Γιάννης Βαρβέρης: "Εσπερινός της Αγάπης"

Η πόλη με οβελίες αλλού γιορτάζει.
Σταθμός Πελοποννήσου
κι απομεσήμερο του Πάσχα σε παγκάκι
μόνον εσύ κι εγώ καθόμαστε, μητέρα.
Είμαστε γέροι πια κι οι δυο
κι εγώ αφού γράφω ποιήματα
πιο γέρος.
Αλλά πού πήγανε τόσοι δικοί μας;
Μέσα σε μια βδομάδα
δεν απόμεινε κανείς.
Ήταν Μεγάλη βέβαια
γεμάτη πάθη, προδοσίες, σταυρώσεις-
θέλουν πολύ για να υποκύψουν οι κοινοί θνητοί;
Έτσι ακριβώς, από τα Βάγια μέχρι σήμερα
θα ‘πρεπε κάπως να ‘χαμε κι εμείς χωρέσει.
Όμως το Πάσχα τέλειωσε, μητέρα.
Κι εμείς τι θ’ απογίνουμε
σ’ ένα παγκάκι
αθάνατοι
καθώς νυχτώνει;

Γιάννης Βαρβέρης, Εσπερινός της Αγάπης (από την συλλογή Ο άνθρωπος μόνος, εκδόσεις Κέδρος, 2009, σελ. 83).

«Γιάννη, φτάσαμε». Ο σκηνογράφος Ντίνος Πετράτος καθόταν στην μπροστινή θέση του ταξί, τη νύχτα της Τετάρτης (σ.σ.: 25/5/2011). Στράφηκε στο πίσω κάθισμα, όπου είχε καθίσει ο ποιητής, κριτικός θεάτρου και μεταφραστής Γιάννης Βαρβέρης. Επέστρεφαν από μια έξοδο σε ταβέρνα με φίλους. Ο Γιάννης Βαρβέρης είχε γείρει το κεφάλι στο κάθισμα. Ετσι απλά είχε αφήσει την τελευταία του πνοή από ανακοπή καρδιάς. Ηταν μόλις 56 ετών. Και παρά τα σοβαρά προβλήματα υγείας που είχε επί χρόνια, πήρε μέχρι το τέλος δυνατές γεύσεις ζωής, διασκέδασης, κεφιού, συντροφιάς. (...)

Έτσι άρχιζε το άρθρο της "Ένας από τους τελευταίους λόγιους" στην Καθημερινή τής 27/5/2011 η Όλγα Σελλά, με το οποίο ενημέρωνε τον κόσμο για τον θάνατο του Γιάννη Βαρβέρη, ενημερώνοντας ταυτόχρονα κι εμένα για την ύπαρξή του. Κι όταν, καθώς βρισκόμουν στο βιβλιοπωλείο, πήρα στα χέρια μου για να ξεφυλλίσω με περιέργεια το ταπεινό Ο άνθρωπος μόνος, κόλλησα στην πρώτη κιόλας σελίδα. Εκεί,στην προμετωπίδα με τους στίχους του Λεό Φερρέ από το Le Chien: "Et si vraiment Dieu existait / comme le disait Bakounine / ce camarade vitamine / il faudrait s'en débarrasser (κι αν στ' αλήθεια ο θεός υπήρχε / όπως έλεγε ο Μπακούνιν / αυτός ο γεμάτος ζωντάνια σύντροφος / θα έπρεπε να τον ξεφορτωθούμε)". Μα, τί σόι άνθρωπος ήταν τούτος που, όντας απλός υπάλληλος στο υπουργείο εξωτερικών, ανακάτευε στην ποίησή του τον Φερρέ και τον Μπακούνιν κι από πάνω τού έπλεκε το εγκώμιο η Καθημερινή;

Την απάντηση που γύρευα, την πήρα με τον καιρό. Εδώ, θα μπορούσα να την συνοψίσω στο παρακάτω περιστατικό και, ειδικώτερα, στην απάντηση που έδωσε ο Βαρβέρης στον Ζουμπουλάκη:

Στις 11/2/2009, παρουσιάστηκε το έργο τού Γιάννη Βαρβέρη στο Μέγαρο Μουσικής, στα πλαίσια μιας σειράς διαλέξεων για τους ποιητές τής γενιάς του '70, την οποία επιμελήθηκε ο διευθυντής της "Νέας Εστίας" Σταύρος Ζουμπουλάκης. "Η βραδιά ολοκληρώθηκε με συζήτηση, όπου έγινε λόγος για την πιο πρόσφατη συλλογή του «Ο άνθρωπος μόνος» (Κέδρος), η οποία στρέφεται κατά του Χριστιανισμού και του Θεού. «Πίσω από την πολεμική διακρίνω την πολύ βαθιά ανάγκη του Θεού», υποστήριξε ο Ζουμπουλάκης. «Εχω ανάγκη να ζω αξιοπρεπώς χωρίς βακτηρίες, χωρίς το θαύμα», αντέτεινε ο ποιητής" (Καθημερινή, 13/2/2009).

Ο Γιάννης Βαρβέρης (δεξιά) με τον Κώστα Γεωργουσόπουλο,
ο οποίος τον αποκαλούσε "δάσκαλο του γένους" (2009).

Το ιστολόγιο μίλησε και πέρυσι τέτοιες μέρες για τον Γιάννη Βαρβέρη ("Πάσχα: ζωή μπερδεμένη με θάνατο"), όταν είχε και πάλι ταξιδέψει επί τετραήμερο στον κόσμο της ποίησης. Δικούς του στίχους διαλέγει κι εφέτος αντί για πασχαλινές ευχές.

Νικηφόρος Βρεττάκος: "Ελεγείο πάνω στον τάφο ενός μικρού αγωνιστή"

Πάνω στο χώμα το δικό σου λέμε τ᾿ όνομά μας.
Πάνω στο χώμα το δικό σου σχεδιάζουμε τούς κήπους και τις πολιτείες μας.
Πάνω στο χώμα σου είμαστε. Έχουμε πατρίδα.

Έχω κρατήσει μέσα μου τη ντουφεκιά σου.
Γυρίζει μέσα μου ο φαρμακερός ήχος του πολυβόλου.
Θυμάμαι την καρδιά σου που άνοιξε κ᾿ έρχονται στο μυαλό μου
κάτι εκατόφυλλα τριαντάφυλλα
που μοιάζουνε σαν ομιλία του απείρου προς τον άνθρωπο.
Έτσι μας μίλησε η καρδιά σου.
Κ᾿ είδαμε πως ο κόσμος είναι μεγαλύτερος,
κ᾿ έγινε μεγαλύτερος για να χωρά η αγάπη.

Το πρώτο σου παιγνίδι: Εσύ.
Το πρώτο σου αλογάκι: Εσύ.
Έπαιξες τη φωτιά. Έπαιξες το Χριστό.
Έπαιξες τον Αη-Γιώργη και το Διγενή.
Έπαιξες τους δείκτες τού ρολογιού που κατεβαίνουνε απ᾿ τα μεσάνυχτα.
Έπαιξες τη φωνή της ελπίδας, εκεί που δέν υπήρχε φωνή.
Η πλατεία ήταν έρημη. Η πατρίδα είχε φύγει.
Ήταν καιρός! Δε βάσταξε η καρδιά σου περισσότερο
ν᾿ ακούς κάτω απ᾿ τη στέγη σου τ᾿ ανθρώπινα μπουμπουνιτά της Ευρώπης!
Άναψες κάτω απ᾿ το σακκάκι σου το πρώτο κλεφτοφάναρο.
Καρδιά των καρδιών! Σκέφτηκες τον ήλιο και προχώρησες...

Ανέβηκες στο πεζοδρόμιο κ᾿ έπαιξες τον άνθρωπο!

Νικηφόρος Βρεττάκος, "Ελεγείο πάνω στον τάφο ενός μικρού αγωνιστή" (από την συλλογή Η παραμυθένια πολιτεία. Εδώ η αντιγραφή έγινε από την τον πρώτο τόμο της τρίτομης συγκεντρωτικής έκδοσης: Νικηφόρος Βρεττάκος, Τα ποιήματα, εκδόσεις Τρία Φύλλα, 1999, συν. σελ. 1290)

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος με τον Άγγελο Σικελιανό (Πειραιάς, 1949). Η φωτογραφία
φέρει ιδιόχειρη αφιέρωση του Σικελιανού στην κόρη τού Βρεττάκου Ευγενία.

Δεν με πειράζει καθόλου να παραδεχτώ πως αγαπώ την ποίηση του Βρεττάκου. Ώρες-ώρες μου φαίνεται πως οι στίχοι του ξεχειλίζουν από ανθρωπιά μ' έναν τρόπο που δύσκολα συναντάμε σε άλλους ποιητές. Μακάρι να είχε εξελιχθεί διαφορετικά η διαδικασία μιας από τις τέσσερις φορές που προτάθηκε για Νόμπελ λογοτεχνίας, ώστε να βρισκόταν σήμερα και επίσημα στο πλάι τού Ελύτη και του Σεφέρη. Αλλά κι εκεί που βρίσκεται, καλά είναι. Έχει πλάι του τον Ρίτσο.

Για να εκτιμήσουμε σωστά το "Ελεγείο πάνω στον τάφο ενός μικρού αγωνιστή", πρέπει να έχουμε κατά νου πως γράφτηκε αμέσως μετά την κατοχή (η συλλογή "Η παραμυθένια πολιτεία" εκδόθηκε το 1947). Είναι, λοιπόν, προφανές ότι ο Βρεττάκος αφιερώνει τούτο το ποίημα στους νέους ανθρώπους που έδωσαν την ζωή τους στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας.


Κι επειδή σήμερα είναι "η μικροτάτη Παρασκευή πάλι σε βαφή Μεγάλης βουτηγμένη" (καταπώς λέει η Κική Δημουλά), ας κλείσουμε τούτο το σημείωμα με μερικά αποσπάσματα απ' όσα είπε το 1987 ο Νικηφόρος Βρεττάκος στην εκπομπή της ΕΡΤ "Περιμένοντας την ανάσταση":
 

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος σε διαδήλωση.
Η άγνωστης χρονολογίας φωτογραφία προέρχεται από το
αρχείο που χάρισε ο ποιητής στην Βιβλιοθήκη Σπάρτης.

Η εβδομάδα των παθών με τα δρώμενά της αποτελεί κάτι σαν μια σύνοψη σπαραγμού που περικλείνει μιαν ολόκληρη ευρύτατη τραγωδία. Περικλείνει ολόκληρη την ιστορία του ανθρώπινου όντος, που δεν έπαψε κατά τόπους να συνωστίζεται μπροστά σε μιαν ελπίδα, μπροστά σ' ένα φως, μπροστά σε μια δύναμη που, αν γινότανε δύναμη των αδυνάτων, θα τον γλίτωνε από τα βάσανά του, από την αδικία, από τον εξευτελισμό, από την ένδεια, από το μαρτύριο, από τον πόλεμο.

Υπάρχουν ακόμα και σήμερα λαοί που ζουν μια συνεχή Μεγάλη Παρασκευή. Μέσα στην ρήση αυτή, στο "Ίδε ο άνθρωπος", επικεντρώνονται όλοι οι αδικημένοι της γης, οι μάρτυρες, που στο παρελθόν υπήρξαν πολλοί, τόσοι πολλοί ώστε να μην υπάρχει αριθμός να τους συμπεριλάβει για να μπορέσει να τους χωρέσει έστω και αθροιστικά η Ιστορία. Και το χειρότερο είναι ότι στον αναρίθμητο αυτό αριθμό εξακολουθούν να προσθέτονται και άλλοι αριθμοί που είναι αδύνατο να υπολογιστούν.

Οι ρωμαίοι (που, κάτω από την τυραννία τους, τα πλήθη εκείνης της εποχής ζητούσαν μιαν έξοδο διαφυγής), οι Καγιάφες και οι Ηρώδηδες εξακολουθούν να υπερβασιλεύουν και σήμερα. Κι εξακολουθούν να είναι αδυσώπητοι απέναντι στην ευγένεια των ιδεών, ακόμη κι απέναντι στην ίδια την θεότητα, που μπορεί να τους φέρει εμπόδια στα αντιανθρώπινα σχέδιά τους. (...)

Κώστας Βάρναλης: "Η μάνα του Χριστού"

[Όπως πέρυσι τέτοιες μέρες, έτσι κι εφέτος το ιστολόγιο θα αποτοξινωθεί για λίγες μέρες. Θα αφήσει κατά μέρος την πεζή καθημερινότητα και θα καταδυθεί στον υπέροχο κόσμο της ποίησης. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που ετούτο το Πάσχα μάς έρχεται αγκαλιά με την πρωτομαγιά...]

Κώστας Βάρναλης (Αίγινα, 1931)

Πώς οι δρόμοι εβωδάνε με βάγια στρωμένοι,

ηλιοπάτητοι δρόμοι και γύρο μπαξέδες!

Η χαρά της γιορτής όλο πιότερο αξαίνει

και μακριάθε βογγάει και μακριάθε ανεβαίνει.

