Γύρω στα μέσα τού 1943 ο ΕΛΑΣ αποφασίζει να ενισχύσει αποφασιστικά τις δυνάμεις του στην Πελοπόννησο, δημιουργώντας αντίβαρο στις δυνάμεις των δωσίλογων και των ταγματασφαλιτών που οργιάζουν, ειδικά σε Μεσσηνία και Λακωνία. Στις ελασίτικες μονάδες που στελεχώνονται από ντόπιους, ενσωματώνονται και παλιότερα, έμπειρα στελέχη από μονάδες τής Στερεάς, τα οποία περνούν στην περιοχή διαπλέοντας τον Κορινθιακό. Έτσι, η πέραν τού Ρίου Αχαΐα (Αιγιαλεία και Καλάβρυτα) γίνεται ανταρτοφωλιά και πολύ σύντομα η ελασίτικη αντιστασιακή δράση εντείνεται. Κορυφαία -ίσως- στιγμή αυτής της δράσης θεωρείται η ανοιχτή σύγκρουση που έλαβε χώρα στην περιοχή Ρωγών της Κερπινής (κοντά στα Καλάβρυτα) στις 16-17 Οκτωβρίου 1943.
Η μάχη τής Κερπινής κατέληξε σε ηχηρό χαστούκι για τους κατακτητές. Η γερμανική διοίκηση της Πάτρας αποφάσισε να στείλει στα Καλάβρυτα τον 5ο λόχο τού 749 Συντάγματος Καταδρομών, με σκοπό "να επιβάλει την διασαλευθείσαν υπό των ανταρτών τάξιν". Ο λόχος απετελείτο από 105 άνδρες, εκπαιδευμένους σε ορεινές επιχειρήσεις, με επί κεφαλής τον λοχαγό Σόμπερ, ο οποίος μόλις είχε μετατεθεί από το ρωσσικό μέτωπο. Οι γερμανοί ξεκίνησαν από το Αίγιο και ανέβαιναν προς τα Καλάβρυτα χρησιμοποιώντας απίθανα περάσματα και απόκρημνες χαράδρες, για να μη γίνουν αντιληπτοί από τους αντάρτες, Έτσι, κατάφεραν να φτάσουν στην Κερπινή, κάπου μιάμιση ώρα από τα Καλάβρυτα.
Τότε τους πήρε χαμπάρι ένας λόχος τού ΕΛΑΣ υπό τον καπετάν-Σφακιανό (Γιώργης Αρετάκης) και άρχισε η μάχη. Παρά την εκπαίδευσή τους και τις συνεχείς απαγκιστρωτικές κινήσεις τού Σόμπερ, έσπευσαν στην περιοχή και άλλες ελασίτικες δυνάμεις και οι γερμανοί βρέθηκαν περικυκλωμένοι κι αναγκάστηκαν να παραδοθούν μετά από μάχη 16 ωρών. Από τους 105 καταδρομείς, οι 78 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι (οι 11 τραυματίες), 4 σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι διέφυγαν (*). Οι ελασίτες θρήνησαν έναν νεκρό.
Η συντριβή τού 5/749 λόχου εξόργισε τους κατακτητές. Έτσι, στις 25 Νοεμβρίου, ο διοικητής τής 117 Μεραρχίας Κυνηγών υποστράτηγος Καρλ Φον Λε Σουίρ υπέγραψε την διαταγή 1296/43 για την "Επιχείρηση Καλάβρυτα" (Untermehmen Kalawrita), η οποία προέβλεπε την πλήρη εκκαθάριση των Αροανίων από αντάρτες μέσω της τρομοκράτησης του πληθυσμού με πυρπολήσεις χωριών και εκτελέσεις αμάχων. Στο μεταξύ, ο ΕΛΑΣ είχε προτείνει ανταλλαγή των αιχμαλώτων με τους κομμουνιστές που κρατούνταν στις φυλακές τής Πάτρας αλλά ο Φον Λε Σουίρ αρνήθηκε και οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν.
