καμπάνα και τρία χρόνια αργότερα βγάζει την Μιχαλού. Σ' αυτές τις εφημεριδούλες δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα. Επειδή καταλαβαίνει ότι η σάτιρα ενοχλεί και θέλει να προφυλάξει την οικογένειά του, δεν υπογράφει ως Χονδρουλάκης αλλά υιοθετεί ένα παλιό παρατσούκλι τού πατέρα του, που θα πει λεβέντης, παλληκάρι: Αγγουλές.

Στην Μιχαλού, ο Φώτης δημοσιεύει ένα αιχμηρό κείμενο για δυο καθηγητές του γυμνασίου αρρένων Χίου, εκείνοι τον σέρνουν στα δικαστήρια και ο νεαρός Αγγουλές γεύεται για πρώτη φορά την γλύκα τής φυλακής. Δεν βάζει μυαλό. Λίγο αργότερα δημοσιεύει μια καυστική σάτιρα για τον Μουσολίνι και ξαναπάει κατηγορούμενος. Αυτή την φορά αθωώνεται αλλά στο εξής θα τον συνοδεύει διά βίου η "ρετσινιά" τού επικίνδυνου αριστερού.

Τον Αύγουστο του 1941 εγκαταλείπει την κατεχόμενη Ελλάδα. Περνάει στον Τσεσμέ και φτάνει διά ξηράς στην Μέση Ανατολή, όπου και κατατάσσεται στον ελληνικό στρατό. Λόγω φρονημάτων, εκτελεί βοηθητικές υπηρεσίες ώσπου μαθαίνεται ότι είναι τυπογράφος και του αναθέτουν να τυπώνει το στρατιωτικό περιοδικό Ελλάς. Λίγο αργότερα μετατίθεται στο Κάιρο, όπου γνωρίζεται με τον Γιώργο Σεφέρη, ο οποίος τότε ήταν προϊστάμενος του κυβερνητικού γραφείου τύπου (*).

Στις αρχές τού '44 παντρεύεται με την πηλιορείτισσα Έλλη Κυριαζή, μια δημοκράτισσα δασκάλα που είχε ένα μπαράκι όπου σύχναζαν έλληνες. Δεν ήταν γραφτό να μείνουν μαζί παρά λίγους μήνες. Τα ποιήματά του αλλά και όλος ο αγωνιστικός του βίος ενοχλούν. Συλλαμβάνεται και εξορίζεται στην Ασμάρα, απομονώνεται σε παλαιστινιακό στρατόπεδο, κλείνεται σε αιγυπτιακές φυλακές... Το 1945 αρρωσταίνει βαρειά και, ως άρρωστος, απολύεται και απελαύνεται στην Ελλάδα. Στην γυναίκα του δεν επιτρέπεται να τον ακολουθήσει. Δεν θα την ξαναδεί ποτέ.

Καθώς ο εμφύλιος μαίνεται, ο Φώτης επιστρέφει στην Χίο, όπου δεν διστάζει να συνεχίσει τον αγώνα, αν και άρρωστος. Επειδή, όμως, αυτός ο τόπος μπορεί να βγάζει λεβέντες αλλά βγάζει και ρουφιάνους, ένα βράδυ τού 1948 ο Φώτης με δυο φίλους του συλλαμβάνονται στον Βροντάδο την ώρα που τύπωναν μια παράνομη εφημεριδούλα και εκτοπίζονται στα Γιούρα. Στην δίκη που ακολούθησε, ο Φώτης καταδικάζεται σε 12 χρόνια ειρκτή και οι δυο φίλοι του σε θάνατο. Εκείνοι εκτελούνται. Αυτός γυρίζει από φυλακή σε φυλακή ώσπου το 1956 συμπληρώνει τα 2/3 της ποινής του και αποφυλακίζεται από την Κέρκυρα. Επιστρέφει στην Χίο, όπου πιάνει δουλειά στην εφημερίδα Χιακός λαός. Εκεί τυπώνει την περίφημη ποιητική συλλογή του "Πορεία μεσ' τη νύχτα".

Δυστυχώς, η φτώχεια, οι κακουχίες και οι αρρώστιες τον έχουν καταβάλει. Μπαινοβγαίνει στα νοσοκομεία, ενώ συνταξιοδοτείται πρόωρα λόγω υγείας. Στις 26 Μαρτίου 1964 επιβιβάζεται στο "Κολοκοτρώνης" για να πάει στον Πειραιά. Ξημερώματα της επομένης τον βρήκανε πεθαμένο, ξάπλα σ' έναν διάδρομο. Η σορός του επέστρεψε στην Χίο με φροντίδα τής ΕΔΑ και κηδεύτηκε με την παρουσία όλου του χιώτικου λαού και με έξοδα του δήμου. Σαν τό 'μαθε ο Ρίτσος, έγραψε: "Έφυγε ο Φώτης. Μη τον κλάψτε. Τραγουδήστε τον"...

