Εκπαιδευτικές τομές: μερικές σκόρπιες σκέψεις

Το χτεσινό σημείωμα προκάλεσε έντονη συζήτηση με αντικρουόμενες απόψεις. Πάντως, όλοι συμφωνήσαμε σε τούτο: όσο ο απλός λαός αποδέχεται το ιδεολογικό οπλοστάσιο των κρατούντων, τόσο γίνεται πιθανότερο τα παιδιά του να μη προοδεύουν αλλά να ζουν και χειρότερα. Κι αν το συμπέρασμά μας ακούγεται κάπως σαν αφορισμός, ας σκεφτούμε και κάτι άλλο: το ότι "ο χρόνος είναι χρήμα" οδηγεί σε πιο επιφανειακή και ταχύρρυθμη κατάρτιση, ώστε να εξασφαλιστεί όσο το δυνατό συντομώτερη είσοδος των νέων παιδιών στην παραγωγή, απλώς με ένα μίνιμουμ δεξιοτήτων.

Σχεδόν όλοι οι γονείς θεωρούν ότι τα παιδιά τους πρέπει από νωρίς να πάρουν εφόδια ώστε να ξεκινήσουν από καλύτερη θέση την αυριανή τους μάχη για μια θέση στον ήλιο. Όμως, πόσοι απ' αυτούς αντιλαμβάνονται ότι οι θέσεις εργασίας δεν καθορίζονται από το επίπεδο μόρφωσης ή τα προσόντα; Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, πώς γίνεται οι απόφοιτοι ΑΕΙ να έχουν υψηλότερο ποσοστό ανεργίας από απόφοιτους Λυκείου;

Η αποδοχή αυτής της λανθασμένης αντίληψης, όχι μόνο ευνοεί την αύξηση της ανεργίας αλλά συμπιέζει και την αμοιβή της εργασίας ("τί παναπεί το ότι έχετε ξοδέψει 20 χρόνια στα θρανία, κύριε; ή δέχεστε να εργαστείτε για 500 ευρώ τον μήνα ή διαλέγω κάποιον άλλο από τους πτυχιούχους που συνωστίζονται στο ταμείο ανεργίας"). Ας θυμηθούμε ότι οι παππούδες μας βολεύονταν στις καλύτερες θέσεις με ένα απολυτήριο εξαταξίου γυμνασίου. Σήμερα, με ένα μόνο πανεπιστημιακό πτυχίο και δύο μόνο ξένες γλώσσες, δεν ξεχωρίζεις από τον σωρό. Δυστυχώς, η αλήθεια είναι πιο τρομακτική: η οικονομία είναι που καθορίζει την σχέση της μόρφωσης με την εργασία. Με άλλα λόγια: δεν ψάχνεις πλέον δουλειά σχετική μ' αυτό που σπούδασες αλλά σου επιβάλλεται από πριν το τι θα σπουδάσεις ώστε να υπηρετηθούν καλύτερα οι δουλειές που το σύστημα επιθυμεί.


Ας ολοκληρώσω το θέμα με κάτι ακόμα απ΄ όσα ειπώθηκαν χτες βράδυ στην κουβέντα: μερικές σκέψεις σχετικά με την πρώιμη επαφή των παιδιών με τους υπολογιστές.

(1) Αν θεωρήσαμε προκλητική -με όσα αναφέραμε ως τώρα- την πρώιμη εκπαίδευση, ακόμα πιο προκλητική πρέπει να θεωρήσουμε την εισαγωγή της χρήσης υπολογιστών στην Α' Δημοτικού. Η γενικευμένη χρήση των υπολογιστών από μικρή ηλικία, όχι μόνο δεν επέλυσε προβλήματα στη μαθησιακή εξέλιξη των παιδιών, αλλά συνδέεται με ποικίλες διαταραχές. Για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι η πρόωρη έναρξη της χρήσης υπολογιστών δημιουργεί προβλήματα όρασης και μυοσκελετικά προβλήματα, καθώς στην παιδική ηλικία δεν έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των οπτικών οργάνων και δεν έχει επέλθει ακόμα πλήρης σωματική ανάπτυξη.

