Ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους στην Οικονομία

"Εάν δοθεί στις δυνάμεις της αγοράς πλήρης δικαιοδοσία, ακόμα και σε αμιγώς οικονομικα και χρηματιστικά πεδία δράσης, θα δημιουργηθεί χάος"

Ο άνθρωπος που είπε αυτή την φράση δεν είναι σοσιαλιστής (με την κλασσική κι όχι με την σύγχρονη νερόβραστη έννοια του όρου) ούτε -πολύ περισσότερο- κομμουνιστής. Δεν είναι άλλος από τον περιώνυμο Ουγγροαμερικανό μεγαλοκεφαλαιούχο (και προσφάτως άσπονδο αντίπαλο της πολιτικής Μπους) Τζωρτζ Σόρος! Φυσικά, ο κύριος Σόρος κάτι παραπάνω ξέρει από μας. Σαράντα χρόνια φούρναρης στις διεθνείς χρηματαγορές έχει σπουδάσει για τα καλά τις αυτοκαταστροφικές τάσεις της αγοράς.

Ουσιαστικά, ο παραπάνω αφορισμός του Σόρος αποτελεί ευθεία βολή κατά του άκρατου φιλελευθερισμού, ο οποίος θέλει τις δυνάμεις της αγοράς να δρουν ανεξέλεγκτες και να καθορίζουν κατά το δοκούν τις εξελίξεις. Φτάσαμε στο σημείο όπου ο κάθε αδαής, μόλις μάθει το θεωρητικό μοντέλο του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης, να μεταβάλλεται σε θιασώτη της απόλυτης ελευθερίας της αγοράς. Ως γνωστόν, η απόλυτη ελευθερία στερουμένη ηθικής, ασυδοσία λογίζεται (για να παραφράσω ελαφρώς το πασίγνωστο αρχαιοελληνικό απόφθεγμα). Και η ασυδοσία λειτουργεί αποκλειστικά προς το συμφέρον του...λύκου, ο οποίος "στην αναμπουμπούλα χαίρεται"! Τα αποτελέσματα της πλήρους φιλελευθεροποίησης και της -ένεκεν ταύτης- απορρύθμισης τα είδαμε στην περίπτωση της ενέργειας στην Καλιφόρνια, όπου οι τιμές πέταξαν στα ύψη και τα μπλακ άουτ έγιναν καθημερινό φαινόμενο από την στιγμή που η αγορά παραδόθηκε άνευ όρων στα χέρια των ιδιωτικών εταιρειών.

Ο Τζωρτζ Σόρος απαντά, κατά βάση, στο κεντρικό ερώτημα της σημερινής ιδεολογικής αντιπαράθεσης σχετικά με τον ρόλο του κράτους. Είναι γεγονός ότι σε παγκόσμιο επίπεδο το κράτος αποδείχθηκε κακός επιχειρηματίας και, επομένως, θα έπρεπε να σταματήσει κάθε σχετική δραστηριότητα. Όμως, αυτό ουδόλως σημαίνει ότι το κράτος πρέπει να πάψει να παίζει ρόλο στην Οικονομία. Το αντίθετο! Στην σημερινή συγκυρία, όπου οι δυνάμεις της αγοράς γιγαντώνονται, υπάρχει η ανάγκη θεσμών οι οποίοι θα έχουν καθοριστικό ρυθμιστικό ρόλο, ώστε να αποτρέπονται οι ακρότητες και η άκρατη εκμετάλλευση των αδύνατων κοινωνικών τάξεων.

Βεβαίως, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης η παρέμβαση θα ήταν πιο αποτελεσματική αν γινόταν από υπερεθνικούς και, επομένως, πιο ισχυρούς θεσμούς. Δυστυχώς, όμως, η διαμόρφωση και η καθιέρωση τέτοιων θεσμικών οργάνων που δεν θα έχουν ως παράπλευρο (για να μην πω κύριο) στόχο τον περιορισμό των ανθρωπίνων ελευθεριών είναι ακόμα το ζητούμενο. Κι επειδή πολύ φοβούμαι ότι τέτοια όργανα δεν πρόκειται να υπάρξουν, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον, ο μόνος φερέγγυος θεσμός που μπορεί να αντιταχθεί στο επαπειλούμενο χάος δεν είναι άλλος από το κράτος.

Και μια τελευταία παρατήρηση, για όσους διαβάζοντας τα παραπάνω με χαρακτηρίσουν "κρατιστή". Αν διατύπωνα τις σκέψεις μου επί του θέματος αυτού πριν 20 (έστω, 15) χρόνια, ίσως βασιζόμουν περισσότερο στις αρχές του Μπακούνιν και του Κροπότκιν. Δυστυχώς, όμως, στην ηλικία των 43 ετών έγινα περισσότερο πραγματιστής και λιγότερο θεωρητικός...