Πάμε τώρα στην γνωριμία για την οποία σας μίλησα στην αρχή. Χειμώνας, τέλη 1979. Κυριακή πρωί. Κάνω την αγαπημένη μου βόλτα στο Μοναστηράκι. Διασκέδαση φτηνή και καλή, ίσως η καλύτερη για έναν φοιτητή που είναι και μπατίρης και μπακούρης. Με τα λίγα λεφτά που έχω στην τσέπη για να βγάλω τον μήνα, το μόνο έξοδο που επιτρέπω στον εαυτό μου είναι ένας γύρος με διπλή πίτα από τον Μπαϊρακτάρη. Μ' αρέσει όμως το τζάμπα χάζεμα. Άσε δε που όλο και κάποιος μερακλής παλιατζής βάζει στο γραμμόφωνο κανένα παλιό δισκάκι και μπορείς να το απολαύσεις, παριστάνοντας πως εξετάζεις την πραμάτεια του.

Από ένα τέτοιο παλιατζήδικο ακούω την Γυφτοπούλα με τον ίδιο τον Μπάτη. Ώπα! Σαρανταπεντάρι ή εβδομηνταοχτάρι; Μπαίνω για να ακούσω καλύτερα και κάνω πως σκαλίζω κάτι δίσκους σε ένα χαρτόκουτο. Τραβάω έναν με διπλό εξώφυλλο, απ' αυτούς που στο "σαλόνι" έχουν τους στίχους των τραγουδιών. Μπροστά ο τίτλος "Πορεία μεσ' τη νύχτα" και δυο ονόματα: Φώτης Αγγουλές (ποιός είναι αυτός;), Πάνος Τζαβέλλας (αυτόν τον ξέρω). Τον ανοίγω και το μάτι μου πέφτει κάτω δεξιά, στο τελευταίο κομμάτι: "Μην καρτεράτε να λυγίσουμε μήτε για μια στιγμή / μητ’ όσο στην κακοκαιριά λυγάει το κυπαρίσσι / έχουμε τη ζωή πολύ, πάρα πολύ αγαπήσει". Συγκλονίζομαι. "Πόσο;", ρωτάω τον παλιατζή, δίχως να το σκεφτώ. "Γράφει πίσω", μου απαντάει. Κοιτάζω την αυτοκόλλητη ετικεττούλα: 90. Μου φαίνονται πολλά. Ο παλιατζής με πιάνει. "Είναι καινούργιος", μου λέει χαμογελώντας συγκαταβατικά.

Ενενήντα δραχμές! Σκέφτομαι αν ένας μεταχειρισμένος δίσκος κάποιου Αγγουλέ (ποιός είναι αυτός, τελικά;) μπορεί να αξίζει πέντε πακέτα τσιγάρα επί δεκαοχτώ δραχμές... ή τριάντα αστικά φοιτητικά εισιτήρια επί τρεις... ή είκοσι σουβλάκια επί τεσσερεσήμισυ... ή δεκατρείς φρατζόλες ψωμί επί εφτά... Τί θα μου λείψει απ' όλα αυτά, αν τον αγοράσω; Πονοκέφαλος! Ποτέ δεν είχα σκεφτεί πως θα μπορούσε να κρύβονται τόσος καημός και τόσες σκοτούρες σε ενενήντα δραχμές...

Κάπως έτσι γνώρισα τον Φώτη Αγγουλέ. Και ποτέ δεν μετάνοιωσα που, για να ρεφάρω, επί κάμποσο (αλήθεια, πόσο;) καιρό έκανα χαράματα το δρομολόγιο Ζωγράφου-ΑΣΟΕΕ με τα πόδια. Κατήφορος ήταν άλλωστε!