(2) Το βασικότερο πρόβλημα είναι ότι όλη αυτή η "καταιγίδα" πληροφοριών που προσφέρεται στο παιδί (κυρίως από το διαδίκτυο) δεν προλαβαίνει να αφομοιωθεί. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι "γνώσεις" παραμένουν επιδερμικές, μιας και τα άγουρα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει (ούτε καν στοιχειωδώς) την κριτική τους ικανότητα. Έτσι, το σύστημα καταφέρνει να "ταΐσει" την αυριανή κοινωνία από τα γεννοφάσκια της με ό,τι εκείνο γουστάρει, ώστε να δημιουργήσει το άβουλο πιόνι-εργαζόμενο του μέλλοντος.

(3) Η πρώιμη χρήση υπολογιστών δημιουργεί ένα επικερδέστατο "target group". Είναι γνωστό ότι τα παιδιά αποτελούν στόχο των επιχειρήσεων στον δυτικό κόσμο (στις ΗΠΑ δαπανώνται ετησίως περίπου 17 δις δολλάρια για μάρκετινγκ που απευθύνεται σε παιδιά). Επί πλέον, έτσι ετοιμάζεται ο αυριανός στρατός των χειριστών υπολογιστών και προάγεται η περίφημη "ψηφιακή ικανότητα" (μία από τις ικανότητες που απαιτεί η "διά βίου μάθηση" της κυρίας Διαμαντοπούλου) με δαπάνη που καταβάλλεται όχι από το κράτος αλλά από τον ίδιο τον πολίτη.

(4) Τα παιδιά, από πολύ μικρή ηλικία, διαποτίζονται με τη λογική ότι χρειάζονται ηλεκτρονικό υπολογιστή ακόμη και για τα στοιχειώδη μαθήματα. Έτσι, υιοθετούν ακουσίως την αντίληψη ότι τα ηλεκτρονικά βοηθήματα υποκαθιστούν την έλλειψη βασικών γνώσεων. Αφού υπάρχει το κομπιούτερ, γιατί να μάθει κάποιος τις βασικές αρχές της αριθμητικής; Κι αφού ο ηλεκτρονικός κειμενογράφος διορθώνει μόνος του τα λάθη, γιατί να μάθει κανείς ορθογραφία;

(5) Οι υπολογιστές απομονώνουν συναισθηματικά και σωματικά τα παιδιά από την άμεση εμπειρία. Τα ξεκόβουν από τον φυσικό και κοινωνικό κόσμο. Επομένως, η χρήση υπολογιστών σε μικρή ηλικία μπορεί να αποβεί καταστρεπτική. Γι' αυτό, άλλωστε, στα ακριβά σχολεία των ΗΠΑ η διδασκαλία εξακολουθεί να γίνεται με τον παραδοσιακό τρόπο (πίνακας, εργαστήριο κλπ.). Αντίθετα, γἰνεται πολύς λόγος για το "κομπιούτερ του φτωχού", ώστε κάθε φτωχός μαθητής να αποκτήσει τον δικό του υπολογιστή.

Τελικά, ποιο είναι το συμπέρασμα; Ομολογώ ότι η χτεσινή συζήτηση δεν κατέληξε σε συγκεκριμένες προτάσεις. Όμως, συμφωνήσαμε όλοι σε τούτο: αν οι γονείς ενδιαφέρονται για κάτι περισσότερο από το να δουν τα παιδιά τους να εξελίσσονται σε απλά γρανάζια του αυριανού ανθρωποβόρου συστήματος, δεν πρέπει να ασχολούνται με το τι μπορεί να μάθουν αυτά τα παιδιά αλλά με το τι πρέπει να μάθουν ώστε να αναπτυχθεί η προσωπικότητά τους.

Αλλοίμονό μας αν μάθουμε να θεωρούμε τα παιδιά μας τενεκέδες πληροφοριών...