Το 2005, το Αυστριακό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών (WIFO) δημοσίευσε μια μελέτη τεσσάρων ερευνητών με θέμα "The Size and Performance of Public Sector Activities in Europe (Μέγεθος και απόδοση των δραστηριοτήτων του δημόσιου τομέα στην Ευρώπη)". Από το ενδιαφέρον περιεχόμενό της, παραθέτω εδώ μία από τις συμπερασματικές επισημάνσεις της:
Η οικονομική λειτουργία των εθνών διαμορφώνεται από τις δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα και από την πολιτική τού δημοσίου. Στις περισσότερες χώρες, ο δημόσιος τομέας αντιπροσωπεύει ένα μη αμελητέο τμήμα τής συνολικής οικονομίας, φροντίζοντας για την παροχή δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, αν και το μέγεθος και η δομή του διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Από απόψεως δημοσίων υπαλλήλων, τα μεγέθη στην Ε.Ε. δεν διαφέρουν πολύ από τις ΗΠΑ (με την Ιαπωνία να βρίσκεται πολύ πίσω). Όμως. από απόψεως δημόσιας δαπάνης ως προς το ΑΕΠ, ο δημόσιος τομέας στην Ε.Ε. είναι πολύ μεγαλύτερος απ' ότι στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία. Η Ε.Ε. ξεχωρίζει λόγω του σημαντικά μεγαλύτερου μεριδίου δαπάνης για κοινωνική προστασία και γενικές δημόσιες υπηρεσίες.
Βασισμένοι στην τελευταία πρόταση, οι τέσσερις μελετητές (οπαδοί των νεοφιλελεύθερων δοξασιών, όπως εύστοχα σημειώνει ένα από τα σχόλια του πρώτου κειμένου αυτής της σειράς) σημειώνουν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων στον δημόσιο τομέα όλων των ευρωπαϊκών χωρών και προτείνουν την μείωσή του διά της εκχωρήσεως πολλών δραστηριοτήτων του σε ιδιώτες, προκειμένου η Ευρώπη να γίνει ανταγωνιστική προς τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.
Πρώτη παρατήρηση: Η παραπάνω μελέτη πραγματοποιήθηκε το 2005, δηλαδή πριν το ξέσπασμα της σοβούσας καπιταλιστικής κρίσης, η οποία (τι ειρωνεία!) ξεκίνησε από τις ΗΠΑ. Πολύ θα ήθελα να δω τους τέσσερις μελετητές να επανέρχονται για να εξηγήσουν το γιατί κλήθηκε ο δημόσιος τομέας να σώσει τον ιδιωτικό όταν ξέσπασε η κρίση.
Ερώτηση σε παρενθεσούλα: Μήπως γνωρίζετε έστω μία μεγάλη εταιρεία που ΔΕΝ κάνει δουλειές με το δημόσιο; Που δεν τρέφεται, δηλαδή, με δημόσιο χρήμα; Προσωπικά δεν γνωρίζω καμμία. Κλείνει η παρενθεσούλα.
Δεύτερη παρατήρηση: Παρ' ότι διαπιστώνεται ότι ΗΠΑ και Ε.Ε. έχουν την ίδια περίπου αναλογία δημοσίων υπαλλήλων, η Ευρώπη "κατηγορείται" ότι ξοδεύει πολλά για κοινωνική προστασία και γενικές δημόσιες υπηρεσίες. Είναι προφανές ότι οι μελετητές θαυμάζουν το ότι περισσότεροι από έναν στους πέντε κατοίκους των ΗΠΑ υποσιτίζονται, ότι περισσότεροι από έναν στους τρεις δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και ότι σύνταξη έχουν μόνον όσοι έχουν κάνει ειδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.