Η "Επιχείρηση Καλάβρυτα" άρχισε στις 5 Δεκεμβρίου, βάσταξε δέκα μέρες και θεωρείται ίσως η αγριώτερη και πλέον απάνθρωπη επιχείρηση της Βέρμαχτ σε ολόκληρη την Ευρώπη. Επί κεφαλής της τοποθετήθηκε ο αντισυνταγματάρχης Γιούλιους Βόλφινγκερ, άτομο ιδιαίτερα σκληρό και ψυχρό. Οι γερμανικές δυνάμεις ξεκίνησαν από 6 διαφορετικά σημεία (Πάτρα, Αίγιο, Κόρινθος, Άργος, Τρίπολη, Πύργος) και κατά την σύγκλισή τους στα Καλάβρυτα έκαιγαν και ξεθεμέλιωναν ό,τι έβρισκαν στο διάβα τους. Μέχρι να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό, οι γερμανοί είχαν εκτελέσει δεκάδες άμαχους χωρικούς και είχαν σβήσει από τον χάρτη πάμπολλα χωριά (Αγία Κυριακή, Αυλές, Βάλτος, Βάλτσα, Βραχνί, Δάρα, Δερβένι, Ανω Ζαχλωρού, Κάτω Ζαχλωρού, Καλύβια, Κερπινή, Κλαπατσούνα ή Πλατανιώτισσα, Λαπαναγοί, Μαζέικα, Μάζι, Μελίσσια, Μορόχωβα, Παγκράτι, Πλανητέρο, Πυργάκι, Ρωγοί, Σούβαρδο κλπ), ενώ από την οργή τους δεν γλίτωσαν ούτε τα μοναστήρια τού Ομπλού και του Μεγάλου Σπηλαίου. Μετά το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, οι γερμανοί συνέχισαν ξεθεμελιώνοντας το χωριό Βυσωκά (Σκεπαστό) και πυρπολώντας την Αγία Λαύρα, όπου και ολοκληρώθηκε η "Επιχείρηση Καλάβρυτα".
Στα Καλάβρυτα οι γερμανοί, υπό την ηγεσία τού διαβόητου για την απανθρωπιά του ταγματάρχη Χανς Εμπερσμπέργκερ (ο Βόλφινγκερ είχε μπει στο νοσοκομείο λόγω αυτοκινητιστικού ατυχήματος), μπήκαν στις 9 Δεκεμβρίου. Στο μεταξύ, οι κάτοικοι είχαν μάθει τα καθέκαστα και σκόρπισαν στα γύρω βουνά. Ο Εμπερσμπέργκερ έστειλε διαβεβαιώσεις ότι οι άμαχοι δεν είχαν τίποτε να φοβηθούν διότι τον ενδιέφεραν μόνο οι αντάρτες. Για να γίνει περισσότερο πιστευτός, μέσα στις επόμενες τρεις ημέρες ο Εμπερσμπέργκερ έκαψε ελάχιστα σπίτια που ανήκαν αποδεδειγμένα σε οικογένειες ανταρτών και ασχολήθηκε με την περίθαλψη των τραυματιών από την μάχη τής Κερπινής. Το απόγευμα της Κυριακής 12 Δεκεμβρίου οι γερμανοί άρχιζαν να ετοιμάζονται για αποχώρηση. Με όλα αυτά τα τερτίπια, οι κάτοικοι ξεθάρρεψαν και επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Το πρωί τής Δευτέρας, όμως, ο Εμπερσμπέργκερ κάλεσε όλους τους κατοίκους να μαζευτούν στο σχολείο. Εκεί, ξεδιάλεξε όλους τους άντρες από 14 έως 65 ετών και τους οδήγησε στην κοντινή "Ράχη τού Καππή" ενώ γυναίκες, παιδιά και γέροι κλειδώθηκαν μέσα στο σχολείο. Κι ενώ μια μικρή φρουρά φύλαγε το σχολείο και άλλη μια από 35 άνδρες επιτηρούσε τους συγκεντρωμένους στην "Ράχη τού Καππή", οι υπόλοιποι γερμανοί στρατιώτες λεηλατούσαν τα σπίτια και μαγαζιά και φόρτωναν την λεία τους στον οδοντωτό. Όταν ο οδοντωτός αναχωρούσε, η ώρα ήταν περασμένες δύο το μεσημέρι και μια φωτοβολίδα σήμανε την αναχώρησή του.
