Η ίδρυση του ΔΝΤ και η... κομμουνιστική κατασκοπία

Τούτες τις μέρες συμπληρώθηκαν 51 χρόνια από την περίφημη διάσκεψη του Μπρέττον Γουντς (1-22 Ιουλίου 1944), κατά την οποία αποφασίστηκε η δημιουργία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Παγκόσμιου Ορανισμού Εμπορίου, καθώς και η υιοθέτηση ενός συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών που έγινε γνωστό ως το σύστημα του Μπρέττον Γουντς. Στην την εν λόγω διάσκεψη αναφερθήκαμε αναλυτικά όταν γράφαμε την Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού (5. Οι αιτίες - 6. Τα αποτελέσματα). Σήμερα θα προσθέσουμε δυο-τρεις ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες αλλά με αρκετή κουτσομπολίστικη διάθεση.

Εκεί στο Μπρέττον Γουντς, λοιπόν, ξέσπασε τον Ιούλιο του 1944 μια διαμάχη ανάμεσα στον γνωστό μας Τζον Μαίυναρντ Κέυνς (υπουργό οικονομικών τής Βρεττανίας και εκπρόσωπό της) και τον Χάρρυ Ντέξτερ Γουάιτ (οικονομολόγο, εκπρόσωπο των ΗΠΑ). Οι δυο άνδρες συμφωνούσαν σε κάτι που φαίνεται πως, μισό αιώνα αργότερα, αρνείται να δεχτεί η Γερμανία: η σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας απαιτεί την συστηματική ανακύκλωση των πλεονασμάτων των πλεονασματικών χωρών υπό την μορφή παραγωγικών επενδύσεων στις ελλειμματικές χώρες, ώστε να αναπαράγεται η ζήτηση για τα αγαθά που παράγουν οι πλεονασματικές.

Μπρέττον Γουντς, 1944: Γουάιτ (αριστερά) και Κέυνς (δεξιά)

Μιας κι εκείνη την εποχή, η μόνη χώρα με σοβαρά πλεονάσματα ήταν οι ΗΠΑ, Κέυνς και Γουάιτ συμφωνούσαν στην ανάγκη τής παγκόσμιας ανακύκλωσης των κερδών των αμερικανικών επιχειρήσεων. Διαφωνούσαν όμως στο ποιος θα αναλάμβανε αυτή την δουλειά: ο μεν Κέυνς ήθελε έναν παγκόσμιο οργανισμό (κάτι σαν παγκόσμια τράπεζα) με ισότιμη συμμετοχή όλων των χωρών τής δύσης, ο δε Γουάιτ επέμενε πως, αφού τα πλεονάσματα ήταν πολιτειακά, έπρεπε να τα διαχειριστούν οι ΗΠΑ από μόνες τους. Με τον βρεττανικό λέοντα να πνέει τα λοίσθια ως παγκόσμια δύναμη, ο Γουάιτ επικράτησε μάλλον εύκολα. Έτσι, το δολλάριο έγινε το μοναδικό διεθνές νόμισμα και οι ΗΠΑ θα αναλάμβαναν κατ' αποκλειστικότητα την διαχείριση των πλεονασμάτων τους. Την δουλειά θα την έκανε ένας νεοϊδρυόμενος οργανισμός: το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Για να μη αφήσει τον Κέυνς παραπονεμένο, ο Γουάιτ εισηγήθηκε την ίδρυση της Παγκόσμιας Τράπεζας που ονειρευόταν ο βρεττανός αντίπαλός του, την οποία θα διοικούσε ο Κέυνς. Μόνο που αυτή η τράπεζα θα αναλάμβανε τόσο μικρά έργα ώστε ήταν σαφές ότι απώτερος σκοπός ήταν να δοθεί στον Κέυνς ένας δευτερεύων ρόλος που θα τον έβγαζε ουσιαστικά από τα πόδια των πολιτειακών. Οι προτάσεις τού Γουάιτ εγκρίθηκαν και ο βοστωνέζος είχε κάθε λόγο να αισθάνεται ευτυχής. Η ευτυχία του θα κορυφωνόταν στις αρχές του 1946, όταν η γερουσία των ΗΠΑ τον πρότεινε για την θέση τού προέδρου στο άρτι ιδρυθέν ΔΝΤ. Μόνο που κάπου εκεί ήρθε η καταστροφή.

