Φοροδιαφυγή με την ευλογία του νόμου (Ι)

Σε επίπεδο θεωρίας, δεν θα διαφωνήσω ότι η φοροδιαφυγή πλήττει τον οικονομικό σχεδιασμό ενός κράτους και αποτελεί βόμβα στα θεμέλια της κοινωνικής του πολιτικής. Όμως, θα διαφωνήσω έντονα με όσους υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα είναι η πρωταθλήτρια της φοροδιαφυγής και με όσους βλέπουν ως βασική παράμετρο εξόδου από την κρίση την πάταξη της φοροδιαφυγής. Κυρίως δε, θα εναντιωθώ σε όσους επιμένουν να παραβλέπουν ότι ο συντριπτικά μεγαλύτερος όγκος φοροδιαφυγής πραγματοποιείται με την ευλογία του νόμου. Βεβαίως, αναφέρομαι στην νόμιμη φοροδιαφυγή: την φοροαποφυγή.

Έχετε ψωνίσει ποτέ από τον ΑΒ-Βασιλόπουλο ή τον Μαρινόπουλο χωρίς απόδειξη; Έχετε ταξιδέψει ποτέ με την Aegean ή την Blue Ferries χωρίς νόμιμο εισιτήριο; Έχετε κάνει ποτέ συναλλαγή με τράπεζα χωρίς να εκδοθεί παραστατικό; Ποτέ. Όλες αυτές οι επιχειρήσεις δεν έχουν λόγο να φοροδιαφυγήσουν παρανόμως εφ' όσον μπορούν να φοροαποφυγήσουν νομίμως. Για παράδειγμα, η Attica Group (Blue Ferries) κατά το 2015 σημείωσε κέρδη 33,4 εκατ. στα οποία αναλογεί φόρος 217 χιλιάδες. Όταν ο συντελεστής φορολόγησής σου είναι 0,65%, γιατί να μην είσαι νόμιμος;

Διάγραμμα του γερμανικού περιοδικού Der Spiegel, με τα ποσοστά των φόρων που πλήρωσαν στο Βέλγιο
μερικές γερμανικές επιχειρήσεις το 2011. Με μπλε χρώμα ο επίσημος εταιρικός φορολογικός συντελεστής

Η αδήριτη πραγματικότητα είναι ότι καμμιά χώρα δεν αναμετράται με το τέρας τής φοροαποφυγής των πολυεθνικών και των μονοπωλίων, μιας και όλες οι κυβερνήσεις στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία είναι ταγμένες στην υπηρεσία των αγορών. Όλες οι κυβερνήσεις επιδεικνύουν άριστα αποτελέσματα στο κυνήγι των μικρομεσαίων φοροφυγάδων και όλες τους στερούνται αναστολών προκειμένου να στείλουν φυλακή αυτούς τους φουκαράδες ή να κλείσουν την επιχείρησή τους. Την ίδια στιγμή, όλες δείχνουν εξαιρετική αδυναμία στην αντιμετώπιση των τεχνασμάτων που χρησιμοποιούν οι μεγάλες επιχειρήσεις προκειμένου να αποφύγουν την φορολόγησή τους.

Η αλήθεια είναι πως το θέσφατο της ελεύθερης οικονομίας, σύμφωνα με το οποίο η διακίνηση κεφαλαίων πρέπει να γίνεται απρόσκοπτα, έχει αποτελέσει την στιβαρή βάση πάνω στην οποία έχουν χτιστεί πάμπολλα νόμιμα τεχνάσματα φοροαποφυγής. Όπως, για παράδειγμα, οι πολλαπλοί τιμοκατάλογοι μιας μητρικής πολυεθνικής προς τις θυγατρικές της (ανάλογα με το φορολογικό καθεστώς κάθε χώρας), τα δάνεια των μητρικών προς τις θυγατρικές τους με κατά περίπτωση βολικό επιτόκιο, η κατά το δοκούν τιμολόγηση άυλων στοιχείων (π.χ. δικαίωμα χρήσης σήματος), η μεταφορά ζημιών και κερδών από ή προς τις θυγατρικές κλπ.

Η πλάκα είναι ότι, ενώ ο λουξεμβουργιανός Γιούνκερ έχει επανειλημμένα στηλιτεύσει αυτό το φαινόμενο, η χώρα που άνοιξε διάπλατα την λεωφόρο τής νόμιμης φοροαποφυγής είναι το διπλανό του Βέλγιο, χάρη στα περίφημα Kέντρα Συντονισμού (Coordination Center), τα οποία ιδρύθηκαν το 1983 στις Βρυξέλλες, την πρωτεύουσα της Ευρώπης (!), φυσικά με νόμο τού βελγικού κράτους. Θεωρητικά, σκοπός αυτών των Κέντρων είναι ο συντονισμός των χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων μητρικών και θυγατρικών. Μέχρι το 1990, είχαν συσταθεί στο Βέλγιο διακόσια τέτοια Κέντρα από ισάριθμες πολυεθνικές (*), οι οποίες δέχτηκαν ευχαρίστως την πρόσκληση της βελγικής κυβερνήσεως για εγκατάσταση στην χώρα, με δέλεαρ την εξαιρετικά χαμηλή φορολόγηση των κερδών τους (**).