Εκείνη η φωτοβολίδα ήταν το σύνθημα για να ολοκληρωθεί το έγκλημα. Οι στρατιώτες που βρίσκονταν στην πόλη έβαλαν φωτιά σε όλα τα κτήρια ενώ το απόσπασμα των 35 στην "Ράχη" άρχισε να θερίζει τους συγκεντρωμένους με πολυβόλα που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά, ώστε να μη ξεφύγει κανένας. Από όλους τους άνδρες 14-65 χρόνων, γλίτωσαν μόνο 13, οι οποίοι βρέθηκαν "κρυμμένοι" από τα πτώματα των εκτελεσμένων και δεν τους αντελήφθη ο επί κεφαλής των εκτελεστών δεκανέας Κόνραντ Ντένερτ.
Όταν η φωτιά πλησίασε το σχολείο, οι γερμανοί αποχώρησαν, αφήνοντας τα γυναικόπαιδα να καούν ζωντανά. Όμως, οι γυναίκες κατάφεραν να σπάσουν τις πόρτες κι έτσι γλίτωσαν, μαζί με τα ανήλικα παιδιά τους και τους υπερήλικες. Τώρα έπρεπε να πρωταγωνιστήσουν στην τελευταία πράξη τού δράματος, θάβοντας τους εκτελεσμένους. Το ρολόι τής εκκλησίας είχε σταματήσει στις 2.34', μαρτυρώντας την ακριβή στιγμή που συντελέστηκε το ναζιστικό έγκλημα.
Καλάβρυτα, Δευτέρα, 13 Δεκεμβρίου 1943, ώρα 2.34' μετά το μεσημέρι. Ο ναζισμός σε όλο του το μεγαλείο.
-------------------
(*) Σύμφωνα με μαρτυρία αιχμαλώτου που διέφυγε, στις 7 Δεκεμβρίου (ενώ, δηλαδή, η "Επιχείρηση Καλάβρυτα" ήταν σε πλήρη εξέλιξη και ο Εμπερσμπέργκερ είχε ήδη κάψει κάμποσα χωριά) οι 78 αιχμάλωτοι της Κερπινής εκτελέστηκαν. Πολυβολήθηκαν δεμένοι ανά έξι και πετάχτηκαν σε χαράδρα. Όπως ισχυρίζεται ο διαφυγών, από την ομαδική εκτέλεση επέζησαν μόνο ο ίδιος και ένας συνάδελφός του ενώ σημειώνει ότι το πολυβόλο χειρίζονταν δυο άνδρες που μιλούσαν ο ένας αγγλικά και ο άλλος πολωνικά ή ρωσσικά. Την πληροφορία για αυτή την μαρτυρία μετέφερε στον Δημήτρη Κανελλόπουλο ο Αλόις Πύρινγκερ, ο οποίος είχε λάβει μέρος στην μάχη τής Κερπινής.
Σημ.: Οι φωτογραφίες τού κειμένου προέρχονται από το Ιστορικό Αρχείο Δημήτρη Κανελλόπουλου για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων.
Η μάχη τής Κερπινής κατέληξε σε ηχηρό χαστούκι για τους κατακτητές. Η γερμανική διοίκηση της Πάτρας αποφάσισε να στείλει στα Καλάβρυτα τον 5ο λόχο τού 749 Συντάγματος Καταδρομών, με σκοπό "να επιβάλει την διασαλευθείσαν υπό των ανταρτών τάξιν". Ο λόχος απετελείτο από 105 άνδρες, εκπαιδευμένους σε ορεινές επιχειρήσεις, με επί κεφαλής τον λοχαγό Σόμπερ, ο οποίος μόλις είχε μετατεθεί από το ρωσσικό μέτωπο. Οι γερμανοί ξεκίνησαν από το Αίγιο και ανέβαιναν προς τα Καλάβρυτα χρησιμοποιώντας απίθανα περάσματα και απόκρημνες χαράδρες, για να μη γίνουν αντιληπτοί από τους αντάρτες, Έτσι, κατάφεραν να φτάσουν στην Κερπινή, κάπου μιάμιση ώρα από τα Καλάβρυτα.