Στην πάνω δεξιά γωνία του οπισθόφυλλου υπάρχει ακόμη η ετικεττούλα: 90

-----------------------------------------------

(*) Ο Σεφέρης δεν είχε σε καμμιά εκτίμηση τον Αγγουλέ. Τον Ιανουάριο του 1944, μετά από μια συνάντησή τους, γράφει σχετικά με την αισθητική τού Αγγουλέ: "Νομίζει ότι δουλεύει με τον λαό ξεχαρβαλώνοντας τα άξια πράγματα, βρωμίζοντας τα καθαρά με πασαλείμματα, τσαπατσουλεύοντας, όπως του είπα. Οι άνθρωποι αυτοί νομίζουν ότι τέχνη για το λαό σημαίνει στιχάκια του τανγκό χωρίς μουσική" (Γ. Σεφέρης, Μέρες Δ', εκδ. Ίκαρος, σελ. 323).
[Δείτε, επίσης: Γιάννης Μότσιος, "Η ελληνική ποίηση της περιόδου 1940-1945 - Η ποίηση στην Μέση Ανατολή (Γιώργος Σεφέρης και Φώτης Αγγουλές)".

Σκιώδεις τράπεζες και... περί όνου σκιάς

Η κατάσταση είναι χειρότερη απ' ό,τι ήταν το 2007. Τα μακροοικονομικά πυρομαχικά μας για την καταπολέμηση της ύφεσης έχουν όλα εξαντληθεί. Κατά την τελευταία οκταετία τα χρέη συνεχίζουν να συσσωρεύονται και έχουν φτάσει σε τέτοια επίπεδα σε κάθε μέρος του κόσμου ώστε συνιστούν πλέον αιτία σοβαρής ανησυχίας. Αυτό θα γίνει φανερό στην επόμενη ύφεση, όταν πολλά απ' αυτά τα χρέη δεν θα μπορούν να εξυπηρετηθούν ή να αποπληρωθούν κι αυτό θα είναι δυσάρεστο για πολλούς που νομίζουν ότι κατέχουν περιουσιακά στοιχεία κάποιας αξίας. Το μόνο ερώτημα είναι αν είμαστε ικανοί να κοιτάξουμε την πραγματικότητα στα μάτια και να αντιμετωπίσουμε αυτό που πλησιάζει με συντεταγμένο τρόπο ή αν θα το κάνουμε άτακτα. Τα ιωβηλαία χρέους κρατούν εδώ και 5.000 χρόνια, από την εποχή των σουμερίων.

Αυτό είναι ένα απόσπασμα από τις δηλώσεις που έκανε τον Ιανουάριο στο διεθνές φόρουμ τού Νταβός ο Ουίλλιαμ Γουάιτ, πρόεδρος της επιτροπής αναθεωρήσεων του ΟΟΣΑ και πρώην επί κεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (*). Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ο Γουάιτ δεν ξέρει τι λέει (ας σημειώσουμε ότι είχε προβλέψει την κρίση του 2008 τρία χρόνια νωρίτερα) αλλά είναι σαφές ότι ο Γουάιτ δεν λέει όσα ξέρει, προφανώς λόγω της θέσης και του ρόλου του στο όλο σύστημα.

Σημερινό στιγμιότυπο οθόνης από το "ρολόι του παγκόσμιου χρέους" του Economist.
Όλος ο κόσμος στα κόκκινα, εκτός από τους υπανάπτυκτους της Αφρικής.

Το βασικό που δεν λέει ο Γουάιτ είναι πως συντεταγμένη αντιμετώπιση της παγκόσμιας διόγκωσης των χρεών δεν μπορεί να υπάρξει όσο βαθαίνει η κοινωνική ανισότητα στον πλανήτη. Όσο, δηλαδή, οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιώτεροι. Κι επειδή αυτό το τελευταίο ακούγεται κάπως σαν τσιτάτο, ας το εξηγήσουμε εν συντομία:

Αν ο μισθός ενός εργαζόμενου μειωθεί από 800 σε 600 ευρώ, είναι βέβαιο ότι ο εργαζόμενος θα προσπαθήσει να περιορίσει αυτομάτως την κατανάλωσή του κατά 200 ευρώ. Όμως, αν οι ανελαστικές του ανάγκες υπερβαίνουν τα 600 ευρώ, είναι επίσης βέβαιο ότι θα προσπαθήσει να καλύψει την διαφορά με χρέη (είτε αφήνοντας απλήρωτους λογαριασμούς είτε παίρνοντας δανεικά), τουλάχιστον ώσπου να καταφέρει να περιορίσει την κατανάλωσή του στο ύψος του μειωμένου μισθού του. Αν ο μισθός του δεν μειωνόταν αλλά αυξανόταν από 800 σε 1000 ευρώ, είναι εξ ίσου βέβαιο ότι το μεγαλύτερο μέρος τής αύξησης (ίσως δε και το σύνολό της) θα διοχετευόταν στην αύξηση της κατανάλωσής του, προκειμένου να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής του. Αντίθετα, αν το μηνιαίο εισόδημα κάποιου πλούσιου αυξηθεί από 10.000 σε 12.000 ή μειωθεί σε 8.000, η κατανάλωσή του θα μείνει αμετάβλητη, εφ' όσον οι ανάγκες του ικανοποιούνται απολύτως σε όλα τα επίπεδα εισοδήματος. Η οποιαδήποτε μεταβολή θα επηρεάσει μόνο τις επενδύσεις του, ενδεχομένως μεγεθύνοντας (επί αυξήσεως) ή σπάζοντας (επί μειώσεως) μερικές φούσκες. Συνεπώς, η διεύρυνση των ανισοτήτων οδηγεί σε συνολική μείωση της κατανάλωσης και κατ' επέκταση σε ύφεση και διόγκωση των χρεών.