Πέρα από τα παραπάνω, όμως, η εν λόγω μελέτη παραθέτει και μερικά στοιχεία που έχουν άμεση σχέση με το θέμα που μας απασχολεί εδώ. Όπως, για παράδειγμα, το παρακάτω διάγραμμα, το οποίο δείχνει διαχρονικά (1980-2002) το ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων κάθε ευρωπαϊκής χώρας ως προς το σύνολο της εργατικής δύναμης (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003):
Το παραμύθι τελείωσε! Το "υδροκέφαλο" ελληνικό δημόσιο, με τις εκατοντάδες χιλιάδες υπεράριθμων τεμπέληδων υπαλλήλων, απλώς...δεν υπάρχει! Το "όργιο" διορισμών που -υποτίθεται πως- έκαναν όλοι οι πολιτικοί κατά την μεταπολίτευση, δεν κατάφερε να ξεκολλήσει την Ελλάδα από την τελευταία θέση. Κι αν δεν σας αρκεί το διάγραμμα, πάρτε και έναν πίνακα με ποσοστά (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003):
Το επόμενο διάγραμμα αφιερώνεται εξαιρετικά σε όσους θεωρούν πως το κράτος είναι σπάταλο και πρέπει να κάνει οικονομία κόβοντας κονδύλια από παιδεία, υγεία, κοινωνική προστασία, μισθούς δημοσίων υπαλλήλων κλπ. Απεικονίζει διαχρονικά (1980-2002) την συνολική κρατική δαπάνη των ευρωπαϊκών χωρών ως ποσοστό επί του ΑΕΠ τους (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003):
Τελεία και παύλα! Αν οι ευθύνονταν οι δημόσιες δαπάνες για όσα τραβάμε σήμερα, τότε η Σουηδία, η Δανία, η Φινλανδία, το Βέλγιο και η Γαλλία θα έπρεπε να είχαν καταστραφεί ολοσχερώς ενώ η Γερμανία, η Ολλανδία και η Αυστρία θα έπρεπε να είχαν προ πολλού υπαχθεί σε μνημόνια.
Θα μου πείτε ότι υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι που δεν διορίστηκαν αξιοκρατικά αλλά με μέσον. Συμφωνώ και αντιτείνω ότι το ίδιο γίνεται και στις τράπεζες και σε όλον τον ιδιωτικό τομέα. Βρείτε μου τράπεζα ή μεγάλη εταιρεία όπου δεν έχει πιάσει δουλειά άνθρωπος λόγω γνωριμιών. Δεν υπάρχει. Και μη μου πείτε ότι "τον δημόσιο υπάλληλο τον πληρώνουμε εμείς" γιατί θα σας απαντήσω ότι και τον ιδιωτικό υπάλληλο εμείς τον πληρώνουμε αφού το κόστος του μετακυλίεται στην τιμή των προϊόντων ή υπηρεσιών που αγοράζουμε από την επιχείρηση όπου δουλεύει.
Θα μου πείτε ότι υπάρχουν ανίκανοι (ή, έστω, μειωμένων δυνατοτήτων) δημόσιοι υπάλληλοι. Συμφωνώ και αντιτείνω ότι, αν δούλευαν μόνο οι ικανοί και οι ευφυείς, οι περισσότεροι από μας θα ήμασταν άνεργοι. Δεν λέω να διορίσεις κωφάλαλο ως τηλεφωνητή. Λέω, όμως, ότι ο κλητήρας δεν χρειάζεται να διαθέτει ευφυΐα επιπέδου Αϊνστάιν και ότι ο κωφάλαλος μπορεί άνετα να δουλέψει σε ένα σωρό άλλες θέσεις.
Θα μου πείτε ότι υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι που σχεδόν δεν δουλεύουν γιατί έχουν περιορισμένο αντικείμενο. Κάποιος σχολιαστής ανέφερε τους σχολικούς φύλακες. Εγώ θα προσθέσω τους φύλακες των ισόπεδων σιδηροδρομικών διαβάσεων απ' όπου περνούν 3-4 τραίνα την ημέρα, τους γιατρούς των απομακρυσμένων περιοχών που περιθάλπουν 4-5 άτομα την εβδομάδα, τους λιμενικούς στα μικρά νησιά όπου τον χειμώνα δεν δένει καράβι με τίποτε, τους πυροσβέστες που σβήνουν φωτιές μια στο τόσο, τους στρατιωτικούς που δεν έχουν πολεμήσει εδώ και δεκαετίες, τους δασκάλους σε χωριά μερικών δεκάδων κατοίκων... Όλων αυτών η δουλειά, μετρημένη με το μοιρογνωμόνιο της οικονομικής θεωρίας (κόστος ανά μονάδα έργου), πληρώνεται πανάκριβα. Θεωρητικά, λοιπόν, πρέπει να τους καταργήσουμε. Συμφωνούμε; Μάλλον όχι. Να αναθέσουμε την δουλειά τους σε ιδιώτες; Μάλιστα. Οι οποίοι θα πληρώνονται από ποιόν; Χμμμ... πρόβλημα...