Αν, όμως, το Βέλγιο άνοιξε διάπλατα την λεωφόρο της, η σύγχρονη Μέκκα τής φοροαποφυγής είναι η Ολλανδία. Ακούγεται απίστευτο αλλά αυτή η χώρα, οι ηγέτες της οποίας κουνάνε διαρκώς το δάχτυλό τους στην μούρη των ελλήνων, θεωρείται σήμερα ο κορυφαίος φορολογικός παράδεισος της Ευρώπης, κάνοντας το Λουξεμβούργο να ωχριά. Πάμε μια βόλτα από εκεί, να την δούμε καλύτερα.

Κάπου στα νότια του Άμστερνταμ, καμμιά διακοσαριά μέτρα βορειοδυτικά τού σιδηροδρομικού σταθμού Άμστελ, στον αριθμό 200 της Prins Bernhardplein, βρίσκεται το κτηριάκι τής Intertrust. Όσο κι αν δεν το πιστεύετε, σ' αυτό το κτηριάκι στεγάζονται πάνω από δυο χιλιάδες επιχειρήσεις! Μερικές απ' αυτές δε είναι κολοσσοί, όπως η Gazprom, η Danone, η Saab κλπ. Μόνο που καμμιάς απ' αυτές τις επιχειρήσεις το όνομα δεν βρίσκεται γραμμένο στην πρόσοψη. Δεν υπάρχει καν γραμματοκιβώτιο με το όνομά τους! Δεν υπάρχει λόγος, άλλωστε. Όλων αυτών των επιχειρήσεων οι δουλειές διεκπεραιώνονται από τους υπαλλήλους της Intertrust.

Μα ποιά είναι αυτή η Intertrust, επί τέλους;  Είναι μια εταιρεία η οποία διαχειρίζεται τα κεφάλαια των πελατών της. Όπως αναφέρεται στον ιστότοπό της, "αν ψάχνετε για μία επιχειρηματική υποδομή υψηλής ποιότητας, για ευνοϊκές φορολογικές συνθήκες και για εξυπηρέτηση από πρώτο χέρι, τότε η Intertrust είναι το γραφείο σας". Η εταιρεία διαθέτει 37 υποκαταστήματα με 1.714 υπαλλήλους σε 26 χώρες και εξυπηρετεί 17.000 πελάτες από 100 χώρες.

Το κτηριάκι της Intertrust δίπλα στον ποταμό Άμστελ

Φυσικά, στον ολλανδικό παράδεισο δεν φυτρώνει μόνο η Intertrust. Την ίδια δουλειά κάνουν δεκάδες άλλες παρόμοιες εταιρείες αφού η ζήτηση είναι μεγάλη. Οι εξευτελιστικά χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές έχουν προσελκύσει στην χώρα περισσότερες από δώδεκα χιλιάδες ξένες μεγάλες εταιρείες, οι οποίες έχουν ιδρύσει εκεί χρηματοπιστωτικές θυγατρικές χωρίς προσωπικό. Επίσημα, αυτές οι θυγατρικές αποκαλούνται "ειδικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα" αλλά στην γλώσσα της αγοράς είναι γνωστές ως "εταιρείες γραμματοκιβωτίου" (letterbox companies).

Επειδή έχουμε πολλά να πούμε, θα συνεχίσουμε αύριο την βόλτα μας στην Ολλανδία. Για να σας δελεάσω, μπορώ να σας πω από σήμερα ότι μεταξύ των "εταιρειών γραμματοκιβωτίου" που έχουν στηθεί στην Ολλανδία, υπάρχουν και μερικές με ελληνικό χρώμα. Μεταξύ αυτών η Τρία Έψιλον (CocaCola), η Lamda Development (του ομίλου Λάτση, που του χαρίσαμε το Ελληνικό) και ο Όμιλος Αντέννα (που μας απειλούσε με εθνική καταστροφή αν βγαίναμε από το ευρώ). 


--------------------------------------------------------
(*) Ενδεικτικά: 3Μ, Adecco, AT&T, BASF, BMW, Carrefour, Continental, Daikin, Daimler, Du Pont, Estee Lauder, Exxon Mobil, Ferrero, General Motors, Glaxo, Goodyear, Henkel, Hertz, Hewlett Packard, Kodak, Kraft, L'oreal, Nestle, Shell, Siemens, Volvo, Whirlpool, Yves Rocher κλπ. Περισσότερα για τα Coordination Center και για τα Financial Center του Βελγίου, στο: Marius Petter Styczen, "Financial Centers in Belgium", 2010.

(**) Το 2003, το CC της Volkswagen κατέγραψε 81 εκατ. κέρδη για τα οποί πλήρωσε 87 χιλ. φόρο (0,107%) ενώ συνολικά 207 CC κατέγραψαν κέρδη 5 δισ. και κατέβαλαν φόρους 73 εκατ. (1,46%).