Τη χαρά σου, Λαοθάλασσα, κύμα το κύμα,

των αλλώνε τα μίση καιρό τηνε θρέφαν

κι αν η μάβρη σου κάκητα δίψαε το κρίμα,

νά που βρήκε το θύμα της, άκακο θύμα! (*)

Α! πώς είχα σα μάνα κ’ εγώ λαχταρήσει

(είταν όνειρο κ’ έμεινεν, άχνα και πάει)

σαν και τ’ άλλα σου αδέρφια να σ’ είχα γεννήσει

κι από δόξες αλάργα κι αλάργ' από μίση!

Ένα κόκκινο σπίτι σ’ αβλή με πηγάδι...

και μια δράνα γιομάτη τσαμπιά κεχριμπάρι...

νοικοκύρης καλός να γυρνάς κάθε βράδι,

το χρυσό, σιγαλό και γλυκό σαν το λάδι.

Κι’ άμ’ ανοίγεις την πόρτα με πριόνια στο χέρι,

με τα ρούχα γεμάτα ψιλό ροκανίδι,

(άσπρα γένια, άσπρα χέρια) η συμβία περιστέρι

ν΄ανασαίνει βαθιά τ’ όλο κέδρον αγέρι.

Κ’ αφού λίγο σταθείς και το σπίτι γεμίσει

τον καλό σου τον ήσκιο, Πατέρα κι Αφέντη,

η ακριβή σου να βγάνει νερό να σου χύσει,

ο ανυπόμονος δείπνος με γέλια ν’ αρχίσει.

Κι ο κατόχρονος θάνατος θά φτανε μέλι

και πολλή φύτρα θά φηνες τέκνα κι αγγόνια

καθενού και κοπάδι, χωράφι κι αμπέλι,

τ’ αργαστήρι εκεινού, που την τέχνη σου θέλει.

Κατεβάζω στα μάτια τη μάβρην ομπόλια,

για να πάψει κι ο νους με τα μάτια να βλέπει...

Ξεφαντώνουν τ’ αηδόνια στα γύρο περβόλια,

λεϊμονιάς σε κυκλώνει λεπτή μοσκοβόλια.

Φέβγεις πάνου στην άνοιξη, γιέ μου καλέ μου,

Άνοιξή μου γλυκιά, γυρισμό που δεν έχεις.

Η ομορφιά σου βασίλεψε κίτρινη, γιε μου,

δε μιλάς, δεν κοιτάς, πώς μαδιέμαι, γλυκέ μου!

Καθώς κλαίει, σαν της πέρνουν το τέκνο, η δαμάλα,

ξεφωνίζω και νόημα δεν έχουν τα λόγια.

Στύλωσέ μου τα δυο σου τα μάτια μεγάλα:

τρέχουν αίμα τ’ αστήθια, που βύζαξες γάλα.

Πώς αδύναμη στάθηκε τόσο η καρδιά σου

στα λαμπρά Γεροσόλυμα Καίσαρας νά μπεις!

Αν τα πλήθη αλαλάζανε ξώφρενα (αλιά σου!)

δεν ηξέραν ακόμα ούτε ποιο τ’ όνομά σου!

Κει στο πλάγι δαγκάναν οι οχτροί σου τα χείλη...

Δολερά ξεσηκώσανε τ’ άγνωμα πλήθη

κι όσο ο γήλιος να πέσει και νά ρθει το δείλι,

το σταβρό σου καρφώσαν οι οχτροί σου κ’ οι φίλοι.

Μα γιατί να σταθείς να σε πιάσουν! Κι ακόμα,

σα ρωτήσανε: «Ποιος ο Χριστός;» τί πες «Νά με»!

Αχ! δεν ξέρει, τί λέει το πικρό μου το στόμα!

Τριάντα χρόνια παιδί μου δε σ’ έμαθ’ ακόμα!

Κώστας Βάρναλης, "Η μάνα του Χριστού" (από την συλλογή Φως που καίει. Εδώ η αντιγραφή έγινε από την συγκεντρωτική έκδοση: Κώστας Βάρναλης, Άπαντα τα ποιητικά 1904-1975, Κέδρος, 2015, σελ. 542)

Μπουργκάς, γενέτειρα του Βάρναλη: Αναμνηστική πλάκα προς τιμή του. ("Εδώ γεννήθηκε ο μεγάλος
έλληνας κομμουνιστής ποιητής και αγωνιστής της ειρήνης Κώστας Βάρναλης 1884-1974")

Τούτο το ποίημα κουβαλάει και μια ιστορία. Αν και η συλλογή "Φως που καίει" δημοσιεύθηκε το 1922 (με το ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας), η άκρως συντηρητική -αυτοπροσδιοριζόμενη και ως φιλολογική- εφημερίδα Εστία στο φύλλο της 10/11/1924 κατηγόρησε ευθέως τον ποιητή ως υβριστή της Παναγίας. Στην ουσία, τον Βάρναλη τον πήρε από σπόντα το κύμα που είχε σηκώσει ο συντηρητισμός κατά των δημοτικιστών τής εποχής (Γληνός, Δελμούζος, Ιορδανίδης, Ιμβριώτου κλπ). Το δημοσίευμα της Εστίας λειτούργησε ως καταλύτης για να ξεσπάσουν τα μεγάλα επεισόδια, που έμειναν στην ιστορία ως Μαρασλειακά. Απόρροια όλων αυτών ήταν να απολυθεί ο Βάρναλης από την θέση τού καθηγητού στην Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία.

Το 1935, ο Βάρναλης απαντά σ' εκείνο το προ 11 ετών δημοσίευμα της Εστίας. Η απάντησή του σώζεται στην πολύτιμη έκδοση του Κέδρου "Κώστας Βάρναλης: Φιλολογικά απομνημονεύματα", την οποία επιμελήθηκε ο Κωστής Παπαγιώργης. Εκεί, ο ποιητής σημειώνει, μεταξύ άλλων:

Όποιος διάβασε το ποίημα της "Μάνας του Χριστού" δεν πιστεύω να συνάντησε πουθενά καμιά βρισιά. Αυτό το ποίημα έχει απαγγελθεί πολλές φορές από διάφορους μπροστά σε πολύν κόσμο κι ωστόσο όλοι συγκινηθήκανε και κανένας δε βρήκε την περίφημη βρισιά της "Εστίας". ΙΙρώτα-πρώτα θα ήτανε πολύ γελοίος άνθρωπάκος εκείνος, που θα μπορούσε να έχει προηγούμενα με τα υπερφυσικά όντα κάθε θρη­σκείας και κάθε μυθολογίας! Οσο για μένα όλες οι υπερφυσικότητες και οι μεταφυσικότητες είναι έξω από την πνευματική και από τη συναισθηματική ζωή μου. Αν η Παναγία μού κίνησε το ποιητικό μου ενδιαφέρο, είναι γιατί μπορούσε εύκολα να γίνει η Μάνα-Σύμβολο, ο τύπος όλων των μανάδων, που κλαίνε και δέρνονται, όταν τους αδικοσκοτώνουνε τα παιδιά τους, ο τύπος και το σύμβολο της πραγματικής μητρότητας, που μπορεί να φτάσει ίσαμε την έσχατη προστυχιά και ίσαμε το έγκλημα για να σώσει το πλάσμα της. Αυτό δεν ήτανε βρισιά ούτε ενάντια της μάνας ούτε ενάντια στα θεία! Ένας άθρησκος άνθρωπος δε βρίζει τα θεία (πώς να τα βρί­σει, αφού δεν τα πιστεύει!). Εκείνοι τα βρίζουνε, που και τα καπηλεύονται. Οι γνωστές βλαστήμιες "Το Χριστό σου! την Παναγία σου! τα πεθαμένα σου" είναι αποκλειστικό δικαίωμα και προνόμιο εκείνων που "πιστεύουνε" στα θεία και φοβούνται το θάνατο, όσο και την Αλήθεια! (...)

Δεν έχω καμιά πρόθεση ν' αποδείξω με λογικά και... άλλα επιχειρήματα, πως το Κράτος άδικα με έπαψε από καθηγητή, ενώ εγώ ήμουνα και καλός χριστιανός και καλός πατριώτης και καλός στρατιώτης! (Αυτές οι δύο τελευταίες ιδιότητες του υποδειγματικού πολίτη δε συμβιβάζονται συναμεταξύ τους. Ενας καλός πατριώτης δεν υπηρετεί ποτές στρατιώτης. Κόβει αυτός κι υπηρετούνε τα κορόιδα). Ομολογώ πως δεν έχω καμιά απ' αυτές τις τρεις καλοσύνες - κι ας σημειώνει το στρατιωτικό απολυτήριό μου "διαγωγή εξαίρετος"! Κι ομολογώ πως δίκαια με τιμώρησε το Κράτος, σύμφωνα με τη βαθύτερη, την πραγματική έννοια του όρου Δίκιο = "το του κρείττονος συμφέρον", δηλαδή το συμφέρο του δυνατότερου, αλλιώς "δίκαιον του ισχυρότερου". Και σε όλες τις ταξικές κοινωνίες, υλικά δυνατότερη είναι η κυρίαρχη τάξη, πνευματικά δυνατότεροι οι ιδεολόγοι της κυριαρχίας της και ηθικά δυνατότεροι οι λακέδες. Στην Ελλάδα αυτή η κυρίαρχη τάξη, με τους ιδεολόγους της και τους λακέδες της, ήτανε πάντα τρομαχτικά καθυστερημένη στον πολιτισμό, άρα τρομαχτικά αντιδραστική.

----------------------------------------------
(*) Ακούστε τον ίδιο τον Βάρναλη να απαγγέλλει το ποίημά του και προσέξτε ότι η δεύτερη στροφή είναι τελείως αλλαγμένη:

Της οργής και του μίσους, τη θρέψαν οι αέρες
τὴ χαρά, της Λαοθάλασσας τούτης, που βόγγει.
Πόσες νύχτες λευκές, πόσες μαύρες ημέρες
οι κρυφές, οι μουγγές την εθρέψαν φοβέρες.

Δεν ξέρω πού, πότε και πώς προέκυψε αυτή η αλλαγή. Όμως, ο Βάρναλης συνήθιζε να κοιτάζει, να ξανακοιτάζει, να διορθώνει και να ξαναδιορθώνει τα ποιήματά του.

27/4/1941: Οι γερμανοί στην Αθήνα

Αθήνα. Πριν εβδομήντα πέντε χρόνια, σαν σήμερα. Ώρα 8 το πρωί ακριβώς. Στους Αμπελόκηπους φτάνουν δυο κρατικά αυτοκίνητα, από τα οποία αποβιβάζονται ο δήμαρχος αθηναίων Αμβρόσιος Πλυτάς, ο δήμαρχος πειραιωτών Μιχάλης Μανούσκος, ο νομάρχης Αττικοβοιωτίας Κωνσταντίνος Πεζόπουλος και ο φρούραρχος Αθηνών υποστράτηγος Χρήστος Καβράκος. Οι τέσσερίς τους αποτελούν την επιτροπή παράδοσης της Αθήνας στους γερμανούς. Έχουν μαζί τους ως διερμηνέα και τον γερμανομαθή συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Κανελλόπουλο αλλά λείπει το πέμπτο μέλος της επιτροπής, αυτός τον οποίο είχαν ορίσει για πρόεδρό της, χωρίς όμως να τον ρωτήσουν: ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος. Ο Χρύσανθος μένει πιστός στο πατριωτικό του φρόνημα και αρνείται να παραδώσει την πόλη στους κατακτητές.

Παρένθεση. Λίγο αργότερα, ο Χρύσανθος θα αρνιόταν να ορκίσει την δωσίλογη κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου, λέγοντας ότι "δεν μπορώ να ορκίσω κυβέρνηση προβληθείσα από τον εχθρό, εμείς γνωρίζουμε ότι τις Κυβερνήσεις τις ορίζει ο λαός ή ο βασιλεύς". Οι γερμανοί, που του τα είχαν μαζεμένα από το διάγγελμα που είχε εκφωνήσει όταν η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ελλάδας, τον απομάκρυναν από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο στις 2 Ιουνίου 1941, με συντακτική πράξη της κατοχικής κυβέρνησης. Η ιερά σύνοδος ανέλαβε να κρατήσει το ίσο, βγάζοντας άκυρη την εκλογή του ως αρχιεπισκόπου. Κλείνει η παρένθεση.

Αριστερά: Μέσα στην τρελλή χαρά, ο Καβράκος παραδίδει την Αθήνα στους γερμανούς.
Δεξιά: Τρίκαλα. Η πατρίς ευγνωμονούσα... Η πόλη έχει και στρατόπεδο αλλά και οδό Καβράκου.

Οι πέντε κάθονται στο κεφενεδάκι "Παρθενών" (Αλεξάνδρας και Κηφισίας) και περιμένουν. Λίγο αργότερα, φτάνουν στους Αμπελόκηπους δυο γερμανικά τεθωρακισμένα αυτοκίνητα, ερχόμενα από την Ακρόπολη, όπου λίγο πρωτύτερα συμμετείχαν στην ύψωση της σβάστικας. Ο Καβράκος ζητάει να μάθει πότε θα φτάσει ο αρμόδιος για την παράδοση γερμανός διοικητής, ο αντισυνταγματάρχης Όττο φον Σέιμπεν. Ο φον Σέιμπεν είναι ακόμη στο Μπογιάτι και θα πάρει πάνω από δυο ώρες ώσπου να έρθει.