Νομίζω ότι, τέσσερις μέρες τώρα, είπαμε πολλά και τα στοιχεία που παραθέσαμε υπεραρκούν για να πειστεί όποιος δεν είναι κολλημένος ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ευθύνονται για το δημόσιο χρέος μας ακριβώς όσο οι υπόλοιποι εργαζόμενοι: καθόλου. Όπως όλοι μας, έτσι κι αυτοί έχουν δικαίωμα να φωνάξουν ότι το παγκάλειο "μαζί τα φάγαμε" δεν τους αφορά.
Κλείνω, επαναλαμβάνοντας για πολλοστή φορά αυτό που είπα και χτες: αντίπαλός μας δεν είναι ούτε οι δημόσιοι υπάλληλοι ούτε οποιοσδήποτε άλλος εργαζόμενος. Ο αντίπαλος είναι απέναντι!
Η οικονομική λειτουργία των εθνών διαμορφώνεται από τις δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα και από την πολιτική τού δημοσίου. Στις περισσότερες χώρες, ο δημόσιος τομέας αντιπροσωπεύει ένα μη αμελητέο τμήμα τής συνολικής οικονομίας, φροντίζοντας για την παροχή δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, αν και το μέγεθος και η δομή του διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Από απόψεως δημοσίων υπαλλήλων, τα μεγέθη στην Ε.Ε. δεν διαφέρουν πολύ από τις ΗΠΑ (με την Ιαπωνία να βρίσκεται πολύ πίσω). Όμως. από απόψεως δημόσιας δαπάνης ως προς το ΑΕΠ, ο δημόσιος τομέας στην Ε.Ε. είναι πολύ μεγαλύτερος απ' ότι στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία. Η Ε.Ε. ξεχωρίζει λόγω του σημαντικά μεγαλύτερου μεριδίου δαπάνης για κοινωνική προστασία και γενικές δημόσιες υπηρεσίες.
Βασισμένοι στην τελευταία πρόταση, οι τέσσερις μελετητές (οπαδοί των νεοφιλελεύθερων δοξασιών, όπως εύστοχα σημειώνει ένα από τα σχόλια του πρώτου κειμένου αυτής της σειράς) σημειώνουν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων στον δημόσιο τομέα όλων των ευρωπαϊκών χωρών και προτείνουν την μείωσή του διά της εκχωρήσεως πολλών δραστηριοτήτων του σε ιδιώτες, προκειμένου η Ευρώπη να γίνει ανταγωνιστική προς τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.
Πρώτη παρατήρηση: Η παραπάνω μελέτη πραγματοποιήθηκε το 2005, δηλαδή πριν το ξέσπασμα της σοβούσας καπιταλιστικής κρίσης, η οποία (τι ειρωνεία!) ξεκίνησε από τις ΗΠΑ. Πολύ θα ήθελα να δω τους τέσσερις μελετητές να επανέρχονται για να εξηγήσουν το γιατί κλήθηκε ο δημόσιος τομέας να σώσει τον ιδιωτικό όταν ξέσπασε η κρίση.
Ερώτηση σε παρενθεσούλα: Μήπως γνωρίζετε έστω μία μεγάλη εταιρεία που ΔΕΝ κάνει δουλειές με το δημόσιο; Που δεν τρέφεται, δηλαδή, με δημόσιο χρήμα; Προσωπικά δεν γνωρίζω καμμία. Κλείνει η παρενθεσούλα.
Δεύτερη παρατήρηση: Παρ' ότι διαπιστώνεται ότι ΗΠΑ και Ε.Ε. έχουν την ίδια περίπου αναλογία δημοσίων υπαλλήλων, η Ευρώπη "κατηγορείται" ότι ξοδεύει πολλά για κοινωνική προστασία και γενικές δημόσιες υπηρεσίες. Είναι προφανές ότι οι μελετητές θαυμάζουν το ότι περισσότεροι από έναν στους πέντε κατοίκους των ΗΠΑ υποσιτίζονται, ότι περισσότεροι από έναν στους τρεις δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και ότι σύνταξη έχουν μόνον όσοι έχουν κάνει ειδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.
