Από το Μοντγκόμερυ στο Φέργκιουσον (3)

Στο πρώτο σημείωμα αυτής της σειράς είδαμε πώς το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ οδηγήθηκε στην διάσπαση όταν απομακρύνθηκε από την θέση του υπέρ των φυλετικών διακρίσεων. Όσοι αποσχίστηκαν (οι dixiecrats), ίδρυσαν το "Δημοκρατικό Κόμμα των Δικαιωμάτων του Έθνους" και κατέβασαν ως δικό τους υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές τού 1948 τον Στρομ Θέρμοντ, τότε κυβερνήτη τής Νότιας Καρολίνας. Ο Στρομ Θέρμοντ δεν δίστασε να υιοθετήσει αμέσως εξαιρετικά ακραίες θέσεις:

"Σας λέω, κυρίες και κύριοι, ότι δεν υπάρχουν αρκετοί άνδρες στον στρατό για να υποχρεώσουν τον λαό τού νότου να απαρνηθεί τον φυλετικό διαχωρισμό και να αποδεχτεί την φυλή των νέγρων στα θέατρά μας, στις πισίνες μας, στα σπίτια μας και στις εκκλησίες μας."

Ο πρόεδρος Τζωρτζ Μπους απονέμει στον Θέρμοντ
το "Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας" (1993)

Ο Θέρμοντ δεν κατάφερε να παίξει πρωτεύοντα ρόλο στις προεδρικές εκλογές αλλά στις εκλογές για την γερουσία εκλεγόταν διά περιπάτου. Όταν το 1957 η γερουσία συνεδρίασε για να ψηφίσει τον Πρώτο Νόμο περί Πολιτικών Δικαιωμάτων, ο Θέρμοντ ανέλαβε να εμποδίσει την διαδικασία με κάθε τρόπο. Προσπαθώντας να τα καταφέρει, μπήκε στο βιβλίο Γκίννες: μιλούσε ακατάπαυστα επί είκοσι τέσσερις ώρες και δέκα οκτώ λεπτά! Λέγεται πως στην διάρκεια της απίθανης αυτής ομιλίας, ο Θέρμοντ διάβασε ολόκληρη την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, ολόκληρο το σύνταγμα, ολόκληρους τους διαθέσιμους τηλεφωνικούς καταλόγους αλλά και την συνταγή για μπισκότα τής γιαγιάς του! Οι συνάδελφοί του τον υπέμειναν στωικά αλλά, μόλις τελείωσε, υπερψήφισαν τον νόμο που έδινε σε όλους τους πολίτες των ΗΠΑ τα ίδια πολιτικά δικαιώματα. Ο Θέρμοντ αποχώρησε απειλώντας και βρίζοντας θεούς και δαίμονες. Μέχρι τον θάνατό του (2003) παρέμεινε σταθερά προσηλωμένος στις ρατσιστικές του ιδέες.

Ο νόμος τού 1957 συμπληρώθηκε με τον Δεύτερο Νόμο περί Πολιτικών Δικαιωμάτων τού 1964, ο οποίος κατάργησε το σύνολο των πολιτειακών νόμων που είτε επέβαλλαν είτε απλώς υπέθαλπαν τον φυλετικό διαχωρισμό. Έναν χρόνο αργότερα, το 1965, ο Νόμος περί Δικαιώματος Ψήφου κατάργησε και όλα τα "τερτίπια" (όπως το τέλος εκλογικού δικαιώματος και τα τεστ πιστοποίησης μόρφωσης, που είδαμε στα προηγούμενα κείμενα), τα οποία μηχανεύονταν οι διάφορες πολιτείες για να στερούν από τους έγχρωμους τα δικαιώματά τους και, ταυτόχρονα, επέβαλε την επίβλεψη των εκλογών στις πολιτείες από τις ομοσπονδιακές αρχές.


Χαρακτηριστικό παράδειγμα των δυσκολιών που συνάντησε η άρση των φυλετικών διαχωρισμών στην κοινωνία των ΗΠΑ, αποτελεί η περίπτωση Τζέιμς Μέρεντιθ.