Όμως, υπάρχει και κάτι άλλο που δεν λέει ο Γουάιτ. Δεν λέει πού έχει τοποθετηθεί όλος αυτός ο πλούτος στον οποίο αναφέρονται τα χρέη. Και πώς να πει κάτι τέτοιο ένα υψηλόβαθμο τραπεζικό στέλεχος (έστω και πρώην), αφού την διαχείριση ενός μεγάλου τμήματος αυτού του πλούτου την έχει αναλάβει ο σκιώδης τραπεζικός τομέας (Shadow Banking Sector ή Schattenbankensektor);

Παρά την νεοφιλελεύθερη αποχαλίνωση, οι τράπεζες εξακολουθούν να υπακούουν σε ορισμένους κανόνες (ή, έστω, υποτίθεται ότι το κάνουν). Προκειμένου, λοιπόν, το κεφάλαιο να αποφύγει ακόμη και αυτούς τους στοιχειώδεις κανόνες, έχει πάψει εδώ και χρόνια να κινείται σε τραπεζικές ράγες και προτιμά τις επενδυτικές εταιρείες, τα hedge funds και εν γένει τα διάφορα επενδυτικά σχήματα, τα οποία συνιστούν τον σκιώδη τραπεζικό τομέα. 

Παρένθεση. Η χρήση του όρου "τραπεζικός" σ' αυτές τις σκιώδεις καταστάσεις δεν είναι τυχαία, διότι η συμπεριφορά αυτού του τομέα έχει τα χαρακτηριστικά ενός κανονικού χρηματοπιστωτικού τομέα. Αν π.χ. σε συνθήκες πανικού, οι επενδυτές αποσύρουν τα κεφάλαιά τους από ένα σκιώδες τραπεζικό παραμάγαζο, οι κραδασμοί θα επηρεάσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα ακριβώς όπως σε περίπτωση που κάτι τέτοιο συνέβαινε σε κανονική τράπεζα. Κλείνει η παρένθεση και προχωρούμε.

Το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Financial Stability Board - FSB) είναι μια διεθνής ένωση κεντρικών τραπεζών. Σε μια σύσκεψη που διοργάνωσε στα τέλη του 2015, ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν και η τρομακτική διόγκωση του σκιώδους τραπεζικού τομέα. Μελετήθηκαν στοιχεία από 26 χώρες όλου του κόσμου και τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν είναι πράγματι εντυπωσιακά. Δημοσιεύθηκαν στο "Global Shadow Banking Monitoring Report 2015", απ' όπου αποδελτιώνω εκείνα που αναφέρονται στις ευρωπαϊκές χώρες στον παρακάτω πίνακα:

Φαίνεται πως κάποιοι δεν βάζουν μυαλό με τίποτε. Η Ιρλανδία υπέστη τα πάνδεινα όταν πριν οκτώ χρόνια έσκασαν οι φούσκες που δημιούργησε το χρηματοπιστωτικό της σύστημα αλλά σήμερα δεν έχει πρόβλημα να διαχειρίζεται εκτός του επίσημου τραπεζικού της συστήματος κεφάλαια ίσα με 27,5 φορές το ΑΕΠ της, με σχεδόν 12 ΑΕΠ τοποθετημένα σε σκιώδεις τράπεζες. Ενάμισυ ΑΕΠ σε σκιώδεις τράπεζες έχει η Βρεττανία και σχεδόν ένα ΑΕΠ η Ελβετία, ενώ δεν είναι αμελητέο ούτε το 73% της "προσεκτικής" και "μετρημένης" Γερμανίας. Μιλώντας με μέσους όρους, ο σκιώδης τραπεζικός τομέας διαχειρίζεται ποσά ίσα με το 59% του Παγκόσμιου Ακαθάριστου Προϊόντος, δηλαδή σχεδόν 50 τρισ. δολλάρια.