Τότε τους πήρε χαμπάρι ένας λόχος τού ΕΛΑΣ υπό τον καπετάν-Σφακιανό (Γιώργης Αρετάκης) και άρχισε η μάχη. Παρά την εκπαίδευσή τους και τις συνεχείς απαγκιστρωτικές κινήσεις τού Σόμπερ, έσπευσαν στην περιοχή και άλλες ελασίτικες δυνάμεις και οι γερμανοί βρέθηκαν περικυκλωμένοι κι αναγκάστηκαν να παραδοθούν μετά από μάχη 16 ωρών. Από τους 105 καταδρομείς, οι 78 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι (οι 11 τραυματίες), 4 σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι διέφυγαν (*). Οι ελασίτες θρήνησαν έναν νεκρό.
 |
| Πάτρα, πλατεία Γεωργίου Α', 1/12/1943. Το 11ο τάγμα τού 749 Συντάγματος Καταδρομών ετοιμάζεται να αναχωρήσει για Αίγιο. Στο βήμα, ο διοικητής τής μεραρχίας υποστράτηγος Καρλ Φον Λε Σουίρ. |
Η συντριβή τού 5/749 λόχου εξόργισε τους κατακτητές. Έτσι, στις 25 Νοεμβρίου, ο διοικητής τής 117 Μεραρχίας Κυνηγών υποστράτηγος Καρλ Φον Λε Σουίρ υπέγραψε την διαταγή 1296/43 για την "Επιχείρηση Καλάβρυτα" (Untermehmen Kalawrita), η οποία προέβλεπε την πλήρη εκκαθάριση των Αροανίων από αντάρτες μέσω της τρομοκράτησης του πληθυσμού με πυρπολήσεις χωριών και εκτελέσεις αμάχων. Στο μεταξύ, ο ΕΛΑΣ είχε προτείνει ανταλλαγή των αιχμαλώτων με τους κομμουνιστές που κρατούνταν στις φυλακές τής Πάτρας αλλά ο Φον Λε Σουίρ αρνήθηκε και οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν.
Η "Επιχείρηση Καλάβρυτα" άρχισε στις 5 Δεκεμβρίου, βάσταξε δέκα μέρες και θεωρείται ίσως η αγριώτερη και πλέον απάνθρωπη επιχείρηση της Βέρμαχτ σε ολόκληρη την Ευρώπη. Επί κεφαλής της τοποθετήθηκε ο αντισυνταγματάρχης Γιούλιους Βόλφινγκερ, άτομο ιδιαίτερα σκληρό και ψυχρό. Οι γερμανικές δυνάμεις ξεκίνησαν από 6 διαφορετικά σημεία (Πάτρα, Αίγιο, Κόρινθος, Άργος, Τρίπολη, Πύργος) και κατά την σύγκλισή τους στα Καλάβρυτα έκαιγαν και ξεθεμέλιωναν ό,τι έβρισκαν στο διάβα τους. Μέχρι να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό, οι γερμανοί είχαν εκτελέσει δεκάδες άμαχους χωρικούς και είχαν σβήσει από τον χάρτη πάμπολλα χωριά (Αγία Κυριακή, Αυλές, Βάλτος, Βάλτσα, Βραχνί, Δάρα, Δερβένι, Ανω Ζαχλωρού, Κάτω Ζαχλωρού, Καλύβια, Κερπινή, Κλαπατσούνα ή Πλατανιώτισσα, Λαπαναγοί, Μαζέικα, Μάζι, Μελίσσια, Μορόχωβα, Παγκράτι, Πλανητέρο, Πυργάκι, Ρωγοί, Σούβαρδο κλπ), ενώ από την οργή τους δεν γλίτωσαν ούτε τα μοναστήρια τού Ομπλού και του Μεγάλου Σπηλαίου. Μετά το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, οι γερμανοί συνέχισαν ξεθεμελιώνοντας το χωριό Βυσωκά (Σκεπαστό) και πυρπολώντας την Αγία Λαύρα, όπου και ολοκληρώθηκε η "Επιχείρηση Καλάβρυτα".
