"Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο"

Σήμερα το ιστολόγιο φιλοξενεί για πρώτη φορά τον Ίμρε Κέρτες (Imre Kertész), μια από τις μεγαλύτερες μορφές της σύγχρονης λογοτεχνίας. O Ίμρε Κέρτες γεννήθηκε το 1929 στην Βουδαπέστη. Το 1944 εκτοπίστηκε στο Άουσβιτς και ένα χρόνο αργότερα στο Μπούχενβαλντ. Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια ως μεταφραστής (ανάμεσα στις μεταφράσεις του έργα των Φρόυντ, Νίτσε, Χόφμανσταλ κ.ά.), έγινε γνωστός το 1975 ήδη με το πρώτο του βιβλίο Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο, το οποίο χαρακτηρίστηκε από τους κριτικούς ως ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του εικοστού αιώνα. Ακολούθησαν τα έργα του Το φιάσκο (1988), Η αγγλική σημαία (1990), Θρήνος για ένα αγέννητο παιδί (1990), Ημερολόγιο της γαλέρας (1992) και Εγώ, ένας άλλος (1997). Τα τελευταία χρόνια ζει στο Βερολίνο. Τον Oκτώβριο του 2002 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. 'Ηταν ένα Νόμπελ που δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από κανέναν.

Για να κάνουμε την γνωριμία μας με το έργο του Κέρτες, επέλεξα το περίφημο πρώτο του βιβλίο. Πρόκειται για "Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο". Ήδη από τον τίτλο αισθανόμαστε ότι κάτι σημαντικό περιέχεται σε τούτο το βιβλίο, αν και ο αυθεντικός τίτλος ("Sorstalanság", χωρίς μοίρα) είναι πολύ λιτός και παραπέμεπει νοητικά στο Χωρίς πατρίδα του Έκτορος Μαλό.

Το βιβλίο αποτελεί την διήγηση ενός νεαρού εβραίου, ο οποίος εκτοπίζεται στο Άουσβιτς και εκτείνεται μέχρι το τέλος του πολέμου και το κλείσιμο του στρατοπέδου. Μη βιαστείτε να κουνήσετε το κεφάλι με απογοήτευση, γιατί εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα τυπικό βιβλίο, γραμμένο από έναν εβραίο συγγραφέα, που καταδικάζει την απανθρωπιά των στρατοπέδων. Αντιθέτως, ο Κέρτες παραδίδει στο κοινό μια αιρετική -σχεδόν βλάσφημη- άποψη, καθώς προσπαθεί να ανακαλύψει την -έστω, παράλογη- λογική, η οποία κρύβεται πίσω από τον θεσμό των στρατοπέδων.

"Όταν κάποιος γράφει για το Άουσβιτς πρέπει να γνωρίζει ότι –τουλάχιστον κατά μία συγκεκριμένη έννοια – ακυρώνει την λογοτεχνία. Θέλω να πω ότι μετά το Άουσβιτς δεν έχει συμβεί τίποτα που να μπορούσε να ακυρώσει το Άουσβιτς… Με το Ολοκαύτωμα συνειδητοποίησα την κατάσταση του ανθρώπου, τον τελευταίο σταθμό της μεγάλης περιπέτειας στην οποία περιήλθε ο άνθρωπος της Ευρώπης μετά από δύο χιλιάδες χρόνια ηθικής και πολιτισμικής ιστορίας". Με αυτά το λόγια, ο Κέρτες χαιρέτισε το κοινό κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ, συμπληρώνοντας ότι "η γλώσσα, έτσι όπως είναι, τρόπον τινά κληροδοτημένη από μια αρχέγονη πολιτισμική εποχή, είναι ανίκανη να περιγράψει τις πραγματικές διαδικασίες και τις απόψεις εκείνες που άλλοτε είχαν τη γενική αποδοχή".

"Το Μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο" είναι η περιπέτεια ενός ανθρώπου, που το 1944 του φόρεσαν το κίτρινο αστέρι και το οποίο -αλληγορικά μιλώντας- δεν μπόρεσε να το βγάλει μέχρι και σήμερα. Ενός ανθρώπου, ο οποίος ή θα εγκατέλειπε οριστικά τον αγώνα ή θα έβρισκε περίπλοκους δρόμους προς την εσωτερική ελευθερία. Έτσι, ο δύσμοιρος ήρωας του μυθιστορήματος στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν βιώνει το δικό του χρόνο, επειδή δεν του ανήκει ούτε ο χρόνος ούτε η γλώσσα ούτε η προσωπικότητά του. Υπάρχει μέσα στις τραγικές στιγμές και είναι αναγκασμένος να βιώνει το Σύνολο, την Ζωή, ως το σημείο Μηδέν και όταν η μοίρα τον έχει ορίσει να αποτελεί εξαίρεση, πρέπει να συμφιλιωθεί με την παράλογη τάξη της σύμπτωσης.

Τελικά, ο Άνθρωπος δίχως πεπρωμένο του Κέρτες, ατσαλώνει τον εαυτό του για να αντεπεξέλθει και μετά το Άουσβιτς, απέναντι στον δημοκρατικό ρατσισμό. Γιατί "δεν μπορεί κανείς να μου πάρει τα πάντα, δε γίνεται να μην μου επιτραπεί να είμαι ούτε νικητής ούτε νικημένος, ούτε η αιτία ούτε το αποτέλεσμα, ούτε να γελιέμαι ούτε να έχω δίκιο". Στον δρόμο της ελεύθερης αυτοδιάθεσης που αναζητά ο Κέρτες, μπορεί το τέλος να είναι ένα "πουθενά". Ένα "πουθενά" που, όμως, αξίζει να το αναζητήσεις και να το ανακαλύψεις για την δική σου ελευθερία.


"Το Μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο" δεν είναι από τα ευκολώτερα βιβλία που έχουν παρουσιαστεί σε τούτο το ιστολόγιο αλλά δεν είναι ανάγκη να βολευόμαστε πάντοτε με τα εύκολα. Σίγουρα δεν θα ξεμπερδέψετε μαζί του σε ένα πρωί αλλά δεν θα μετανοιώσετε για τον χρόνο που θα του αφιερώσετε. Κυκλοφορεί από τον "Καστανιώτη" σε δυο εκδόσεις. Η κανονική έκδοση (στην σειρά "Συγγραφείς απ' όλο τον κόσμο") έχει περίπου 250 σελίδες και κοστίζει κάτι λιγότερο από 15 ευρώ. Αν είσαστε τυχεροί, θα βρείτε την ειδική έκδοση (στην σειρά "Συλλογή - Βραβεία Νόμπελ"), η οποία έχει κάπου 50 σελίδες λιγότερες, ως πιο πυκνογραμμένη, αλλά κοστίζει μόλις 5,90 ευρώ.

Αφεθείτε!