Άραγε, πόσοι αναρωτιούνται τι θα γίνει αν σκάσουν οι σκιώδεις φούσκες; Θα δουλεύουν π.χ. οι ιρλανδοί 12 χρόνια για να ξεχρεώσουν; Ρητορικό το ερώτημα, μιας κι αυτοί που θα έπρεπε να ασχολούνται με τις σκιώδεις τράπεζες, τυρβάζουν περί όνου σκιάς.


-----------------------------------------
(*) Ambrose Evans-Pritchard, "World faces wave of epic debt defaults, fears central bank veteran", The Telegraph, 19/1/2016

Η Ιταλία τρέμει

Χτες μιλούσαμε για την κρίση που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες της Πορτογαλίας, προσπαθώντας να δείξουμε ότι η συνεπής και ορθή εκτέλεση των μνημονίων δεν εγγυάται ούτε ανάπτυξη ούτε καλύτερες μέρες ούτε ο,τιδήποτε. Αν θέλαμε να μιλήσουμε για πραγματική τραπεζική κρίση, δεν θα χρειαζόταν να ταξιδέψουμε ως τις ακτές τού Ατλαντικού. Θα αρκούσε να διασχίσουμε το Αδριατικό πέλαγος. Η χώρα στην οποία ο Λουκίνο Βισκόντι γύρισε το μνημειώδες La terra trema (Η γη τρέμει), σήμερα δονείται και τρέμει λόγω των τραπεζών της.

Πριν συνεχίσουμε, ας εξηγήσουμε στους αναγνώστες που δεν έχουν γνώση των οικονομικών πραγμάτων, τι είναι o "λόγος του Τέξας" (Texas ratio), ο οποίος χρησιμοποιείται προκειμένου να εκτιμηθεί η σταθερότητα μιας τράπεζας σε σχέση με την έκθεσή της σε κόκκινα δάνεια. Αυτός ο λόγος, λοιπόν, είναι ένα κλάσμα το οποίο έχει ως αριθμητή τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μιας τράπεζας (συμπεριλαμβανομένων και όσων έχουν καθυστέρηση πάνω από 70 ημέρες) και ως παρονομαστή το άθροισμα της ενσώματης περιουσίας και των ειδικών αποθεματικών για κάλυψη ζημιών από μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Αν το κλάσμα (το Texas ratio) είναι μικρότερο της μονάδας, δείχνει ότι η τράπεζα μπορεί να απορροφήσει τις πιθανές ζημιές της από κόκκινα δάνεια χωρίς να κινδυνέψει η ρευστότητά της. Το Texas ratio μπορεί να εκφραστεί και ως ποσοστό, οπότε το όριο κινδύνου είναι το 100%.

Η πτώση της τιμής των μετοχών των ιταλικών τραπεζών κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 [πηγή: Financial Times]

Πάμε τώρα στο προκείμενο. Πριν λίγες βδομάδες, στις 27 Ιουνίου, η ιταλική κυβέρνηση υπέβαλε στις Βρυξέλλες επίσημο αίτημα έγκρισης ενίσχυσης του χρηματοπιστωτικού της συστήματος με 40 δισ. ευρώ. Ζήτησε, δηλαδή, την εξαίρεσή της τόσο από τον βασικό γενικό κανόνα της ευρωζώνης, ο οποίος απαγορεύει την κρατική χρηματοδότηση, όσο και από την κοινοτική οδηγία περί της "εκ των έσω διάσωσης" (bail-in) των τραπεζών, η οποία έχει τεθεί σε ισχύ από την αρχή τής χρονιάς. Η επίσημη ιταλική θέση ήταν ότι οι μετοχές των ιταλικών τραπεζών υπέστησαν καθίζηση λόγω του Brexit και χρειάζονταν ενίσχυση με αυτά τα 40 δισ., είτε άμεσα (αύξηση κεφαλαίου) είτε έμμεσα (εγγυήσεις).

Δυστυχώς για τους ιταλούς, το αίτημά τους προσέκρουσε σε γερμανικό τοίχο. Tο Βερολίνο (δηλαδή, ο Σώυμπλε) έκανε σαφές πως, πριν αρχίσει να διατίθεται κρατικό χρήμα για την διάσωση οποιασδήποτε τράπεζας, πρέπει να εξαντληθούν τα περιθώρια διάσωσής της από τους ίδιους τους μετόχους της αλλά και από τους καταθέτες της. Με απλά λόγια, η Γερμανία προτείνει για την Ιταλία μια λύση τύπου Κύπρου.

