"Η σιδερένια φτέρνα"

Στην πρώτη μας επαφή σε τούτο το ιστολόγιο με την αμερικανική επαναστατική λογοτεχνία των αρχών τού 20ου αιώνα είχαμε γνωρίσει τον Άπτον Σίνκλαιρ ("Η ζούγκλα", "Ο βασιλιάς άνθρακας"). Σήμερα θα κάνουμε την γνωριμία μας με έναν ακόμη σημαντικό αμερικανό λογοτέχνη εκείνης της περιόδου. Μιλάμε για τον Τζακ Λόντον και για το βιβλίο του "Η σιδερένια φτέρνα".

Αν μη τι άλλο, "Η σιδερένια φτέρνα" καταδεικνύει έναν συγγραφέα ο οποίος διαθέτει όχι μόνο τεράστια ευφυΐα αλλά και εκπληκτική διορατικότητα, δυο χαρακτηριστικά τα οποία οφείλονται ασφαλώς στην μεγάλη μόρφωση και στην βαθειά γνώση των προβλημάτων τού σοσιαλισμού. Για να εκτιμήσουμε σωστά όλα αυτά, ας ρίξουμε μια ματιά στην υπόθεση, έχοντας κατά νου ότι το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε το 1907:

Μεταφερόμαστε στο μέλλον, κάπου στις αρχές τού 27ου αιώνα. Εκείνη την εποχή, κάποιος αρχαιολόγος ανακαλύπτει το "Χειρόγραφο Έβερχαρντ". Πρόκειται για ένα σπουδαίο κείμενο, το οποίο φαίνεται πως γράφτηκε γύρω στο 1930 από την Έιβις Έβερχαρντ, την σύζυγο του σοσιαλιστή ηγέτη και επαναστάτη Έρνεστ Έβερχαρντ. Ουσιαστικά, "Η σιδερένια φτέρνα" δεν είναι παρά αυτό ακριβώς το "Χειρόγραφο Έβερχαρντ", το οποίο διαδραματίζεται από το 1912 έως το 1918, όταν η φασιστική και μιλιταριστική ολιγαρχία, σε συνεννόηση με τα επιδοτούμενα και εξαρτημένα από την εξουσία εργατικά σωματεία, καταπιέζει αδίστακτα την δημοκρατία και τους ελεύθερους θεσμούς στις ΗΠΑ, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις. Δυστυχώς, ο αρχαιολόγος δεν καταφέρνει να φέρει στο φως ολόκληρο το "Χειρόγραφο" κι έτσι το βιβλίο μένει μισοτελειωμένο.

Χάρη στο θαυμάσιο εύρημά του, ο Λόντον μπορεί να μιλήσει για τέσσερις διαφορετικές χρονικές περιόδους: για όσα είχαν συμβεί μέχρι το 1907 (δηλαδή γι' αυτά που ήδη γνωρίζει), για όσα είναι βέβαιο ότι θα συμβούν τα αμέσως επόμενα χρόνια (δηλαδή μέχρι το 1918), για όσα φοβάται πως θα ακολουθήσουν (μέχρι τα μέσα της δεκαετίας τού 1930) αλλά και για όσα εύχεται να συμβούν (δηλαδή για την Αδελφοσύνη του Ανθρώπου, η οποία αρχίζει γύρω στα 2300 και συνεχίζεται ως το 2700, όταν ανακαλύπτεται το "Χειρόγραφο"). Επίσης, χάρη στο εύρημα της "ημιτελούς ανακάλυψης", ο Λόντον αποφεύγει να δώσει στο κείμενό του χαρακτήρα ονειροπόλησης και προτιμά να αφήσει στην φαντασία τού αναγνώστη το πώς θα είναι τότε ο κόσμος και η -ευκταία- Αδελφοσύνη.

Είναι απίστευτο το πόσο "φρέσκο" είναι τούτο το βιβλίο. Παρ' ότι ο Λόντον ασχολείται με το μέλλον, η τροπή που παίρνουν τα γεγονότα, οι κοινωνικές συμμαχίες που δημιουργούνται, οι αυταπάτες που δεν ξεπερνιούνται και οι αντιδράσεις των εξαθλιωμένων αλλά και των ευνοημένων της εξουσίας είναι αναλυμένες πολύ σωστά και περιγράφουν με ακρίβεια την σημερινή πραγματικότητα. Πράγματι, ο αναγνώστης υποχρεούται σε κάθε σελίδα να παραλληλίζει όσα διαβάζει με το σήμερα. Κι όσοι έχουν διαβάσει το μαρξικό έργο "Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη", δεν μπορεί παρά να εντοπίσουν πολλά κοινά στοιχεία με το βιβλίο τού Λόντον.

Για να κεντρίσω το ενδιαφέρον σας, παραθέτω ένα απόσπασμα: "Οι δύσκολοι καιροί στο εσωτερικό είχαν προκαλέσει τεράστια μείωση της κατανάλωσης. Οι εργάτες, άνεργοι οι πιο πολλοί, δεν είχαν μεροκάματα να ξοδέψουν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η Πλουτοκρατία βρέθηκε με ένα πλεόνασμα μεγαλύτερο παρά ποτέ στα χέρια της. Το πλεόνασμα αυτό ήταν αναγκασμένη να διαθέσει στο εξωτερικό και, καθώς είχε κολοσσιαία σχέδια, χρειαζόταν λεφτά. Στο μεταξύ, οι εντατικές προσπάθειες που κατέβαλε για να διαθέσει το πλεόνασμά της στην παγκόσμια αγορά την έφεραν σε σύγκρουση με την Γερμανία. Τις οικονομικές συγκρούσεις ακολουθούν συνήθως πόλεμοι κι αυτή η συγκεκριμένη σύγκρουση δε θ' αποτελούσε εξαίρεση. Κι έτσι, ο μεγάλος Γερμανός πολέμαρχος ετοιμαζόταν και το ίδιο έκαναν κι οι Ηνωμένες Πολιτείες...". Και πιο κάτω: "Κι εκείνη τη νύχτα, μια μοίρα τού γερμανικού στόλου έκανε έφοδο στη Χονολουλού, όπου βύθισε τρία αμερικανικά καταδρομικά κι ένα σκάφος τής τελωνοφυλακής και βομβάρδισε την πόλη. Την επομένη, η Γερμανία κι οι Ηνωμένες Πολιτείες κήρυτταν τον πόλεμο...". Μέσα σε λίγες γραμμές ο Λόντον καταφέρνει να εξηγήσει την δημιουργία οικονομικών κρίσεων λόγω υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων, να προβλέψει την έκρηξη ενός μεγάλου πολέμου με πρωταγωνίστρια την Γερμανία (η πρόβλεψη γίνεται για τα τέλη τού 1912, δηλαδή ενάμιση χρόνο πριν το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου) και να μαντέψει ότι οι ΗΠΑ θα βγουν σε πόλεμο μετά από χτύπημα που θα δεχτούν στην Χαβάη (κάτι που έγινε το 1941).

Δεν χρειάζεται να προσθέσω περισσότερα. "Η σιδερένια φτέρνα" κυκλοφορεί σε μια ευκολοδιάβαστη έκδοση από την "Σύγχρονη Εποχή", η οποία έχει μεν ονομαστική τιμή 14 ευρώ αλλά την είδα πρόσφατα στο βιβλιοπωλείο τής "Σύγχρονης Εποχής" σε προσφορά, με έκπτωση 40%. Επενδύστε άφοβα!