Πέρα από τα παραπάνω, όμως, η εν λόγω μελέτη παραθέτει και μερικά στοιχεία που έχουν άμεση σχέση με το θέμα που μας απασχολεί εδώ. Όπως, για παράδειγμα, το παρακάτω διάγραμμα, το οποίο δείχνει διαχρονικά (1980-2002) το ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων κάθε ευρωπαϊκής χώρας ως προς το σύνολο της εργατικής δύναμης (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003):
Το παραμύθι τελείωσε! Το "υδροκέφαλο" ελληνικό δημόσιο, με τις εκατοντάδες χιλιάδες υπεράριθμων τεμπέληδων υπαλλήλων, απλώς...δεν υπάρχει! Το "όργιο" διορισμών που -υποτίθεται πως- έκαναν όλοι οι πολιτικοί κατά την μεταπολίτευση, δεν κατάφερε να ξεκολλήσει την Ελλάδα από την τελευταία θέση. Κι αν δεν σας αρκεί το διάγραμμα, πάρτε και έναν πίνακα με ποσοστά (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003):
Το επόμενο διάγραμμα αφιερώνεται εξαιρετικά σε όσους θεωρούν πως το κράτος είναι σπάταλο και πρέπει να κάνει οικονομία κόβοντας κονδύλια από παιδεία, υγεία, κοινωνική προστασία, μισθούς δημοσίων υπαλλήλων κλπ. Απεικονίζει διαχρονικά (1980-2002) την συνολική κρατική δαπάνη των ευρωπαϊκών χωρών ως ποσοστό επί του ΑΕΠ τους (πηγή: ΟΟΣΑ, 2003):
Θα μου πείτε ότι υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι που δεν διορίστηκαν αξιοκρατικά αλλά με μέσον. Συμφωνώ και αντιτείνω ότι το ίδιο γίνεται και στις τράπεζες και σε όλον τον ιδιωτικό τομέα. Βρείτε μου τράπεζα ή μεγάλη εταιρεία όπου δεν έχει πιάσει δουλειά άνθρωπος λόγω γνωριμιών. Δεν υπάρχει. Και μη μου πείτε ότι "τον δημόσιο υπάλληλο τον πληρώνουμε εμείς" γιατί θα σας απαντήσω ότι και τον ιδιωτικό υπάλληλο εμείς τον πληρώνουμε αφού το κόστος του μετακυλίεται στην τιμή των προϊόντων ή υπηρεσιών που αγοράζουμε από την επιχείρηση όπου δουλεύει.
Θα μου πείτε ότι υπάρχουν ανίκανοι (ή, έστω, μειωμένων δυνατοτήτων) δημόσιοι υπάλληλοι. Συμφωνώ και αντιτείνω ότι, αν δούλευαν μόνο οι ικανοί και οι ευφυείς, οι περισσότεροι από μας θα ήμασταν άνεργοι. Δεν λέω να διορίσεις κωφάλαλο ως τηλεφωνητή. Λέω, όμως, ότι ο κλητήρας δεν χρειάζεται να διαθέτει ευφυΐα επιπέδου Αϊνστάιν και ότι ο κωφάλαλος μπορεί άνετα να δουλέψει σε ένα σωρό άλλες θέσεις.
Θα μου πείτε ότι υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι που σχεδόν δεν δουλεύουν γιατί έχουν περιορισμένο αντικείμενο. Κάποιος σχολιαστής ανέφερε τους σχολικούς φύλακες. Εγώ θα προσθέσω τους φύλακες των ισόπεδων σιδηροδρομικών διαβάσεων απ' όπου περνούν 3-4 τραίνα την ημέρα, τους γιατρούς των απομακρυσμένων περιοχών που περιθάλπουν 4-5 άτομα την εβδομάδα, τους λιμενικούς στα μικρά νησιά όπου τον χειμώνα δεν δένει καράβι με τίποτε, τους πυροσβέστες που σβήνουν φωτιές μια στο τόσο, τους στρατιωτικούς που δεν έχουν πολεμήσει εδώ και δεκαετίες, τους δασκάλους σε χωριά μερικών δεκάδων κατοίκων... Όλων αυτών η δουλειά, μετρημένη με το μοιρογνωμόνιο της οικονομικής θεωρίας (κόστος ανά μονάδα έργου), πληρώνεται πανάκριβα. Θεωρητικά, λοιπόν, πρέπει να τους καταργήσουμε. Συμφωνούμε; Μάλλον όχι. Να αναθέσουμε την δουλειά τους σε ιδιώτες; Μάλιστα. Οι οποίοι θα πληρώνονται από ποιόν; Χμμμ... πρόβλημα...