Το πρόβλημα είναι πως η Ιταλία δεν είναι Κύπρος. Τα επικίνδυνα δάνεια που έχουν φορτωθεί οι ιταλικές τράπεζες εκτιμάται πως αγγίζουν -αν δεν υπερβαίνουν- τα 400 δισ. ευρώ, ένα νούμερο που δεν μπορεί να συγκριθεί με τα 28 δισ. που είχε πριν δυο χρόνια η Κύπρος. Και το χειρότερο είναι ότι αυτό το νούμερο θα μεγαλώνει συνεχώς αν ληφθούν υπ' όψη δυο σημαντικοί παράγοντες: (α) η -αργά αλλά σταθερά- μειούμενη βιομηχανική παραγωγή, η οποία έχει ήδη ξεπεράσει το 25% από το 2008 και (β) η επέκταση της μείωσης της επιχειρηματικότητας από τον νότο προς τις -θεωρούμενες ως πιο αναπτυγμένες- βόρειες και βορειοδυτικές περιοχές τής χώρας, γεγονός που οφείλεται κατά μείζονα λόγο στην παρατεταμένη λιτότητα.

Ανοίγουμε παρένθεση. Ας υποθέσουμε ότι η γερμανική επιμονή έχει αποτέλεσμα και όταν εκραγεί το ιταλικό ηφαίστειο (όταν, όχι αν) θα μπει σε εφαρμογή το σχέδιο για σωτηρία "εκ των έσω". Θα κληθούν, δηλαδή, οι μέτοχοι και οι καταθέτες (μέσω κουρέματος καταθέσεων) να φορτωθούν την ζημιά των 400 εκατ. ευρώ ή, τουλάχιστον, ένα μεγάλο μέρος της. Ποιός είναι τόσο αιθεροβάμων ώστε να πιστεύει ότι η λάβα αυτής της έκρηξης δεν θα πλήξει τα τραπεζικά συστήματα της Γαλλίας ή της Ισπανίας; Και ποιός είναι τόσο άσχετος ώστε να μη καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε περαιτέρω διάδοση της τραπεζικής κρίσης εκτός ιταλικών συνόρων θα ενισχύσει τις αποπληθωριστικές πιέσεις, αποσταθεροποιώντας έτσι ολόκληρη την νομισματική πολιτική τής ευρωζώνης; Αφήνουμε τα ερωτήματα να αιωρούνται, κλείνουμε την παρένθεση και προχωρούμε.

Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα της Ιταλίας, λοιπόν; Θυμηθείτε όσα είπαμε πιο πάνω για το Texas ratio και δείτε τον πίνακα που ακολουθεί. Ο πίνακας κατατάσσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες ανάλογα με το Texas ratio τους, αρχίζοντας από την πλέον εκτεθειμένη:

Σίγουρα προσέξατε ότι ανάμεσα στις εφτά τράπεζες που έχουν περάσει το όριο συναγερμού (το 100%) βρίσκονται και δυο ελληνικές, η Alpha και η Eurobank. Προσέξτε, όμως ότι στις υπόλοιπες πέντε περιλαμβάνονται τρεις μεγάλες ιταλικές τράπεζες (Monte dei Paschi di Siena, Popolare και Unione di Banche Italiana-UBI), άλλες δύο (Unicredit και Intesa SanPaolo) βρίσκονται αμέσως μετά, πολύ κοντά στο όριο συναγερμού και λίγο πιο κάτω άλλη μια (Popolare dell' Emilia Romagna). Και, βεβαίως, μη σας διαφύγει ότι μεταξύ των εφτά βρίσκονται και δυο ισπανικές.

Η κατάσταση στην Ιταλία είναι τόσο επικίνδυνη ώστε ο πρόεδρος της Societe Generale Λορέντσο Μπίνι Σμάγκι δεν δίστασε να επικρίνει την αρνητική θέση της Γερμανίας ως προς το αίτημα της Ιταλίας και να τονίσει ότι επιβάλλεται να βρεθεί λύση στο ιταλικό πρόβλημα. Θύμισε δε ότι η κοινοτική οδηγία Bank Recovery and Resolution Directive - BRRD για τα bail-in των τραπεζών (περί της οποίας κάναμε λόγο πιο πάνω) μπορεί να μην επιτρέπει απ' ευθείας κρατική βοήθεια αλλά στο άρθρο 32 προβλέπει ότι, αν μια τράπεζα έχει πολλές πιθανότητες να μην περάσει σε επόμενο stress test, μπορεί να δεχτεί απευθείας ενέσεις ρευστότητας από το κράτος. Και η Monte dei Paschi di Siena είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν πρόκειται να περάσει τα stress test της 29ης Ιουλίου...