Τελικά, το πρωτόκολλο παράδοσης της Αθήνας στους γερμανούς υπογράφεται στις έντεκα παρά τέταρτο. Ο φον Σέιμπε αναλαμβάνει αμέσως καθήκοντα προσωρινού φρουράρχου. Ο πρέσβυς της Γερμανίας στην Αθήνα, πρίγκηπας Βίκτωρ φον Έρμπαχ ορίζεται από τον ίδιο τον Χίτλερ ως προσωρινός διοικητής της Ελλάδας. Ο Καβράκος, όπως όλοι οι αξιωματικοί, θεωρείται μεν αιχμάλωτος πολέμου αλλά αποχωρεί ελεύθερος, με το ξίφος του. Πλυτάς και Μανούσκος παραμένουν στις θέσεις τους με πλήρεις εξουσίες. Ο Πλυτάς δέχεται την "τιμή" (δεν φαντάζεται ότι λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 6 Ιουνίου, θα παυόταν από τα καθήκοντά του με το ΝΔ 132) και επιστρέφει στο δημαρχείο, απ' όπου εκδίδει την εξής ανακοίνωση:

Ο Δήμαρχος Αθηναίων, επιφορτισθείς υπό της Γερμανικής Κατοχής με όλας τας εξουσίας εν τη πόλει των Αθηνών, ανακοινοί ότι σήμερον Κυριακήν, 27ην Απριλίου και ώραν 8ην π.μ. τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθον εις την πόλιν των Αθηνών και έλαβον κατοχήν αυτής. Υπό των επί κεφαλής των γερμανικών στρατευμάτων παρεσχέθησαν κατηγορηματικαί διαβεβαιώσεις ότι ο πληθυσμός των Αθηνών δεν έχει να φοβήται απολύτως τίποτε. Καλούμεν πάντας όπως επιδείξωσι τάξιν, αξιοπρέπειαν και ευγένειαν. Ο Δήμαρχος Αθηναίων εντέλλεται όπως, από της ώρας ταύτης, επαναληφθή ομαλώς η κανονική ζωή της πόλεως. Προς τούτο:

1. Τα καταστήματα τα κανονικώς κατά Κυριακήν ανοικτά, ν’ ανοίξουν αμέσως.

2. Να αρχίση αμέσως η κυκλοφορία του λαού ανά την πόλιν, επιτρεπομένης ταύτης μέχρι της 11ης νυκτερινής. Από της 11ης νυκτερινής (ώρα Ελλάδος) μέχρι της 6ης πρωινής απαγορεύεται η κυκλοφορία εις τας οδούς. Αι αστυνομικαί αρχαί δύνανται υπ’ ευθύνην των να εκδώσουν αδείας κυκλοφορίας και κατά τας υπολοίπους ώρας, όταν υπάρχη ανάγκη.

3. Η Χωροφυλακή και η Αστυνομία Πόλεων να διατηρήσουν τα όπλα των προς τήρησιν της τάξεως.

4. Οι κατέχοντες όπλον οιονδήποτε πολεμικόν, κυνηγετικόν, πιστόλιον ή άλλο, να το παραδώσουν αμέσως εις τα οικεία αστυνομικά τμήματα επί αποδείξει.

5. Όπου υψούται ελληνική σημαία, πρέπει δεξιά της να υψούται και η γερμανική.

6. Εφημερίδες δύνανται να εκδοθούν και κυκλοφορήσουν κατά τας κανονικάς των ώρας και εκδόσεις.

7. Υποχρεούνται πάντες όπως δέχονται κατά τας συναλλαγάς τα γερμανικά τραπεζογραμμάτια με τιμήν 50 δρχ. κατά μάρκον.

8. Αύριον Δευτέραν πάντες οι υπάλληλοι δημόσιοι, δημοτικοί κλπ. να είναι εις τας θέσεις των και πάντες οι άλλοι εις τας εργασίας των.

9. Το Φρουραρχείον των στρατευμάτων Γερμανικής Κατοχής εγκατεστάθη εις το επί της πλατείας Συντάγματος ξενοδοχείον “Κινγκ Τζωρτζ”. Το Στρατηγείον εις το ξενοδοχείον “Μεγάλης Βρετανίας”.

Η παραπάνω ανακοίνωση μεταδόθηκε κατ' επαναληψη από το ραδιόφωνο, για να πείσει τους αθηναίους ότι όλα θα πάνε καλά. Όμως, η συντριπτική πλειοψηφία του λαού προτίμησε να κρατήσει στην μνήμη του όχι τις διαβεβαιώσεις τού Πλυτά αλλά τις παραινέσεις τού αξέχαστου εκφωνητή τού ραδιοφώνου Κωνσταντίνου Σταυρόπουλου, ο οποίος είχε μιλήσει στις καρδιές τους λίγο νωρίτερα (*):

Εδώ ελεύθεραι ακόμα Αθήναι…

Έλληνες! Οι Γερμανοί εισβολείς ευρίσκονται εις τα πρόθυρα των Αθηνών.

Αδέλφια! Κρατήστε καλά μέσα στην ψυχή σας το πνεύμα του μετώπου.

Ο εισβολεύς εισέρχεται με όλας τας προφυλάξεις εις την έρημον πόλιν με τα κατάκλειστα σπίτια.

Έλληνες! Ψηλά τις καρδιές!

Προσοχή! Προσοχή!

Η πρωτεύουσα περιέρχεται εις χείρας των κατακτητών. Επάνω εις τον Ιερόν Βράχον της Ακροπόλεως δεν κυματίζει πλέον υπερήφανη η γαλανόλευκος. Αντ’ αυτής εστήθη το λάβαρον της βίας. Ο φρουρός της σημαίας μας, διαταχθείς να την υποστείλει διά να ανυψωθεί η γερμανική, ηυτοκτόνησε ριφθείς εις το κενόν από του σημείου όπου ευρίσκετο η γαλανόλευκος.

Ζήτω η Ελλάς!

Προσοχή!

Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών ύστερα από λίγο δεν θα είναι ελληνικός. Θα είναι γερμανικός και θα μεταδίδει ψέμματα!

Έλληνες! Μην τον ακούτε!

Ο πόλεμός μας συνεχίζεται και θα συνεχισθεί μέχρι της τελικής νίκης!

Ζήτω το Έθνος των Ελλήνων!

Ο Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος σε μεταγενέστερη φωτογραφία από στούντιο του Ζαππείου.

Αντίθετα προς τις υπερήφανες παραινέσεις τού Σταυρόπουλου, το Ελεύθερον Βήμα φροντίζει, δυο μέρες αργότερα, να ενημερώσει τον λαό: "Εντός εικοσιτετραώρων η κατάληψις της χώρας μας θα έχει συμπληρωθή. Ετσι η Ελλάς βγαίνει από τον πόλεμο. Και βγαίνει οριστικώς από τον πόλεμον, καθ' ον τρόπον εβγήκαν όλαι σχεδόν αι χώραι της ηπειρωτικής Ευρώπης". Με τον Λαμπράκη συμφωνεί και ο Βλάχος, ο οποίος γράφει την ίδια μέρα στην Καθημερινή του ότι "λήξαντος του πολέμου, διά την Ελλάδα τουλάχιστον, ανοίγεται η περίοδος της ειρήνης και της εντός των πλαισίων της ειρήνης αυτής παραγωγικής δραστηριότητος".

Ευτυχώς, ο λαός προτίμησε να ακούσει τον Σταυρόπουλο...

-------------------------------------------------------

(*) Το 1941, οι εκπομπές του ραδιοφώνου δεν ηχογραφούνταν. Πολύ περισσότερο δε, δεν ήταν δυνατόν να ηχογραφηθούν τα αυθόρμητα λόγια ενός εκφωνητή λίγο πριν οι κατακτητές καταλάβουν τον σταθμό εκπομπής. Τα γνωστά σε όλους μας μηνύματα του Σταυρόπουλου, λοιπόν, ειπώθηκαν μεν τότε αλλά ηχογραφήθηκαν από τον ίδιο πολλά χρόνια μετά, για τις ανάγκες του δίσκου "Ο Μεγάλος Πόλεμος", τον οποίο έβγαλε το 1967 ο Γιώργος Κάρτερ.

Έργα ή "έργα" Ιωάννου Μεταξά;

Μπράβο σου για τα στοιχεία που έχεις συλλέξει. Να πω κι εγώ ότι το "πρωτοποριακό για την εποχή του 1939 Ασυλο Κοκκινιάς" το ίδρυσε η ίδια κυβέρνηση που εγκαθίδρυσε το ΙΚΑ, το 8ωρο, την εργατική εστία, τις διακοπές για τους εργαζόμενους κι ένα χρόνο μετά είπε το "ΟΧΙ" στους Ιταλούς φασίστες και το κράτησε όχι μόνο 17 ώρες όπως κάτι δημοκράτες της εποχής μας αλλά μέχρι το τέλος. Η κυβέρνηση του Ι.Μεταξά. Καλή συνέχεια.

Το παραπάνω κειμενάκι αναρτήθηκε τις προάλλες από τον αναγνώστη Κ. ως σχόλιο στο Ιστοριούλες φασιστών (2). Η ευγένεια της διατύπωσης και η καλή χρήση της γλώσσας με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν έχω να κάνω με άλλον έναν ηλίθιο χρυσαυγήτη αλλά με κάποιον κακώς πληροφορημένο αναγνώστη, ο οποίος δικαιούται μια εξ ίσου ευγενική απάντηση. Πάμε, λοιπόν, να αποκαταστήσουμε την ιστορική αλήθεια, βοηθώντας και τον συγκεκριμένο αναγνώστη να βγει από την πλάνη του αλλά και τους υπόλοιπους αναγνώστες να λύσουν ενδεχόμενες σχετικές απορίες:


(α) Ι.Κ.Α.

Η ιστορία του ΙΚΑ δεν έγινε αμαρτωλή τώρα στα γεράματα. Οι αμαρτίες ξεκινούν από τα γεννοφάσκια του. Γι' αυτό πρέπει να πάρουμε τα πράγματα με την σειρά, αν θέλουμε να βγάλουμε άκρη. Και να μη ξεχνάμε ότι κάθε σταθμός αυτής της ιστορίας κατακτήθηκε με αγώνες και αίμα.

Εν αρχή ην ο νόμος 2868 του 1922 "Περί υποχρεωτικής ασφαλίσεως των εργατών και ιδιωτικών υπαλλήλων" (ΦΕΚ Α' 119/30-7-1922). Μ' αυτόν τον νόμο άνοιξε ο δρόμος για να στηθούν τα πρώτα κλαδικά ταμεία (καπνεργατών, αρτεργατών κλπ) αλλά το πανεργατικό αίτημα για ενιαία κοινωνική ασφάλιση συνέχισε να μένει ανικανοποίητο.

Το 1932, επί κυβερνήσεως Βενιζέλου, ήρθε ο νόμος 5733 "Περί των κοινωνικών ασφαλίσεων" (ΦΕΚ Α' 364/11-10-1932), όπου ορίζεται ότι "συνιστάται Αυτόνομος Οργανισμός υπό τον τίτλον Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων" (άρθρο 14, παρ.1). Το ΙΚΑ γεννιέται μ' αυτόν τον  νόμο. Εδώ στηρίζονται όλοι όσοι υποστηρίζουν ότι το ΙΚΑ το έφτιαξε ο Βενιζέλος.

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ως πρόεδρος του Εθνικού Ενωτικού
Κόμματος, το οποίο ίδρυσε το 1935, ενώ ήταν διοικητής του ΙΚΑ.

Δυστυχώς, το 1932 δεν μπήκε παρά το νομικό πλαίσιο λειτουργίας του ΙΚΑ. Η κυβέρνηση έπεσε λίγους μήνες μετά, χωρίς να προλάβει να φτιάξει τίποτε. Έπρεπε να φτάσει ο Σεπτέμβριος του 1934, επί κυβερνήσεως Παναγή Τσαλδάρη, για να ψηφίσει η βουλή έναν καινούργιο νόμο, τον 6298 "Περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων" (ΦΕΚ Α' 346/10-10-1934), ο οποίος θα έβαζε επί τέλους το ΙΚΑ σε λειτουργία. Επί κεφαλής, ως πρώτος διοικητής του ΙΚΑ, μπήκε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Και πάλι, όμως, δεν έγινε τίποτε. Μεριά οι συντονισμένες αντιδράσεις των εργοδοτών και μεριά η πολιτική αστάθεια (κίνημα 1935, πραξικόπημα Κονδύλη, ανασύσταση της βασιλείας κλπ), το ΙΚΑ συνέχισε να μένει στα χαρτιά. Εξ άλλου, ο Κανελλόπουλος δεν θα θυσίαζε ποτέ μια πολλά υποσχόμενη πολιτική σταδιοδρομία για να ασχοληθεί με το ΙΚΑ.

Τον Νοέμβριο του 1937, η κυβέρνηση Μεταξά αποφάσισε να υλοποιήσει τον ν.6298 και διέθεσε τα πρώτα κονδύλια για την λειτουργία του ΙΚΑ. Τον Δεκέμβριο του 1937 άνοιξαν τα πρώτα γραφεία του Ιδρύματος σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και από το 1938 άρχισε η ίδρυση υποκαταστημάτων σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Επί τέλους, το σύστημα έμπαινε σιγά-σιγά σε λειτουργία. Μόνο που... Μόνο που το Ίδρυμα δεν πρόλαβε να χορηγήσει στους ασφαλισμένους του παρά μόνο λίγες πενταροδεκάρες για σύντομο χρονικό διάστημα. Πριν καλά-καλά ολοκληρωθεί το στήσιμο και η οργάνωσή του, το ΙΚΑ υποχρεώθηκε από την δικτατορία να εκχωρήσει όλα τα κεφάλαιά του στο κράτος υπέρ της "Εθνικής Άμυνας". Έτσι, το σύστημα κατέρρευσε πριν καν αρχίσει να λειτουργεί.

