Τράπεζα της Ελλάδος - 32. Το ξέσπασμα της κρίσης

Έχουμε φτάσει στο 2007 και όλα δείχνουν πως πλησιάζει η μεγαλύτερη χρηματοοικονομική καταιγίδα που γνώρισε ο κόσμος μετά το 1929. Όχι πως μέσα σ' αυτά τα 80 χρόνια υπήρξε νηνεμία, μα τούτη την φορά απειλείται η κεντρική κολώνα τού καπιταλιστικού συστήματος: το τραπεζικό του σύστημα. Από τον Φεβρουάριο, οι τράπεζες των ΗΠΑ αρχίζουν να μπαίνουν η μια μετά την άλλη στην εντατική, με το κράτος να προσπαθεί να αποτρέψει την καταστροφή. Μόνο που οι κινήσεις τού κράτους γίνονται σε κινούμενη άμμο: όσο περισσότερο προσπαθεί, τόσο ταχύτερα το σύστημα βουλιάζει.

Πρώτο θύμα της καταστροφής είναι ο επενδυτικός κολοσσός Bear Stearns, η μετοχή του οποίου είχε φτάσει τα 150 δολλάρια τον Μάρτιο του 2007: δώδεκα μήνες αργότερα, με την παρέμβαση της Fed και του υπουργείου οικονομικών των ΗΠΑ, η JPMorgan εξαγοράζει την Bear Stearns με 2 δολλάρια την μετοχή.

Ο διοικητής της ΤτΕ Γιώργος Προβόπουλος με τον πρόεδρο της βουλής Φίλιππο Πετσάλνικο.

Στην Ελλάδα, ο Νίκος Γκαργκάνας βλέπει το κακό να πλησιάζει. Έτσι, όταν λήγει η θητεία του στις 14 Ιουνίου 2008, αποχωρεί και στην θέση του προωθείται ο επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη Α' υποδιοικητής Γιώργος Προβόπουλος (*). Από τον περασμένο Σεπτέμβρη, η φούσκα των ακινήτων έχει σκάσει στις ΗΠΑ και το ωστικό της κύμα έχει περάσει τον Ατλαντικό κι έχει χτυπήσει την Ευρώπη. Δυο γερμανικές τράπεζες (ΙΚΒ και Sachsen Landesbank) ζητούν απεγνωσμένα βοήθεια, ενώ η βρεττανική κυβέρνηση σπεύδει να κρατικοποιήσει την Northern Rock. Η πολιτειακή κυβέρνηση προωθεί μια δέσμη φοροαπαλλαγών ύψους 168 δισ. δολλαρίων ενώ εγκρίνει και το ένα πακέτο διάσωσης μετά το άλλο, καθώς μια σειρά χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Ο Χανκ Πώλσον (υπουργός οικονομικών) υπολογίζει ότι η διάσωση θα στοιχίσει μισό τρισ. δολλάρια.

Ο Πώλσον είναι μακρυά νυχτωμένος. Μόνο ο ασφαλιστικός γίγαντας AIG χρειάζεται 85 δισ. για να αποφύγει την χρεωκοπία. Σειρά παίρνουν δυο επενδυτικές εταιρείες που έχουν πλημμυρίσει την αγορά με στεγαστικά δάνεια, η Fannie Mae και η Freedie Mac, οι οποίες κρατικοποιούνται με κόστος 200 δισ. δολλάρια. Μια βδομάδα αργότερα, ζητάει βοήθεια και η διαβόητη Goldman Sachs, το κόστος διάσωσης της οποίας φτάνει το αστρονομικό ποσό των 700 δισ. δολλαρίων. Ο Πώλσον σηκώνει τα χέρια ψηλά. Είναι σαφές ότι, για να σωθούν όλες οι τράπεζες από την καταστροφή, θα χρειαστούν πολλά τρισεκατομμύρια. Έτσι, όταν με την σειρά της ζητάει βοήθεια η Lehman Brothers, ο Πώλσον αρνείται. Την Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2008, λοιπόν, η Lehman Brothers κηρύσσει πτώχευση. Το τσουνάμι της κρίσης ξεσπάει.

Μπορεί η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που συγκλονίστηκε απ' αυτό το τσουνάμι να ήταν η Ισλανδία ("Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 77. Η Ισλανδία καταρρέει") αλλά πληγές ανοίγουν και στην Ελλάδα. Και πώς να μη γίνει κάτι τέτοιο, σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου -εμφανείς και μη- δίαυλοι ενώνουν τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου; Με παρέμβαση της ΤτΕ και στέλνοντας περίπατο τιην νεοφιλελεύθερη ιδεολογία καθώς και την ελευθερία και την ανεξαρτησία τού τραπεζικού συστήματος, οι τράπεζες αποφασίζουν να μειώσουν τις παρεχόμενες πιστώσεις ενώ η κυβέρνηση αποφασίζει να τις ενισχύσει με 28 δισ. ευρώ (Ν.3723/9-12-2008). Όπως ακριβώς συνέβη με τον Πώλσον, κανείς δεν μπορούσε τότε να φανταστεί ότι αυτά τα λεφτά αποτελούσαν σταγόνα στον ωκεανό.

