Ανατομία της οικονομικής πολιτικής των ΗΠΑ

Πριν από λίγες μέρες, στο κείμενο της 27ης Απριλίου ("Τί να φοβούνται, άραγε, οι γερμανοί;"), κάναμε μια νύξη για την νομισματική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Επειδή αυτό το ιστολόγιο αποφεύγει τους αφορισμούς και πιστεύει ότι η γνώση αποτελεί το απαραίτητο συστατικό της υγιούς σκέψης, ας δούμε αναλυτικώτερα το συγκεριμένο θέμα. Άλλωστε, γνωρίζοντας τι γίνεται αλλού, καταλαβαίνουμε καλύτερα το τι συμβαίνει εδώ.

Στις ΗΠΑ, λοιπόν, υπάρχουν δυο βασικοί παράγοντες διαμόρφωσης οικονομικής πολιτικής. Ο ένας είναι τα διάφορα λόμπυ. Εκτενή αναφορά και ευρεία ανάλυση του φαινομένου των λόμπυ είχαμε κάνει στο κείμενο της 4ης Αυγούστου 2010 με τίτλο "Η 'δημοκρατία' των λόμπυ", οπότε σήμερα δεν θα πούμε περισσότερα. Ο δεύτερος παράγοντας διαμόρφωσης οικονομικής πολιτικής στις ΗΠΑ είναι η κεντρική τράπεζα της χώρας, η περίφημη Fed (Federal Reserve System).

Όταν ξέσπασε η διεθνής καπιταλιστική κρίση το 2008, ο διοικητής τής Fed Μπεν Μπερνάνκι προχώρησε σε δυο βασικά μέτρα: αφ' ενός μεν μηδένισε τα κεντρικά επιτόκια, αφ' ετέρου δε άρχισε να αγοράζει μαζικά τα ομόλογα του δημοσίου. Ο στόχος και των δυο μέτρων ήταν να διοχετευθεί χρήμα στην χρηματιστηριακή αγορά, ώστε να τονωθεί το χρηματιστήριο.

Πράγματι, με μηδενισμένα τα επιτόκια των καταθέσεων, οι κάτοχοι χρήματος στράφηκαν στο χρηματιστήριο. Παράλληλα, όσο η Fed αγόραζε κρατικά ομόλογα, τόσο η ποσότητα διαθεσίμου χρήματος αυξανόταν. Φυσικά, το επί πλέον χρήμα κατευθύνθηκε κι αυτό στο χρηματιστήριο. Με αυτή την διαδικασία, ο Μπερνάνκι ήθελε να δημιουργήσει μια αίσθηση πλουτισμού στους αμερικανούς, ώστε να αυξηθεί η κατανάλωση και να ανακάμψει η οικονομία. Πράγματι, ο Μπερνάνκι τα κατάφερε. Μέσα σε δυο χρόνια, ο πεντακοσάρης δείκτης (οι 500 μεγαλύτερες εταιρείες, δηλαδή) του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης διπλασιάστηκε!

Όμως, αυτή η πολιτική είχε και τις επιπλοκές της, η σημαντικώτερη των οποίων ήταν η υποτίμηση του δολλαρίου. Βέβαια, η υποτίμηση του νομίσματος βόηθησε στην αύξηση των εξαγωγών (αφού το δολλάριο έγινε φτηνότερο) αλλά η υπερπροσφορά χρήματος εκ μέρους της Fed δημιούργησε έντονες πληθωριστικές πιέσεις. Το χειρότερο είναι ότι μεγάλο ποσοστό από το πολύ και φτηνό χρήμα διοχετεύθηκε σε παράλληλες τοποθετήσεις (κυρίως στην αγορά παραγώγων), οι οποίες με την σειρά τους έθρεψαν πάμπολλες "φούσκες" σε όλον τον πλανήτη (μιας και το δολλάριο παραμένει το βασικό αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο).

Οι εξελίξεις υπήρξαν ανεξέλεγκτες και πήραν την μορφή ντόμινο. Δεν είναι μόνο η τιμή του πετρελαίου που ξέφυγε από τον έλεγχο. Ας θυμηθούμε την έκρηξη στις τιμές του σταριού ή του ρυζιού, η οποία τροφοδότησε την πείνα στον αναπτυσσόμενο και -κυρίως- στον τρίτο κόσμο. Τα φρεσκοτυπωμένα δολλάρια του Μπερνάνκι δημιούργησαν παγκόσμια αναταραχή και τα πληθωριστικά της απόνερα κοντεύουν να πνίξουν τις ίδιες τις ΗΠΑ, μιας κι ο πληθωρισμός φούσκωσε τόσο το έλλειμμα όσο και τα χρέη της χώρας. Χρειάστηκε η απειλή της Standard & Poor's για υποβάθμιση της πιστοληπτιικής ικανότητας των ΗΠΑ, ώστε να αρχίσει ο Μπερνάνκι να σκέφτεται την διακοπή του διαρκούς τυπώματος φρέσκου χρήματος.

Για να ολοκληρώσουμε την ματιά μας στην αμερικανική οικονομική πολιτική, ας δούμε επί τροχάδην δυο βασικές δημοσιονομικές επιλογές της κυβέρνησης Ομπάμα, οι οποίες αποτελούν προέκταση αντίστοιχων επιλογών των κυβερνήσεων Μπους (του βλακίστερου): πρώτον, ενίσχυση των φοροαπαλλαγών του μεγάλου κεφαλαίου και, δεύτερον, διοχέτευση 800 δισεκατομμυρίων δολλαρίων στην αγορά, μέσω της αύξησης των δημοσίων επενδύσεων και των κρατικών δαπανών. Αυτές οι επιλογές διόγκωσαν υπέρμετρα τόσο το έλλειμμα όσο και το χρέος. Ειδικά αυτό το τελευταίο πλησιάζει πλέον το ύψος του ΑΕΠ της χώρας, φτάνοντας τα 14,26 τρισεκατομμύρια δολλάρια.

Κρατήστε το νούμερο, το οποίο μόλις αναφέραμε. Θα μας χρειαστεί ως σημείο εκκίνησης του αυριανού μας σημειώματος, στο οποίο θα εξετάσουμε την...φρενοβλάβεια του αμερικανικού οικονομικού συστήματος.