Νομίζω ότι, τέσσερις μέρες τώρα, είπαμε πολλά και τα στοιχεία που παραθέσαμε υπεραρκούν για να πειστεί όποιος δεν είναι κολλημένος ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ευθύνονται για το δημόσιο χρέος μας ακριβώς όσο οι υπόλοιποι εργαζόμενοι: καθόλου. Όπως όλοι μας, έτσι κι αυτοί έχουν δικαίωμα να φωνάξουν ότι το παγκάλειο "μαζί τα φάγαμε" δεν τους αφορά.
Κλείνω, επαναλαμβάνοντας για πολλοστή φορά αυτό που είπα και χτες: αντίπαλός μας δεν είναι ούτε οι δημόσιοι υπάλληλοι ούτε οποιοσδήποτε άλλος εργαζόμενος. Ο αντίπαλος είναι απέναντι!
θενκς
ΑπάντησηΔιαγραφήγια υλικό για διδακτορική μελέτη με θέμα 1) τον κοινωνικό αυτοματισμό και 2) οπορτουνισμό, ας κοιτάξει ο όποιος επίδοξος μελετητής τα 62 μέχρι στιγμής σχόλια στο tvxs.gr στην ανάρτηση για τα επεισόδια μεταξύ "μεταλλωρύχων" εργαζόμενων της eldorado gold και αυτών που είναι εναντίον αυτής της "ανάπτυξης"
ΑπάντησηΔιαγραφήΑΧΠ (topronomiotouftwxou.wordpress.com)
Από συνέντευξη του κοινωνιολόγου Κωνσταντίνου Τσουκαλά στο NETWEEK.
ΑπάντησηΔιαγραφήhttps://youtu.be/C01W4P4LQQQ?t=30m0s
[...] Ένα πράγμα το οποίο δεν τονίζεται επαρκώς... Γιατί έγινε αυτό το πράγμα στην Ελλάδα; Είναι τόσο αρνητικό να έχουμε ένα κράτος το οποίο να μην είναι πολύ αποτελεσματικό; Διότι πολύ μεγάλο δεν είναι, μεγαλύτερο από ότι ίσως θα χρειαζόταν... Και γιατί έγινε αυτό το κράτος; Το ξεχνάμε αυτό. Πώς έγινε; Στον μεσοπόλεμο, ο Βενιζέλος, το 'χε κουτσουρέψει. 1928 εώς 1932, μειώνονται οι δημόσιοι υπάλληλοι, γίνεται ένας εξορθολογισμός του δημοσίου κτλ. Το ίδιο κι ο Μεταξάς παραδόξως. Τί γίνεται όμως το '45; Πώς φτιάχνεται αυτό το ελληνικό κράτος, το κλιεντελίστικο, το πελατειακό, το υπερδιογκωμένο-που δεν είναι, το ανορθολογικό...
Έλλη Στάη: Η απάντηση δεν είναι πολύ απλή εώς απλοϊκή;
Κων/ντίνος Τσουκαλάς: Είναι η απάντηση πολύ απλή...
Έλλη Στάη: Τα ρουσφέτια...