Στην πρώτη του έκθεση, που αφορά το 2008, ο Γιώργος Προβόπουλος δεν δείχνει να καταλαβαίνει τι ακριβώς συμβαίνει. Όλα βοούν ότι πάμε για φούντο (το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει περάσει πλέον το 14% του ΑΕΠ και ο πληθωρισμός πάει με φόρα για 4%) αλλά αυτός, πιστός στις νεοφιλελεύθερες δοξασίες, επαναλαμβάνει την γνωστή συνταγή: μείωση της δημόσιας δαπάνης και επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με στόχο το "λιγώτερο κράτος" και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Η συμβουλή τού διοικητού είναι να θεσπιστεί ένα νέο τριετές πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης, παρ' ότι η ύφεση χτυπάει πια την πόρτα σε όλες τις χώρες του πλανήτη.

Όμως, ο διοικητής πάει κι ένα βήμα πιο πέρα: ενώ συνιστά συσταλτική δημοσιονομική πολιτική, παράλληλα προτρέπει σε αύξηση των δημοσίων επενδύσεων, κάτι που είναι προφανές πως αποτελεί ευχή και επιθυμία όλων των εργολάβων οι οποίοι κατηγορούν μεν το κράτος για ανεπάρκεια αλλά δυσκολεύονται να κάνουν μια δουλειά της προκοπής δίχως κρατική μέριμνα και στήριξη. Ο Προβόπουλος έχει και μια πρωτότυπη εξήγηση για την πρότασή του: "μια εκ πρώτης όψεως συσταλτική δημοσιονομική πολιτική μπορεί τελικά να έχει επεκτατικό αποτέλεσμα. Αντίθετα, στις σημερινές συνθήκες της Ελλάδος, μια εκ πρώτης όψεως επεκτατική δημοσιονομική πολιτική θα είχε πολλαπλάσιο δημοσιονομικό κόστος, τόσο άμεσα όσο και μεσοπρόθεσμα και επομένως εκ των πραγμάτων θα κατέληγε να είναι συσταλτική". Δηλαδή; Συσταλτική που μπορεί να γίνει επεκτατική, διότι η επεκτατική θα καταλήξει σίγουρα συσταλτική; Ομολογώ ότι αδυνατώ να συλλάβω την λογική αλλά δεν παραπονιέμαι που δεν μπορώ να καταλάβω έναν ολόκληρο διοικητή κεντρικής τράπεζας.

Εκδήλωση του ΣΕΒ: Ο πρόεδρος Δ.Δασκαλόπουλος ανάμεσα στους Μ.Σάλλα (δεξιά) και Γ.Προβόπουλο (αριστερά).

Από πολιτικής πλευράς, ο Κώστας Καραμανλής δείχνει να τα έχει χαμένα. Διώχνει κακήν-κακώς τον Γιώργο Αλογοσκούφη και τοποθετεί στο υπουργειο οικονομίας και οικονομικών τον Γιάννη Παπαθανασίου, έναν ηλεκτρολόγο-μηχανολόγο του Μετσοβίου, ο οποίος μέχρι το 2002 ήταν έμπορος ειδών τεχνολογικού εξοπλισμού κτηρίων. Ο Παπαθανασίου προσπαθεί να δουλέψει με φιλότιμο αλλά είναι σαφές ότι οι καταστάσεις ξεπερνούν τις δυνάμεις του. Τελικά, ο απηυδισμένος Καραμανλής οδηγεί την χώρα σε πρόωρες εκλογές, διεξάγοντας μια προεκλογική εκστρατεία που άφησε διάχυτη την εντύπωση στον κόσμο ότι "κάνει ότι μπορεί για να τις χάσει". Έτσι, πολύ φυσιολογικά, στις 4 Οκτωβρίου 2009 το ΠαΣοΚ του Γιώργου "λεφτά υπάρχουν" Παπανδρέου κερδίζει την εξουσία. Ο κόσμος περιμένει να δει τα λεφτά που υπάρχουν, αλλά...


----------------------------------------------
(*) Όταν το ΠαΣοΚ επέστρεψε στην εξουσία το 1993, ο Προβόπουλος πήγε στην AlphaBank ως οικονομικός σύμβουλος. Το 2004, όταν η εξουσία πέρασε πάλι στην Νέα Δημοκρατία, ο Καραμανλής τον έστειλε ως πρόεδρο στην Εμπορική Τράπεζα, όπου κανόνισε την πώλησή της στους γάλλους τής Credit Agricole (σατανική λεπτομέρεια: στην Εμπορική Τράπεζα ο Προβόπουλος διαδέχθηκε τον Γιάννη Στουρνάρα, ο οποίος δέκα χρόνια αργότερα τον διαδέχθηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος). Μετά την πώληση της Εμπορικής το 2006, ο Προβόπουλος εξελέγη (δηλαδή, ορίστηκε από τον Μιχάλη Σάλλα) αντιπρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, θέση στην οποία έμεινε μέχρι που πήγε στην ΤτΕ ως διοικητής. Αν και από την Πειραιώς έφυγε οικειοθελώς, η τράπεζα του ενέκρινε 2.775.000 ευρώ ως αποζημίωση για τα δυο χρόνια που δούλεψε σ' αυτήν. Εκείνη την χρονιά, ο Προβόπουλος μάζεψε συνολικά πάνω από 4 εκατ. ευρώ ("Το αποκορύφωμα της προστυχιάς").