Η πορεία του ενός

Κι ενώ η συγκλονιστική πορεία Πάτρα-Αθήνα συνεχίζεται για τρίτη μέρα, ένα σχόλιο στο χτεσινό κείμενο μας θύμισε μια άλλη πορεία, έναν άλλο Απρίλη, πριν 53 χρόνια. Μιλάμε, φυσικά, για την πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, που έγινε στις 21/4/1963 με μπροστάρη τον αξέχαστο θαρραλέο αγωνιστή Γρηγόρη Λαμπράκη.

Η ιδέα αυτής της πορείας γεννήθηκε από μια άλλη πορεία, η οποία διοργανωνόταν από το βρεττανικό κίνημα ειρήνης. Ήταν μια πορεία μήκους 80 χιλιομέτρων, από το Όλντερμαστον στο Λονδίνο, που γινόταν για να διατρανωθεί το αίτημα για διεθνή πυρηνικό αφοπλισμό. Το 1961, σ' αυτή την πορεία είχε πάρει μέρος ο Γιάννης Θεοδωράκης, τότε συντάκτης του περιοδικού της Ελληνικής Επιτροπής για την Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ) "Δρόμοι της Ειρήνης" και το 1962 πήγε ο αρχισυντάκτης του περιοδικού Μάρκος Δραγούμης.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης στην "πορεία του ενός". Δίπλα του ο 16χρονος Ανδρέας Μαμμωνάς.

Με την Ελλάδα να δονείται στον ρυθμό των συνθημάτων "1-1-4" και "15% για την παιδεία", στην πορεία του 1963 (12-14 Απριλίου) έλαβαν μέρος ο Γρηγόρης Λαμπράκης, ο Μανώλης Γλέζος, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Σπύρος Λιναρδάτος, η Μπέττυ Αμπατιέλου και πολλοί ακόμη έλληνες και κύπριοι αγωνιστές τής αριστεράς και της ειρήνης. Γυρνώντας από την Αγγλία, ο Λαμπράκης έφερε μαζί του δυο πράγματα: την ιδέα για διοργάνωσης μιας παρόμοιας πορείας στην κλασσική μαραθώνια διαδρομή κι ένα μικρό πανώ, μεγέθους κασκόλ, που στα άκρα του είχε το σήμα της ειρήνης κι ανάμεσα έγραφε ΕΛΛΑΣ στην μια πλευρά και GREECE στην άλλη.

Η κυβέρνηση Καραμανλή έσπευσε να απαγορεύσει την πορεία, με την δικαιολογία ότι απειλούνταν εκτεταμένα επεισόδια. Για να υπογραμμίσει την αποφασιστικότητά της δε, συνέλαβε και απέλασε τους βρεττανούς που είχαν έρθει για να συμμετέχουν. Μεταξύ αυτών, ήταν κι ο Πατ Ποτλ, γραμματέας τού πασίγνωστου νομπελίστα ηγέτη του αντιπυρηνικού κινήματος Μπέρτραντ Ράσσελ.

Παρένθεση. Εκείνη την εποχή ο Ράσσελ ήταν 90 ετών αλλά, μόλις έμαθε ότι η ελληνική κυβέρνηση απαγόρευσε την πορεία, δήλωσε ότι θα έρθει ο ίδιος να πάρει μέρος κι ας τον συνελάμβαναν. Όταν οι δημοσιογράφοι ρώτησαν τον κυβερνητικό εκπρόσωπο τι θα έκανε η κυβέρνηση αν ερχόταν ο ίδιος ο Ράσσελ, εκείνος απάντησε βλακωδέστατα: "Θα συλληφθεί και ο Ράσσελ". Δυστυχώς, ο Ράσσελ δεν μπόρεσε να έλθει και η κυβέρνηση γλίτωσε από άλλη μια ξεφτίλα. [Λεπτομέρεια: κυβερνητικός εκπρόσωπος ήταν τότε ο πατρινός Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος, απόγονος του συνονόματού του πολιτικού του 19ου αιώνα, ο οποίος έδωσε το όνομά του στον δρόμο όπου βρίσκεται η πλατεία Γεωργίου, απ' όπου ξεκίνησε η τωρινή πορεία.] Κλείνει η παρένθεση.

