Πορτογαλία: η υποδούλωση του "καλού μαθητή"

Υποθέτω ότι κάτι θα έχετε ακούσει για το πρόστιμο που επέβαλε η Κομμισσιόν στην Πορτογαλία λόγω του ότι δεν έχει πάρει μέτρα για να τιθασσεύσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της, το οποίο έχει εκτοξευθεί στο 4,5% του ΑΕΠ. Αφού σας θυμίσω, λοιπόν, ότι είναι η πρώτη φορά που η ευρωπαϊκή επιτροπή επιβάλλει τέτοιο πρόστιμο, ας πάμε να δούμε τι ακριβώς συμβαίνει στο άλλο άκρο τής ηπείρου μας ώστε να είμαστε υποψιασμένοι για το τι μπορεί να συμβεί και σε μας αύριο-μεθαύριο.

Στην Πορτογαλία έχουμε κάνει διεξοδικές αναφορές σε τούτο το ιστολόγιο ("Πορτογαλία: μνημονιακά, χωρίς μνημόνιο" - 5/10/2015, "Ανάπτυξη (με φτώχεια) από τα Lidl" - 7/1/2016 κ.ά.). Επιγραμματικά, μπορούμε να πούμε ότι μιλάμε για μια χώρα που εφάρμοσε το μνημόνιό της τροϊκανικώτερα κι από την τρόικα. Γι' αυτό και χαρακτηρίστηκε ως "ο πιο καλός μαθητής" και γι' αυτό την έφερναν ως παράδειγμα προς μίμηση σ' εμάς τους έλληνες, που αντιδρούσαμε στις μνημονιακές μας υποχρεώσεις. Ειδικά με τις ιδιωτικοποιήσεις, η Πορτογαλία ξεπέρασε όλους τους στόχους που της έβαλαν οι δανειστές της, ξεπουλώντας με το παραπάνω όσα μπορούσαν να πουληθούν.

Αλλαγή εποχής. Στις 8/7/2016 η Κομμισσιόν ενέκρινε την πώληση της Banif στην Santander.

Με την συμπεριφορά της αυτή, η χώρα κατάφερε να τσακίσει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της και να μετατραπεί σε γερμανική αποικία φτηνής εργασίας. Τα γερμανικά μονοπώλια έχουν επικρατήσει ήδη στην Πορτογαλία σε τέτοιον βαθμό ώστε να γίνεται λόγος διεθνώς για Lidl-land (η χώρα των Lidl). Ως αντάλλαγμα, οι πορτογάλοι έπαψαν να στηρίζονται στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και ξαναβγήκαν στις αγορές. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι γλίτωσαν από τα δεινά των μνημονίων, αφού η σκληρή μνημονιακή πολιτική λιτότητας και εξαθλίωσης συνεχίζεται αμείωτη, προκειμένου να μη δυσαρεστηθούν οι αγορές και αυξήσουν τα επιτόκια δανεισμού.

Λεπτομέρεια. Ο δανεισμός τής Πορτογαλίας από τις αγορές γίνεται με την στήριξη της ΕΚΤ, η οποία δέχεται τα κρατικά ομόλογα ως εγγύηση. Πώς γίνεται αυτό, όμως, εφ' όσον Moody's, Standard and Poor's και Fitch εξακολουθούν να αξιολογούν τα πορτογαλικά ομόλογα ως σκουπίδια; Πολύ απλά: βρέθηκε ένας οίκος αξιολόγησης στο Τορόντο, η Dominion Bond Rating Service (DBRS), ο οποίος αξιολογεί τα πορτογαλικά ομόλογα ως ΒΒΒ, δηλαδή μια κλίμακα πάνω από τα σκουπίδια. Έτσι, η ΕΚΤ νομιμοποιείται να τα δεχτεί ως εγγύηση.

Πάμε παρακάτω. Πέρυσι, η Πορτογαλία ταλαιπωρήθηκε με τα προβλήματα της γνωστής τράπεζας Banco Espirito Santo. Εκείνο που την ταλανίζει εφέτος είναι η κατάρρευση μιας άλλης τράπεζας, της Banif. Τον περασμένο Δεκέμβρη και κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, οι οποίες διερευνώνται ήδη από εξεταστική επιτροπή τής βουλής, η Banif έκλεισε μέσα σε μια νύχτα. Για να καταλαγιάσουν την τρικυμία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επενέβησαν αμέσως και ανάγκασαν την πορτογαλική κυβέρνηση να πάρει επειγόντως τα απαραίτητα μέτρα. Έτσι, με νομοθετική ρύθμιση, αφού η Banif χωρίστηκε σε "καλή τράπεζα" και "κακή τράπεζα", ακολούθησε κάτι σαν κι αυτό που έγινε στον τόπο μας με την Αγροτική: το "καλό" κομμάτι πουλήθηκε στην ισπανική τράπεζα Santander για πενταροδεκάρες (150 εκατ. ευρώ) και το "κακό" φορτώθηκε στο κράτος, δηλαδή στους φορολογούμενους πολίτες.

Παρά την θέλησή τους, λοιπόν, μέσα σε μια νύχτα οι πορτογάλοι φορτώθηκαν το κόστος τής "κακής" Banif, ύψους 2,255 δισ. ευρώ. Στο ποσό αυτό πρέπει να προστεθούν 746 εκατ. χαμένων κρατικών εγγυήσεων και 800 εκατ. ενισχύσεων μέσω ανακεφαλαιοποιήσεων, οπότε το κόστος έφτασε τα 3,81 δισ. Αφαιρώντας τα 150 εκατ. της Santander, το τελικό κόστος διάσωσης της Banif ξεπέρασε τα 3,65 δισ. ευρώ. Αυτά τα 3,65 δισ. είναι που εξακόντισαν το έλλειμμα στο 4,5%, κάτι που "ανάγκασε" την Κομμισσιόν να επέμβει και να ρίξει τα πρόστιμά της, αφού το όριο που προβλέπεται για τα ελλείμματα είναι 3%. Προφανώς, το ότι η ίδια η Κομμισσιόν υποχρέωσε τους πορτογάλους να φορτωθούν 3,65 δισ. δεν έπαιξε ρόλο στην επιβολή τού προστίμου.

Το κακό για την Πορτογαλία είναι ότι η Banif φαίνεται πως αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου, αφού η κατάρρευση των μικρομεσαίων εγχώριων επιχειρήσεων έχει διογκώσει τα "κόκκινα δάνεια" όλων των πορτογαλικών τραπεζών. Παράλληλα, η πολύχρονη πολιτική λιτότητας και η συνεχώς αυξανόμενη ανεργία έχουν διογκώσει και τον δείκτη καταχρεώσεως των νοικοκυριών, τα οποία δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να εξυπηρετήσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις. Μέχρι τώρα, τα κόκκινα δάνεια κρύβονται κάτω από το χαλί αλλά υπάρχουν φόβοι πως, όταν αποκαλυφθεί η πραγματικότητα, το ύψος τους θα ξεπερνάει το 20% του ΑΕΠ, όπως έγινε στην Ιταλία.

Να βάλουμε κι ένα κερασάκι; Στην Πορτογαλία υπάρχει και η επενδυτική τράπεζα Banco Português de Investimento (ΒΡΙ), το 19,4% της οποίας ανήκε στην Ισαμπέλ ντος Σάντος, κόρη του προέδρου τής Αγκόλας Χοσέ Εντουάρντο ντος Σάντος. Η ΕΚΤ εξέφρασε την επιθυμία (δηλαδή, πίεσε έως εκβίασε) να περάσει το μερίδιο της ντος Σάντος σε ευρωπαϊκά χέρια, υπονοώντας την ισπανική τράπεζα Caixa, η οποία έλεγχε ήδη το 46,22% της ΒΡΙ. Τελικά ο εκβιασμός της ΕΚΤ πέρασε, η Ντος Σάντος πούλησε και ο δρόμος για τον έλεγχο των πορτογαλικών τραπεζών από τους ισπανούς άνοιξε διάπλατα.

Η είδηση ότι η Ντος Σάντος πούλησε το μερίδιό της στην Caixa, από τον ιστότοπο της Wall Street Journal.
Υπότιτλος: "Οι δανειστές λένε πως η συμφωνία ικανοποιεί την απαίτηση της ΕΚΤ"

Τελειώνω. Νομίζω ότι καταφέραμε να περιγράψουμε σε αδρές γραμμές τα όσα κρύβονται πίσω από το πρόστιμο που έρριξε η Κομμισσιόν στην Πορτογαλία. Το ζήτημα είναι ότι ο "καλός μαθητής" βαδίζει με γοργά και σταθερά βήματα προς την ολοκληρωτική υποδούλωσή του, τούτη την φορά με εργαλείο την κρίση των τραπεζών του. Κάτι που, κατά πάσα πιθανότητα, θα τον αναγκάσει να προσφύγει εκ νέου στην αγκαλιά των "θεσμών" για βοήθεια, υπογραμμίζοντας μ' αυτόν τον τρόπο τα αδιέξοδα του καπιταλισμού. Αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα.