Είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς πώς είναι δυνατόν να επιδιώκει συμφωνία με την ΕΣΣΔ ο Χίτλερ, ο σημαιοφόρος τού παγκόσμιου αντικομμουνισμού, ο άνθρωπος που διεκήρυττε ότι στόχος τής Γερμανίας είναι η εξασφάλιση "ζωτικού χώρου" προς ανατολάς. Η απάντηση σ' αυτή την απορία είναι απλή:
Ο Χίτλερ θέλει όσο τίποτε την επανάκτηση των εδαφών που κάποτε ανήκαν στην Γερμανία και από το 1918 είχαν δοθεί στην Πολωνία. Εκείνη η Πομερανία κι εκείνος ο "διάδρομος Ντάντσυχ" τού κάθονται στον λαιμό. Όμως, χρειάζεται και κάτι παραπάνω: διέξοδο στον Εύξεινο Πόντο και στα πετρέλαια της Ρουμανίας. Αλλά για να φτάσει στην Ρουμανία, πρέπει να καθαρίσει οριστικά με το πολωνικό αγκάθι. Και το πρόβλημα είναι ότι Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ δεν χάνουν ευκαιρία να δηλώσουν την στήριξή τους στην Πολωνία.
Η άνεση με την οποία η δύση δήλωνε αυτή την στήριξη, οφειλόταν στην πεποίθηση ότι ο Χίτλερ θα φοβόταν να χτυπήσει την Πολωνία επειδή θα αντιμετώπιζε τον κίνδυνο να του την πέσουν οι μεν αγγλογάλλοι από τα δυτικά οι δε σοβιετικοί από τα ανατολικά. Πονηρά σκεπτόμενος ο Χίτλερ, πίστευε ότι μια συμφωνία με την ΕΣΣΔ θα αποθάρρυνε κάθε σκέψη των δυτικών για ένοπλη σύγκρουση μαζί του, εφ' όσον η ηρεμία στα ανατολικά θα ήταν εξασφαλισμένη. Έτσι, η Βέρμαχτ θα είχε την ευκαιρία να φτάσει τουλάχιστον μέχρι τον Βιστούλα και ίσως -γιατί όχι;- και στα Καρπάθια, κάνοντας έναν ακόμη υγιεινό περίπατο, έναν ακόμη blumenkreige (λουλουδοπόλεμο).
Μόλις ο Στάλιν ενημερώθηκε για την κατ' αρχάς σύμφωνη γνώμη των γερμανών, ανασκουμπώθηκε. Το Κομισσαριάτο Εξωτερικών Υποθέσεων (το σοβιετικό υπουργείο εξωτερικών) άλλαξε τελείως πολιτικό προσανατολισμό: η προσέγγιση με την δύση ξεχάστηκε κι άρχισαν οι προετοιμασίες για την σύναψη της συμφωνίας με την Γερμανία. Παράλληλα, ο κεντρικός σοβιετικός σχεδιασμός έβαλε μπρος ένα μεγαλόπνοο σχέδιο, το οποίο μόνο σε μια κομμουνιστική (άρα, κεντρικά σχεδιαζόμενη) οικονομία θα μπορούσε να υλοποιηθεί με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα: η βαρειά βιομηχανία τής χώρας άλλαξε τελείως πλάνα κι άρχισε να παράγει πολεμικό υλικό (όπλα, άρματα, αεροπλάνα κλπ), ενώ οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες που βρίσκονταν δυτικά τής Μόσχας, άρχισαν να ξεστήνονται και να μεταφέρονται στις παρυφές των Ουραλίων ή και ακόμη ανατολικώτερα. Η Μόσχα γνώριζε πως καμμιά συμφωνία δεν θα εμπόδιζε τον Χίτλερ να επιτεθεί κατά της ΕΣΣΔ και προετοιμαζόταν γι' αυτόν τον πόλεμο. Κι ο Στάλιν δεν ήθελε με τίποτε να πάθει αυτό που έπαθε ο τσάρος κατά τον Α' Π.Π., όταν σε κάθε 14 στρατιώτες αντιστοιχούσε μόλις ένα όπλο.
Οι πολωνοί πήραν χαμπάρι ότι κάτι περίεργο συμβαίνει και αλαφιάστηκαν. Ο πρέσβης Γιούζεφ Λίπσκι κάνει μια τελευταία προσπάθεια συνεννόησης με τους γερμανούς, προτείνοντάς τους συμμαχία σε περίπτωση που το Ράιχ θα επιχειρούσε κατά της ΕΣΣΔ. Το Βερολίνο δέχεται, υπό την προϋπόθεση ότι η Πολωνία θα επιστρέψει όλα τα γερμανικά εδάφη τα οποία απέκτησε με τις συνθήκες τού Α' Π.Π., μια απαίτηση που η πολωνική περηφάνεια δεν θα μπορούσε ποτέ να κανει δεκτή. Έτσι, οι ελπίδες των πολωνών στρέφονται πλέον προς την Αγγλία και την Γαλλία. Τί άλλο τους έμενε να κάνουν, αφού είχαν ήδη απορρίψει από καιρό την σοβιετική πρόταση για συμμαχία κατά της Γερμανίας;
Τελικά, στις 23 Αυγούστου 1939, ο γερμανός υπουργός εξωτερικών Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ και ο σοβιετικός ομόλογός του Βιατσεσλάβ Μιχαήλοβιτς Μολότοφ υπέγραψαν στην Μόσχα, υπό το βλέμμα του χαμογελαστού Ιωσήφ Στάλιν, το περίφημο Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επίθεσης, το οποίο έμελλε να περάσει στην ιστορία ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Το τελικό κείμενο είναι απλό:
Η Κυβέρνηση του Γερμανικού Ράιχ και η Κυβέρνηση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, με κίνητρο την επιθυμία να ενισχύσουν την υπόθεση της ειρήνης μεταξύ της Γερμανίας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, και θεωρώντας ως βάση τις θεμελιώδεις ρυθμίσεις της Συμφωνίας Ουδετερότητας στην οποία κατέληξαν τον Απρίλιο του 1926 μεταξύ της Γερμανίας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, έχουν καταλήξει στην ακόλουθη συμφωνία:
- Άρθρο 1. Τα δύο Συμβαλλόμενα Μέρη δεσμεύονται να απόσχουν από κάθε πράξη ισχύος, κάθε πράξη επίθεσης και κάθε επίθεση του ενός εναντίον του άλλου, είτε κατά μόνας είτε σε συνδυασμό με άλλες Δυνάμεις.
- Άρθρο 2. Σε περίπτωση κατά την οποία ένα από τα Συμβαλλόμενα Μέρη γίνει στόχος πολεμικής ενέργειας εκ μέρους τρίτης Δύναμης, το άλλο Συμβαλλόμενο Μέρος κατά κανέναν τρόπο δεν θα προσφέρει την αρωγή του σε αυτήν την Τρίτη Δύναμη.
- Άρθρο 3. Οι Κυβερνήσεις των δύο Συμβαλλομένων Μερών και στο μέλλον θα παραμείνουν σε διαρκή μεταξύ τους, διά διαβουλεύσεων, ώστε να προσφέρουν αμοιβαία ενημέρωση για ζητήματα που αφορούν τα κοινά ενδιαφέροντά τους.
- Άρθρο 4. Κανένα από τα δύο Συμβαλλόμενα Μέρη δεν θα συμμετάσχει σε οιαδήποτε ομαδοποίηση Δυνάμεων, η οποία στρέφεται αμέσως ή εμμέσως σε βάρος του άλλου Μέρους.
- Άρθρο 5. Σε περίπτωση διενέξεων ή διαφωνιών μεταξύ των Συμβαλλομένων Μερών επί ζητημάτων του ενός ή του άλλου είδους, και τα δύο Μέρη θα διασαφηνίζουν αυτές τις διενέξεις ή διαφορές αποκλειστικώς μέσω φιλικής ανταλλαγής γνωμών ή, αν αυτό καταστεί αναγκαίο, μέσω επιτροπών διαιτησίας.
- Άρθρο 6. Το παρόν Σύμφωνο θα έχει διάρκεια 10 ετών. Υπό τον όρο ότι ένα από τα Συμβαλλόμενα Μέρη δεν το καταγγείλει ένα έτος προ της εκπνοής του, η περίοδος ισχύος του παρόντος Συμφώνου θα ανανεωθεί αυτομάτως για μια νέα περίοδο πέντε ετών.
- Άρθρο 7. Το παρόν Σύμφωνο θα επικυρωθεί το συντομώτερο. Τα έγγραφα επικυρώσεως θα ανταλλαγούν στο Βερολίνο. Το Σύμφωνο τίθεται εν ισχύι αμέσως μόλις υπογραφεί.
Είναι γεγονός ότι το Σύμφωνο (ειδικά τα άρθρα 3-6) βγάζει γέλιο κάθώς το διαβάζουμε σήμερα. Αλλά και τότε δεν ηχούσε λιγώτερο αστείο. Ποιός θα έπαιρνε στα σοβαρά μια συμφωνία ότι ναζί και κομμουνιστές για 10 χρόνια π.χ. θα τακτοποιούσαν τις διενέξεις τους με "φιλική ανταλλαγή γνωμών";
Ο Στάλιν καταλάβαινε πως η δύση δεν θα "τσίμπαγε" εύκολα. Έτσι, έβαλε και δεύτερη φάκα: στο επίσημο Σύμφωνο επισυνάφθηκε και ένα συμπληρωματικό μυστικό πρωτόκολλο, το οποίο θα έκανε τους δυτικούς να νοιώσουν ρίγη αν το μάθαιναν. Το μόνο που έπρεπε να κάνουν οι σοβιετικές αρχές ήταν να φανούν κάπως..."απρόσεκτες", ώστε αυτό το μυστικό πρωτόκολλο να πέσει στα χέρια των βρεττανών κατασκόπων.
Όλα πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο.
Ο Χίτλερ θέλει όσο τίποτε την επανάκτηση των εδαφών που κάποτε ανήκαν στην Γερμανία και από το 1918 είχαν δοθεί στην Πολωνία. Εκείνη η Πομερανία κι εκείνος ο "διάδρομος Ντάντσυχ" τού κάθονται στον λαιμό. Όμως, χρειάζεται και κάτι παραπάνω: διέξοδο στον Εύξεινο Πόντο και στα πετρέλαια της Ρουμανίας. Αλλά για να φτάσει στην Ρουμανία, πρέπει να καθαρίσει οριστικά με το πολωνικό αγκάθι. Και το πρόβλημα είναι ότι Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ δεν χάνουν ευκαιρία να δηλώσουν την στήριξή τους στην Πολωνία.
Η άνεση με την οποία η δύση δήλωνε αυτή την στήριξη, οφειλόταν στην πεποίθηση ότι ο Χίτλερ θα φοβόταν να χτυπήσει την Πολωνία επειδή θα αντιμετώπιζε τον κίνδυνο να του την πέσουν οι μεν αγγλογάλλοι από τα δυτικά οι δε σοβιετικοί από τα ανατολικά. Πονηρά σκεπτόμενος ο Χίτλερ, πίστευε ότι μια συμφωνία με την ΕΣΣΔ θα αποθάρρυνε κάθε σκέψη των δυτικών για ένοπλη σύγκρουση μαζί του, εφ' όσον η ηρεμία στα ανατολικά θα ήταν εξασφαλισμένη. Έτσι, η Βέρμαχτ θα είχε την ευκαιρία να φτάσει τουλάχιστον μέχρι τον Βιστούλα και ίσως -γιατί όχι;- και στα Καρπάθια, κάνοντας έναν ακόμη υγιεινό περίπατο, έναν ακόμη blumenkreige (λουλουδοπόλεμο).
Μόλις ο Στάλιν ενημερώθηκε για την κατ' αρχάς σύμφωνη γνώμη των γερμανών, ανασκουμπώθηκε. Το Κομισσαριάτο Εξωτερικών Υποθέσεων (το σοβιετικό υπουργείο εξωτερικών) άλλαξε τελείως πολιτικό προσανατολισμό: η προσέγγιση με την δύση ξεχάστηκε κι άρχισαν οι προετοιμασίες για την σύναψη της συμφωνίας με την Γερμανία. Παράλληλα, ο κεντρικός σοβιετικός σχεδιασμός έβαλε μπρος ένα μεγαλόπνοο σχέδιο, το οποίο μόνο σε μια κομμουνιστική (άρα, κεντρικά σχεδιαζόμενη) οικονομία θα μπορούσε να υλοποιηθεί με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα: η βαρειά βιομηχανία τής χώρας άλλαξε τελείως πλάνα κι άρχισε να παράγει πολεμικό υλικό (όπλα, άρματα, αεροπλάνα κλπ), ενώ οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες που βρίσκονταν δυτικά τής Μόσχας, άρχισαν να ξεστήνονται και να μεταφέρονται στις παρυφές των Ουραλίων ή και ακόμη ανατολικώτερα. Η Μόσχα γνώριζε πως καμμιά συμφωνία δεν θα εμπόδιζε τον Χίτλερ να επιτεθεί κατά της ΕΣΣΔ και προετοιμαζόταν γι' αυτόν τον πόλεμο. Κι ο Στάλιν δεν ήθελε με τίποτε να πάθει αυτό που έπαθε ο τσάρος κατά τον Α' Π.Π., όταν σε κάθε 14 στρατιώτες αντιστοιχούσε μόλις ένα όπλο.
Οι πολωνοί πήραν χαμπάρι ότι κάτι περίεργο συμβαίνει και αλαφιάστηκαν. Ο πρέσβης Γιούζεφ Λίπσκι κάνει μια τελευταία προσπάθεια συνεννόησης με τους γερμανούς, προτείνοντάς τους συμμαχία σε περίπτωση που το Ράιχ θα επιχειρούσε κατά της ΕΣΣΔ. Το Βερολίνο δέχεται, υπό την προϋπόθεση ότι η Πολωνία θα επιστρέψει όλα τα γερμανικά εδάφη τα οποία απέκτησε με τις συνθήκες τού Α' Π.Π., μια απαίτηση που η πολωνική περηφάνεια δεν θα μπορούσε ποτέ να κανει δεκτή. Έτσι, οι ελπίδες των πολωνών στρέφονται πλέον προς την Αγγλία και την Γαλλία. Τί άλλο τους έμενε να κάνουν, αφού είχαν ήδη απορρίψει από καιρό την σοβιετική πρόταση για συμμαχία κατά της Γερμανίας;
Τελικά, στις 23 Αυγούστου 1939, ο γερμανός υπουργός εξωτερικών Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ και ο σοβιετικός ομόλογός του Βιατσεσλάβ Μιχαήλοβιτς Μολότοφ υπέγραψαν στην Μόσχα, υπό το βλέμμα του χαμογελαστού Ιωσήφ Στάλιν, το περίφημο Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επίθεσης, το οποίο έμελλε να περάσει στην ιστορία ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Το τελικό κείμενο είναι απλό:
Η Κυβέρνηση του Γερμανικού Ράιχ και η Κυβέρνηση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, με κίνητρο την επιθυμία να ενισχύσουν την υπόθεση της ειρήνης μεταξύ της Γερμανίας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, και θεωρώντας ως βάση τις θεμελιώδεις ρυθμίσεις της Συμφωνίας Ουδετερότητας στην οποία κατέληξαν τον Απρίλιο του 1926 μεταξύ της Γερμανίας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, έχουν καταλήξει στην ακόλουθη συμφωνία:
- Άρθρο 1. Τα δύο Συμβαλλόμενα Μέρη δεσμεύονται να απόσχουν από κάθε πράξη ισχύος, κάθε πράξη επίθεσης και κάθε επίθεση του ενός εναντίον του άλλου, είτε κατά μόνας είτε σε συνδυασμό με άλλες Δυνάμεις.