Με την κυβερνητική αυθαιρεσία να οργιάζει, στις 21 Απριλίου 1963 ο Λαμπράκης έφτασε στον Μαραθώνα. Στις 8 το πρωί ακριβώς στάθηκε στον Τύμβο, τέντωσε μπροστά του το πανό-κασκόλ που είχε φέρει από το Λονδίνο και ξεκίνησε την πορεία μόνος του. Όχι πως δεν υπήρχαν κι άλλοι που ήθελαν να πάρουν μέρος αλλά ο Λαμπράκης ήταν ο μόνος που είχε βουλευτική ασυλία και οι χωροφύλακες δίσταζαν να βάλουν χέρι πάνω του. Μόνος του... Όσο μόνος του μπορεί να είναι κάποιος ο οποίος περπατάει έχοντας πίσω και γύρω του δεκάδες χωροφύλακες και δημοσιογράφους. Πάντως, στην διασταύρωση της Ραφήνας τρεις λεβέντες τόλμησαν να διασπάσουν τον κλοιό των χωροφυλάκων και να περπατήσουν πλάι του. Ως χρέος προς την Ιστορία, επιβάλλεται να αναφέρουμε τα ονόματά τους: Παντελής Γούτης, Ανδρέας Μαμμωνάς, Χαράλαμπος Παπαδόπουλος.

Αυτοί που τόλμησαν: ο 16χρονος Ανδρέας Μαμμωνάς, ο ηλεκτρολόγος Παντελής Γούτης (ως γιατρός,
ο Λαμπράκης είχε σώσει την ζωή της γυναίκας του), ο Λαμπράκης και ο κρεοπώλης Μπάμπης Παπαδόπουλος.

Την ίδια ώρα, στους Αμπελόκηπους μαζευόταν μια άλλη παρέα, η οποία είχε μια υπέροχη ιδέα, απ' αυτές που κάνουν την ανεγκέφαλη "εξουσία" να χάνει τον μπούσουλα: αφού η κυβέρνηση είχε απαγορεύσει την πορεία από τον Μαραθώνα στην Αθήνα, αυτοί θα έκαναν πορεία από την Αθήνα προς τον Μαραθώνα! Ανάμεσά τους ήσαν ο πρόεδρος και ο γραμματεας της Κίνησης Νέων για την Ειρήνη και τον Αφοπλισμό "Μπέρτραντ Ράσσελ" Μιχάλης Περιστεράκης και Νίκος Κιάος, οι ηθοποιοί Αλέκος Αλεξανδράκης και Αλίκη Γεωργούλη, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μίνως Αργυράκης κ.ά. Κοντά τους και κάποιοι βρεττανοί, οι οποίοι είχαν απελαθεί λίγες μέρες νωρίτερα αλλά ξαναγύρισαν μαζί με μερικούς δημοσιογράφους. Όμως, αυτή η "ανάποδη" πορεία δεν έμελλε να φτάσει πολύ μακρυά. Λίγα τετράγωνα πιο πάνω όλοι οι συμμετέχοντες συνελήφθησαν.

Ούτε ο Λαμπράκης θα κατάφερνε να φτάσει στο τέρμα της διαδρομής του. Έχοντας χάσει κάθε ίχνος ψυχραιμίας και παραβιάζοντας κατάφωρα την βουλευτική ασυλία του, τα όργανα της τάξης τον συνέλαβαν μόλις έφτασε στην Αγία Παρασκευή. Δεν του συγχώρησαν ποτέ το ότι αψήφισε τις απαγορεύσεις τους. Δεν χρειάστηκε να περιμένουν πολύ για να τον εκδικηθούν. Έναν μήνα αργότερα, στις 22 Μαΐου 1963, ο "μαραθωνοδρόμος της ειρήνης" Γρηγόρης Λαμπράκης θα βρισκόταν στην Θεσσαλονίκη...

Όλντερμαστον, 1963. Δεξιά, ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Δίπλα του ο Λεωνίδας Κύρκος. Στο μέσον, με τα χέρια
ενωμένα, η σύζυγος του Γρηγόρη, Ρούλα Μπαταριά-Λαμπράκη. Αριστερά, σε πρώτο πλάνο, ο Μανώλης Γλέζος.

Πενήντα τρία χρόνια μετά, εκείνη η "πορεία του ενός" παραμένει σύμβολο και φάρος για κάθε αγωνιστή. Αυτός ο φάρος είναι που σήμερα φωτίζει κάποιους, οι οποίοι επιμένουν: "και δυο άτομα να μείνουμε, η πορεία θα γίνει".


Υστερόγραφο: Είναι γεγονός ότι εκείνη η μοναχική πορεία του Γρηγόρη Λαμπράκη δεν έφερε ούτε την παγκόσμια ειρήνη ειρήνη ούτε τον πυρηνικό αφοπλισμό. Άρα, σύμφωνα με κάποιον χτεσινό σχολιογράφο, δεν έπρεπε να είχε γίνει. Απόψεις...

-------------------------------------
Σημείωση: Στην τελευταια φωτογραφία, έχω την εντύπωση ότι αυτός που φαίνεται πίσω από τον Γλέζο είναι ο Σπύρος Λιναρδάτος. Όποιος αναγνώστης αναγνωρίζει κάποιο ή κάποια από τα άγνωστα σε μένα πρόσωπα της φωτογραφίας, ας βοηθήσει.