Τελικά, χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1952 για να δώσει το ΙΚΑ τις πρώτες πραγματικές παροχές του στους ασφαλισμένους. Έναν χρόνο νωρίτερα, η κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου πέρασε τον Αναγκαστικό Νόμο 1846 (ΦΕΚ Α' 179/21-6-1951), ο οποίος ρύθμιζε τις παροχές του ιδρύματος και ο οποίος εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα (με όσες τροποποιήσεις έχει υποστεί, βεβαίως).

Συμπέρασμα: δεν ξέρω τι προσπαθούσαν να κάνουν από το 1932 ο Βενιζέλος, ο Τσαλδάρης ή ο Μεταξάς αλλά ξέρω ότι πραγματικό ΙΚΑ οι εργαζόμενοι είδαν με τον Α.Ν.1846 του 1951. Από κει και πέρα, ο καθένας μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει.


(β) Οκτάωρο

Στις 29 Οκτωβρίου 1919, συνέρχεται στην Ουάσιγκτον η Γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργανώσεως Εργασίας τής Κοινωνίας των Εθνών. Το πρώτο θέμα που συζητήθηκε στην εν λόγω συνδιάσκεψη ήταν "η εφαρμογή τής οκταώρου καθ' ημέραν και τεσσαρακονταοκταώρου καθ' εβδομάδα εργασίας". Τελικά, η συνδιάσκεψη "αποδέχεται το επόμενον σχέδιον συμβάσεως προς κύρωσιν παρά των Μελών της Διεθνούς Οργανώσεως της Εργασίας συνωδά ταις διατάξεσι του περί Εργασίας Κεφαλαίου της Συνθήκης των Βερσαλλιών της 28 Ιουνίου 1919 και της Συνθήκης του Αγίου Γερμανού της 10 Σεπτεμβρίου 1919".

Εκ μέρους της Ελλάδας, η κύρωση αυτής της διεθνούς συμβάσεως γίνεται την επόμενη χρονιά, με τον νόμο 2269 "Περί κυρώσεως της διεθνούς συμβάσεως της Διεθνούς Συνδιασκέψεως της Εργασίας της Ουασιγκτώνος περί περιορισμού των ωρών εργασίας εν ταις βιομηχανικαίς επιχειρήσεσιν εις οκτώ καθ' ημέραν και 48 καθ' εβδομάδα", ο οποίος δημοσιεύεται στο ΦΕΚ Α' 145/1-7-1920 και υπογράφεται από τον βασιλιά Αλέξανδρο. Στο ίδιο ΦΕΚ κυρώνονται με άλλες νόμους οι αποφάσεις της διασκέψεως περί ανεργίας, περί εργασίας ανηλίκων κλπ.

Συνεπώς, το οκτάωρο καθιερώθηκε στην Ελλάδα 16 ολόκληρα χρόνια πριν την δικτατορία τού Μεταξά και, μάλιστα, όχι ως εγχώριο προϊόν αλλά ως συμμόρφωση προς τις αποφάσεις της ΚτΕ, δηλαδή του ΟΗΕ της εποχής.

Ας προσθέσουμε κάτι ακόμη. Όπως είδαμε, στην αρχική του εφαρμογή ο νόμος περιλάμβανε μόνον όσους δούλευαν σε βιομηχανικές επιχειρήσεις. Στην πορεία του χρόνου, με άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις και ανάλογα με την πορεία των εργατικών διεκδικήσεων, το οκτάωρο επεκτεινόταν και σε άλλους κλάδους εργαζομένων. Κατά τον ίδιο τρόπο, στις 24 Αυγούστου 1936, δηλαδή λίγες μέρες μετά την επιβολή της, η μεταξική δικτατορία σπεύδει (για ευνόητους λόγους) με το Β.Δ. 368 να προωθήσει την επέκταση του οκτάωρου και σε άλλες κατηγορίες εργαζομένων. Σ' αυτό το βασιλικό διάταγμα αναφέρονται οι υμνητές του Μεταξά όταν, αλλοιώνοντας την πραγματικότητα, ισχυρίζονται ότι ο Μεταξάς καθιέρωσε το οκτάωρο.



(γ) Εργατική Εστία

1. Προς ενίσχυσιν των εργαζομένων εν τη επιδιώξει της οικονομικής, πνευματικής και ηθικής προαγωγής της τάξεώς των συνιστάται νομικόν πρόσωπον δημοσίου δικαίου υπό την επωνυμίαν “Εργατική Εστία” εδρεύον εν Αθήναις και τελούν υπό την εποπτεία της Πολιτείας, ασκουμένης παρά του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας.
2. Η Εργατική Εστία προς επιτέλεσιν του έργου της α') ανεγείρει κτίρια προς εγκατάστασιν εν αυτοίς των επαγγελματικών οργανώσεων της εργατικής τάξεως, των οποίων οι σκοποί και η δράσις δεν αντίκεινται προς τους ισχύοντας νόμους και β΄) εφ' όσον μετά την ανέγερσιν κτιρίων αι εκτης περιουσίαςαυτής πρόσοδοι επιτρέπουσι τούτο, ενισχύει τοιαύτας οργανώσεις προς καλλιτέραν επιδίωξιν των σκοπών των ή αναλαμβάνει ή επικουρεί προσπαθείας τεινούσας εις την διαπαιδαγώγησιν, μόρφωσιν ή ψυχαγωγίαν της τάξεως των εργαζομένων της χώρας.

Ό,τι διαβάσατε πιο πάνω συνιστά το άρθρο 1 του νόμου 5204 "Περί ιδρύσεως Εργατικής Εστίας", ο οποίος δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α' 240/28/7/1931 και φέρει την υπογραφή του Αλέξανδρου Ζαΐμη ως προέδρου της δημοκρατίας.

Με τον παραπάνω νόμο του 1931, λοιπόν, ιδρύεται η Εργατική Εστία, την οποία έμελλε να κατεδαφίσει ογδόντα χρόνια αργότερα το τσουνάμι αντεργατικών νομοθετημάτων που προκάλεσαν τα μνημόνια. Όταν θα ανέτελλε ο ζωοδότης ήλιος της μεταξικής τεταρταυγουστιανής δικτατορίας, η Εργατική Εστία θα είχε ήδη συμπληρώσει πέντε χρόνια ζωής.

1929: Ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης (αριστερά) με τον πρόεδρο της δημοκρατίας Αλέξανδρο Ζαΐμη.

(δ) Ετήσια άδεια εργαζομένων

Πας μισθωτός, μετά συνεχή απασχόλησην εις υποκειμένην επιχείρησιν επί χρονικόν διάστημα τουλάχιστον δώδεκα μηνών, το οποίον εν τοις επομένοις θ΄ αποκαλείται χάριν συντομίας, βασικός χρόνος, δικαιούται καθ΄ έκαστον ημερολογιακόν έτος, αδείας μετ΄ αποδοχών, της οποίας η διάρκεια ορίζεται:
α΄) δια μεν τους μισθωτούς, τους υπό την ιδιότητα του υπαλλήλου απασχολουμένους εις υποκειμένας επιχειρήσεις δημοσίου χαρακτήρος, κοινής ωφελείας ή τας λειτουργούσας υπό μορφήν ανωνύμου εταιρείας ή ιδρύματος ή οργανισμού, εις δώδεκα αλλεπαλλήλους εργασίμους ημέρας,
β΄) δια τους μισθωτούς, τους υπό την ιδιότητα του τεχνίτου, του εργάτου, του μαθητευομένου ή του υπηρέτου απασχολουμένους εις τας αυτάς υποκειμένας επιχειρήσεις, εις οκτώ αλλεπαλλήλους εργασίμους ημέρας,
γ΄) δια τους μισθωτούς, τους υπό την ιδιότητα του υπαλλήλου απασχολουμένους εις τας λοιπάς υποκειμένας επιχειρήσεις, εις οκτώ αλλεπαλλήλους εργασίμους ημέρας και
δ΄) δια τους μισθωτούς, τους υπό ιδιότητα άλλην από την του υπαλλήλου απασχολουμένους εις τας υποκειμένας επιχειρήσεις της προηγούμενης περιπτώσεως γ΄ εις έξι αλλεπαλλήλους ημέρας. 

Ό,τι  διαβάσατε πιο πάνω συνιστά την πρώτη παράγραφο του άρθρου 2 του Αναγκαστικού Νόμου 539 "Περί χορηγήσεως κατ' έτος εις τους μισθωτούς αδειών μετ' αποδοχών", ο οποίος δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α' 229/6-9-1945 και φέρει τις υπογραφές του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού ως αντιβασιλέα και του Πέτρου Βούλγαρη ως πρωθυπουργού.

Με τον παραπάνω Α.Ν. του 1945, λοιπόν, καθιερώνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η ετήσια άδεια των εργαζομένων (προσέξτε ότι στην πρώτη της εφαρμογή αυτή η άδεια κυμαίνεται από έξι έως δώδεκα εργάσιμες ημέρες). Την εποχή που έμπαινε σε ισχύ ο εν λόγω νόμος, ο Μεταξάς είχε συμπληρώσει ήδη τεσσεράμισυ χρόνια στον άλλον κόσμο.


Αυτά τα λίγα πάνω στο σχόλιο του αναγνώστη. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για άλλες κακώς αποδιδόμενες στον Μεταξά επιτυχίες (π.χ. την καθιέρωση της αργίας της Κυριακής, τις ελεύθερες συλλογικές συμβάσεις, την εξάλειψη της ανεργίας κλπ) αλλά νομίζω ότι ήδη είπα πολλά για σήμερα. Όσο για το ΟΧΙ του '40, ας περιμένουμε μια κατάλληλη χρονικά στιγμή.

Και θλιβερός και συκοφάντης (Καζάκης, Vol. II)

Ο κύριος Καζάκης ξαναχτύπησε. Και διάλεξε την 21η Απριλίου για να το κάνει, πάλι μέσα από την διαδικτυακή συχνότητα του e-roi και την εκπομπή του "Στο μικρόφωνο". Αυτή την φορά ανακάλυψε ότι, εκτός από "τρία πουλάκια κάθονται", γελοίος και βλάκας, είμαι και αγράμματος και φούφουτος και ηλίθιος και κακομοίρης και τσουτσούκι (;) και παπάρας (!) αλλά και ανάπηρος πνευματικά και σωματικά. Επίσης, ανακάλυψε ότι ανήκω στους πληκτρολογούντες που καπνίζουν μπάφο και πετιούνται σαν πορδή στο διαδίκτυο. Εν τέλει δε, με κατέταξε στους ανθρωποειδείς αρουραίους του πληκτρολογίου που κοπρίζουν συνέχεια στο βοθρολίβαδο. Κι όλα αυτά τα κατάφερε μέσα σε λίγα μόλις λεπτά!

Δεν με εξέπληξε ο κύριος Καζάκης. Χρόνια τώρα έχει περιορίσει την αντιπαράθεσή του στις ύβρεις και τα στοιχεία του σε φούσκες. Το θέμα είναι ότι σε τούτη την εκπομπή ξεπερνάει τον εαυτό του. Δεν αρκείται στο να αλλοιώσει πλήρως τα λόγια μου (π.χ. πότε υποτίμησα την αξία του Ζολώτα;) ή στο να πετάει μπαρούφες που ξέρει ότι δεν μπορούν να διασταυρωθούν εύκολα από τους ακροατές του (π.χ. η παρότρυνσή του να διαβάσω τον "Ριζοσπάστη της εποχής", δηλαδή του 1944, σάμπως ο ίδιος να έχει εντρυφήσει σ' αυτόν). Αυτά είναι γνωστά και τα κάνει από παλιά. Όμως, αυτή την φορά, προκειμένου να στηρίξει τις ανοησίες του, δεν διστάζει να χαρακτηρίσει τον Κυριάκο Βαρβαρέσο ως... δωσίλογο! Απολαύστε τον:

"Ο άλλος (σ.σ.: εννοεί τον Βαρβαρέσο) την είχε κοπανήσει. Τον είχαν φυγαδεύσει οι εγγλέζοι. Δεν εμφανιζόταν στην Ελλάδα γιατί θα τον συνελάμβαναν για δωσίλογο, συνεργάτη με τις δυνάμεις της κατοχής". Πιο κάτω δε, αφού επιμένει ότι "ο άλλος την είχε κοπανήσει για να μη τον αρπάξουν για δωσίλογο", προσθέτει ότι ο Ζολώτας αναφέρεται ως συνδιοικητής επειδή "το θέλανε οι εγγλέζοι. Θέλανε να σώσουνε τον Βαρβαρέσο οι εγγλέζοι, γνωστό καθοίκι από πολύ παλιά, από την εποχή της εμπλοκής του με την χούντα και τις χρεωκοπίες νεώτερα. Αλλά οι άλλοι, το ΕΑΜ, που έβγαινε έξω, ήθελε να τον καθίσει στο σκαμνί ως δωσίλογο, ως υπεύθυνο για την κλοπή του χρυσού και για το αναγκαστικό δάνειο που πήραν οι ναζί. Έπρεπε να καθίσει σαν δωσίλογος. Γι' αυτό την είχε κοπανήσει από την Ελλάδα και δεν καθόταν εκεί".