- Άρθρο 2. Σε περίπτωση κατά την οποία ένα από τα Συμβαλλόμενα Μέρη γίνει στόχος πολεμικής ενέργειας εκ μέρους τρίτης Δύναμης, το άλλο Συμβαλλόμενο Μέρος κατά κανέναν τρόπο δεν θα προσφέρει την αρωγή του σε αυτήν την Τρίτη Δύναμη.
- Άρθρο 3. Οι Κυβερνήσεις των δύο Συμβαλλομένων Μερών και στο μέλλον θα παραμείνουν σε διαρκή μεταξύ τους, διά διαβουλεύσεων, ώστε να προσφέρουν αμοιβαία ενημέρωση για ζητήματα που αφορούν τα κοινά ενδιαφέροντά τους.
- Άρθρο 4. Κανένα από τα δύο Συμβαλλόμενα Μέρη δεν θα συμμετάσχει σε οιαδήποτε ομαδοποίηση Δυνάμεων, η οποία στρέφεται αμέσως ή εμμέσως σε βάρος του άλλου Μέρους.
- Άρθρο 5. Σε περίπτωση διενέξεων ή διαφωνιών μεταξύ των Συμβαλλομένων Μερών επί ζητημάτων του ενός ή του άλλου είδους, και τα δύο Μέρη θα διασαφηνίζουν αυτές τις διενέξεις ή διαφορές αποκλειστικώς μέσω φιλικής ανταλλαγής γνωμών ή, αν αυτό καταστεί αναγκαίο, μέσω επιτροπών διαιτησίας.
- Άρθρο 6. Το παρόν Σύμφωνο θα έχει διάρκεια 10 ετών. Υπό τον όρο ότι ένα από τα Συμβαλλόμενα Μέρη δεν το καταγγείλει ένα έτος προ της εκπνοής του, η περίοδος ισχύος του παρόντος Συμφώνου θα ανανεωθεί αυτομάτως για μια νέα περίοδο πέντε ετών.
- Άρθρο 7. Το παρόν Σύμφωνο θα επικυρωθεί το συντομώτερο. Τα έγγραφα επικυρώσεως θα ανταλλαγούν στο Βερολίνο. Το Σύμφωνο τίθεται εν ισχύι αμέσως μόλις υπογραφεί.
Είναι γεγονός ότι το Σύμφωνο (ειδικά τα άρθρα 3-6) βγάζει γέλιο κάθώς το διαβάζουμε σήμερα. Αλλά και τότε δεν ηχούσε λιγώτερο αστείο. Ποιός θα έπαιρνε στα σοβαρά μια συμφωνία ότι ναζί και κομμουνιστές για 10 χρόνια π.χ. θα τακτοποιούσαν τις διενέξεις τους με "φιλική ανταλλαγή γνωμών";
Ο Στάλιν καταλάβαινε πως η δύση δεν θα "τσίμπαγε" εύκολα. Έτσι, έβαλε και δεύτερη φάκα: στο επίσημο Σύμφωνο επισυνάφθηκε και ένα συμπληρωματικό μυστικό πρωτόκολλο, το οποίο θα έκανε τους δυτικούς να νοιώσουν ρίγη αν το μάθαιναν. Το μόνο που έπρεπε να κάνουν οι σοβιετικές αρχές ήταν να φανούν κάπως..."απρόσεκτες", ώστε αυτό το μυστικό πρωτόκολλο να πέσει στα χέρια των βρεττανών κατασκόπων.
Όλα πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Με την ελπίδα ότι ο γνωστός ΗΛΙΘΙΟΣ δεν θα επανέλθει, τα σχόλια δημοσιεύονται πλέον χωρίς έγκριση.