Τον Φεβρουάριο του 1946, λοιπόν, το FBI ενημέρωσε το Στέητ Ντηπάρτμεντ ότι υπήρχαν καταγγελίες που κατονόμαζαν τον Γουάιτ ως... σοβιετικό κατάσκοπο (!!!). Ο επί κεφαλής τού FBI Έντγκαρ Χούβερ και ο υπουργός εξωτερικών Τζέημς Μπάυρνς επισκέφθηκαν τον πρόεδρο Χάρρυ Τρούμαν και ζήτησαν την αποπομπή τού Γουάιτ. Ο Τρούμαν συμπαθούσε τον Γουάιτ αλλά δεν θα δίσταζε να τον θυσιάσει προκειμένου να αποφύγει το σκάνδαλο που ήταν σίγουρο πως θα ξεσπούσε αν οι κατηγορίες εναντίον του αποδεικνύονταν αληθείς. Πώς να τον θυσιάσει, όμως, όταν λίγες μέρες νωρίτερα είχε αναδειχτεί ως ο εκλεκτός τής γερουσίας για την ηγεσία του ΔΝΤ;

Καλιφόρνια, 1946: Έντγκαρ Χούβερ (άκρη αριστερά) και Τζόζεφ ΜακΚάρθυ (άκρη δεξιά) σε διακοπές

Στην αρχή, ο Τρούμαν σκέφτηκε να διορίσει τον Γουάιτ ως εκτελεστικό διευθυντή και να βάλει άλλον στην θέση τού γενικού διευθυντή. Όμως, έτσι δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει την υποβάθμιση του πρωτεργάτη τής δημιουργίας τού ΔΝΤ. Τελικά, ο δαιμόνιος Τρούμαν μηχανεύτηκε μια απίθανη λύση: ανακοίνωσε ότι παραχωρεί στους ευρωπαίους την θέση τού γενικού διευθυντή τού ΔΝΤ, ως ηθική αναγνώριση των δεινών που υπέστησαν από τον πόλεμο! Και για να ξεμπερδεύει οριστικά με τον Κέυνς, ανακοίνωσε ότι ο γενικός διευθυντής τού ταμείου θα έπρεπε να προέρχεται από χώρα τής ηπειρωτικής Ευρώπης, επειδή η ηπειρωτική Ευρώπη γνώρισε μεγαλύτερες καταστροφές! Έτσι, από το "δώρο" τού πολιτειακού προέδρου εξαιρούνταν τα νησιωτικά ευρωπαϊκά κράτη: η Κύπρος, η Μάλτα, η Ισλανδία και, φυσικά, η Μεγάλη Βρεττανία (άρα, έξω ο Κέυνς). Ως αντάλλαγμα για αυτή την "χουβαρδοσύνη" τους, οι ΗΠΑ πήραν την προεδρία τής Παγκόσμιας Τράπεζας.

Κάπως έτσι, λοιπόν, οι δυο πρωτομάστορες του Μπρέττον Γουντς παραμερίστηκαν οριστικά και αμετάκλητα. Και κάπως έτσι επικράτησε εθιμικώ δικαίω να προΐστανται στην μεν Παγκόσμια Τράπεζα πολιτειακός στο δε ΔΝΤ ευρωπαίος από την ηπειρωτική Ευρώπη. Δηλαδή, αν Χούβερ και ΜακΚάρθυ δεν είχαν βάλει στο μάτι τον Γουάιτ, Στρως-Καν και Λαγκάρντ δεν θα γίνονταν ποτέ διευθυντές τού ΔΝΤ.

Για την ιστορία, ας προσθέσουμε δυο λόγια για την τύχη των Κέυνς και Γουάιτ. Ο πρώτος, παρέμεινε για πολύ μικρό χρονικό διάστημα ως εκπρόσωπος της Βρεττανίας και στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα, ώσπου πέθανε πικραμένος στις 21 Απριλίου 1946. Ο δεύτερος αναγκάστηκε σε παραίτηση στις αρχές τού 1947 και σύρθηκε επί μακρόν στις περίφημες "αντικομμουνιστικές δίκες" του γερουσιαστή ΜακΚάρθυ, ώσπου στις 16 Αυγούστου 1948 άφησε την τελευταία του πνοή από καρδιακή συγκοπή που τον βρήκε καθώς κατέθετε προσπαθώντας να αντικρούσει τις κατηγορίες.