Αυτή, λοιπόν, είναι η άποψη του κυρίου Καζάκη (ο οποίος μας ενημέρωσε ότι, αν και δεν είναι ακαδημαϊκός, συνομιλεί με ξένους καθηγητές και αλληλοδιορθώνονται) για μια από τις μεγαλύτερες μορφές που πέρασαν από τα οικονομικά πράγματα της χώρας κατά τον 20ο αιώνα. Προσέξτε πόσο ανενδοίαστα εξακοντίζει ύβρεις και συκοφαντίες:

- Ο κύριος Καζάκης λέει με τέτοιον τρόπο ότι "την είχε κοπανήσει για να μη τον αρπάξουν για δωσίλογο", ώστε ο ακροατής που δεν γνωρίζει, να νομίσει ότι ο Βαρβαρέσος "την έκανε κοπάνα" στο τέλος της κατοχής, για να γλιτώσει. Φυσικά, η αλήθεια είναι ότι ο Βαρβαρέσος με τον Μαντζαβίνο (ο διοικητής και ο υποδιοικητής της ΤτΕ) έφυγαν από την Ελλάδα πριν μπουν στην Αθήνα οι γερμανοί, παίρνοντας μαζί τους και τον χρυσό της χώρας, τον οποίο μετέφεραν με αγγλικά πλοία πρώτα στην Νότιο Αφρική και κατόπιν στο Λονδίνο, όπου άνοιξαν κατάστημα της ΤτΕ (λεπτομέρειες στο "Τράπεζα της Ελλάδος - 10. Η περίοδος της κατοχής"). Αυτή την μικρή λεπτομέρεια αποφεύγει συστηματικά να αναφέρει ο κύριος Καζάκης είτε επειδή δεν την γνωρίζει είτε επειδή δεν τον βολεύει. Πώς να σταθεί το "την είχε κοπανήσει" για κάποιον που δεν βρέθηκε ποτέ εκεί απ' όπου υποτίθεται πως την κοπάνησε;

- Ο κύριος Καζάκης χαρακτηρίζει ως δωσίλογο έναν άνθρωπο που κατηγορήθηκε από τον τότε πρόεδρο του ΣΕΒ Χρήστο Κατσάμπα ως "θύμα της κομμουνιστικής προπαγάνδας", ο οποίος "επλαισιώθη και από πρόσωπα ανήκοντα εις την κομμουνιστικήν παράταξιν και παριστάνοντα τους σοσιαλιστάς, άτινα τον παρέσυραν εις ενεργείας, αι οποίαι επέτειναν την δυστυχίαν του λαού, κατασυκοφαντήσαντα την αστικήν τάξιν των βιομηχάνων και εμπόρων, εις τρόπον ώστε να του εμπνεύσουν δυσπιστίαν πρωτίστως προς τους βιομηχάνους με αντικειμενικόν σκοπόν την ματαίωσιν ή έστω επιβράδυνσιν της βιομηχανικής ανασυγκροτήσεως και παραγωγής" (*). Πρώτη φορά ακούω την αστική τάξη να κατηγορεί κάποιον δωσίλογο ως εμφορούμενο από την κομμουνιστική ιδεολογία!

- Ο κύριος Καζάκης αποκαλεί "γνωστό καθοίκι" τον άνθρωπο που όχι απλώς εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Μπρέττον Γουντς αλλά έγραψε και ένα από τα δυο σημαντικώτερα οικονομικά κείμενα της μεταπολεμικής περιόδου, το περίφημο "Έκθεσις επί του οικονομικού προβλήματος της Ελλάδος" (το δεύτερο είναι "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα", του Δημήτρη Μπάτση), έργο το οποίο έκανε επειδή του το ζήτησε η κυβέρνηση Πλαστήρα. Δηλαδή, κατά τον κύριο Καζάκη, ο Πλαστήρας ζήτησε βοήθεια από ένα "γνωστό καθοίκι" και, μάλιστα, "εμπλεκόμενο με την χούντα" (ποιά χούντα; του Μεταξά; με ποιόν τρόπο ενεπλάκη;). Παρεμπιπτόντως, να θυμίσω στον κύριο Καζάκη ότι, μετά τον διορισμό τού Ζολώτα ως συνδιοικητού, το "γνωστό καθοίκι" και "δωσίλογος" υπέβαλε την παραίτησή του από την θέση τού διοικητού αλλά η ελληνική κυβέρνηση δεν την έκανε δεκτή. Τέτοιο καθοίκι!

- Ο κύριος Καζάκης αποκαλύπτει ότι το ΕΑΜ έχει βάλει στο στόχαστρο ως δωσίλογο τον άνθρωπο για τον οποίο ισχυρίζεται (κι εδώ συμφωνώ μαζί του) ότι ήταν αγαπημένο παιδί της Αγγλίας (και των ΗΠΑ, θα πρόσθετα). Τώρα, το πώς κατάφερε ο Βαρβαρέσος από το Λονδίνο να κανονίσει το αναγκαστικό δάνειο των ναζί, αυτό μόνο ένας θεός κι ένας Καζάκης μπορούν να μας το εξηγήσουν. Εννοείται ότι δεν υπάρχει κανένα πειστήριο για όλα αυτά. Ούτε καν στο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, όπου ο Βαρβαρέσος χαρακτηρίζεται απλώς ως "αστός οικονομολόγος" και "πηγή πληροφοριών των ΗΠΑ, όχι όμως με την λογική της εθνικής μειοδοσίας" (η υπογράμμιση δική μου). Όλα βρίσκονται στο μυαλό του κυρίου Καζάκη και μόνον εκεί. Εκεί, δηλαδή, όπου βρίσκονται και κάποιες μεταγενέστερες χρεωκοπίες (ποιές;;;) στις οποίες επίσης εμπλέκεται ο Βαρβαρέσος.

Όταν, λοιπόν, ο κύριος Καζάκης, στην προσπάθειά του να με "ρουμπώσει", δεν διστάζει να κατασυκοφαντήσει ολόκληρο Κυριάκο Βαρβαρέσο (χρησιμοποιώντας, μάλιστα, το ΕΑΜ ως "σύμμαχο" στην συκοφαντία), δεν έχω κανένα λόγο να εκπλήσσομαι, να θυμώνω ή να αγανακτώ επειδή με αποκαλεί "ανάπηρο πνευματικά και σωματικά". Προσωπικώς, αδιαφορώ πλήρως για την γνώμη του κυρίου Καζάκη. Το πρόβλημα είναι πως ένας τέτοιος ξεδιάντροπος συκοφάντης δεν είναι απλώς θλιβερός. Είναι και επικίνδυνος. Τουλάχιστον, για όσους επιμένουν να τον πιστεύουν και να τον παίρνουν στα σοβαρά.

Υπόμνημα στις φωτογραφίες του κειμένου

Στην πρώτη φωτογραφία: τμήμα της σελίδας 58 του βιβλίου "Το δόγμα Τρούμαν και το σχέδιο Μάρσαλ" (εκδόσεις Βιβλιόραμα, 2004, σελ. 457), του καθηγητή πολιτικής οικονομίας Γιώργου Σταθάκη. Σε λίγες γραμμές, πολλαπλοί κόλαφοι για τον κύριο Καζάκη: η νομισματική μεταρρύθμιση του 1944 δεν ήταν έργο του Ζολώτα αλλά βρεττανικής επιτροπής, η οποία διαβουλεύθηκε με πολλούς, ανάμεσα στους οποίους ήσαν και οι Βαρβαρέσος και Ζολώτας, οι οποίοι υπέβαλαν ο καθένας μια έκθεση. Και τώρα ο κύριος Καζάκης πρέπει να αποφασίσει για το τι κάνουν οι άγγλοι: αντιπαθούν τον Ζολώτα (οπότε κατά την μεταρρύθμιση δεν λαμβάνουν υπ' όψη τους την έκθεσή του) ή τον συμπαθούν; κι αν τον συμπαθούν, τον συμπαθούν πολύ (οπότε εφαρμόζουν τις προτάσεις του κατά γράμμα ώστε να μπορούμε να πούμε ότι η μεταρρύθμιση αυτή έγινε αποκλειστικά καθ' υπόδειξη Ζολώτα) ή λίγο (οπότε απλώς λαμβάνουν υπ' όψη τους τις προτάσεις του); Αλλά ξέχασα: ο κύριος Καζάκης δεν κοιτάζει τι γράφουν τα βιβλία επειδή πορεύεται με βάση την λογική του. Στα πλαίσια αυτής της λογικής, λοιπόν, πόσο κοστίζει να χαρακτηρίσουμε και τον καθηγητή Σταθάκη ως "ανθρωποειδή αρουραίο που κοπρίζει στο βοθρολίβαδο";

Στην δεύτερη φωτογραφία: το άνω δεξιά τμήμα της δεύτερης σελίδας του Ριζοσπάστη της 2/11/1944. Επειδή δεν πιστεύω πλέον ούτε λέξη από όσα λέει ο κύριος Καζάκης, ακολούθησα την υπόδειξή του και αναζήτησα Ριζοσπάστη της εποχής. Κι επειδή ενδέχεται ο κύριος Καζάκης να μη φοράει τα γυαλιά του, αντιγράφω την αρχή τής πρώτης παραγράφου του άρθρου: "Χτες συνεργάστηκαν ο υπουργός των Οικονομικών συναγ. Σβώλος, ο υφυπουργός συναγ. Αγγελόπουλος και ο συνδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας κ. Ζολώτας..." (υπογράμμιση δική μου). Δυστυχώς και πάλι για τον κύριο Καζάκη, ο Ριζοσπάστης τον διαψεύδει, αποκαλώντας τον Ζολώτα "συνδιοικητή" και όχι σκέτο "διοικητή". Παρεμπιπτόντως, πρόσεξα και τον υπότιτλο: "Η σημερινή σύσκεψη με τους άγγλους οικονομολόγους". Νομίζω πως δένει μια χαρά με όσα είπαμε στην προηγούμενη παράγραφο. Όσο για την φρασούλα "Η Κυβέρνηση (...) είναι σε θέση να υποβάλει (ενν.: στους άγγλους) από σήμερα μια πρόχειρη ρύθμιση του νομισματικού", την βρίσκω εξαιρετικά εύγλωττη όσον αφορά το ποιος πήρε τις οριστικές αποφάσεις για την μεταρρύθμιση.

Ηθικόν δίδαγμα: Οι θλιβεροί φαφλατάδες είναι καλό να αποφεύγουν τους ανθρωποειδείς αρουραίους που κοπρίζουν στο βοθρολίβαδο γιατί, κάπου-κάπου, οι αρουραίοι δαγκώνουν άσχημα.

---------------------------------------------------
(*) Από την έκδοση του ΣΕΒ "Η Ελληνική Βιομηχανία και οι Επικριταί της" (Αθήνα, 1945), η οποία εκδόθηκε και στα αγγλικά ως "Greek Industries and their Critics" (Athens, 1946). Ο Κατσάμπας δεν δίστασε να κατηγορήσει τον Βαρβαρέσο για "προσπάθεια να δημιουργηθεί ‘από το τίποτα’ ένα αριστερό κράτος που θα αναλάμβανε το εμπόριο και την βιομηχανία", ενώ σημείωνε ότι το κράτος αυτό ήταν "τουλάχιστον τόσο αριστερό όσο και η Σοβιετική Ρωσία" στον ορισμό των εργατικών αμοιβών (σ.σ.:!!).

Σαββατιάτικα (104) - των δηλώσεων

*** "Χρειαζόμαστε την δραστηριοποίηση του ΝΑΤΟ" (Αλέξης Τσίπρας). *** Άει γεια σου, Αλέξη μου! *** Και του χρόνου, Λιζάκι! *** Αν δεν το μάθατε, τα ενενηντάρισε η Ελισσάβετ της Εγγλεζίας. *** Κορακοζώητη σαν την μάνα της η κωλόγρια αλλά ο Prince έφυγε πριν φτάσει τα 58. *** Γαμώ την πουτάνα μου, δηλαδή. *** Αυτό που οι δημοσιογράφοι έκαναν διάλειμμα στην απεργία τους για να δείξουν Κούλη, πόσο σεβασμό στην δημοκρατία δείχνει; *** Κωλόχαρτος, 15/4/2016: "Πρόεδρε της ΟΝΝεΔ, Βασίλη Γεωργιάδη, έκανες μια εμπνευσμένη ομιλία." *** ΝΔ, 18/4/2016: "Ο Βασίλης Γεωργιάδης διεγράφη από μέλος του κόμματος." *** Άδωνι, πότε θα κάνεις κι εσύ μια τέτοια εμπνευσμένη ομιλία; *** "Δεν είμαι και τόσο απαισιόδοξος για την συμφωνία Ελλάδας-δανειστών" (Βόλφγκανγκ Σώυμπλε). *** Βουλωμένο γράμμα

Όχι, μη το συζητείς, δεν είναι η Βέμπο!