Πορτογαλία: η υποδούλωση του "καλού μαθητή"

Υποθέτω ότι κάτι θα έχετε ακούσει για το πρόστιμο που επέβαλε η Κομμισσιόν στην Πορτογαλία λόγω του ότι δεν έχει πάρει μέτρα για να τιθασσεύσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της, το οποίο έχει εκτοξευθεί στο 4,5% του ΑΕΠ. Αφού σας θυμίσω, λοιπόν, ότι είναι η πρώτη φορά που η ευρωπαϊκή επιτροπή επιβάλλει τέτοιο πρόστιμο, ας πάμε να δούμε τι ακριβώς συμβαίνει στο άλλο άκρο τής ηπείρου μας ώστε να είμαστε υποψιασμένοι για το τι μπορεί να συμβεί και σε μας αύριο-μεθαύριο.

Στην Πορτογαλία έχουμε κάνει διεξοδικές αναφορές σε τούτο το ιστολόγιο ("Πορτογαλία: μνημονιακά, χωρίς μνημόνιο" - 5/10/2015, "Ανάπτυξη (με φτώχεια) από τα Lidl" - 7/1/2016 κ.ά.). Επιγραμματικά, μπορούμε να πούμε ότι μιλάμε για μια χώρα που εφάρμοσε το μνημόνιό της τροϊκανικώτερα κι από την τρόικα. Γι' αυτό και χαρακτηρίστηκε ως "ο πιο καλός μαθητής" και γι' αυτό την έφερναν ως παράδειγμα προς μίμηση σ' εμάς τους έλληνες, που αντιδρούσαμε στις μνημονιακές μας υποχρεώσεις. Ειδικά με τις ιδιωτικοποιήσεις, η Πορτογαλία ξεπέρασε όλους τους στόχους που της έβαλαν οι δανειστές της, ξεπουλώντας με το παραπάνω όσα μπορούσαν να πουληθούν.

Αλλαγή εποχής. Στις 8/7/2016 η Κομμισσιόν ενέκρινε την πώληση της Banif στην Santander.

Με την συμπεριφορά της αυτή, η χώρα κατάφερε να τσακίσει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της και να μετατραπεί σε γερμανική αποικία φτηνής εργασίας. Τα γερμανικά μονοπώλια έχουν επικρατήσει ήδη στην Πορτογαλία σε τέτοιον βαθμό ώστε να γίνεται λόγος διεθνώς για Lidl-land (η χώρα των Lidl). Ως αντάλλαγμα, οι πορτογάλοι έπαψαν να στηρίζονται στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και ξαναβγήκαν στις αγορές. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι γλίτωσαν από τα δεινά των μνημονίων, αφού η σκληρή μνημονιακή πολιτική λιτότητας και εξαθλίωσης συνεχίζεται αμείωτη, προκειμένου να μη δυσαρεστηθούν οι αγορές και αυξήσουν τα επιτόκια δανεισμού.

Λεπτομέρεια. Ο δανεισμός τής Πορτογαλίας από τις αγορές γίνεται με την στήριξη της ΕΚΤ, η οποία δέχεται τα κρατικά ομόλογα ως εγγύηση. Πώς γίνεται αυτό, όμως, εφ' όσον Moody's, Standard and Poor's και Fitch εξακολουθούν να αξιολογούν τα πορτογαλικά ομόλογα ως σκουπίδια; Πολύ απλά: βρέθηκε ένας οίκος αξιολόγησης στο Τορόντο, η Dominion Bond Rating Service (DBRS), ο οποίος αξιολογεί τα πορτογαλικά ομόλογα ως ΒΒΒ, δηλαδή μια κλίμακα πάνω από τα σκουπίδια. Έτσι, η ΕΚΤ νομιμοποιείται να τα δεχτεί ως εγγύηση.

Πάμε παρακάτω. Πέρυσι, η Πορτογαλία ταλαιπωρήθηκε με τα προβλήματα της γνωστής τράπεζας Banco Espirito Santo. Εκείνο που την ταλανίζει εφέτος είναι η κατάρρευση μιας άλλης τράπεζας, της Banif. Τον περασμένο Δεκέμβρη και κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, οι οποίες διερευνώνται ήδη από εξεταστική επιτροπή τής βουλής, η Banif έκλεισε μέσα σε μια νύχτα. Για να καταλαγιάσουν την τρικυμία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επενέβησαν αμέσως και ανάγκασαν την πορτογαλική κυβέρνηση να πάρει επειγόντως τα απαραίτητα μέτρα. Έτσι, με νομοθετική ρύθμιση, αφού η Banif χωρίστηκε σε "καλή τράπεζα" και "κακή τράπεζα", ακολούθησε κάτι σαν κι αυτό που έγινε στον τόπο μας με την Αγροτική: το "καλό" κομμάτι πουλήθηκε στην ισπανική τράπεζα Santander για πενταροδεκάρες (150 εκατ. ευρώ) και το "κακό" φορτώθηκε στο κράτος, δηλαδή στους φορολογούμενους πολίτες.