Κων/ντίνος Τσουκαλάς: Όχι. Η απάντηση είναι ότι μετά τον εμφύλιο είχε καταστραφεί η μεσαία τάξη και η εξουσία πήρε λεφτά από την Αμερική-το σχέδιο Μάρσαλ και έπρεπε να φτιάξει μία νέα ραχοκοκκαλιά του εθνικόφρονος έθνους. Και την έφτιαξε. Την έφτιαξε πώς; Την έφτιαξε δίνοντας πιστώσεις και δάνεια σε μελλοντικούς μικροεπιχειρηματίες και την έφτιαξε επίσης διορίζοντας επιλεκτικά τους δικούς της ανθρώπους. Δηλαδή πελατεία είχαμε και τον 19ο, αλλά η πελατεία των εθνικοφρόνων που κατασκευάστηκε μετά το '50 συνιστά την πιο μεγάλη κοινωνική τομή τα τελευταία 50 χρόνια στην Ελλάδα. Και τί έκανε ο Παπανδρέου; Εκδημοκρατικοποίησε την πελατεία. Από εκεί που είχαμε μόνον εθνικόφρονες, έβαλε τους δικούς του και έβαλε και αριστερούς. Δηλαδή, ξαφνικά το κράτος δεν ήταν ένα κράτος εθνικοφρόνων, ήταν ένα κράτος το οποίο εκπροσωπούσε την κοινωνία. Αυτό είναι ένα στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας, της μέχρι πρόσφατα κυρίαρχης. Δεύτερο. Ξέρετε ότι εάν μετρήσουμε τον ενεργό πληθυσμό, δηλαδή τους εργαζομένους, η Ελλάδα μέχρι το 2000... το 2005, είχε ακόμα, 60%, 65%, 50%; (σ.σ.: δε θυμόταν ακριβώς το ποσοστό) αυτοαπασχολούμενους. Τι θα πει αυτοαπασχολούμενος... Αυτοαπασχολούμενος θα πει ένας άνθρωπος ο οποίος έχει ένα μικρό μαγαζάκι, έχει τον εαυτό του εργοδότη, είναι είτε χωρικός, είτε υδραυλικός, είτε οτιδήποτε άλλο, προφανώς κάνει φοροδιαφυγή διότι ο αυτοαπασχολούμενος δεν είναι καταγεγραμμένος πουθενά... Ο αυτοαπασχολούμενος κάνει φοροδιαφυγή και στη Σουηδία και σ' όλες τις ευνομούμενες χώρες του κόσμου, διότι ο αυτοαπασχολούμενος δεν έχει κανέναν λόγο να πληρώσει τους φόρους εάν δεν τον κυνηγήσει η εφορία. Πουθενά. Λοιπόν, έχουμε αυτοαπασχολούμενους, έχουμε δημοσίους υπαλλήλους, έχουμε μία πολυαπασχόληση, η οποία οργανώνεται γύρω απ' την οικογένεια, όπου μετέχουν αυτοαπασχολούμενοι, δημόσιοι υπάλληλοι και ελάχιστοι ιδιωτικοί υπάλληλοι-μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα-οι οποίοι είναι πάρα πολύ λίγοι σχετικά με άλλες χώρες. Αν σκεφτείτε ότι σ' όλες τις χώρες της Ευρώπης, οι μισθωτοί δημοσίου και ιδιωτικού τομέα είναι της τάξεως του 80% με 98%... αυτή είναι η βασική παρέκκλιση της ελληνικής κοινωνίας σε σύγκριση με όλες τις ευρωπαϊκές. Τις μεγάλες ευρωπαϊκές... [...] Πώς το διορθώνεις αυτό; Πρώτα-πρώτα γιατί να το διορθώσεις; Διότι ήταν μια κοινωνία, παρόλη την αναποτελεσματικότητά της, είχε και τα καλά της. Δεύτερον. Τη διορθώνουνε τώρα. Η Ελλάδα σήμερα είναι ένα είδος πτώματος που την έχουνε βάλει σε ένα τραπέζι ανατομικό...
Έλλη Στάη: Κύριε Τσουκαλά, κάποτε δεν έπρεπε να διορθωθεί;
Κων/ντίνος Τσουκαλάς: Γιατί να διορθωθεί;
Έλλη Στάη: Γιατί είναι ανορθολογικό όλο αυτό που περιγράψατε.
Κων/ντίνος Τσουκαλάς: Τί είναι το ορθολογικό κυρία Στάη; Είστε τόσο βεβαία για την ορθολογικότητα, την δεδομένη, a priori ορθολογικότητα των κοινωνικών ρυθμίσεων που είναι αυτή τη στιγμή κυρίαρχη στο κόσμο όλο; Εγώ δεν είμαι βέβαιος...
Έλλη Στάη: Αυτό που ήδη περιγράψατε εσείς, για το πως δημιουργήθηκε μετά το πόλεμο ο δημόσιος τομέας, μετά το σχέδιο Μάρσαλ, είναι απολύτως ανορθολογικό.
Κων/ντίνος Τσουκαλάς: Είναι, αλλά εξίσου ανορθολογικό, είναι να σκεφτεί κανείς τι συμβαίνει στη Γερμανία, όπου το 95% των ανθρώπων είναι μισθωτοί και τους κόβουν τους μισθούς. [...]
Matata