Στα Καλάβρυτα οι γερμανοί, υπό την ηγεσία τού διαβόητου για την απανθρωπιά του ταγματάρχη Χανς Εμπερσμπέργκερ (ο Βόλφινγκερ είχε μπει στο νοσοκομείο λόγω αυτοκινητιστικού ατυχήματος), μπήκαν στις 9 Δεκεμβρίου. Στο μεταξύ, οι κάτοικοι είχαν μάθει τα καθέκαστα και σκόρπισαν στα γύρω βουνά. Ο Εμπερσμπέργκερ έστειλε διαβεβαιώσεις ότι οι άμαχοι δεν είχαν τίποτε να φοβηθούν διότι τον ενδιέφεραν μόνο οι αντάρτες. Για να γίνει περισσότερο πιστευτός, μέσα στις επόμενες τρεις ημέρες ο Εμπερσμπέργκερ έκαψε ελάχιστα σπίτια που ανήκαν αποδεδειγμένα σε οικογένειες ανταρτών και ασχολήθηκε με την περίθαλψη των τραυματιών από την μάχη τής Κερπινής. Το απόγευμα της Κυριακής 12 Δεκεμβρίου οι γερμανοί άρχιζαν να ετοιμάζονται για αποχώρηση. Με όλα αυτά τα τερτίπια, οι κάτοικοι ξεθάρρεψαν και επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Το πρωί τής Δευτέρας, όμως, ο Εμπερσμπέργκερ κάλεσε όλους τους κατοίκους να μαζευτούν στο σχολείο. Εκεί, ξεδιάλεξε όλους τους άντρες από 14 έως 65 ετών και τους οδήγησε στην κοντινή "Ράχη τού Καππή" ενώ γυναίκες, παιδιά και γέροι κλειδώθηκαν μέσα στο σχολείο. Κι ενώ μια μικρή φρουρά φύλαγε το σχολείο και άλλη μια από 35 άνδρες επιτηρούσε τους συγκεντρωμένους στην "Ράχη τού Καππή", οι υπόλοιποι γερμανοί στρατιώτες λεηλατούσαν τα σπίτια και μαγαζιά και φόρτωναν την λεία τους στον οδοντωτό. Όταν ο οδοντωτός αναχωρούσε, η ώρα ήταν περασμένες δύο το μεσημέρι και μια φωτοβολίδα σήμανε την αναχώρησή του.
 |
| 8 Δεκεμβρίου 1943. Οι άνδρες τού ταγματάρχη Χανς Εμπερσμπέργκερ έχουν μόλις πυρπολήσει τους Ρωγούς και αναπαύονται. Αριστερά, χαμογελαστός, ο επί κεφαλής των εκτελεστών τού Καππή Κόνραντ Ντένερτ |
Εκείνη η φωτοβολίδα ήταν το σύνθημα για να ολοκληρωθεί το έγκλημα. Οι στρατιώτες που βρίσκονταν στην πόλη έβαλαν φωτιά σε όλα τα κτήρια ενώ το απόσπασμα των 35 στην "Ράχη" άρχισε να θερίζει τους συγκεντρωμένους με πολυβόλα που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά, ώστε να μη ξεφύγει κανένας. Από όλους τους άνδρες 14-65 χρόνων, γλίτωσαν μόνο 13, οι οποίοι βρέθηκαν "κρυμμένοι" από τα πτώματα των εκτελεσμένων και δεν τους αντελήφθη ο επί κεφαλής των εκτελεστών δεκανέας Κόνραντ Ντένερτ.
Όταν η φωτιά πλησίασε το σχολείο, οι γερμανοί αποχώρησαν, αφήνοντας τα γυναικόπαιδα να καούν ζωντανά. Όμως, οι γυναίκες κατάφεραν να σπάσουν τις πόρτες κι έτσι γλίτωσαν, μαζί με τα ανήλικα παιδιά τους και τους υπερήλικες. Τώρα έπρεπε να πρωταγωνιστήσουν στην τελευταία πράξη τού δράματος, θάβοντας τους εκτελεσμένους. Το ρολόι τής εκκλησίας είχε σταματήσει στις 2.34', μαρτυρώντας την ακριβή στιγμή που συντελέστηκε το ναζιστικό έγκλημα.
Καλάβρυτα, Δευτέρα, 13 Δεκεμβρίου 1943, ώρα 2.34' μετά το μεσημέρι. Ο ναζισμός σε όλο του το μεγαλείο.