διαβάζεις, αχώνευτε! *** Χάσαμε και τον Παπαμιμίκο. *** Κυρίως, όμως, χάσαμε την ΟΝΝεΔ. *** Κυριάκουλα, έχε κατά νου ότι κόμμα δίχως νεολαία δεν πάει πουθενά. *** Α propos, αυτός ο άχρηστος ο Παπαμιμίκος είναι αυτός που ήτανε πρόεδρος της ΟΝΝεΔ πριν κάτι χρόνια; *** Μπλουζάκια με στάμπα "΄ημουν κι εγώ στην ΟΝΝεΔ" πού μπορώ να βρω; *** Έφυγε κι ο Θεοχάρης από το Ποτάμι; *** Σταύρακα, αραιώνουμε επικίνδυνα. *** Αληθεύει ότι ο Χάρης δεν θα γυρίσει στην ΝουΔου αλλά θα φτιάξει δικό του κόμμα; *** Άντε πάλι να ψάχνουμε όνομα κόμματος... *** Χάρη, κούφανέ τους όλους και βγάλτο "Κόμμα"! *** Και για σήμα βάλε ένα κανονικό κόμμα, σημείο στίξης, να κάνεις κόντρα στην "Τελεία" του Τόλια του Γκλέτσου! *** "Γιατί δεν μπορεί ο μηχανικός να κάνει μαθηματικά ή φυσική;" (Νίκος Φίλης). *** Και οι παντρεμένες φιλόλογοι να κάνουν οικοκυρικά, υπουργέ μου! *** Δραγασάκης: "Μόνο η προοδευτική πολιτική μπορεί να μας απαλλάξει από τα μνημόνια." *** Κυρ-Γιάννη μου, το έκαψες τελείως; *** Πέρυσι δεν ήταν που μάθαμε ότι και η προοδευτική πολιτική φέρνει μνημόνια; *** Φωτίου: "Πέραν των συμφωνηθέντων

Ίσως ό,τι πιο εύστοχο έχω δει για το ξεπούλημα του ΟΛΠ.

οι απαιτήσεις των δανειστών." *** Θεανώ μου, τους είχες τάξει γεμιστά κι αυτοί θέλουν και φέτα και σαλάτα και φρούτο από πάνω; *** Λαπαβίτσας: "Το 2015 η οικονομία ξαναμπήκε σε ύφεση." *** Δηλαδή, ρε Κώστα, το 2014 ήταν σε ανάπτυξη; *** Τόσο πολύ χάζεψα που δεν το πήρα χαμπάρι; *** "Δεν υπάρχουν πολιτικές ελευθερίες στην Ελλάδα" (Ηλίας Κασιδιάρης). *** Όπως υπήρχαν επί Μεταξά ή επί Παπαδόπουλου, ας πούμε, φιογκάκο μου; *** Αυτό με τα εφεδρικά μέτρα που πρέπει να ψηφίσουμε για να τά 'χουμε έτοιμα αν αποτύχουν τα κανονικά, μόνο σε μένα θυμίζει τέταρτο μνημόνιο; *** Μνημόνιο 3 ver 1. *** Ρε σεις, μήπως δεν διαβάσαμε καλά το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης; *** Μπας και στα ψιλά γράμματα έλεγε τίποτε για μνημόνια και μας ξέφυγε; *** Πάντως, πρέπει να παραδεχτούμε ότι ψευτίσανε και τα μνημόνια. *** Το πρώτο μάς έβγαλε κοντά μια τριετία, ετούτο δεν πρόκαμε να χρονιάσει και χάλασε. *** Γεροβασίλη: "Πετύχαμε τους στόχους μας στο Γιούρογκρουπ." *** Όπως τους πετύχατε και πέρυσι το καλοκαίρι με τις διαπραγματεύσεις, Όλγα μου; *** "Τον άνθρωπο που είναι παχύσαρκος τον θεωρώ ασθενή, σαν τον ναρκομανή, ίσως είναι και χειρότερο" (Βαλάντης, αοιδός). *** Χειρότερο

Παραδοσιακό καφενείο "Μουγγός", Αστυπάλαια. Ο ορισμός τού "ό,τι νά 'ναι".

είναι, Βαλάντη μου, γι' αυτό λέω να πέσω στην κόκα. *** Σαν το ζαβό και τον γκαβό, έτσι κι ο Αλέξης υπογράφει ό,τι του βάλουν μπροστά του. *** Πρωθυπουργοί από τα Lidl. *** Ένας, μωρέ... δεν βρίσκεται ένας να τους πάρει το στυλό από το χέρι; *** Αχ, βρε δόλιε Βόγλη... *** Μισό αιώνα θέατρο κι αν δεν είχες κάνει το "στάσου, μύγδαλα" δεν θα σε ήξεραν πάνω από μια χούφτα άνθρωποι. *** Τουλάχιστον, εδώ στην Πάτρα, σε γνωρίσαμε, σ' αγαπήσαμε και θα σε θυμόμαστε για το θέατρο. *** Αληθεύει ότι ο ΟΑΕΔ μεταφέρει τα αποθεματικά του σε λογαριασμό για την κάλυψη υποχρεώσεων του δημοσίου; *** Παναπεί, τώρα παίρνουν κι από τους άνεργους λεφτά; *** Ωρέ, αυτοί μέχρι μουστάκι θα μας βάλουν να ξυρίσουμε! *** "Πίσω από όλα τα δεινά της παγκοσμιοποίησης είναι ο διεθνής σιωνισμός" (Σεραφείμ, Πειραιώς). *** Και πίσω από το Noor1 είναι ο Μαρινάκης αλλά αυτό το κάνεις μαστίχα, σαβασμιώτατε. *** Τώρα που το θυμήθηκα, εκείνος ο αριστερός, ο κυρ-Φώτης ο απαγκιστρωτής, πού βρίσκεται; *** Τί να κάνει κι αυτός, θα μου πείτε... *** Εδώ δεν μπορεί να μας βοηθήσει ο κυρ-Βασίλης ο Λεβέντης, που έχει και τόσες γνωριμίες στο εξωτερικό... *** Τσακαλώτος: "Είμαστε γεμάτοι ιδέες!"

Ευτυχισμένα χρόνια

*** Ευκλείδη, θα σου έλεγα κι εγώ μια ιδέα που μου ήρθε αλλά θα με κατηγορήσουν πάλι ότι κάνω σεξιστικά σχόλια. *** Προς το παρόν, βάλτε τις ιδέες σας...ξέρεις πού...να παραστήσετε τα παγώνια. *** "Ήταν μία γέννα ιατρικά άρτια και πολύ φορτισμένη συγκινησιακά" (Ελπιδοφόρος Δοράτσος, μαιευτήρ). *** Αν ήταν έτσι με το τέταρτο του Ρουβά, με το πέμπτο θα πρέπει να λιποθυμήσεις, γιατρέ μου! *** Τόσες σημαντικές δηλώσεις είχε η βδομάδα που πέρασε, δεν μπορούσα να μη σχολιάσω. *** Αυτό το σαξές στόρυ με το πρωτογενές πλεόνασμα, πώς το σχολιάζετε; *** Εγώ δεν μπορώ να καταλάβω πώς διάολο χρειάζομαι νέα μέτρα ενώ ήδη βγάζω αυξημένο πλεόνασμα. *** Τί μαλακίες με μάθανε εκεί στην ΑΣΟΕΕ; *** Σκατά καθηγητές, ρε πούστη μου... *** Στην πρώτη φωτογραφία, δεν θα το πιστέψετε αλλά βλέπετε μια γυναίκα για την οποία αυτοκτόνησαν δυο άντρες. *** Κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι... η Ρένα Βλαχοπούλου! *** Προσέξτε καλύτερα την τρίτη φωτογραφία, κάτω από το ηχείο, και θα διαπιστώσετε ότι το "ό,τι νά 'ναι" της λεζάντας ταιριάζει απόλυτα. *** Αν δεν τα καταφέρετε, κάντε κλικ στο εικονίδιο στο κάτω μέρος του κειμένου. *** Η τελευταία φωτογραφία περίσσεψε από τις "ιστοριούλες φασιστών" κι είπα να μη πάει χαμένη. *** Εκτός από τους δικτάτορες Παπαδόπουλο-Μακαρέζο-Παττακό, βλέπετε τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο Κοτσώνη και τους -τότε αρχιμανδρίτες- Άνθιμο Ρούσσα (μπροστά, νυν Θεσσαλονίκης) και Χριστόδουλο Παρασκευαΐδη (δεξιά, κατοπινός αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος) την εποχή που διάβαζε. *** Ευλογία κυρίου έλθοι εφ' υμάς. *** Καλό Σαββατοκύριακο! ***

Ιστοριούλες φασιστών (3)

[Συνέχεια από τα προηγούμενα]


Ιστοριούλα πέμπτη

Στις 15 Μαρτίου 2014, ο χρυσαυγήτης βουλευτής Χρυσοβαλάντης Αλεξόπουλος ταράζει τα πολιτικά πράγματα της χώρας, δηλώνοντας ότι αποχωρεί από την Χρυσή Αυγή και ανεξαρτητοποιείται λόγω της εγκληματικής δράσης που εν αγνοία του είχε αναπτύξει η οργάνωση. "Δεν μου επιτρέπει πλέον η συνείδηση μου να συνδέω τις πατριωτικές και εθνικιστικές μου ιδέες με τέτοιου είδους ενέργειες και πρακτικές", συμπληρώνει με έμφαση.

Στην σχετική επιστολή που στέλνει στον πρόεδρο της βουλής Ευάγγελο Μεϊμαράκη, ο Αλεξόπουλος γράφει κάτι πολύ ενδιαφέρον: "Κατάγομαι από κεντρώα οικογένεια. Όσο για τα περί «ναζισμού», αυτά δεν έχουν καμία σχέση με μένα και την οικογένειά μου. Ο παππούς μου, Ελευθέριος Αλεξόπουλος, συνελήφθη σε ηλικία 33 χρόνων έπειτα από ενέδρα, το 1944 στη Γιάννουλη γιατί μετέφερε εφόδια και τρόφιμα στους αντάρτες. Οι Γερμανοί προς παραδειγματισμό τον κρέμασαν στην πλατεία του χωριού, αφήνοντας το πτώμα του να αιωρείται για έξι ημέρες". Ας πάμε, λοιπόν, μερικά χρόνια πίσω, να δούμε τα βάσανα που τράβηξε ο "κεντρώος αντάρτης" Ελευθέριος Αλεξόπουλος, ο παππούς τού Βαλάντη.

Βόλος, Απρίλιος 1944. Ο Δημήτρης (Τάκης) Μακεδόνας ή "Μαύρος", ένας αγριάνθρωπος πρώην υπαξιωματικός της χωροφυλακής με φήμη σαδιστή, στέλνεται από τον ΕΔΕΣ Βόλου στον ΕΔΕΣ Αθήνας για να ζητήσει βοήθεια ώστε να συγκροτηθεί στην Θεσσαλία ένα ένοπλο σώμα ως αντίπαλο δέος του ΕΛΑΣ. Στον δρόμο, ο "Μαύρος" αποφασίζει να σηκώσει δικό του μπαϊράκι. Έτσι, παίρνει μεν την βοήθεια που ζητούσε αλλά ανεξαρτητοποιείται από τον ΕΔΕΣ και στήνει ένα ιδιότυπο, δικό του "τάγμα ασφαλείας", τον ΕΑΣΑΔ (Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστικής Δράσης). Στον σύντομο βίο του (διαλύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1944), ο ΕΑΣΑΔ κατάφερε να μισηθεί από το σύνολο σχεδόν των θεσσαλών αγροτών. Οι εασαδίτες έμειναν στην συλλογική μνήμη ως "κατακάθια της κοινωνίας", εξ αιτίας των εγκλημάτων τους, το μικρότερο των οποίων ήταν το πλιάτσικο. "Συνιστώσα" τού ΕΑΣΑΔ ήταν και η συμμορία τού διαβόητου εγκληματία Γρηγόρη Σούρλα.

Τον Ιούνιο του 1944, ένα εασαδίτικο απόσπασμα περνάει από το χωριό Γιάννουλη, έξω από την Λάρισα. Για κακή του τύχη, εκείνη την ώρα διαλέγει ο γερμανόφιλος πρόεδρος του τοπικού συνεταιρισμού (διορισμένος από τον κολλητό του γερμανό φρούραχο) Δημήτρης Τζανίδης να πάει να αγοράσει θεριστικό σπάγγο για τον συνεταιρισμό. Χαιρετιέται με τους εασαδίτες αλλά εκείνοι, μόλις ακούνε ότι πάει για ψώνια, καταλαβαίνουν ότι πάνω του κουβαλάει πολύ χρήμα και τον σκοτώνουν για να τον ληστέψουν. Με τις τσέπες γεμάτες, οι εασαδίτες τραβάνε για το Καζακλάρ (τουρκική ονομασία του Αμπελώνα Τυρνάβου), όπου μεθάνε και μετά το ρίχνουν στο πλιάτσικο και στους βιασμούς.

Τα νέα μαθαίνονται γρήγορα. Φτάνουν και στ' αφτιά τού "στρατιωτικού διοικητή" του ΕΑΣΑΔ Κώστα Καραγιώργου, ο οποίος βγάζει αφρούς όταν μαθαίνει ότι και ο δολοφονημένος πρόεδρος και οι βιασμένες γυναίκες ήσαν εθνικόφρονες. Και καθώς η φήμη της οργάνωσης κινδυνεύει, αποφασίζει να τιμωρήσει με την εσχάτη των ποινών ένα από τα μέλη εκείνου του αποσπάσματος, που είχε την ατυχία να βρεθεί μπροστά του. Κι αυτός έτυχε να είναι ο παππούς τού Βαλάντη: ο "κεντρώος αντάρτης" Ελευθέριος Αλεξόπουλος!

Επιμύθιο της ιστοριούλας, έτσι, για να γελάσουμε λίγο. Όταν ο Βαλάντης Αλεξόπουλος έφυγε από την Χρυσή Αυγή, οι μέχρι τότε "συναγωνιστές" του τα πήραν στο κρανίο. Κι επειδή το κρανίο τους, ως γνωστόν, δεν ξεχειλίζει από μυαλό, η φυλλάδα τους Στόχος κυκλοφόρησε στις 19/6/2014 με την παραπάνω ιστοριούλα και πηχυαίο κεντρικό τίτλο: "Βίαζε και σκότωνε έλληνες!". Κανένας τους δεν σκέφτηκε ότι έτσι μπορεί να ξεφτίλιζαν τον Αλεξόπουλο αλλά ταυτόχρονα ομολογούσαν ότι οι εασαδίτες ήσαν εγκληματίες.

Ουδείς κίνδυνος από τους γερμανούς ή τον ΕΑΣΑΔ!    (Λαρισαϊκός Τύπος, 15/5/1944)

Και δυο πιο σύντομες ιστοριούλες

(1) Αμέσως μετά την απελευθέρωση, ο ΕΛΑΣ εξαπέλυσε κυνηγητό κατά των δωσιλόγων, των μαυραγοριτών κλπ. Γρήγορα, στο παιχνίδι μπήκαν και οι άγγλοι, επειδή δεν ήθελαν να αφήσουν στους ελασίτες την αποκλειστικότητα της κάθαρσης. Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου θα συλλαμβάνονταν δεκάδες τέτοια καθάρματα (*). Μεταξύ αυτών που συνελήφθησαν στις 23 του μηνός ήσαν και δυο τύποι, οι οποίοι είχαν βρει ένα ωραίο κόλπο για να τα κονομάνε: "κάρφωναν" στην Γκεστάπο όσους ήξεραν πως είχαν περιουσία κι ύστερα "μεσολαβούσαν" για την απελευθέρωσή τους, φυσικά με το αζημίωτο. Ο ένας λεγόταν Λάζαρος Χριστοδήμος (**) και ο άλλος Βασίλειος Ζαρούλιας. Πολλά χρόνια αργότερα, ο δεύτερος θα γινόταν πεθερός τού ιδρυτή τής Χρυσής Αυγής Νίκου Μιχαλολιάκου.

(2) Το βράδυ της 20ης Απριλίου 1967, βρίσκεται σε υπηρεσία στο 2ο Γραφείο του ΓΕΣ ένας ταγματάρχης πυροβολικού, στενός φίλος τού Γεωργίου Παπαδοπούλου, ο οποίος φροντίζει να υποστηρίξει με κάθε τρόπο το πραξικόπημα που εκδηλώνεται. Ο Παπαδόπουλος δεν ξεχνά τον φίλο του και, μετά την επιβολή της χούντας, τον τοποθετεί διευθυντή στο 2ο Γραφείο τού Γ' Σώματος Στρατού ενώ, παράλληλα, τον διορίζει κυβερνητικό επίτροπο στην Τράπεζα της Ελλάδος. Ο ταγματάρχης παίρνει τις προαγωγές του, ώσπου το 1975 αποστρατεύεται με το "κίνημα της πυτζάμας" (μαζί με τον Επιτήδειο, όπως λέγαμε προχτές). Μετά από αλλεπάλληλες προσφυγές του, του απονέμεται το 2005 (επί κυβερνήσεως Κώστα Καραμανλή) ο βαθμός του αντιστρατήγου. Πλήρως αποκατεστημένος πλέον, ο αντιστράτηγος ε.α. Ηλίας Παππάς, κατέβηκε ως υποψήφιος βουλευτής τής Χρυσής Αυγής στα Ιωάννινα κατά τις εκλογές του 2012. Δεν εκλέχτηκε. Εκλέχτηκε, όμως, ο γυιος του Χρήστος, ως βουλευτής επικρατείας του ίδιου κόμματος.

Αριστερά: Η σύλληψη του Βασιλείου Ζαρούλια στα Καθημερινά Νέα της 24/10/1944.
Δεξιά: Ο Ηλίας Παππάς παρελαύνει πάνω σε τζιπ με όλα τα παράσημά του, δόξη και τιμή.

Κάπου εδώ θα κλείσουμε το τριήμερο αφιέρωμά μας στην 21η Απριλίου. Όχι πως δεν υπάρχουν κι άλλες παρόμοιες ιστοριούλες να πούμε (π.χ. για το ποιοι βρίσκονταν στο πλευρό τού Κωνσταντίνου Πλεύρη όταν το 1960 ίδρυε το "Κόμμα 4ης Αυγούστου" ή για το ποιος επίδοξος σωτήρας της χώρας ήταν κολλητάρι με τους Γλύξμπουργκ) αλλά, αν τα πούμε όλα τώρα, τί θά 'χω να γράψω του χρόνου;

-------------------------------------------------------
(*) Βέβαια, οι ίδιοι οι άγγλοι φρόντιζαν να μην αποδοθεί δικαιοσύνη αφού χορηγούσαν αφειδώς βεβαιώσεις ότι κατά την περίοδο που ο Χ κατηγορούμενος εφέρετο ως συνεργάτης των κατακτητών, βρισκόταν σε μυστική αποστολή κατόπιν διαταγής τής Ιντέλλιτζενς Σέρβις. Χάρη σ' αυτές τις βεβαιώσεις απαλλάχτηκαν πάνω από 9 στους 10 συλληφθέντες. Σχετικές λεπτομέρειες αναφέρει ο αξέχαστος Νίκος Καρκάνης στο μνημειώδες βιβλίο του "Οι δοσίλογοι της κατοχής: δίκες-παρωδία" (εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 1981, σελ. 409).

(**) Η εφημερίδα Καθημερινά Νέα (εκδότης της ήταν ο Λουκής Ακρίτας) δημοσιεύει την είδηση της σύλληψης, σημειώνοντας ότι ο Χριστοδήμος ήταν "υιός του υπουργού επισιτισμού επί κατοχής". Προφανώς, πρόκειται για ανακρίβεια αφού, όσο κι αν έψαξα, υπουργό Χριστοδήμο δεν βρήκα. Σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία, υπουργοί επισιτισμού επί κατοχής διετέλεσαν οι δυο πρωθυπουργοί Τσολάκογλου και Ράλλης καθώς και οι Πολύζος, Καραμάνος και Τσιρονίκος.

Ιστοριούλες φασιστών (2)

[Συνέχεια από το προηγούμενο]


Ιστοριούλα τρίτη

Το 1939, ιδρύεται στον Κορυδαλλό το -πρωτοποριακό, για την εποχή του- Άσυλο Αλητοπαίδων, προορισμός του οποίου ήταν να προσφέρει στέγη, τροφή και εν γένει περίθαλψη στα ορφανά και άστεγα παιδιά της Αττικής. Επειδή βρισκόταν κοντά στα σύνορα με την Κοκκινιά (έτσι λεγόταν τότε η σημερινή Νίκαια), το ίδρυμα έμεινε γνωστό ως Άσυλο Κοκκινιάς.

Σύμφωνα με μαρτυρίες και στοιχεία που αναφέρει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης στο βιβλίο του "Δεκεμβριανά 1944 - Η μάχη της Αθήνας" (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2014, σελ. 376), στην ύστερη περίοδο της κατοχής η πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ μετέτρεψε το Άσυλο σε χώρο κράτησης και ανάκρισης αλλά και στρατωνισμού των μελών της. Τον Ιούνιο του 1945, το μεταβαρκιζιανό κράτος έσυρε σε δίκη 26 κομμουνιστές, με την κατηγορία ότι, κατά την διάρκεια των Δεκεμβριανών, εκτέλεσαν μέσα στο Άσυλο 400 αθώους εθνικόφρονες πολίτες.

Στην δίκη εμφανίστηκαν 70 μάρτυρες κατηγορίας και 100 υπερασπίσεως. Επειδή και η κατηγορία ήταν φτιαχτή και οι 26 κατηγορούμενοι κάθε άλλο παρά εκτελεστές ήσαν, η κατηγορούσα αρχή χρησιμοποίησε σωρεία ψευδομαρτύρων. Γράφει χαρακτηριστικά ο Ριζοσπάστης στις 27/6/1945: "Ο μάρτυρας Ηλ. Δημητριάδης, που είναι και πρόεδρος του Συλλόγου των Ομήρων, για να συμπληρώσει τις ψεύτικες καταθέσεις εναντίον των κατηγορουμένων, συμβουλευόταν κάθε τόσο σημειώσεις που του είχαν υπαγορεύσει. (...) Σε συνέχεια ο μάρτυρας ομολόγησε ότι δεν είδε κανένα να εκτελεί. Η υπεράσπιση ρώτησε το μάρτυρα, που είχε καταθέσει ότι όσοι έμπαιναν στο Άσυλο δεν έβγαιναν ζωντανοί, πώς συμβαίνει τότε να ζει αυτός. (...) Τέλος ο κ. πρόεδρος αναγνώρισε ότι ο μάρτυς υπερβάλλει".

Ανάμεσα στους ψευδομάρτυρες, ο κατηγορούμενος Γιώργος Αρχοντόπουλος αναγνώρισε τρεις χαφιέδες από εκείνους που είχαν πάρει μέρος στο μπλόκο της Κοκκινιάς τον προηγούμενο Αύγουστο. Ο ένας ήταν ο διαβόητος Θόδωρος Σαραντάρης, παλιός συνεργάτης της Γκεστάπο, τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι ταγματασφαλίτες ως βασανιστή. Οι άλλοι δυο ήσαν ξαδέλφια, που ανήκαν στην "ειδική ασφάλεια" του Λάμπου από την περίοδο της κατοχής ως συνεργάτες των γερμανών. Τα ονόματα τους: Λουκάς και Δημήτριος Κασιδιάρης.

Όπως προκύπτει από την κατάθεση του Λουκά Κασιδιάρη, στην "ειδική ασφάλεια" υπηρέτησαν και άλλα δυο ξαδέλφια του Κασιδιαραίοι, ο Ιωάννης (αδελφός του Δημήτρη) και ο Σωτήριος, ο οποίος ως χωροφύλακας υπηρετούσε στο σταθμό τού Λιτόχωρου που χτύπησε ο ΕΛΑΣ το 1946. Όλοι κατάγονταν από το χωριό Λάγια της Μάνης κι έμεναν στα Μανιάτικα του Πειραιά, όπου γεννήθηκε και ο Παναγιώτης Κασιδιάρης αλλά και ο γυιος του Ηλίας.

Η "δίκη του Ασύλου" στον Ριζοσπάστη της εποχής (αριστερά 27/6/1945, δεξιά 30/6/1945) (*)

Ιστοριούλα τέταρτη

Μακρόνησος, πρωί Κυριακής, 29 Φεβρουαρίου 1948. Προσκλητήριο και έπαρση σημαίας. Λόγω Κυριακής, ακολουθεί θρησκευτική ομιλία στο θέατρο. Έξι από τους επτά λόχους τού Α' Ειδικού Τάγματος Σκαπανέων (ο 5ος λόχος θα έμενε πίσω ως λόχος αγγαρείας) κινούνται προς το θέατρο, όπου θα γίνει η ομιλία.

Καθώς κινούνται οι 4.000 εξόριστοι προς το θέατρο, διαπιστώνουν ότι οι αλφαμίτες έχουν βγάλει από το αναρρωτήριο τους άρρωστους και τους σπρώχνουν με κλοτσιές προς το θέατρο, για να ακούσουν κι αυτοί την ομιλία. Αρχίζουν οι διαμαρτυρίες που όσο πάει και εντείνονται. Ο λόχος ασφαλείας τραβάει όπλα και ρίχνει στο ψαχνό για να αποκαταστήσει την τάξη. Πέφτουν κορμιά. Η τάξη αποκαθίσταται και ο διοικητής του στρατοπέδου υπόσχεται ότι θα γίνουν ανακρίσεις και οι υπαίτιοι του μακελειού θα τιμωρηθούν παραδειγματικά.

Το επόμενο πρωί, πλησιάζει στην ακτή ένα περιπολικό τού Βασιλικού Ναυτικού και μια φωνή ακούγεται από τον τηλεβόα: "Στρατιώται, σας ομιλεί ο συνταγματάρχης Μπαϊρακτάρης. Συλλάβατε και απομονώσατε τους δολοφόνους που δημιούργησαν τα χθεσινά γεγονότα! Αποδοκιμάσατε τους αρχηγούς σας και συγκεντρωθείτε εις τον 7ον λόχον... Σας δίνω 5 λεπτά προθεσμία ν’ αποχωριστείτε από τους κομμουνιστάς".

Μόλις πέρασε το πεντάλεπτο, ένοπλοι και ροπαλοφόροι στρατιώτες ρίχτηκαν στους εξόριστους του Α' ΕΤΟ. Καθώς γύρω είχαν στηθεί τέσσερα πολυβόλα, οι εξόριστοι δεν είχαν άλλη διέξοδο παρά να πέσουν στην θάλασσα. Εκεί, όμως, τους περίμεναν τα πολυβόλα του περιπολικού... Το φινάλε της ιστοριούλας το γράφει με τον δικό του τρόπο ο καϊκτσής Μίμης Βρονταμίτης:

Ο στρατός μας με είχε επιταγμένο με το καΐκι μου "Αγιος Νικόλαος", επί μισθώ οκτώ χιλιάδες δραχμές το μήνα. Κουβαλούσα από το Λαύριο πέρα στη Μακρόνησο φαντάρους, πολιτικούς υπόδικους, νερό σε βαρέλια και άλλα. Στο φοβερό ντουφεκίδι του Μάρτη 1948 ο Σκαλούμπακας μου κόλλησε το πιστόλι στο κεφάλι και με απειλές με διέταξε να κουβαλάω σκοτωμένους πέρα μακριά στον Κάβο Ντόρο, στο ξερόνησο Σαν Τζιόρτζιο. Στο Γ' Τάγμα φόρτωνα τους νεκρούς φαντάρους, που τους εξέταζε ο γιατρός Μαλάμης, κι έγραφε στο πιστοποιητικό θανάτου, τη λέξη "νεκρός". (...) Τους σκοτωμένους φαντάρους τους τακτοποιούσανε στριμωχτά στο αμπάρι δυο αλφαμίτες. Σ’ ένα μόνο δρομολόγιο φορτώσαμε 185 νεκρούς φαντάρους. (...) Ανοιγόμασταν τη νύχτα στον Κάβο Ντόρο. Εκεί στο Σαν Τζιόρτζιο περίμενε καράβι πολεμικό. Οι ναύτες παίρνανε τους σκοτωμένους φαντάρους και τους χώνανε μέσα σε συρμάτινα δίχτυα με βαρίδια και τους φουντάρανε στο βυθό της θάλασσας. Αυτό ξανάγινε. Οι νεκροί όλοι – όλοι ήταν 350 κοντά, τους μέτραγα έναν – έναν και ήταν 350 φαντάροι νεκροί. Αυτή ήταν η πιο τραγική περιπέτεια που έζησα στη ζωή μου. (**)

Ο ένας από τους δυο αλφαμίτες που φόρτωναν τα πτώματα στο καΐκι του Βρονταμίτη ήταν κάποιος Χούμης, πιθανώς αδελφός ή εξάδελφος του Μίμη Χούμη που έπαιζε τότε επιθετικός στον Απόλλωνα Αθηνών. Ο άλλος λεγόταν Δημητρός Λαγός. Είχε το ίδιο όνομα με έναν θείο τού Ευάγγελου Λαγού, πατέρα του σημερινού χρυσαυγήτη βουλευτή Γιάννη Λαγού, χωρίς να είναι σίγουρο πως πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο.

Μακρόνησος: Το θέατρο.

[Περισσότερες ιστοριούλες στο επόμενο.]

--------------------------------------------------------
(*) Τα αποκόμματα "βγήκαν" από το ψηφιοποιημένο αρχείο εφημερίδων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html).

(**) Από τον συλλογικό τόμο (σε επιμέλεια Φίλιππα Γελαδόπουλου) "Μακρόνησος - Η μεγάλη σφαγή του 1948", εκδόσεις Αλφειός, 1994, σελ. 238.

Ιστοριούλες φασιστών (1)

Επειδή αύριο ξημερώνει 21η Απριλίου, σκεφτόμουν τι λογής κείμενα θα μπορούσα να ετοιμάσω για να τιμήσω κατά πώς πρέπει αυτή την ημέρα. Για να μη κοροϊδεύω τους αναγνώστες, θα έπρεπε να βρω κάτι που να μην έχει χιλιοειπωθεί και κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εύκολο. Τελικά, αποφάσισα να κρατήσω ως κεντρικό άξονα το αντιφασιστικό μήνυμα της ημέρας και να διηγηθώ κάποιες ιστοριούλες που θα μπορούσε να άρχιζαν με το κλασσικό "μια φορά κι έναν καιρό" αλλά που το φινάλε τους ερωτοτροπεί με το παρόν...


Ιστοριούλα πρώτη

Το 1938, ο υπουργός κατασκευών των ναζί Φριτς Τοτ δημιουργεί την μεγάλη κατασκευαστική οργάνωση που έμεινε στην ιστορία με το όνομά του: Οργάνωση Τοτ. Αν και από το 1935 ο Τοτ είχε στήσει πολλές υπηρεσίες προκειμένου να κατασκευάσει το δίκτυο αυτοκινητοδρόμων που ήθελε ο Χίτλερ, το 1938 ένωσε όλες αυτές τις υπηρεσίες σε μια ενιαία οργάνωση που θα μπορούσε να αναλάβει την εκτέλεση οποιουδήποτε έργου, όπως π.χ. την περίφημη Γραμμή Ζήγκφριντ (ή Δυτικό Τείχος), ανάλογη της γαλλικής Γραμμής Μαζινό αλλά και τα περισσότερα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι εργαζόμενοι στην Οργάνωση απαρτίζονταν κατά 1% από γερμανούς ακατάλληλους για στρατιωτική θητεία, κατά 2% από κρατούμενους των στρατοπέδων συγκέντρωσης και κατά 97% από καταναγκαστικά εργαζόμενους που μεταφέρονταν από κατακτημένες χώρες.

Τον Αύγουστο του 1944, οι γερμανοί στέλνουν από την Ελλάδα στο Μάιντς την τελευταία "φουρνιά" ελλήνων, προορισμένων να δουλέψουν καταναγκαστικά για την Τοτ. Την συγκεκριμένη ιστορία διηγείται με έναν εξόχως γλαφυρό τρόπο στο βιβλίο του "«Αποστολή» στο Μπίμπλις" (εκδόσεις Ποντίκι, 1988, σελ. 280) ένας από εκείνους που βρέθηκαν σ' εκείνη την "αποστολή", ο Μιχάλης Βασιλείου. Ο Βασιλείου είχε συλληφθεί το καλοκαίρι από τους ταγματασφαλίτες και, αφού πρώτα βασανίστηκε απ' αυτούς στου Γουδή, παραδόθηκε μαζί με καμμιά εκατοστή συντρόφους του στους γερμανούς, οι οποίοι τους έκλεισαν στο Χαϊδάρι και λίγο αργότερα τους έστειλαν στην Γερμανία.

Στο βιβλίο του, ο Βασιλείου περιλαμβάνει μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια. Ανάμεσα στους βασανιστές του ήταν κι ένας κοντός, χοντρός, φαλακρός, μουσάτος, που υπηρετούσε στην "Ειδική Ασφάλεια" του διαβόητου Λάμπου και λεγόταν Παναγιώταρος. Προφανώς, ο Βασιλείου αναφέρεται στον πρωτοστατούντα στα μπλόκα των γερμανών και γνωστό για την σκληρότητά του βασανιστή τού δεύτερου τάγματος ευζώνων Γιώργο Παναγιώταρο, ο οποίος μάλλον εκτελέστηκε από την ΟΠΛΑ (βρέθηκε νεκρός στις 11/8/1944 με μια σφαίρα στο κεφάλι).

Δεν κατάφερα να διασταυρώσω την πληροφορία ότι ο Γιώργος Παναγιώταρος ήταν θείος τού Κωνσταντίνου Παναγιώταρου, πατέρα του σημερινού χρυσαυγήτη βουλευτή. Παρά ταύτα, είναι ενδιαφέρουσα η ομοιότητα του βασανιστή με τον βουλευτή. Αν κάποιος (γιατί όχι ο ίδιος ο κύριος Παναγιώταρος, αν μας διαβάζει;) μπορεί να επιβεβαιώσει την ύπαρξη ή μη οποιασδήποτε σχέσης, είναι καλοδεχούμενος.

Κάρτα (αριστερά) και βιβλιάριο (δεξιά) αλλοδαπού [ausländer] εργαζομένου στην Οργάνωση Τοτ.

Ιστοριούλα δεύτερη

Στις 29/12/1943, φτάνει στην Χαλκίδα ο νέος νομάρχης Εύβοιας, ο στρατηγός Δημήτρης Λιάκος, με συνοδεία 80 ευζώνους (δηλαδή, ταγματασφαλίτες). Η Εύβοια τελούσε υπό ιταλική κατοχή αλλά, μετά την συνθηκολόγηση των ιταλών στις 9/9/1943, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ την πήραν υπό τον έλεγχό τους. Φυσικά, αυτό δεν μπορούσαν να το επιτρέψουν ούτε οι γερμανοί ούτε οι ντόπιοι συνεργάτες τους. Έτσι, μέχρι τον Απρίλιο του 1944, στο νησί είχαν στηθεί τρία τάγματα ευζώνων με συνολικά οκτώ λόχους (Χαλκίδα, Ψαχνά, Αλιβέρι, Αμάρυνθος, Βασιλικό, Γούβες). Ανάμεσα σ' αυτούς τους τσολιάδες ήταν κι ένας εύελπις που καταγόταν από τα Ψαχνά και άκουγε στο όνομα Αθανάσιος Επιτήδειος.

Στο βιβλίο του "Οι ταγματασφαλίτες" (εκδόσεις Αφοί Τολίδη, 1980, σελ. 292), ο ερευνητής Γιάννης Δουατζής παρουσιάζει ντοκουμέντα για την ενδιαφέρουσα δράση τού Επιτήδειου, ο οποίος καθ' όλη την παραμονή του στην Εύβοια συμμετείχε στο "καθάρισμα" της υπαίθρου από τα "αντεθνικώς δρώντα στοιχεία". Σε ελεύθερη μετάφραση, η προηγούμενη φράση σημαίνει ότι συμμετείχε στο πλιάτσικο στο οποίο επιδίδονταν οι ταγματασφαλίτες σε βάρος των χωρικών. Είναι χαρακτηριστική η διαταγή του αρχηγού τους στρατηγού Παπαθανασόπουλου, με ημερομηνία 16/7/1944:

"Πας πολίτης ευρισκόμενος κατά την πορείαν των αποσπασμάτων είτε κατά την νύκτα είτε κατά την ημέραν θα συλλαμβάνεται. Επίσης δέον να συλληφθώσιν άπαντες οι ποιμένες και τα μικρά ακόμη ποιμενόπαιδα, τα δε ποίμνια να κατάσχωνται εξ ολοκλήρου, καθ’ όσον έχει ήδη αποδειχθή ότι ούτοι είνε οι πολυτιμώτεροι βοηθοί, συνεργάται, τροφοδόται και σύνδεσμοι των ληστοσυμμοριτών. Επίσης δέον όπως κατάσχωνται άπαντα τα ζώα άτινα θα ανευρεθώσι εντός του κλοιού, εις οιονδήποτε και αν ανήκουσι ταύτα. [...] Οι Διοικηταί των αποσπασμάτων θα μεριμνήσωσι διά την συγκέντρωσιν ζώων προς φόρτωσιν του βαρέως οπλισμού των Γερμανικών τμημάτων και πυρομαχικών αυτών".

Εκτός από το πλιάτσικο, το κάψιμο ολόκληρων χωριών κλπ, ανάμεσα στα "κατορθώματα" του Επιτήδειου και των ομοϊδεατών του ξεχωρίζουν δυο: οι ομαδικές εκτελέσεις συνολικά 110 κομμουνιστών στην Χαλκίδα (64 τον Απρίλιο και 46 τον Μάιο) και το σούβλισμα της εβραίας δασκάλας του χωρού Στρόπωνες Μέντυς Μόσχοβιτς, μετά από ομαδικό βιασμό της, στις 7 Μαρτίου 1944.

Πλατεία Συντάγματος, 12/3/1944: Το Α' Ευζωνικό Σύνταγμα Αθηνών τιμά την γερμανική "Ημέρα των Ηρώων"!

Για όλα τα παραπάνω, ο Αθανάσιος Επιτήδειος επιβραβεύθηκε από την πατρίδα, φτάνοντας μέχρι Α' υπαρχηγός ΓΕΣ με ταυτόχρονη προαγωγή του σε αντιστράτηγο την περίοδο Ιωαννίδη (10/6/1974). Με την μεταπολίτευση, η υπό τον Καραμανλή κυβέρνηση εθνικής ενότητας, αναγνωρίζοντας κι αυτή την αξία του ("η πατρίς ευγνωμονούσα", που λέμε...), του ανέθεσε την προετοιμασία των δυνάμεων που θα στέλνονταν στην Κύπρο αν το επέβαλαν οι συνθήκες.

Ο Αθανάσιος Επιτήδειος αποστρατεύθηκε στις 4/3/1975, μετά το αποτυχημένο "πραξικόπημα της πυτζάμας" των ιωαννιδικών. Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς θα ονομαζόταν ανθυπολοχαγός ο γυιος του Γεώργιος, ο οποίος έφτασε κι αυτός στον βαθμό τού αντιστράτηγου. Δυστυχώς, ο Αθανάσιος πέθανε το 2003 και δεν πρόλαβε να καμαρώσει τον κανακάρη του να μπαίνει στην ευρωβουλή ως βουλευτής τής φασιστικής Χρυσής Αυγής...

Θα συνεχίσουμε αύριο με άλλες ιστορίες.