Το 1962, μετά από μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες, το ομοσπονδιακό δικαστήριο αποφάσισε ότι το πανεπιστήμιο του Μισσισσιππί ήταν υποχρεωμένο να δεχτεί ως φοιτητή τον Τζέιμς Μέρεντιθ, έναν μαύρο βετεράνο τής πολεμικής αεροπορίας των ΗΠΑ. Αμέσως άρχισαν οι αντιδράσεις. Τις αντιδράσεις στην εφαρμογή τής δικαστικής απόφασης ενορχήστρωναν τα διαβόητα Συμβούλια των Πολιτών, τα οποία είχαν ως κύριο σκοπό τους τον αγώνα εναντίον της κατάργησης των  φυλετικών διαχωρισμών. Το πρώτο τέτοιο Συμβούλιο είχε ιδρυθεί το 1954 στην Ινδιανάπολη του Μισσισσιππί (πρωτεύουσα της πολιτείας) αλλά διέθετε και παρακλάδι στο Όξφορντ, μια πολίχνη δέκα χιλιάδων κατοίκων περίπου, έδρα του πανεπιστημίου όπου ήθελε να σπουδάσει ο Μέρεντιθ.

Στις 13 Σεπτεμβρίου, ο κυβερνήτης τού Μισσισσιππί Ρος Μπάρνετ προέβη σε τηλεοπτική δήλωση, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν αποδεχόταν την δικαστική απόφαση και ότι όλα τα πανεπιστήμια τής πολιτείας θα διέκοπταν την λειτουργία τους αν υποχρεώνονταν να καταργήσουν τους φυλετικούς διαχωρισμούς. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε τόσο πολύ ώστε ο Ρος Μπάρνετ κλήθηκε εσπευσμένα σε ειδική σύσκεψη, η οποία κατέληξε σε πολυήμερες διαπραγματεύσεις. Σ' αυτές τις διαπραγματεύσεις συμμετείχαν, εκτός του Μπάρνετ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Κέννεντυ και ο αδελφός του και υπουργός δικαιοσύνης Ρόμπερτ Κέννεντυ. Ο Μπάρνετ αποδείχθηκε ανυποχώρητος.

Ο Μέρεντιθ προσέρχεται για μάθημα
υπό αστυνομική προστασία

Τότε, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αποφάσισε να εφαρμόσει την δικαστική απόφαση με την βία. Έτσι, ανακοίνωσε ότι την 1η Οκτωβρίου ομοσπονδιακοί αστυνομικοί θα συνόδευαν τον Μέρεντιθ κατά την προσέλευσή του στο πανεπιστήμιο. Αμέσως οι ρατσιστές ξεσηκώθηκαν, προκειμένου να εμποδίσουν την εγγραφή τού Μέρεντιθ. Τα χαράματα της 30ης Σεπτεμβρίου, ομοσπονδιακοί αστυνομικοί μπήκαν στην πανεπιστημιούπολη και περικύκλωσαν το κεντρικό κτήριο. Σύντομα, βρέθηκε απέναντί τους ένα πλήθος δυόμισυ χιλιάδων ατόμων, με άγριες διαθέσεις, που φώναζαν αντικυβερνητικά συνθήματα.

Η κατάσταση δεν άργησε να ξεφύγει. Οι αστυνομικοί αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν δακρυγόνα για να διαλύσουν το πλήθος αλλά δέχτηκαν βροχή πυροβολισμών και αναγκάστηκαν να καλέσουν ενισχύσεις. Η ένταση απλώθηκε σε ολόκληρη την πόλη. Στις 10 το πρωί, μπήκαν στην πόλη μονάδες τού στρατού για να αποκαταστήσουν την τάξη. Μέχρι το μεσημέρι, το Όξφορντ είχε κατακλυσθεί από 20.000 άνδρες τού στρατού και 11.000 άνδρες τής εθνοφρουράς. Τελικός απολογισμός των επεισοδίων: 2 νεκροί, 70 τραυματίες, εκατοντάδες συλλήψεις.

Παρά τις απειλές κατά της ζωής του, ο Τζέιμς Μέρεντιθ αποφάσισε να παραμείνει στο πανεπιστήμιο και να ολοκληρώσει τις σπουδές του, υπό την προστασία των ομοσπονδιακών αρχών. Μέχρι που πήρε το πτυχίο του, ο Μέρεντιθ προστατευόταν επί εικοσιτετραώρου βάσεως από μια δύναμη τριακοσίων στρατιωτών.

Κλείνουμε το σημερινό μας σημείωμα με μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση: το 2002 και το 2012, το πανεπιστήμιο του Μισσισσιππί διοργάνωσε σειρά ετήσιων εκδηλώσεων για την 40η και 50η (αντίστοιχα) επέτειο της εγγραφής τού Μέρεντιθ, του οποίου το άγαλμα (φωτογραφία δίπλα) κοσμεί τον αύλειο χώρο τού πανεπιστημίου.


[Στο επόμενο: Η νομοθεσία Τζιμ Κρόου - Το σύνταγμα της Αλαμπάμας]