-------------------
(*) Σύμφωνα με μαρτυρία αιχμαλώτου που διέφυγε, στις 7 Δεκεμβρίου (ενώ, δηλαδή, η "Επιχείρηση Καλάβρυτα" ήταν σε πλήρη εξέλιξη και ο Εμπερσμπέργκερ είχε ήδη κάψει κάμποσα χωριά) οι 78 αιχμάλωτοι της Κερπινής εκτελέστηκαν. Πολυβολήθηκαν δεμένοι ανά έξι και πετάχτηκαν σε χαράδρα. Όπως ισχυρίζεται ο διαφυγών, από την ομαδική εκτέλεση επέζησαν μόνο ο ίδιος και ένας συνάδελφός του ενώ σημειώνει ότι το πολυβόλο χειρίζονταν δυο άνδρες που μιλούσαν ο ένας αγγλικά και ο άλλος πολωνικά ή ρωσσικά. Την πληροφορία για αυτή την μαρτυρία μετέφερε στον Δημήτρη Κανελλόπουλο ο Αλόις Πύρινγκερ, ο οποίος είχε λάβει μέρος στην μάχη τής Κερπινής.
Σημ.: Οι φωτογραφίες τού κειμένου προέρχονται από το Ιστορικό Αρχείο Δημήτρη Κανελλόπουλου για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων.
Αληθεύει ότι οι αντάρτες εκτέλεσαν πρώτοι τους 77 αιχμαλώτους;
ΑπάντησηΔιαγραφή@ Ανώνυμος
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ ακριβής ημερομηνία εκτέλεσης των αιχμαλώτων αμφισβητείται. Εγώ λέω τι ισχυρίζεται ο γερμανός αιχμάλωτος που διέφυγε (για την ακρίβεια, τι λέει ο Πύρινγκερ πως ισχυρίστηκε). Πάντως, ο ισχυρισμός ότι ο Εμπερσμπέργκερ έκαψε τα Καλάβρυτα εκδικούμενος τους εκτελεσμένους αιχμαλώτους ακούγεται μάλλον φαιδρός, όταν ως εκείνη την στιγμή έχει κάψει καμμια δεκαπενταριά χωριά και, σύμφωνα με τις αναφορές τού ιδίου, έχει εκτελέσει περίπου 185 άμαχους χωρικούς.
Σημειωτέον ότι ο Βόλφινγκερ, όταν κατηγορήθηκε μετά τον πόλεμο ως υπεύθυνος της σφαγής των Καλαβρύτων, κατέθεσε ότι είχε διαταχθεί από το ξεκίνημα της "Επιχείρησης Καλάβρυτα" να κάψει την πόλη προς παραδειγματισμό αλλά αρνήθηκε. Στο δικαστήριο αποδείχθηκε ότι την διαταγή έδωσε ο Εμπερσμπέργκερ όταν ο Βόλφινγκερ ήταν στο νοσοκομείο.
Τέλος, εκείνο το οποίο μάλλον αληθεύει είναι ότι οι άγγλοι επέμεναν φορτικά να εκτελεστούν οι αιχμάλωτοι, ώστε να μην γίνονται εμπόδιο στην προσπάθεια διαφυγής από τον γερμανικό κλοιό που έσφιγγε.
ΜΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΑΛΟΪΣ ΠΙΟΥΡΙΝΓΚΕΡ
ΑπάντησηΔιαγραφήΤα αρχικά ERW μεταφράζονται «(ίσως όλμους)»· ERW είναι συντομογραφία των λέξεων Explosive Remnants of War, δηλαδή «πυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί» (επί λέξει: εκρηκτικά κατάλοιπα πολέμου), παλιά ορολογία γι’ αυτό που σήμερα λέγεται UXO (Unexploded Ordnance), δηλαδή «βόμβες διασποράς που δεν έχουν εκραγεί». Είναι κάπως περίεργος ο όρος που χρησιμοποιεί ο Αλόις Πιούρινγκερ· μάλλον μιλάει «ετεροχρονισμένα» κι εννοεί κατά πάσα πιθανότητα νάρκες, αλλά σε καμιά περίπτωση όλμους (ας προσεχτεί η «παρδαλή» σύνθεση του τμήματος ―«ποικίλο μπουλούκι» λέει ο Πιούρινγκερ― πράγμα που θα δημιουργούσε μιαν επιπρόσθετη δυσκολία μεταφοράς και χειρισμού ακόμα και ατομικών όλμων· με τις νάρκες είναι κάπως ευκολότερα τα πράγματα). Γενικά πολύ περίεργη η συγκρότηση του τμήματος για τα δεδομένα της Βέρμαχτ…
Μη Απολιθωμένος (ακόμα!) από τις ακτές της Ανατολικής Βαλτικής