Παρά την θέλησή τους, λοιπόν, μέσα σε μια νύχτα οι πορτογάλοι φορτώθηκαν το κόστος τής "κακής" Banif, ύψους 2,255 δισ. ευρώ. Στο ποσό αυτό πρέπει να προστεθούν 746 εκατ. χαμένων κρατικών εγγυήσεων και 800 εκατ. ενισχύσεων μέσω ανακεφαλαιοποιήσεων, οπότε το κόστος έφτασε τα 3,81 δισ. Αφαιρώντας τα 150 εκατ. της Santander, το τελικό κόστος διάσωσης της Banif ξεπέρασε τα 3,65 δισ. ευρώ. Αυτά τα 3,65 δισ. είναι που εξακόντισαν το έλλειμμα στο 4,5%, κάτι που "ανάγκασε" την Κομμισσιόν να επέμβει και να ρίξει τα πρόστιμά της, αφού το όριο που προβλέπεται για τα ελλείμματα είναι 3%. Προφανώς, το ότι η ίδια η Κομμισσιόν υποχρέωσε τους πορτογάλους να φορτωθούν 3,65 δισ. δεν έπαιξε ρόλο στην επιβολή τού προστίμου.

Το κακό για την Πορτογαλία είναι ότι η Banif φαίνεται πως αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου, αφού η κατάρρευση των μικρομεσαίων εγχώριων επιχειρήσεων έχει διογκώσει τα "κόκκινα δάνεια" όλων των πορτογαλικών τραπεζών. Παράλληλα, η πολύχρονη πολιτική λιτότητας και η συνεχώς αυξανόμενη ανεργία έχουν διογκώσει και τον δείκτη καταχρεώσεως των νοικοκυριών, τα οποία δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να εξυπηρετήσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις. Μέχρι τώρα, τα κόκκινα δάνεια κρύβονται κάτω από το χαλί αλλά υπάρχουν φόβοι πως, όταν αποκαλυφθεί η πραγματικότητα, το ύψος τους θα ξεπερνάει το 20% του ΑΕΠ, όπως έγινε στην Ιταλία.

Να βάλουμε κι ένα κερασάκι; Στην Πορτογαλία υπάρχει και η επενδυτική τράπεζα Banco Português de Investimento (ΒΡΙ), το 19,4% της οποίας ανήκε στην Ισαμπέλ ντος Σάντος, κόρη του προέδρου τής Αγκόλας Χοσέ Εντουάρντο ντος Σάντος. Η ΕΚΤ εξέφρασε την επιθυμία (δηλαδή, πίεσε έως εκβίασε) να περάσει το μερίδιο της ντος Σάντος σε ευρωπαϊκά χέρια, υπονοώντας την ισπανική τράπεζα Caixa, η οποία έλεγχε ήδη το 46,22% της ΒΡΙ. Τελικά ο εκβιασμός της ΕΚΤ πέρασε, η Ντος Σάντος πούλησε και ο δρόμος για τον έλεγχο των πορτογαλικών τραπεζών από τους ισπανούς άνοιξε διάπλατα.

Η είδηση ότι η Ντος Σάντος πούλησε το μερίδιό της στην Caixa, από τον ιστότοπο της Wall Street Journal.
Υπότιτλος: "Οι δανειστές λένε πως η συμφωνία ικανοποιεί την απαίτηση της ΕΚΤ"

Τελειώνω. Νομίζω ότι καταφέραμε να περιγράψουμε σε αδρές γραμμές τα όσα κρύβονται πίσω από το πρόστιμο που έρριξε η Κομμισσιόν στην Πορτογαλία. Το ζήτημα είναι ότι ο "καλός μαθητής" βαδίζει με γοργά και σταθερά βήματα προς την ολοκληρωτική υποδούλωσή του, τούτη την φορά με εργαλείο την κρίση των τραπεζών του. Κάτι που, κατά πάσα πιθανότητα, θα τον αναγκάσει να προσφύγει εκ νέου στην αγκαλιά των "θεσμών" για βοήθεια, υπογραμμίζοντας μ' αυτόν τον τρόπο τα αδιέξοδα του καπιταλισμού. Αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα.