Από το Μοντγκόμερυ στο Φέργκιουσον (4)

Μέχρι το ξέσπασμα του εμφυλίου, η κλειστή οικονομία των πολιτειών τού νότου βασιζόταν στους
δούλους. Ο διπλανός χάρτης απεικονίζει γλαφυρά την κατάσταση γύρω στο 1860, πλην όμως δεν μπορεί να δείξει ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, όπως π.χ. ότι στις κομητείες κατά μήκος τού ποταμού Μισσισσιπή το 95% του πληθυσμού ήσαν δούλοι. Όμως, μετά την νίκη των βορείων στον εμφύλιο, τα πράγματα άλλαξαν, υπό την απειλή των όπλων. Η δουλεία καταργήθηκε και οι δούλοι απέκτησαν μέχρι και δικαίωμα ψήφου. Δυστυχώς, οι νότιοι εξακολούθησαν να αντιστέκονται σθεναρά. Οι κλειστοί θεσμοί διαιωνίζονταν στον νότο, με την Νομοθεσία Τζιμ Κρόου να αντικαθιστά την δουλεία.

Ο όρος "Τζιμ Κρόου" δεν παραπέμπει σε κάποιο υπαρκτό πρόσωπο. Προέρχεται από την φράση "Jump Jim Crow" (= πήδα Τζιμ Κρόου, με το crow να σημαίνει κουρούνα) μιας σάτιρας των αρχών τού 19ου αιώνα, στην οποία λευκοί με φούμο στο πρόσωπο υποδύονταν μαύρους. Ωστόσο, κατέληξε να υποδηλώνει το σύνολο της νομοθεσίας του φυλετικού διαχωρισμού που εφαρμόστηκε στις πολιτείες του νότου μετά το 1865. Η Νομοθεσία Τζιμ Κρόου παρέμεινε σε ισχύ έναν ολόκληρο αιώνα και καταργήθηκε χάρη στους αγώνες και στους νόμους που είδαμε στα προηγούμενα σημειώματα.

Καφετέρια με δυο εισόδους: "λευκών και "εγχρώμων"
(Ντάρχαμ, Βόρεια Καρολίνα, 1940)

Ο Τζιμ Κρόου απέδειξε ότι η ελίτ των νοτίων δεν βγήκε ζημιωμένη από την ήττα στον εμφύλιο (όπου, άλλωστε, ελάχιστο αίμα της χύθηκε). Όπως λέει παραστατικά ο κοινωνιολόγος Τζόναθαν Βίνερ, "οι νότιοι ιδιοκτήτες φυτειών έχασαν τον πόλεμο αλλά κέρδισαν την ειρήνη". Πράγματι, η ελίτ των ιδιοκτητών φυτειών εξακολούθησε να ελέγχει την γη και έτσι κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό της το εργατικό δυναμικό. Παρ' ότι η δουλεία καταργήθηκε, το οικονομικό σύστημα των πολιτειών του νότου διαιωνίστηκε. Και για να τα καταφέρει, δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει μέσα όπως ο έλεγχος της πολιτικής ζωής, η άσκηση βίας και η τρομοκράτηση του μαύρου πληθυσμού.

Μετά τον εμφύλιο, ακολούθησε η περίοδος που ονομάστηκε "Ανασυγκρότηση", η οποία διήρκεσε από το 1865 ως το 1877. Οι βόρειοι πολιτικοί σχεδίασαν μια σειρά αλλαγών για τον νότο,όμως η συστηματική αντίδραση της ελίτ τού νότου οδήγησε στην διατήρηση και, εν τέλει, στην αναβίωση του παληού συστήματος. Μέχρι το 1877, οι ιδιοκτήτες φυτειών είχαν ανακτήσει πλήρως την ισχύ που είχαν πριν τον εμφύλιο.


Εκείνη την περίοδο εμφανίστηκαν και οι "Λυτρωτές του Νότου", ένα παρακλάδι τής Κου Κλουξ Κλαν που αγωνιζόταν για την "λύτρωση του νότου από του βορείους". Η "λύτρωση" που ευαγγελίζονταν οι "Λυτρωτές", υλοποιήθηκε μέσω της νομοθεσίας Τζιμ Κρόου. Πάμε να δούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της νομοθεσίας:

Όπως είναι φυσικό, οι "καθαροί" λευκοί δεν θα μπορούσαν να δεχτούν τον συγχρωτισμό των παιδιών τους με τα "νεγράκια" στο σχολείο. Για τον σκοπό αυτό, το 1901 (τρεισήμισυ δεκαετίες μετά την λήξη του εμφυλίου και την επίσημη κατάργηση της δουλείας), αναθεωρήθηκε το πολιτειακό σύνταγμα της Αλαμπάμας (ένα κείμενο 40 φορές μεγαλύτερο από το σύνταγμα των ΗΠΑ!), το άρθρο 256 του οποίου προβλέπει (οι υπογραμμίσεις δικές μου):

Είναι καθήκον του νομοθετικού σώματος η δημιουργία και η συντήρηση ενός δημόσιου σχολικού συστήματος, η κατανομή των κονδυλίων στα δημόσια σχολεία και η ύπαρξη χωριστών σχολείων για τα λευκά και τα έγχρωμα παιδιά. Το νομοθετικό σώμα θα δημιουργήσει, θα οργανώσει και θα συντηρεί ένα φιλελεύθερο σύστημα δημόσιων σχολείων σε όλη την πολιτεία προς όφελος των παιδιών μεταξύ επτά και είκοσι ενός ετών. Τα κονδύλια για τα δημόσια σχολεία θα κατανέμονται στις κομητείες ανάλογα με τον άριθμό των παιδιών σχολικής ηλικίας, ενώ θα κατανέμονται στα σχολεία των διοικητικών υποδιαιρέσεων των κομητειών με τέτοιον τρόπο ώστε, στο μέτρο του εφικτού, να διασφαλίζουν την ισότιμη λειτουργία των σχολείων σε κάθε μια από τις διοικητικές υποδιαιρέσεις των κομητειών. Θα υπάρχουν χωριστά σχολεία για τα λευκά και τα έγχρωμα παιδιά και δεν θα επιτρέπεται σε κανένα παιδί της μιας φυλής να πηγαίνει σε σχολείο της άλλης φυλής.

Είπα πρωτύτερα ότι το άρθρο 256 "προβλέπει". Η χρήση του ενεστώτα δεν είναι ούτε τυχαία ούτε λανθασμένη, διότι το εν λόγω άρθρο εξακολουθεί να ισχύει ίδιο κι απαράλλαχτο ίσαμε σήμερα (!), έστω κι αν ουσιαστικά δεν εφαρμόζεται. Μάλιστα δε, προκειμένου να αλλάξει αυτή η επαίσχυντη συνταγματική διάταξη, το 2004 υποβλήθηκε μια τροπολογία, η οποία απερρίφθη μετά πολλών επαίνων. Ως αιτιολογία για την απόρριψη προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι η απάλειψη αυτής της διάταξης θα οδηγούσε σε δικαστικές αποφάσεις που θα υποχρέωναν την πολιτεία σε καταβολή υπέρογκων αποζημιώσεων, με αναπόφευκτο επακόλουθο την αύξηση των φόρων!

Πριν κλείσουμε για σήμερα, επιβάλλεται να σημειώσουμε ότι οι νότιες περιοχές δεν έχουν την αποκλειστικότητα σε φαινόμενα φυλετικού διαχωρισμού στις ΗΠΑ, όσο κι αν διατηρούν την πρωτοκαθεδρία. Όπως αποκάλυψε η απογραφή τού 2000, η πλέον "γκεττοποιημένη" πόλη των ΗΠΑ είναι το Μιλγουώκη, η μεγαλύτερη πόλη τού Ουισκόνσιν, μιας πολιτείας που βρίσκεται σχεδόν φάτσα στα σύνορα με τον Καναδά. Οι μπλε κουκκίδες στον διπλανό χάρτη τής πόλης δείχνουν τα σημεία όπου κατοικούν μαύροι.

Ηνωμένες Πολιτείες, η χώρα της ελευθερίας και της δημοκρατίας, 2014...


[Στο επόμενο: το τέλος]